________________
સપ્તભંગી પ્રદીપ,
રૂપભૂત હેઈ કરીને બીજાઓની વ્યાવૃત્તિ કરે; જેમ–ઉપગવાળા જીવ કહેવાય,’ ઉષ્ણ સ્પર્શવાળો અગ્નિ કહેવાય,’ આ લક્ષણો જીવ અને અગ્નિની અંદર રહીને જ બીજા અછવાદિકની વ્યાવૃત્તિ કરે છે.
તથા એ છે કે-જે લક્ષણ, લક્ષ્યમાં કાયમ નહિ રહી કરીને પણ લક્ષ્યને ઓળખાવે, અને બીજાથી વ્યાવૃત્તિ કરાવે. જેમહી તેવત્તા તથા નરિત્રતા અર્થાત–દેવદત્ત દંડવાળા છે,” “ જટાવાળો તપસ્વી છે.” આ લક્ષણે “ ઉપયોગ ” ની માફક લક્ષ્યમાં કાયમને માટે રહેતાં નથી, પરંતુ લક્ષ્ય-દેવત. અને તપસ્વી, તેની ઓળખાણ કરાવવા પૂર્વક અલફ્ટ–ભૂત–ચત્રાદિની વ્યાવૃત્તિ બરાબર કરાવે છે. માટે આવાં લક્ષણોને સતસ્થ. સ્ટમાં કહેવામાં આવે છે.
પ્રસંગોપાત્ત લક્ષણો સંબંધી આટલે ખુલાસો કર્યા પછી હવે આપણે પ્રસ્તુત વિષય ઉપર આવીએ
આ બીજા પ્રકાશની શરૂઆતમાં સમનું જે લક્ષણ બતાવવામાં આવેલું છે, તેની અંદર ખાસ કરીને આ બે વિશેષણો તરફ વાચકેનું વધારે ધ્યાન ખેંચવામાં આવે છે– એક પદાર્થમાં રહેલા ” અને “સાત વાક્યને સમુદાય. ” આ બન્ને વિશેષણે ખાસ કરીને વધારે ઉપયોગી છે. થોડક્તિ છે નાસ્તિ ઘટ છે, પટ નથી. આવાં ભિન્ન ધર્મને બતાવનારાં વાકોમાં “અતિવ્યાતિ' દોષ નિવારણને માટે “એક પદાર્થમાં રહેલા” એ વિશેષણ આપવામાં આવ્યું છે. અને થડ ઘારિત
સ્થા જાતિ “ કથંચિત ઘટ છે, કથંચિત નથી,’ આવાં બે વાકની અંદર લક્ષણના જવાથી “અવ્યાપ્તિ ” દોષ નિવારવાને માટે “ સાત વાકયોને ફાય’ એ વિશેષણ આપવામાં આવ્યું
