________________
સપ્તભંગી પ્રદીપ.
૧૨
ઘડામાં પૂર્વમાં રહેલી શ્યામતાને નાશ કરીને જ રકતપણું ઉત્પન થાય છે. માટે પૂર્વ ઉત્તરકાલ ભાવિપદાર્થમાંજ સહાનવસ્થાન લક્ષણ વિરોધ આવી શકે છે; આ વાત સિદ્ધ થઈ પ્રકૃતિમાં પણું અસ્તિત્વ નાસ્તિત્વ રૂપ ધર્મો પૂર્વોત્તર કાલભાવિ છેજ નહિ. જે કદાપિ પૂર્વોત્તરકાલભાવિ માનશે તો અસ્તિપણુની સત્તાકાલમાં નાસ્તિપણને અભાવ હોવાથી સર્વત્ર પદાર્થની સત્તાજ વ્યાપ્ત થવી જોઈએ. અર્થાત કેઈપણ રૂપથી અભાવ પ્રત્યયનું ભાન થવું જ ન જોઈએ અને નાસ્તિપણુની પ્રાપ્તિદશામાં અસ્તિપણને અભાવ હેવાથી જીવની સત્તાને આશ્રય કરવાવાળા બંધમેક્ષના વ્યવહારોજ લોપ થઈ જવાને. કેમકે જે સર્વથા અસત વસ્તુ હોય તેને ફરીથી સ્વરૂપ લાભ થઈ શકે જ નહિ જેમ વંધ્યાપુત્રને સ્વરૂપલાભ થઈ શકતો નથી તેમ વંધ્યાપુત્રની માફક સદ વસ્તુના ભાવમાં અભાવની પ્રાપ્તિ પણ બીલકુલ થઈ શકે જ નહિ, માટે સહાનવસ્થાન લક્ષણ વિરોધ તો અસ્તિત્વ નાસ્તિત્વાદિધર્મોને પ્રતિપાદન કરવાવાળા અનેકાન્તવાદમાં કોઈપણ રીતે આવી શકે જ નહિ. આથી એ સમજવું જોઈએ કે પૂર્વમાં બતાવેલ ત્રણ વિરોધ પકી એકપણ વિરોધને અવકાશ અનેકાન્તવાદમાં છેજ નહિ, એ વાત ખાસ મને મંદિરમાં ઠસાવી રાખવી.
અનન્ત ધર્મવાળી એક વસ્તુની અંદર સ્વરૂપ પરપાદિ નિમિત્ત ભેદની અપેક્ષાએ સત્ત્વાસવને એક સાથે રહેવામાં લગાર માત્ર અડચણ નથી. જેમ પિતાપણું, પુત્રપણું, ભ્રાતૃપણું, ભાગીનેયપણું, પિતૃવ્યપણું, જામાતૃપણું વિગેરે ધર્મોની અંદર વિરૂદ્ધતા હોવા છતાં પણ ભિન્ન ભિન્ન અપેક્ષાવાળા નિમિત્ત ભેદને લઈને એક જિનદત્ત રૂ૫ અધિકરણમાં એક કાલમાં રહેવામાં કોઈ પણ લેકે દોષ માનતા નથી. તેમજ અપેક્ષા ભેદને લઈને અસ્તિત્વ
