________________
સપ્તભંગી પ્રદીપ,
વ્યાવહારિક પદાર્થોની અંદર સપ્તભંગીનું ઉદાહરણ દ્વારા સ્પષ્ટીકરણ –
પ્રથમ વસ્ત્રની અંદર સપ્તભંગી ઘટાવીશું. વસ્ત્રની અંદર વસ્ત્રપણું કપડાનું સ્વરૂપ કહેવાય અને સાથે ઘટપણું પરરૂપ કહે વાય, અથવા શરીરને ઢાંકવાપણું એ સ્વરૂપ કહેવાય અને જલધારકપણું એ પરરૂપ કહેવાય, અથવા જે વસ્ત્રને જેવો આકાર હોય તે આકાર કપડાનું સ્વરૂપ કહેવાય, અને એથી બીજો આકાર પરરૂપ કહેવાય. ચક્ષુથી દેખાવાપણું કપડાનું સ્વરૂપ કહેવાય અને જીહા–પ્રત્યક્ષપણું પરરૂપ કહેવાય. કેમકે જીભથી તે રસનું જ પ્રત્યક્ષ થવાનું પરંતુ કપડાનું પ્રત્યક્ષ થઈ શકવાનું નહિ માટેજ એ પરરૂપ કહેવાય. આવી જ રીતે સ્વરૂપથી કપડાની સત્તા માનવી અને પરરૂપથી અસત્તા માનવી.
ઉપરોકત એજ વાત વિશેષરૂપે સ્વપર દ્વવ્યાદિ ચતુષ્ટયવડે. બતાવવામાં આવે છે.
વસ્ત્રનું સ્વદ્રવ્ય કહેતાં જે દ્રવ્યથી કપડું બનાવવામાં આવેલું હોય તે દ્રવ્ય કપાસ સૂત્ર, રેશમ, ઉન, શણ, વૃક્ષની છાલ અથવા ઘાસ ઈત્યાદિ ગમે તે હોય પરંતુ જેના તંતુઓથી જે વસ્ત્ર બનાવવામાં આવેલું હોય તે વસ્ત્રના તે તંતુઓ સ્વદ્રવ્ય કહેવાય, અને એથી બીજા તંતુઓ વિગેરે પરદ્રવ્ય કહેવાય. માટે સ્વદ્રવ્યથી કપડામાં સત્તા માનવી અને બીજા તંતુ, માટી, ચર્મ, કાષ્ટ વિગેરે પરદાથી તેજ કપડામાં અસત્તા માનવી.
જે કદાપિ સ્વદ્રવ્યની માફક પરદ્રવ્યથી પણ તેની સત્તા માનવામાં આવે તે આખું જગત્ કેવળ વચ્ચે રૂપજ થઈ જાય અને બીજા તમામ પદાર્થોને અભાવજ થઈ જાય.
