________________
સપ્તભંગી પ્રદીપ. - ~
જે કે સાત શબ્દથી સામાન્યરૂપે અનેકાન્તપણવડે કરીને અસ્તિત્વરૂપ અર્થને બોધ થઈ શકે છે તે પણ વિશેષરૂપથી અસ્તિત્વરૂપે અસ્તિત્વના બોધ માટે અસ્તિ શબ્દના પ્રયોગની પણ જરૂર છે. * બીજું એ પણ છે કે–શબ્દની શક્તિ તે સામાન્ય જ બેધ કરાવવાની છે. એથી કરીને વિશેષ બેધને માટે “અસ્તિ’ વિગેરે શબ્દના પ્રયોગથી કામ લેવામાં આવે છે.
કેવળ સામાન્યથી લગાર પણ વ્યવહારોપયોગી કાર્ય થઈ શકતું નથી. જેમ “વૃક્ષ ન્યધ ” આ વાક્યથી વૃક્ષ શબ્દવડે જે કે વડ વૃક્ષ પણ સામાન્ય વૃક્ષની અંતર્ગત હોવાથી તેને વૃક્ષપણુવડે કરીને બંધ થઈ શકે છે. છતાં પણ વિશેષ્ય રૂપથી વડવૃક્ષપણે વડવૃક્ષને બંધ થાય તે જ કારણથી ન્યધ શબ્દને પ્રયોગ કરવામાં આવે છે. તેમજ અસ્તિ વિગેરે શબ્દમાં વિશેષ પ્રયોગ પણ સમજવા. આ પૂર્વોકત સમાધાન સર્વ નિપાતના વાચક પક્ષમાં સમજવું. - હવે ઘાતક પક્ષ પ્રમાણે સમાધાન કરવામાં આવે છે–
એક પક્ષીય સમાધાન તે સમાધાન કહી શકાય નહિ. એથી વાચક પક્ષ પછી ઘાતક પક્ષનું પણ સમાધાન કરવું જરૂરનું છે. અસ્તિ વિગેરે શબ્દોથી પ્રતિપાદન કરે અનેકાન્ત રૂપ અર્થ તેજ સ્થાત્ શબ્દથી પ્રકાશિત કરવામાં આવે છે. જો કદાપિ સ્માત - બ્દને પ્રયોગ કરવામાં ન આવે, તે મિથ્યા એકાન્તને સર્વથા હઠાવિીને અનેકાન્તરૂપ અર્થનું પ્રતિપાદન કરવું ઘણું જ અશકય થઈ પડે. માટે સ્થાત્ શબ્દનો પ્રયોગ કરવામાં આવે છે.
