________________
જે એમ કહેવામાં આવે કે સ્યાત શબ્દના પ્રયોગ વિના પણ વસ્તુ અનેકાન્ત સ્વરૂપ છે. આ વાત તે પ્રકરણદિથી માલૂમ પડી જશે. જેમ “એવ’કારના પ્રયોગ વિના પણ અવધારણ અર્થની પ્રતીતિ થાય છે. તેમજ પ્રકરણવશાત સ્યાત્ શબ્દના પ્રયોગ વિના પણ અનેકાન્ત અર્થને બોધ જ્યારે થઈ જશે, ત્યારે સ્થાત્ શબ્દનો પ્રયોગ કરવો નિરર્થક છે. આ કથન પણ યુક્તિયુકત નથી.
જે લેકે સ્યાદવાદને યથાર્થ રીતે સમજતા નથી, તેઓને ખાસ સમજાવવા ખાતરજ સ્યાત શબ્દનો પ્રયોગ કરવામાં આવે છે. અને જેઓ સ્યાદવાદ-ન્યાયશૈલીથી પદાર્થ પ્રતિપાદન કરવામાં કુશળ છે. અર્થાત જેઓ સ્યાદવાદનું સ્વરૂપ બરાબર જાણે છે તેઓ સ્યાત શબ્દના પ્રાગ વિના પણ પિતાની બુદ્ધિમત્તાથી જલદી સમજી જાય છે. તેઓને તે ખાલી ઘટ શબ્દમાત્રના ઉચ્ચારણથિીજ “ઘટઃ સ્વાદત્યેવ ” એવું જ્ઞાન સ્વાભાવિક રીતે જ થઇ જાય છે. જેમ એવકારના પ્રાગ વિના પણ અવધારણ અર્થની પ્રતીતિ થાય છે. તેમજ સ્યાત શબ્દના પ્રયાગ વિના પણ અનેકાન્ત અર્થ સમજવામાં આવી જાય છે. આથી આ વાત તો સિદ્ધ થઈ ગઈ કે–સ્યાદવાદ ન્યાયશૈલીમાં કુશળ લેકેને અનેકાન્ત અર્થના બોધ માટે સ્યાત્ શબ્દને પ્રયોગ કરવો જ જોઈએ, એ કાંઈ એકાંત નિયમ નથી.
જે લેકેએ સ્યાદ્વાદમાં કુશળતા મેળવી નથી, તેવાઓને સમજાવવાની ખાતરજ સ્યાત શબ્દનો પ્રયોગ આવશ્યક છે. બીજાને માટે નહિ. જેમ પ્રતિજ્ઞા–હેતુ–વાકયથી પ્રમાણુકુશળ લેકેએ સાધ–સિદ્ધિ કરવામાં નિપુણતા મેળવેલી હોવાથી તેઓને માટે પંચ અવયવને પ્રયોગ કરવામાં આવતું નથી. અને મંદબુદ્ધિવાળાઓને
