________________
સપ્તભંગી પ્રદીપ.
આને ભાવાર્થ એ છે કે–અન્યવિધિ આદિ ધર્મને નિષેધ ન કરતાં, કથંચિત પરકવ્યાદિ ચતુષ્ટય વડે નિષેધઅંશનું પ્રધાનતાથી પ્રતિપાદન કરવું, તે.
આનો ટૂકે આકાર બનાવીએ તે આ પ્રમાણે બને છે – ‘ચાત્તાત્રેય ઘરઃ ” અર્થાત્ કથંચિત ઘટ વિદ્યમાન નથી.
અહિં પ્રથમ વાકયમાં જે ઘટ શબ્દ આપવામાં આવેલ છે, તે દ્રવ્યરૂપ અર્થને કહે છે. કેમકે તે વિશેષ્યપદ છે. વળી અહિં અતિ પદ ગુણવાચક છે, કારણ કે તે વિશેષણ છે.
અહિં કેટલાકેનું એમ પણ કહેવું થાય છે કે –“કેવલ દ્રવ્યની અંદર વિશેષ્યતા હોય, એવો એકાન્ત નિયમ નથી, કારણ કે–ગુણોની અંદર પણ વિશેષ્યતા જોવામાં આવે છે. જેમ વદરા रूपं, फलस्य माधुर्य, पुष्पस्य गन्धः, जलस्य स्पर्शः, वायोः ચૈત્વે આવાં અનેક સ્થળોમાં ગુણોની પણ વિશેષ્યતા જોવામાં આવે છે. એટલે એ નિયમ તો ન જ રહ્યો કે—કેવલ દ્રવ્યમાંજ વિશેષ્યતા હોય. - આ શંકા દૂર કરવાને માટે એવો નિયમ બાંધવામાં આવે છે કે, જ્યાં સમાન વિભકિતવાળાં વાક હોય, ત્યાં દ્રવ્યની વિશેધ્યતા સમજવી, અને ગુરુની વિશેષતા સમજવી. જેમ નમુત્પન્ન૫, રાવઃ , સુમિર્જાપુર વિગેરે આવાં સ્થળોમાં દ્રવ્યની વિશેષ્યતા અને ગુણની વિશેષણતા સમજવાની છે, પરંતુ પહેલાં કહેવા પ્રમાણે જ્યાં ભિન્ન વિભકિતવાળાં પદે હોય, ત્યાં આ નિયમ સમજવાને નથી. - હવે ચ ચેવ સર્વ આ લક્ષણવાળા વાકયમાં જે ઘa કાર શબ્દ આપવામાં આવેલ છે, તેનું ફલ તપાસીએ.
