________________
સપ્તભંગી પ્રદીપ.
લઈને ઘટની અંદર ઘડાને અભાવ માને છે, તે નયાયિકે પણ પરરૂપથી અસત્વને માનવામાં લગારે સંકેચ કરી શકે તેમ નથી.
" આવી રીતે વિચાર કરતાં જ્યારે દરેક દર્શનકારે પરરૂપથી. અસત્વ માને છે, તો પછી પ્રમાણપ્રસિદ્ધ પદાર્થને માનવાવાળા. જૈો ઉપર જે લોકો આક્ષેપ કરતા હોય, તે ખરેખર પિતાનાજ પક્ષને વિનાશ કરે છે, એમ કહીએ તે કંઈ અયુક્તિા જેવું નથી, કારણ કે પરરૂપથી જેમ જૈને અસત્વ માને છે, તેમ પરરૂપથી તેઓ પોતે પણ અસત્ત્વ માને છે. સુતરાં ઉપર બતાવેલ યુકિત અને પ્રમાણુપ્રસિદ્ધ સ્વરૂપથી સર્વને પ્રતિપાદન કરવાવાળો પ્રથમ ભંગ, અને પરરૂપથી' અસત્વને પ્રતિપાદન કરવાવાળો બીજે જંગ-એમ બને ભગે જુદી જુદી રીતે માનવા જોઈએ.
હવે એ જાણવું જોઈએ કે–પ્રથમ ભંગમાં પ્રતિપાદિત કરેલ કરવા અને બીજા ભંગમાં પ્રતિપાદિત કરેલ રરવનો અર્થ શું છે ? - સર એટલે વૃત્તિમરા અર્થાત–પદાર્થમાં રહેલ સત્તા નામના ધર્મનું નામ જ સર્વ છે. જેમ મૃત ઘોડરિત અર્થાત, ભૂતલમાં ઘટ છે. અહિં ભૂતલપ્રદશિત-વૃત્તિપણુરૂપ સત્ત્વ ઘટની અંદર રહેલ છે.
હવે સસરાનો અર્થ થાય છે-માવતિયો ! જેમ કૂતરે ઘરે નારિત અહિં આપણને એ બોધ થાય છે કેભૂતલવૃત્તિ જે ઘટને અભાવ, તેને પ્રતિયોગીભૂત ઘટ છે. તથા આવા પ્રકારના સત્ત્વાસસ્વરૂપ અર્થથી એમ પણ જાણવામાં આવે છે કે-સર્વ-અસત્ત્વની અંદર રવરૂપથી પણ ભિન્નતા રહેલી છે.
