________________ જૈન ઇતિહાસની ઝલકો તેના કેટલાય કટકા તેની સામે જ બેઠેલી કૂતરીને નાખી રહ્યો હતો, ત્યાં બે જૈન સાધુઓનું યુગલ ભિક્ષાર્થ તેના ઘરમાં આવી ચડ્યું. માંસની ગંધ આવતાં જ, વળી જ્ઞાનબળથી ત્યાંના આત્માઓની પરિસ્થિતિ જોતાં ઊંડો નિસાસો નાખીને મુનિયુગલ તરત ઘરની બહાર નીકળી ગયું. મહેશ્વરદત્ત તરત જ તે મુનિઓની પાછળ દોડ્યો. નિસાસાનું અને પાછા ફરી જવાનું કારણ પૂછ્યું. મુનિઓએ માંસાહારીની ભિક્ષા અગ્રાહ્ય જણાવી અને નિસાસાનું કારણ કહ્યું કે ખોળે બેઠેલો દીકરો પરપુરુષનો જ આત્મા હતો. તેનો બાપ કાંઈ મહેશ્વરદત્ત ન હતો, બલકે તે જારપુરુષ પોતે જ હતો. વળી પિતૃશ્રાદ્ધનું માંસ પિતાના જ આત્માનું હતું, કેમ કે પિતા મરીને પાડો થયો હતો અને દૂર બેઠેલી કૂતરી તે માતાનો આત્મા હતો. સંસારની આવી વિચિત્રતાઓ જોઈને તેમણે નિસાસો નાખ્યો હતો. આ સાંભળીને મહેશ્વરદત્ત પણ વિચારમાં ગરકાવ થઈ ગયો. સંસારથી વિરક્ત થઈને તેણે દીક્ષા આપી. [104] ચિલાતી. ક્ષિતિપ્રતિષ્ઠિત નગરમાં યજ્ઞદેવ નામનો વિપ્ર રહેતો હતો. જ્ઞાનનું તેને પારાવાર અજીર્ણ થયું હતું. તેને પ્રતિજ્ઞા હતી કે જે તેને હરાવે તેનો તે શિષ્ય થાય. એક વાર નાના જૈન સાધુથી તે હારી જતાં તેમના શિષ્ય બની ગયો. અન્ય ગીતાર્થ સાધુઓના સમાગમથી તેનામાં ધર્મની પરિણતિ પેદા થઈ; પરંતુ બ્રાહ્મણ તરીકેનું જાતિઅભિમાન તો ન જ ગયું. બીજી બાજુ તેની સંસારી પતી બ્રાહ્મણીએ તેની દીક્ષા છોડાવવા માટે કમર કસી. એક વાર તો તેણે કામણ યોગવાળી ભિક્ષા વહોરાવી. તેમાં તે મુનિ સમાધિપૂર્વક કાળધર્મ પામી ગયા. સૌધર્મ દેવલોકે દેવ થયા. આથી પેલી પતીને ભારે આઘાત લાગી ગયો. સંસારથી વિરક્ત થઈને તેણે દીક્ષા લીધી; પરન્તુ તેનું દીક્ષિત જીવન માયાપ્રધાન બની રહ્યું. મરીને તે દેવી બની. પેલો પતિદેવ જાતિના મદના કારણે દેવલોકમાંથી ચ્યવ્યા બાદ રાજગૃહીમાં ધનશેઠને ત્યાં ચિલાતી નામની દાસીપુત્ર થયો. દેવી પણ ચ્યવીને એ જ શેઠની દીકરી સુસુમા થઈ. એની જ સાથે ગંદી રમત કરતો ચિલતી પકડાયો. આથી ધનશેઠે તેને કાઢી મૂક્યો. હવે ચિલાતી ધાડપાડુ થયો. એક વાર, સાગરીતો સાથે, “ધન તમારું અને સુસુમા મારી! એવો નિર્ણય કરીને ધનશેઠના ઘર ઉપર ત્રાટક્યો. પુષ્કળ ધન અને સુસુમાને ઉઠાવીને તેઓ નાઠા. સુભટો સાથે ધનશેઠ અને તેના
