________________
प्रोपनासूत्रे प्रयोजनाभिधेयसम्बन्धत्रितयम् अनुवन्धचतुष्टयं मङ्गलञ्च वक्तव्यम्, तथाचोक्तम्
'सिद्धार्थ सिद्धसम्बन्ध श्रोतुं श्रोता प्रवर्तते । शास्त्रादौ तेन वक्तव्यः सम्बन्धः स प्रयोजनः इति, ॥१॥ प्रेक्षावतां प्रवृत्यर्थ फलादित्रितयं स्फुटम् ।।
मङ्गलञ्चैव शास्त्रादौ वाच्यमिष्टार्थसिद्धये ॥२॥ इति । तत्र प्रयोजनं द्विविधम्-परम्, अपरञ्च, तचापि प्रत्येकं द्विधा कर्तृगतं श्रोतृगतञ्च, तत्र द्रव्यार्थिकनयेन आगमस्य नित्यत्वात्, कर्तुरभाव एव, उक्तञ्च
प्रज्ञापना यद्यपि उपांग है तथापि जीव, अजीव आदि समस्त • पदार्थों का शासन (निरूपण) करने के कारण से शास्त्र ही समझना चाहिए।
शास्त्र की आदि में, बुद्धिमानों की प्रवृत्ति के लिए शास्त्र का --- प्रयोजन, अभिधेय (विषय) सम्बन्ध और मंगल, ये चार- बातें अव
श्य बतलानी चाहिए। - कहा भी है-'सिद्ध अर्थवाले और सिद्ध सम्बन्ध वाले शास्त्र को
ही श्रवण करने के लिए श्रोता प्रवृत्त होता है, अतः शास्त्र की - आदि में प्रयोजन सहित सम्बन्ध का कथन कर देना चाहिए ॥१॥
बुद्धिमानों की प्रवृत्ति के लिए फल आदि तीन बाते स्पष्ट रूप से बतला देनी चाहिए और दृष्ट अर्थ की सिद्धि के लिए मंगल भी कहना चाहिए ॥२॥
इन में से प्रयोजन दो प्रकार का है-१ परप्रयोजन और २ अपर प्रयोजन, । इन दोनों के भी दो-दो भेद हैं-प्रथम शास्त्रकर्ता का શાસ્ત્રની શરૂઆતમાં, બુદ્ધિમાની તેમા-પ્રવૃત્તિ થાય તે માટે શાસ્ત્રનું પ્રયાજન, અભિધેય (વિષય) સમ્બન્ધ અને મંગળ આ ચાર વાતે તે અવશ્ય બતાવવી જોઈએ. કહયુ પણ છે,સિદ્ધ અર્થવાળા અને સિદ્ધ સાન્ય વાળા શાસ્ત્ર નું જ શ્રવણ કરવા માટે શ્રેતાઓ પ્રવૃત્તિ થાય છે. તેથી શાસ્ત્રની આદિમાં પ્રયજન સહિત તેના સમ્બન્ધનું કથન કરવું જોઈએ. ll૧૫
બુદ્ધિમાનોની પ્રવૃત્ત થવા માટે ફળ વિગેરે ત્રણ વાતો તે સ્પષ્ટતાથી બતાવી દેવી જોઈએ અને દષ્ટ અર્થની સિદ્ધિ માટે મંગળ પણ કરવું स. (२)
सेमा प्रयोग में प्रा२नु छ. (१) ५२प्रयोरन अने. (२) २५५२प्रयोજન એ બેન પણ બબ્બે ભેદ છે-પ્રથમ શાસ્ત્રકર્તાનું પર અપર પ્રજન,
