________________ જૈન ઇતિહાસની ઝલક 31 પણ અફસોસ ! કાકજંઘની સામે રચાયેલા ષડયંત્રની રૂએ વિમાનને પાછું વાળવા અંગેની ખીલી કૃત્રિમ ગોઠવી દેવામાં આવી હતી. આથી વિમાન પાછું ફરી શકે તેમ ન હતું. ત્યાં જ નીચે ઉતારે તો તે શત્રુદેશ હતો. ત્યાં અનેક ભય હતા. હવે તો વિમાને આગળ જ વધવું જોઈએ પરન્તુ તેમાં વ્રતભંગ થતો હતો. આથી વ્રતભંગ કરતાં જીવનભંગની બહેતરતા સમજીને વિમાન તે જ પ્રદેશમાં નીચે ઉતારી દેવામાં આવ્યું. કલિંગાધિપતિ શત્રુરાજના હાથે કાકજંઘ કેદ થયો. તેને ખાવાનું આપવાનો પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો. પરન્તુ કાકજંઘના અનેક ગુણો સાંભળીને રંજિત થયેલી શત્રુદેશની પ્રજાએ કાગડાને બલિ ફેંકતા હોય તેવો દેખાવ કરીને જેલમાં ખાવાના ટુકડા પહોંચાડવાનું શરૂ કરી દીધું. અંતે કાકજંઘના પુત્રે કલિંગ ઉપર આક્રમણ કરીને પિતાને કારાગારમાંથી મુક્ત કર્યા. કલિંગ ઉપર વિજય મળ્યો. પણ કમાલ ! કલિંગની સરહદો સીમાડા ઘણા લાંબે સુધી હતા. કાકજંઘના દિક્પરિમાણ વ્રતની મર્યાદાની બહાર જતા હતા. આથી તે દેશ ઉપરનું પોતાનું આધિપત્ય ન સ્વીકારતાં કલિંગનરેશને જ તે દેશ પ્રશ્નઃ સોંપી દીધો. [64] મેતાર્યને પ્રતિબોધ બે મિત્ર-દેવો હતા. તેઓ આત્માના હિતની ચિંતા સતત કરતા હતા. એટલે દેવલોકમાંથી વહેલા વિદાય (ચ્યવન) થનારા દેવે માનવલોકમાં ધર્મ પમાડવા આવવા માટે મિત્રદેવ પાસે કોલ લીધો. સમય થતાં તે દેવ ચ્યવી ગયો અને ચંડાલ કુટુંબમાં પુત્ર તરીકે જન્મ્યો. આ કુટુંબની સ્ત્રીએ તેની શેઠાણી સાથે કરાર કર્યો હતો કે જો તેને પુત્રપ્રાપ્તિ થશે તો પરસ્પર સંતાનોની તત્કાળ અદલાબદલી કરશે. આ કરારની રૂએ આ પુત્રને શેઠને ત્યાં તત્કાળ મૂકી દેવામાં આવ્યો અને તે શેઠના પુત્ર તરીકે જ મોટો થયો. તેનું નામ મેતાર્ય પડ્યું. પેલા મિત્રદેવે-કોલ આપ્યા મુજબ મેતાર્યને પ્રતિબોધ કરવા ઘણી મહેનત કરી પણ તે નિષ્ફળ ગઈ. મેતાર્યના આઠ રૂપવતી કન્યા સાથેના લગ્નનો દિવસ આવી ગયો. મિત્રદેવે લગ્નના વરઘોડામાં ભંગ પાડી દીધો. મેતાર્યની જે ખરી માતા હતી તે રડવા લાગી. તેની પાસેથી સઘળી વાત જાણીને પિતા દોડીને મેતાર્યને વળગી પડીને કહેવા લાગ્યા, “તું તો મારો ખરો દીકરો છે ! ઘેર ચાલ... વગેરે.”
