________________
અસલંગી પ્રદીપ.
કરે છે. અર્થાત જ્યારે એકજ છવ કર્મવશે નાના શરીરને ધારણ કરે છે ત્યારે મયૂર અવસ્થામાં શિખા પ્રસિદ્ધ હેવાથી તે અવસ્થામાં તેને અસ્તિત્વ રૂપે અવબોધ કરવામાં આવે છે. અને મંડક શરીર વાળા આત્માને ઠંડક શરીર-કાલમાં શિખા ન હોવાથી નાસ્તિત્વ રૂપે અવધ કરવામાં આવે છે. એવી રીતે વધ્યાપુત્ર, શશશ, કર્મમ આદિમાં પણ જાણી લેવું.
હવે આકાશપુષ્પમાં પણ વિશેષ રૂપે અસ્તિત્વનાસ્તિત્વની ઉ૫પત્તિ કરવામાં આવે છે. | વનસ્પતિ નામ કર્મોદયથી ઉત્પન્ન થએલ વૃક્ષનું આ પુછપ છે એવો વ્યવહાર થાય છે. પુષ્પરૂપે પરિણમેલ દ્રવ્યને વૃક્ષની સાથે કર્થચિત ભિન્નપણું હેવાથી પૂર્વોક્ત વ્યવહાર જેમ મનાય છે. તેમજ આકાશપુષ્પને સંબંધ કેમ ન મનાય ? તથા જેવી રીતે પુષ્પ વૃક્ષની સાથે સંબંધ ધરાવે છે, તેવી રીતે આકાશની સાથે પણ સંબંધ ધરાવવાપણું સરખું જ છે. આ યુક્તિથી જેમ “વૃક્ષનું ફુલ ” એ પ્રકારે વ્યવહાર કરાય છે તેમજ “ આકાશનું આ પુષ્પ છે” આવો વ્યવહાર પણ યુકિતયુક્ત છે એમ કેમ ન કહી શકાય?
કદાચ એમ કહેવામાં આવે કે ગુલાબના વૃક્ષે કરેલા ઉપકારની અપેક્ષાથી ગુલાબના પુષ્પ તરીકેનો વ્યવહાર થઇ શકે. પરંતુ આકાશપુષ્પ તરીકેને વ્યવહાર કેવી રીતે થઈ શકે ? આવા પ્રકારનું કથન યુતિથી રહિત હેવાથી અનાદરણીય છે. કેમકે જે આકાશ વૃક્ષને રહેવાને અવકાશ જ ન આપે તે વૃક્ષ કેવી રીતે ઉત્પન્ન થયું કહેવાય. અને વૃક્ષના અભાવે પુષ્પ પણ કયાંથી સંભવે. માટે અવકાશદાનરૂપ ઉપકાર પણું તે આકાશમાં છેજ. તે કારણથી જેમ વૃક્ષનું પુષ્પ છે એમ માનવામાં અડચણ નથી તેમ આકાશનું પુષ્પ છે એમ માનવામાં પણ અડચણ શાની ?
