________________
સસલંગી પ્રદીપ.
તાત્પર્ય કે મુખ્યવૃત્તિથી અસ્તિ વિગેરે શબ્દ સર્વ વિગેરે એકજ અર્થને પ્રતિપાદન કરે છે અને ગણવૃત્તિથી અસત્વ વિગેરે અર્થનું પણ પ્રતિપાદન કરે છે. એવી જ રીતે વૃક્ષાદિ શબ્દો પણ મુખ્ય વૃત્તિથી વૃક્ષરૂપ અર્થને પ્રતિપાદન કરે છે. અને ગણવૃત્તિથી ધિત્વ બહત્વ સંખ્યાનું પણ પ્રતિપાદન કરી શકે છે. આવી રીતે દરેક ઠેકાણે પૈણુ મુખ્ય વૃત્તિથી વ્યવહારસિદ્ધિ જાણું લેવી. આવી સ્થિતિ હોવા છતાં પણ કદાપિ એક શબ્દ એકજ અર્થને પ્રતિપાદન કરે છે. બીજા અર્થને ગણતાથી પણ પ્રતિપાદન કરતો નથી એમ માનવામાં આવે તે અનેક દોષોની ઉપસ્થિતિ થવાની. તેજ વાતને દઢ રીતે સિદ્ધ કરીશું.
દરેક પદો અથવા વાક્યો જ્યારે એકજ અર્થને પ્રતિપાદન કરે છે અને બીજાને તે બિલકુલ પ્રતિપાદન કરતા જ નથી. ત્યારે તે આવા પ્રકારની માન્યતાવાળાઓને “અનેક ધર્મવાળી વસ્તુને પ્રકાશ કરવાવાળું જે વાકય તે પ્રમાણુ વાય’ આ વાતની ઉપપત્તિ કરવી ઘણી જ કઠિન થઈ પડવાની. કેમકે એવી માન્યતા સ્વીકારનારાઓના મતમાં તે દરેક પદ અથવા વાક્ય એક અર્થને ડીને બીજા અર્થનું પ્રતિપાદન કરી શકે જ નહિ.
આવા પ્રકારની ઉપર્યુક્ત શંકા પણું જૈનમતને નહિ જાણ વાવાળાઓના મન્તવ્યમાં જ ઉપસ્થિત થવાની. જૈનમતના અભિાને તો આવી શંકાનું સ્થાન જ ન હેય. કેમકે પૂર્વે જણાવવામાં આવેલ છે કે કાલાદિ આઠની અભિન્નતાને લઈને અથવા તે અભેદના ઉપચારને લઈને દ્રવ્યાર્થિક નયને આશ્રય કરવાથી પ્રમાણુવાકય તથા પર્યાયાર્થિક નયને આશ્રય કરવાથી નયવાકય કહેવામાં આવે છે. આવા પ્રકારનાં પ્રમાણુવાકય તથા નયવાક્યને લઇને એક અથવા અનેક અર્થનું જ્યારે પ્રતિપાદન થઈ શકે છે, ત્યારે સ્યાદ્વાદવાદિ
