________________ 186 જૈન ઇતિહાસની ઝલકો [296] આર્યરક્ષિતસૂરિજી અને ઇન્દ્ર જ્યારે આર્યરક્ષિતસૂરિશ્વરજીનાં જ્ઞાન ઉપર આફરીન થઈને ઇન્દ્ર સ્વર્ગમાં જવાની તૈયારી કરતા હતા ત્યારે આર્યરક્ષિતજીએ ઇન્દ્રને કહ્યું, “ભાઈ, તું થોડી વાર અહીં વધુ રોકાઈ જા. જેથી ભક્તિ માટે ગયેલા મારા સાધુઓ પાછા આવી જાય અને પ્રત્યક્ષ રૂપથી તને જોઈ શકે, અને સ્વર્ગ વગેરે પદાર્થો તરફની તેમની શ્રદ્ધા વધુ મજબૂત બની જાય.” ઇને કહ્યું, “ભગવંત ! હે ભગવંત ! કલિકાલના સાધુઓનું સત્ત્વ કાંઈ ઓછું હોય છે ! શાસ્ત્રમાં શ્રદ્ધા વધારવાના બદલે મને જોઈને મારા જેવા થવાની ઇચ્છા ધરાવતા થઈ જાય તો ?" આ વાત સાંભળીને સૂરિજી ચૂપ થઈ ગયા. પોતે આવ્યાની માત્ર નિશાની કરીને ઇન્દ્ર ત્યાંથી વિદાય થઈ ગયો. [20] ભીષ્મની ‘ના-યુદ્ધની તીવ્ર ઇચ્છા વગેરે વિશિષ્ટતાઓ ભીખ કૌરવના પક્ષે રહીને કૌરવોને કબજામાં રાખવા માંગતા હતા તેવા અનુમાનને અનેક બીનાઓથી પુષ્ટિ મળે છે. (1) યુદ્ધ શરૂ થતાં પૂર્વે જ ભીખે યુદ્ધમાં અસંમતિ દર્શાવી હતી. (2) પહેલાં દસ દિવસના યુદ્ધનું નેતૃત્વ લઈને ભીખ ખરેખર તો યુદ્ધ લડ્યા ન હતા પણ માત્ર દિવસો પસાર કરતા હતા. કદાચ કૌરવોને સબુદ્ધિ જાગે અને યુદ્ધ બંધ રાખી દે એવી આશાથી... આથી જ - ભીખની યુદ્ધકીય નિષ્ક્રિયતાથી - વાજ આવી જઈને દુર્યોધન એક દિવસ ભીખની સામે ખૂબ વધારે પડતું, આપાત્મક બોલી ગયો હતો. (3) દુર્યોધનના કટુતમ પ્રલાપ પછી ભીખે યુદ્ધ તો ખેલ્યુ પણ પાંડવોને હણવાને બદલે જાતે જ ઘાયલ થઈને પડ્યા. તે પછી પણ અર્જુનની વિશિષ્ટતાઓ આંખે દર્શાવીને દુર્યોધનને ભીખે “હજી પણ યુદ્ધ બંધ કર !એવી સલાહ ભારપૂર્વક આપી હતી. બેશક, ભીખના પુરુષાર્થ કરતાં પ્રારબ્ધ મૂઠી-ઊંચેરું આગળ જ રહેતું હતું એટલે એને ઝૂક્યા વિના ભીખનો ઉપાય જ ન રહ્યો. સમગ્ર રીતે પણ મહાભારતની કથા નિયતિ દ્વારા ઢસડાતા, તણાતા, વેરવિખેર થતા પાત્રોની કથા છે. ત્યાં ભીખ “બિચારો' શું કરે ? ભીખનો આત્મભોગ કેટલો બધો જોવા મળે છે ? પિતા ખાતર એણે
