________________
સર
જૈનધમચિંતન
ઝીણી ઝીણી ખામતા ઉપર પણ વિશેષ ધ્યાન આપવું જરૂરી છે. અને જ્યારે આપણે એ વ્રતાના આચારની ઝીણી ઝીણી બાબતાને અંગે નિયમેાપનિયમની હારમાળ જોઈએ છીએ ત્યારે જણાઈ આવે છે કે શ્રમણનિગ્રંથ બીજા શ્રમણથી કયાં જુદો પડે છે.
બાહ્ય દેખાવે નગ્ન રૂપે સમાન છતાં એક નાગે! ભિક્ષુ ધૂણી તપાવીને ચીપિયા લઈ ને બેઠા હશે, ત્યારે આ શ્રમણ દિગંબર નિગ્રન્થ જાણે છે કે અગ્નિમાં પણ જીવે છે તે એને સમારંભ મારાથી થાય નહિ. આવું તે પ્રત્યેક બાબતમાં—વિહાર, ભિક્ષા, નિવાસ આદિ બાબતેામાં દેખાઈ આવશે. મતલબ કે નિન્યને આચાર અહિંસામય છે, જ્યારે બીજાને હિંસા–અહિ ંસાને વિવેક પણ હાતા નથી. આ અહિંસાની વિવેચના માટે જીવશાસ્ત્રની રચના કરવી પડી.. મહાવીરના મુખની વાણીનું પાન કરવું હોય તે। આચારાંગ જુએ. ત્યાં સર્વપ્રથમ શસ્ત્રની ચર્ચા કરી છે; એટલે કે જીવની હિંસા શાથી થાય છે એની જ વિવેચના કરી છે. એ વિવેચના કરવી હેાય તે સ્વતંત્ર જીવશાસ્ત્ર પણ રચવું પડે છે. તેમણે કહ્યું છે કે વિશ્વમાં એવું કયું સ્થાન છે, જ્યાં જીવ નથી ? પૃથ્વી, પાણી, વાયુ, અગ્નિ અને વનસ્પતિ જેવી વસ્તુએ, જ્યાં બીજા લેાકેા જીવની સંભાવના પણ ન કરી શકે, ત્યાં પણ ભગવાન મહાવીરે જીવાનું દર્શન કર્યું, તે પછી દૃશ્ય કીટ-પતંગને અને પશુએ અને મનુષ્યેાને જીવ માનવા વિશે તે કહેવાનું જ ન હોય. આ બધા પ્રકારના જીવાની હિંસા ટાળીને સાધક કેમ જીવન વિતાવે એને વિવેક ભગવાન મહાવીરે બતાવ્યું છે. આમાં જ જૈનધર્મ સમાયેા છે. એક શબ્દમાં કહેવું હોય તે, જીવનમાં સામયિક એક ધર્મ છે, અને તે જ જૈનધમ છે. સામાયિકને સીધે અં સમતા છે. એટલે કે મહાભારતે જે કહ્યું સામન: પ્રતિकूलानि परेषां न समाचरेत् - તે જ સામાયિક છે. સંસારમાં બધા પ્રકારના જીવે પેાતાની ઉન્નતિ ચાહે છે; પતન કેાઈ ચાતું નથી. અધાને જીવવાનો અને ઉન્નત થવાનેા સરખા હક્ક છે. એટલે
કે
""
-
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
ઃઃ
www.jainelibrary.org
