________________
સપ્તભંગી પ્રદીપ.
ઉત્તર–પ્રતિયોગિવ્યધિકરણ એવું વિશેષણ અભાવમાં આપવું અને તેમ કરવાથી અસ્તિત્વને અભાવ જે નાસ્તિત્વ, તે પ્રતિયોગિ વ્યધિકરણ નહિ બને; કેમકે નાસ્તિત્વરૂપ અભાવને પ્રતિયોગી જે અસ્તિત્વ ધર્મ તે પણ સ્વદ્રવ્યાદિચતુષ્ટયને લઈને ઘટની અંદર રહેલ છે અને જ્યારે અસ્તિત્વરૂપ પ્રતિયોગી તથા નાસ્તિત્વરૂપ અભાવ બને ઘટની અંદર સ્વપર દ્રવ્યાદિ ચતુષ્ટયને લઈને રહેલ છે; ત્યારે નાસ્તિત્વરૂપ અભાવ પ્રતિગિવ્યધિકરણ કેવી રીતે કહી શકાય ? કિન્તુ કહેવાતા પટને અભાવજ પ્રતિયોગિવ્યધિકરણ તરીકે મનાય. તે અભાવને પ્રતિયોગિ પણ પટ બની શકે અને અપ્રતિગિપણું અસ્તિત્વની અંદર રહી શકે એમ સમજવું. આ પ્રકારે કઈપણ દોષને અવકાશ રહેવાને જ નહિં.
સ્થાત્ શબ્દ ઉપર વિચાર–
“સ્થાત ” શબ્દના અનેકાન્ત વિધિ વિચારાદિમાં ઘણું અર્થે હોવા છતાં પણ વિવક્ષાના વશથી અનેકાન્ત રૂ૫ અર્થ આ ઠેકાણે સાત શબ્દને રાખવામાં આવે છે. અનેકાન્ત એટલે અનેક ધમ સ્વરૂપપણું અને અન્ત શબ્દનો અભેદ અર્થ કરવામાં આવે છે. તે અભેદને અન્વય ઘટાદિ અર્થ સાથે કરે. તેજ બતાવવામાં આવે છે. અનેક ધર્મવાળા ઘટ પૂર્વોક્ત પ્રકારના અસ્તિત્વવાળો છે.
- અહિં કોઈ પ્રશ્ન કરે કે-ટ્યાત્ શબ્દથી જ જ્યારે ચોમન્સ અર્થ બોધ થાય છે ત્યારે અસ્તિ વિગેરે શબ્દો નિરર્થક છે. કેમકે અસ્તિ શબ્દપ્રતિપાદ્ય જે સત્વરૂપ અર્થ, તેને પણ બાધ
જ્યારે સ્વાત શબ્દથી જ થાય છે ત્યારે “અસ્તિ” શબ્દનો પ્રયોગ કરવોજ નકામો છે. એ પ્રશ્નનો ઉત્તર
