________________
૧૦૨
સપ્તભંગી પ્રદીપ.
આવ્યો ગણાય કે જ્યાં દોષાવહ રૂપ હય, પરંતુ બીજ અંકુરની માફક આ ઠેકાણે અનવથા દેષરૂપ નથી.
વ્યાઘાત દોષ પણ ત્યાં આવી શકે કે જ્યાં કેવળ અનેકાન્તને માનવામાં આવેલે હેય, એકાન્તને બીલકુલ માનવામાં ન આવેલો હોય. પરંતુ આ ઠેકાણે તે અનેકાન્તના નિષેધરૂપ સમ્યગ એકાન્ત નવરૂપને તે સારી રીતે આદરપૂર્વક માનવામાં આવેલ હોવાથી વ્યાઘાત દષની આશંકા પણ આકાશ પુષ્પ સમાન સમજવી. જૈન સિદ્ધાન્તમાં તે એકાન્તને લઈને સ્વાદસ્તિ એ પ્રથમ ભંગ તથા સમ્યગૂ એકાન્તને લઈને આજ્ઞાતિ એ દ્વિતીય ભંગ માનવામાં આવે છે. અર્થાત એકાન્ત છે નહિ એમ કહેતાં સમ્યમ્ અનેકાન્ત છે. આવી રીતે માનવામાં કઈપણ દેશની ઉપસ્થિતિ થતી નથી.
જૈન સિદ્ધાન્તમાં વસ્તુને નિર્ણય પણું પ્રમાણ નય સિવાય થઈ શકતા નથી. માટે નયરૂપ સમન્ એકાન્ત માન્યા સિવાય પણ વસ્તુગતે વસ્તુની ઓળખાણ થવી અસંભવપ્રાય સમજવી.
કદાચ પૂર્વપક્ષિ લેકે પ્રશ્ન કરે કે તમેએ માનેલે નય નામને પદાર્થ પિતે પ્રમાણરૂપ છે કે અપ્રમાણરૂપ છે. જે તેને પ્રમાણુ રૂપ માનશો તો પ્રમાણમાંજ અન્તર્ભત થવાથી અલગ માન નકામે છે. અને જો નયને પ્રમાણુરૂપ માનવામાં ન આવે તે વંધ્યાપુત્રની માફક અપ્રમાણિક પદાર્થદ્વારા વસ્તુસિદ્ધિ કદાપિ થઈ શકે જ નહિ. આવા પ્રકારની શંકાને ઉત્તર પણ નીચે પ્રમાણે સમજ. | | સમુદ્રના એક બિંને તમારા હાથમાં મૂકી પૂછવામાં આવે કે આ સમુદ્રના બિંદુને તમે સમુદ્રરૂપ માને છે કે અસમુદ્રરૂપ ? પ્રથમ પક્ષ યાને સમુદ્રના એક બિંદુને સમુદ્રરૂપ માનવામાં તે
