________________
સપ્તભંગી પ્રદીપ.
બીજે પ્રકાશ.
થમ પ્રકાશમાં આપણે ટૂંકામાં પણ, સપ્તભંગીની આવશ્યકતા જોઈ ગયા છીએ. હવે એ સપ્તભંગીમાં ન્યૂનાધિક ભંગ સંબંધી આક્ષેપના પરિહારપૂર્વક સંખંભગીનું સ્થાપન કરવું જરૂરનું હેઈ, આ પ્રકાશમાં તેનું સ્થાપન કરવામાં આવશે.
સપ્તભંગીનું સામાન્ય લક્ષણ આ છે-“ જીવ કે અછવા પદાર્થ પૈકીના કેઈપણ એક પદાર્થમાં રહેલા સત્ત્વ-અસત્વ3યત્વ-
વાત્વ-નિત્યત્વ-અનિત્યસ્વ-સામાન્ય-વિશેષવવાદિ અનેક ધર્મોમાંથી પ્રત્યેક ધર્મ સંબંધી પ્રશ્નનું અવલંબન કરીને તથા પ્રત્યક્ષાદિ પ્રમાણેથી અવિરૂદ્ધ એવા વિધિ-પ્રતિષેધરૂપ નાના ધર્મ વિષયક જ્ઞાનને ઉત્પન્ન કરાવવાવાળાં અને રાત્ત પદથી ચિનિત સાતવાકના સમુદાયને સપ્તભંગી કહેવામાં આવે છે.” અને આજ સપ્તભંગીનું સામાન્ય લક્ષણ છે.
કહેવાની મતલબ કે-એકજ વસ્તુની અંદર રહેલા જે અનેક ધર્મો, તેમાંથી પ્રત્યેક ધર્મ સંબંધી પ્રશ્નનું અવલંબન કરીને તથા પ્રત્યક્ષાદિ પ્રમાણેથી અવિરૂદ્ધ અને વ્યસ્ત–સમસ્તરૂપ જે વિધિનિષેધ ધર્મો, તેની કલ્પનાયુક્ત એવં ચત પદથી લક્ષિત એવા સાત પ્રકારના વચન-ગને સપ્તભંગી કહેવામાં આવે છે. સપ્તભંગી ( સાત ભાંગાઓ ) નાં નામે આ છે –
