________________
સપ્તભંગી પ્રદીપ.
૧૨
વસ્તુની અંદર પિતાના સ્વરૂપથી સત્વ રહેલ છે અને પર રૂપથી અસત્ત્વ રહેલ છે. આ પ્રકારે ન માનવાથી વસ્તુમાં વસ્તુપણું જ રહે નહિ. કેમકે સ્વરૂપથી ઉપાદાન તથા પર રૂપથી અહન કરવું તેજ વસ્તુની અંદર વસ્તુત છે. જ્યારે તેવા પ્રકારનું વસ્તુત્વ ન રહે, ત્યારે તે એ વસ્તુ જ કહેવાય કેવી રીતે, એ વિચારવું જોઈએ.
હવે ઘડાની અંદર સ્વરૂપ તથા પરરૂપ કેવી રીતે છે? તે સમજાય છે.
“ સર પર: ” એવા પ્રકારના જ્ઞાનની અંદર ભાસમાન છે ઘટત્વ યાને ઘટપણું તેજ ઘટનું સ્વરૂપ છે. અને તેથી ભિન્ન જે. પટાદિપણું તે ઘટનું પરફય છે. સ્વરૂપને લઈને ઘટની અંદર સત્ત્વ માનવામાં આવે છે અને પરરૂપને લઈને અસવ માનવામાં આવે છે. જેવી રીતે ઘટપણને લઇને ઘટની અંદર સત્વ માનવામાં આવે છે તેવી જ રીતે પટપણને લઈને સર્વ માનવામાં આવે તે ઘટ પટરૂપ થઈ જવાથી, જલાર્થી પુરૂષની ઘટમાં પ્રવૃત્તિ, અને શરીર ઢાંકવાના અર્થની પટમાં પ્રવૃત્તિ જે જોવામાં આવે છે તેને ઉચ્છેદ થઈ જવાને અને તે સાથે જગત પણ કેવળ ઘટરૂપ યા કેવલ પટરૂપજ થઈ જવાનું.
પટને લઈને પણ જે કદાપિ ઘટમાં સત્વ માનવામાં આવે તે ઘટ પણ પટરૂપ થઈ જાય. અને જેવી રીતે પટપણને લક્ષ્મ ને ઘટમાં સર્વ માન્યું, તેવી જ રીતે ઘટપણને લઈને જે અસત્ત માનવામાં આવે તે શશવિષાણુની માફક જગત શુન્ય થઈ જાય. ચાટે વ્યવહારને ઉચ્છેદ થવા ન પામે એટલા સારૂ સ્વરૂપથી સર્વ અને પરરૂપથી અસત્ત્વ માનવું. અથવા તે નામ, સ્થાપના, દ્રવ્ય
