________________
૧૨૨
સપ્તભંગી પ્રદીપ.
નાસ્તિત્વાદિ ધર્મોને એક અધિકરણમાં એક સાથે રહેવામાં પણ લગાર માત્ર દોષને અવકાશ છે જ નહિ. જ્યારે દષ્ટાંતથી વિરૂદ્ધ ધર્મોનું પણ એક અધિકરણમાં એક સાથે સાપેક્ષપણે રહેવાપણું સિદ્ધ થયું, ત્યારે વ્યધિકરણ દોષને સંભવ અનેકાન્તવાદિઓને કેવી રીતે લાગુ પડી શકે? કેમકે વસ્તુ માત્ર અનંત ધર્મવાળી હેય છે એમ પ્રમાણુથી સ્વીકારવામાં આવેલ છે. - હવે અનવસ્થાને દૂર કરવાનો પ્રયત્ન કરવામાં આવે છે. આ સ્વરૂપ પરરૂપને લઈને સત્ત્વાસત્વ માનવામાં તે અનવસ્થા રૂપ દોષ, દોષાવહ રૂપ છે જ નહિ. કેમકે જ્યાં સુધી સ્વસ્વરૂપ પરપને વિચાર કરવામાં કોઈ પણ જાતની બાધા આવતી ન હોય ત્યાં સુધી સત્તાસત્ત્વ માનવામાં લગાર માત્ર અનેકાન્તવાદિઓને અનવસ્થા અડચણ કરી શકતી નથી. અન્યથા બીજથી અંકરની ઉત્પત્તિ પણ ન માનવી જોઈએ. કેમકે તેમ માનવામાં અનવસ્થા જરૂર આવવાની. આવા પ્રકારના ભય તે મિથ્યા એકાન્તવાદિએના ઘરમાં જ મુબારક છે.
કિંચ, અનવસ્થાને દોષરૂપે ત્યાંજ ગણવામાં આવે છે કે જ્યાં અપ્રમાણિકપણે પદાર્થ પરંપરાની કલ્પના કરવામાં આવતી હેય. પરંતુ જ્યાં પ્રમાણુથી પદાર્થ પરંપરા સિદ્ધ થતી હોય ત્યાં અનવસ્થા દેપાવત રૂ૫ છે જ નહિ એ વાત ચોક્કસ માનવી.
હવે શંકર વ્યતિકરને દૂર કરવામાં આવે છે.
પ્રતીતિ સિદ્ધ અર્થમાં જ્યારે કોઈ પણ દેવનો અવકાશ નથી ત્યારે શંકર વ્યતિકરની તે વાત જ શી કરવી. અને તે દેશે પણ ત્યાંજ આવી શકે જ્યાં પદાર્થ પ્રતીતિ સિદ્ધ ન હોય, માટે શંકર
