________________ 17) જૈન ઇતિહાસની ઝલકો [283] ઉદાયી રાજાનું ખૂન અને નવ નદોની પરંપરા મગધપતિ શ્રેણિકનો પુત્ર કોણિક, તેનો પુત્ર ઉદાયી હતો. તેનું સાધુવેષ પહેરીને, લાગ જોઇને વિનયરત્ન' નામના સાધુએ ખૂન કર્યું હતું. એ વખતે રાજા ઉદાયી આચાર્યભગવંતની બાજુમાં પૌષધવ્રતમાં સૂતા હતા. આચાર્યભગવંતે આ ખૂનની પાછળ ઘોર ધર્મનિન્દાનું અનુમાન કર્યું. એ ધર્મનિન્દાને અટકાવવા માટે તેમણે આત્મહત્યા કરી. ઉદાયી રાજા નિ:સંતાન હતો. આમ શિશુનાગ વંશનો અંત આવ્યો. બાદ પ્રજાજનોએ નંદ નામના પરાક્રમી સામંતને પાટલીપુત્રની ગાદીએ બેસાડ્યો. આ સામંત મૂળમાં તો હજામ હતો. આ નંદનો કલ્પક નામનો મહાવિચક્ષણ મંત્રી હતો. એના કારણે જ નંદનો રાજયવિસ્તાર ખૂબ વ્યાપક બન્યો હતો. નંદની પરંપરામાં કુલ નવ નંદ થયા, જેમાં છેલ્લો મહાપદ્મ નામનો નંદ હતો. કલ્પકના વંશવારસો જ નવેય નંદોના શાસનકાલમાં મસ્ત્રીપદે આવતા રહ્યા. જેમાં છેલ્લા મત્રી શકટાળ હતા, જે સ્થૂલભદ્રજીના પિતા હતા. નવમા નંદને દૂર કરીને ચન્દ્રગુપ્ત રાજા થયો. ત્યારથી મૌર્યવંશ ચાલ્યો. ચન્દ્રગુપ્તની માતાનું નામ મુરા હતું. તે ઉપરથી આ મૌર્ય વંશ કહેવાયો. [28] મંત્રીશ્વર કલ્પક જ્યારે પહેલા નંદનું મગધ પર શાસન હતું ત્યારે કલ્પક તેનો મહામંત્રી હતો. આખા સામ્રાજ્યમાં એ માનીતો થઈ ગયો હતો. આના કારણે એના પ્રત્યે અન્ય રાજકીય માણસોને ખૂબ ઈર્ષા જાગી ઊઠી હતી. કોઈ પણ હિસાબે કલ્પકને આફતમાં મૂકી દેવાની એ માણસોની મેલી મુરાદ હતી. કોઈ એવું છટકું ગોઠવીને કલ્પકનું અને તેના આખા કુટુંબનું ધનોતપનોત કાઢી નાખવાની એ લોકોની દુષ્ટ વૃત્તિ હતી. રાજા નંદ પાસે કલ્પકના સંદર્ભમાં ખૂબ જ ખોટી કાનભંભેરણી કરીને કલ્પકનાં વિરોધી દુષ્ટ તત્ત્વોએ રાજાને ઉશ્કેર્યો. કાચા કાનના રાજાએ પણ કલ્પકને મારી નાંખવાનો હુકમ છોડ્યો. પરંતુ પેલા નીચ માણસોને કલ્પક એમ સીધી રીતે મરી જાય તે ઈષ્ટ ન હતું. તેમની ઈચ્છા તો કલ્પકને એના આખા કુટુંબ સાથે રિબાવી રિબાવીને મારવાની હતી. આથી એ લોકોએ
