________________ 188 જૈન ઇતિહાસની ઝલકો થયા બાદ મુનિ સ્વીકારીને, જીવનનું છેલ્લું વર્ષ અદ્ભુત સાધનામાં વ્યતીત કરે છે. છેલ્લો મહિનો - આખોય નિર્જલ ઉપવાસ કરે છે. છેલ્લી પળોમાં યુધિષ્ઠિર વગેરે ઉપસ્થિત આત્માઓને અંતિમ બોધ દેવાપૂર્વક અને તમામ અનુપસ્થિત આત્માઓ સાથે હાર્દિક ક્ષમાપના કરે છે, પરમાત્માનું શરણ લે છે અને અત્યંત સુંદર સમાધિ સાથે પ્રાણ છોડીને બારમા દેવલોકે પહોંચે છે. આવા હતા મહાન ભીખ ! ધર્માત્મા ભીષ્મ !આત્મબલિદાન વ્યસની ભીખ ! હા..નિયતિથી નિષ્ફળ બનાવાયેલા પુરુષાર્થના સ્વામી ! છતાંય અ દુઃખી ! આંસુ-વિનાના ! અને હાસ્ય વિનાના ! પરમ-પિતૃભક્ત ! મહાબ્રહ્મચારી ! જબ્બર અહિંસક ! ગૃહસ્થ ભીખ ! કેવા મહાન ! મહામુનિ ! ઉગ્ર તપસ્વી ! અજાતશત્રુ ! દેહાત્મભેદકારક ! સાધક ભીષ્મ ! કેવા વંદનીય ! ના. આવા ભીખના પાત્રાલેખનમાં એમને “હીણા” કલ્પીને કોઈ અન્યાય આચરજો મા ! [298] ભીમની પ્રતિજ્ઞા - નાવિક શ્રેષ્ઠ પોતાના મનની વાત બેધડક રીતે ગાંગેયને કરી. જરાય ખચકાયા વિના ગાંગેયે કહ્યું, “ઓહ ! આ વાત છે, એમ ને ? કાંઈ વાંધો નહિ. મારી પાસે એનું પણ સમાધાન છે. “મારી એક પ્રતિજ્ઞા એ કે મારે રાજા થવું નહિ, અને હવે મારી બીજી પ્રતિજ્ઞા હું એ કરું છું કે મારે કદી લગ્ન કરવું નહિ : નિર્મળ બ્રહ્મચર્યનું પાલન કરવું. હવે તારા મનની શંકાનું સમાધાન થયું ને ? હવે મારા પુત્રને રાજય પ્રાપ્તિનો સવાલ જ પેદા થતો નથી ને ? બસ.. તો તું તારી પુત્રી સત્યવતીને મારા પિતા વેરે પરણાવ અને તેમની મનઃ કામના પૂર્ણ કર. હું તને મારી મા તુલ્ય માનીશ. નાવિક ! પિતાની ભક્તિ એ જ મારું સર્વસ્વ છે. એની સામે લગ્નજીવનનાં કહેવાતાં સુખોનું મારે મન કોઈ મૂલ્ય નથી. વળી મેં કિશોર વયમાં જ બ્રહ્મચર્યનો મહિમાં ચારણ મુનિવરો પાસેથી સાંભળ્યો છે; ત્યારથી જ મને તેનો ભારે પ્રેમ છે. આજે તું મારો મોટો ઉપકારી નીવડ્યો કે તું મને આજીવન બ્રહ્મચર્ય પાળવાની તક આપી. અહિંસાવ્રતને તો મેં મારું જીવન બનાવ્યું જ હતું. હવે બ્રહ્મચર્ય પણ મારું જીવન અને તેની સાથોસાથ પિતૃભક્તિ કરવાનો
