________________
સમભગી પ્રદીપ..
થાય છે તેને વિલેપ થઈ જાય. માટે ઘડામાં સ્વરૂપની માફક પરરૂપથી સર્વ બિલકુલ ન માનવું કિન્તુ સ્વરૂપથી સત્ત્વ અને પરરૂપથી અસત્ત્વ એમ હું માનવું.
સારાંશ કે માટીથી બનાવેલ ઘડાની અંદર માટી દ્રવ્યને લઈને રત્વ માનવું અને બીજા દ્રવ્યથી અસત્વ માનવું. પાટલિપુત્ર ગાદિ સ્વક્ષેત્રને લઇને ઘડામાં સર્વ માનવું અને પ્રભાસપાન, કાશી, પ્રયાગ વિગેરે પરક્ષેત્રને લઈને અસત્વ માનવું કેમકે પટણામાં રહેલ્પ ઘડાનું પટણા ક્ષેત્ર સ્વરૂપ કહેવાય અને પ્રભાસપાટણ વિગેરે ક્ષેત્ર પરરૂપ કહે. વસંતકાલમાં બનેલા ઘડાનું વસંતકાવ્ય સ્વરૂપ કહેવાય અને ગ્રીષ્મકાલ પરરૂપ કહેવાય. માટે તે સ્વયે રાવ અને એથી બીજા રૂપે અસત્વ માનવું. જેવા રંગવાળી ગાટીથી ઘડે બનાવવામાં આવેલ હોય તે જ ઘડાનું સ્વરૂપ કહેવાય અને તેથી બીજા રંગે પરરૂપ કહેવાય. તે સ્વરૂપે ઘડામાં સવ અને પરરૂપે અસવ માનવું.
આવી રીતે દરેક પદાથોની અંદર સ્વદ્રવ્યાદિ ચતુષ્ટયથી ' સત્વ માનવું અને પરવ્યાદિ ચતુષ્ટયથી અસત્ત્વ માનવું.
અહિં કોઈ કહે કે સ્વરૂપાદિ ચતુષ્ટય વડે જે પદાર્થની વ્યવસ્થા કરવામાં આવી છે તે કેવલ દોષગ્રસ્ત હોવાથી અનાદરણીય છે. તેણે વિચારવું જોઈએ કે શું સ્વરૂપાદિનું બીજું સ્વરૂપ માનીને પદાર્થ વ્યવસ્થા કરાય છે કે બીજું સ્વરૂપ માન્યા વિના પણ - વ્યવસ્થા કરાય છે.
પ્રથમ પક્ષમાં અનવસ્થા દોષ આવે છે. તે આવી રીતેપ્રથમ સ્વરૂપની ઉપર બીજું સ્વરૂપ માનીને પદાર્થની વ્યવસ્થા કરવામાં બીજા સ્વરૂપની ઉપર પણ ત્રીજું સ્વરૂપ માનવું પડશે તે
