________________
.
જાણંગી પ્રદીપ.
તે માનવું પડશે કે જેમ અવકતવ્ય ૫દ તેવા પ્રકારના ઉભય ધર્મવાળી વસ્તુને બોધકમાં સાંકેતિત છે તેવી જ રીતે બીજું પણ કોઈ એક પદ તેવા પ્રકારના અર્થનું વાચક રહે.
જે આના ઉત્તરમાં કેઇ એમ કહેવા માગે છે તેવા પ્રકારના સકતવાળું કોઈ પણ બીજું પદ ઉભય ધર્મવાળી વસ્તુના બેધનમાં સામર્થ્ય ધરાવતું નથી તે અમારે પણ જેર દઈ કહેવું પડશે કે અવકતવ્ય પદ પણ કેવી રીતે તેવા પ્રકારના ધર્મવાળી વસ્તુના બોધનમાં સામર્થ્યને ધારણ કરી શકે. વિચારવા જેવું છે કે જેમ સતવાળા બીજા પદે સત્તાસત્તાદિ ઉભય ધર્મવાળી વસ્તુને બોધ થઈ શકતો નથી તેવી રીતે અવકતવ્ય પદથી પણ તેવા પ્રકારની વસ્તુને બેધ પણ કેવી રીતે થઈ શકે ? વળી જેમ સકતિત બીજા પદોથી સત્વ તથા અસત્વને બોધ કમથી થાય છે, તેમ અવકતવ્ય પદથી પણ ક્રમથીજ બંધ થવા જોઈએ. કેમકે બેમાંથી કેાઈમાં પણ વિશેષતા તે છેજ નહિં. તથા અવકતવ્ય પદથી પણ વકતવ્યપણાના અભાવને જ બેધ થવો જોઈએ પરંતુ સવાદિ ધર્મવાળી વસ્તુને બેધ તે થાયજ કયાંથી? ઉપરોકત તમામ શંકાઓને ઉત્તર નીચે આપવામાં આવે છે.
સવા પર આ પ્રયોગથી સર્વથા ઘટ અવકતવ્ય છે એવો અર્થ જ્યારે નીકળે છે ત્યારે ચાસ્તિ થતઃ આ પ્રથમ વાકયથી ઘટમાં સત્વનું પ્રતિપાદન કેવી રીતે થઈ શકે? કેમકે ઘટ તે સર્વથા અવાચ્ચેજ છે. એથી કરી એ સિદ્ધ થયું કે કઈ પણ ધર્મની મુખ્યતાને લઈને ઘટ પિતે સવાદિ ધર્મવાળા છેજ નહિ.
“ અવશmો કર ” એ વાક્યને પરમાર્થ આવી રીતે સમજ. સવાસસ્વાદિ ધર્મોથી જે ઘટ વકતવ્ય છે. તે જ ઘટ એક
