________________
સપ્તભંગી પ્રદીપ.
૧૧૪
આ શંકા પણ નિર્મલ જાણવી. જેમ એકજ દેવદત્તની અંદર પિતાના પુત્રની અપેક્ષાએ પિતાપણું રહેલ છે, અને પિતાના પિતાની અપેક્ષાએ પુત્રપણું રહેલ છે. આ ઠેકાણે પુત્રપણું તથા પિતૃપણું એ બંને પરસ્પર વિરૂદ્ધ હોવા છતાં પણ સાપેક્ષપણે એકની અંદર રહેતાં શું વાતાં નથી ?
વળી એકજ અન્વયવ્યતિરેકિ હેતુની અંદર સપક્ષ મહાનસિની અપેક્ષાથી અસ્તિપણું તથા વિપક્ષ મેટા તળાવની અપેક્ષાએ નાસ્તિપણે રહેલ છે. આ બન્નેની પરસ્પર વિરૂદ્ધતા છે તે પણ એકજ હેતુની અંદર પક્ષમાં સત્વરૂપ અસ્તિત્વ તથા વિપક્ષમાં અસત્વરૂ૫ નાસ્તિત્વ માનવામાં જેમ લગાર માત્ર સંકોચ નથી તેમજ એકજ ઘટની અંદર પરરૂપની અપેક્ષાથી નાસ્તિપણું માનવામાં શી અડચણ છે ?
વિરૂદ્ધતા તે ત્યારે આવી શકે કે જ્યારે એકજ રૂપથી બનેને માનવામાં આવે. એ વાત તે આ ઠેકાણે બીલકુલ જ નહિ તે વિરૂદ્ધતા કેવી રીતે આવી શકે.
બીજું સાપેક્ષપણે પણ જે એકની અંદર અનેક ધર્મો માનવામાં નહિ આવે તે ઘણું પ્રકારની આપત્તિમાં ફસાવવું પડશે. જેમાં પુત્રપણાને વ્યવહાર કરાય છે તેમાં પિતાપણાને વ્યવહાર કેવી રીતે કરી શકાશે. માટે જરા વિચાર કરી જોશો તે સ્પષ્ટપણે માલુમ પડશે કે-અનેકાન્તવાદ માનવામાં કોઈપણ ઠેકાણે કોઈ પણ જાતના દેષને સંભવ છેજ નહિ,
આ પ્રકારે યુક્તિપૂર્વક સમજાવતાં પણ કેટલાક દુર્વિદધ પુરૂષ અનેકાન્તવાદની ઉપર વિરૂદ્ધાદિ દેનું આરોપણ કરવા કટિબદ્ધ થાય છે. અને સાથે પોતાની વાચાલતાનું પ્રદર્શન પણ યુક્તિઓ દ્વારા કરે છે.
8.
