________________
પર
સપ્તભંગી પ્રદીપ.
માટે તેવા પ્રકારની કુશળતા ન હોવાથી પંચ શબ્દને પ્રવેગ કરવામાં આવે છે. તેવી જ રીતે સ્યાદવાદ-ન્યાયમાર્ગમાં કુશલ લોકોને માટે સાત શબ્દ પ્રયોગ કરવામાં આવતા નથીપરંતુ મંદ બુદ્ધિવાળાઓ માટે જ સ્યાત શબ્દને પ્રયોગ કરાય છે. ' ફરી પણ અહિં શંકાનું સ્થાન છે કે –“જેટલા ઘટાદિ પદાર્થો છે તેટલા સર્વ પિતપોતાના કવ્ય, ક્ષેત્ર, કાલ, ભાવથીજ છે. બીજાના દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાલ, ભાવથી છે જ નહિ. કેમકે અપ્રસ્તુત લેવાથી સ્વદિવ્યાદિ ચતુષ્ટયથી જ ઘટાદિ પદાર્થો સત્વને ધારણ કરે છે. નહિ કે પદ્રવ્યાદિ ચતુષ્ટયથી. આ વાત જણાવવાની ખાતર સ્યાત્ શબ્દને પ્રયોગ કરવો નકામો છે. ” - એ પણ શંકા એગ્ય નથી. તેવા પ્રકારને અર્થ કયા શબ્દથી વ્યંજિત થાય છે, તેને નિશ્ચય કરાવવા માટે સ્થાત્ શબ્દનો પ્રયોગ કરવામાં આવે છે. આ ઠેકાણે સ્યાત શબ્દને આખ્યાતને પ્રતિરૂપક અવ્યય સમજવો તથા ઘાતક પક્ષમાં પણ અત્યંવ ઘટઃ ”
યાદિ વાકયથી અમેદવૃત્તિને લઈને અથવા તે અભેદ ઉપચારથી પ્રતિપાદન કરેલ જે અનેકાન્ત અર્થ તે સ્થાત્ શબ્દથી પ્રકાશિત કરવામાં આવે છે. તે અભેદવૃત્તિને કાલાદિ આઠની સાથે જેવી રીતે સંભવ છે, તેવી રીતે પૂર્વે પ્રતિપાદન કરવામાં આવેલ છે.
ઉપસંહાર–સ્થાત્ શબ્દ, અસ્તિ શબ્દ તથા એવકાર વિગેરે શબ્દનું પૃથક પૃથક્ રીતે પ્રતિપાદન કરવામાં પૂર્વે પ્રયત્ન કર્યા બાદ હવે વાક્યને અર્થ સમજાવવામાં આવે છે. બચાવવા પર આ વાકયથી આ બોધ થાય છે કે સ્વદ્રવ્યાદિ ચતુષ્ટયને લઈને ઘટ અસ્તિત્વવાળો છે તથા “સાવિ : ” આ વાકયથી પરદવ્યાદિચતુષ્ટયને લઈને નાસ્તિત્વવાળે ઘટ છે. અર્થાત ઘટાદિ
