________________
સપ્તભંગી પ્રદીપ.
આવી રીતે જ્યારે પ્રથમના બે ભંગોમાં સ્વરૂપથી ભિન્નતા સિદ્ધ થાય છે, ત્યારે એ શંકાને અવકાશ અવશ્ય મળે છે કે – જ ત્રીજો ભંગ શા માટે જુદો માનવો જોઈએ? કારણ કે-પ્રત્યેક સત્ત્વ અને અસત્ત્વની અપેક્ષાથી ક્રમિક સત્તાસત્ત્વમાં કોઈપણું રીતે ભિન્નતા જોવામાં આવતી નથી. જેમ, પ્રત્યેક ઘટ તથા પટની અપેક્ષાથી ઘટ-પટરૂપ ઉભયમાં ભિન્નતા પૃથપણે જોવામાં આવતી નથી. તેમજ આ ઠેકાણે પ્રત્યેક સત્ત્વ-અસત્ત્વની અપેક્ષાથી ક્રમાપિત સત્ત્વ અસત્વરૂપ ઉભયમાં પણ ભિન્નતા માનવી જોઈએ નહિ.” - આના ઉત્તરમાં જાણવું જોઈએ કે-પ્રત્યેકની અપેક્ષાથી ક્રમા ર્પિત ઉભયમાં ભિન્નતા અવશ્ય માનવી જોઈએ. એ પ્રમાણે જે પૃથમાનવામાં ન આવે, તો અનેક દોષાપત્તિઓ પણ સહન કરવી પડશે. જેમ, પ્રત્યેક વકાર અને નકારની અપેક્ષાથી ઘન પદ ભિન્ન તરીકે માનવામાં આવે છે. અથવા પ્રત્યેક કાર અને કારની અપેક્ષાથી ઘર પદ તદ્દન પૃથ માનવામાં આવે છે. તેવી જ રીતે આ ઠેકાણે પણ પ્રત્યેક સત્ત્વ અસત્ત્વની અપેક્ષાથી ક્રમાર્પિત સત્વ અસત્ત્વરૂપ ઉભયને પણ અવશ્ય પૃથક માનવું જોઈએ. અને જે એમ માનવામાં ન આવે, તે વન શબદવાચ્ય અરણ્યરૂપ અર્થ કેવલ પકારના ઉચ્ચારણથી નિકળવો જોઈએ. તથા ઘર શબ્દવાચ્ય ઘડારૂપ અર્થને બંધ કેવલ કારના ઉચ્ચારણથી થ જોઈએ. અને જો એમ થાય, તે વર શબ્દમાં નકાર અને પદ શબ્દમાં કાર નકામા થઈ પડશે. અર્થાત તેનું ઉચ્ચારણ જ કરવું નકામું થશે.
બીજું પ્રત્યેક ઘટ-પટની અપેક્ષાથી ઘટ-પટરૂપ ઉભયને અભિન્ન માનવામાં દષાન્તરને પણ સંભવ રહે છે. કેમડે-ઘટ”
