________________
૧૦૮
સપ્તભંગી પ્રદીપ.
માન્ય તેિજ એક તથા અનેક સ્વરૂપ છે અને વ્યક્તિરૂપે અનેક છે તે પણ સ્વસ્વરૂપથી તે સત્ત્વ એકજ છે. પૂર્વમાં જે કહેવામાં આવેલ છે કે સત્ત્વાદિક રૂપથી પણ વસ્તુમાં ઐક્યતા નથી એને ભાવાર્થ એ સમજવો કે ઐક્યતાના નિષેધમાં સર્વથા એનું તાત્પર્ય ન લેવું; કિન્તુ કથંચિત્ ઐક્યતા માની લેવી એમાં કશે બાધ નથી. અથવા તે સામાન્ય સંગ્રહ નયની અપેક્ષાથી કથંચિત સર્વ વસ્તુમાં પણ ઐકય માનવામાં સામાન્ય વાદિઓને પણ કોઈ જાતની અડચણ નથી અને વ્યવહાર નયની અપેક્ષાએ દરેક વસ્તુનાં રવરૂપે ભિન્ન છે તથા દરેકનાં લક્ષણ અને કાર્યો પણ ભિન્ન છે.
આ હેતુએ દરેક વસ્તુની અંદર જ્યારે વ્યવહારની અપેક્ષાએ ભિ-જતા રહેલી છે ત્યારે તેજ નયની અપેક્ષાએ ઐક્યતા રહે તે વ્યાજબી ન ગણાય. અર્થાત્ કથંચિત અનેપણું માનવામાં કોઈ પ્રકારને વાંધો નથી.'
2. જયાં સર્વ વસ્તુમાં સામાન્ય સંગ્રહનયની અપેક્ષાએ કથંચિત ઐક્યતા રહેલી હોય ત્યાં વ્યવહારનયની અપેક્ષાએ અનેકપણું પણ કથંચિત જાણી લેવું, એમાં સંશય કરવા જેવું નથી. અને - જયાં વ્યવહારનયની અપેક્ષાએ અનેપણું રહેલું છે ત્યાં સામાન્ય સંગ્રહની અપેક્ષાએ એકપણું માનવામાં લગાર પણ હરકત જેવું નથી. એમ ન માનતાં મિથ્યા એકાન્તનો પ્રવેશ થવાનો. બીજું એ કે એકપણું પણ જ્યાં સુધી અનેક વ્યક્તિમાં અનુગત રૂપે એક ધર્મ તરીકે માનવામાં ન આવે ત્યાં સુધી બની શકે જ નહિ. અને એકપણું વિના સાશ્યપણું બની શકે નહિ, સદશ્યનો રોગ છે જેનાથી ભિન્ન હોય અને તેમાં રહેલા ધર્મો ઘણું મળતા આવતા હોય ત્યાં જ થાય છે. જેમકે “ મુર્ણ' આ મુખ ચંદ્ર જેવું છે અર્થાત્ ચંદ્રમાં રહેલું આલ્હાદ જનકપણું તથા
