________________
तदभावम्मि अभावो पितामहस्सावि तह य पितुणोऽवि ।
तदभावे भक्तोऽवि य पडिसेहोऽसंगतो तम्हा ॥ १५० ॥
दभावेऽपाक पितामहस्यापि तथा च पितुरपि । तदभावे भवतोऽपि च प्रतिवेषोऽसंगतस्तस्मात् ।। 2 तदभावे प्रपितामहाभावे पितामहस्याप्यभावः प्राप्नोति, प्रपितामही हि पितामहस्य कारणं, कारणाभावे कार्य भवति, निर्हेतुकत्वप्रसन्नात् । ततः प्रपित्तामहाभावे पितामहस्याप्यभावः प्राप्नोति।'तह य पिउणोऽविति तथा तेनैवानन्तयेक्तेन प्रकारेण पितुरप्यभावः प्राप्नोति, पितामहापावे पितुरयोमाता'तदभावे तस्यापि पितुरभावे भवतोऽपि चापाकः प्राप्नोति, न्यायस्य समानत्वात् । तथा च सति प्रतिषेधोऽसङ्गतः, प्रतिषेधकस्यैवाभावात् । १५० । અા પuપwવારા સમાન આદ--
અ વાળાનો મારો પિતામહાવીળમેય વિ નાસવન ને લ કેવવનમાવી ? | ૨૫ |
(જાતો થાયઃ પિતામહીરાવતિ | જિં ગતિવારે ૪ ૮ વાજી . - - अथ पितामहादीनामादिशब्दात् प्रपितामहादिपरिग्रहः कार्यतः पितृलक्षणादेविः-सत्ता अनुगम्यत इति मन्येथाः।। अत्राह-'एवमेवेहंति इहापि। जातिस्मरविषये एवमेव कार्यान्यथानुपपत्तित एकापावो रिश्चेष्यते, ततो न किंचित्रः क्षुण्णमिति। न च वाच्य-जातिस्मरकार्यमसिदयंत आह-'किंजाईत्यादिली जातिस्मारकार्य: 'देवकुलादि देवकुलं भृगुकच्छे शकुनिकाबिहार: आदिशब्दात्तदन्यैवंविधकार्यपरिग्रही, किवतों न प्रसिबै प्रसिद्धमेव, सकललोकप्रसिद्धत्वात, तन्न जातिस्मरणमसिद्धम्। इतश्च नासिर्द्ध, संभवानुमानतो निश्चीयमानत्वात् ।।१५१॥ तदेवं संभवानुमान भावयन्नाह--
बालकताणुस्सरणं तिव्वखओवसमभावजुत्तस्स । जह कस्सइ वुड्डस्सवि जाइस्सरणं तहा किं ण ? ॥ १५२ ॥ " (बालकृतानुस्मरण तीव्रक्षयोपशमभावयुक्तस्य । यथा कस्यचिद् वृद्धस्यापि जातिस्मरणं तथा किना), __ यथा कस्यापि पुंसो वृद्धस्यापि सतस्तीव्रक्षयोपशमयुक्तस्य बालावस्थायामपि यत्कृतं तस्यानुस्मरणं भवति तथा जातिस्मरणं किं न संभवति। संभवत्येवेति भावः। तावत्कालविषयस्यापि तत्कारणक्षयोपशमविशेषस्य संभवात् ॥१५२॥ ૩૫iફામાઇન - - - - - - - - - - - - - - - - - -
—— — — — — પ્રસ્તુતમાં નાસ્તિનો આશય પ્રગટ કરે છે. તે કે ગાથાર્થ - (નાસિક) અમે કોઈ જાતિસ્મરણશાની જોયો નથી. તેથી (ગધેડાના શિંગડાની જેમ) જાતિસ્મણાની નથી. કેમકે હોત, તો અમને પણ ઉપલબ્ધ થાત.).
(અહીં દૂષણ બતાવતા આચાર્ય ઉત્તરપલ કરે છે) ઉત્તરપલ - આમ તો, તમારા પ્રપિતામહનદાઘના પિતાને પણ અત્યન્ત અભાવ સિદ્ધ થાય છે કેમકે તમે તેમને પણ જોયા નથી. ૧૪લા
પ્રપિતામહનો અભાવ હોય, તો શું આપત્તિ છે ? તે બતાવે છે.
ગાથાર્થ - અને તેમના (-પ્રપિતામહના) અભાવમાં પિતામહ (દાદા) ને અને તેથી પિતાનો અભાવ આવશે અને પિતાના અભાવમાં તમારે પણ અભાવ આવશે. તેથી પ્રતિષેધ કરવો યોગ્ય નથી.
- પ્રપિતામહ Mિામહના જનક છે. તેથી પ્રપિતામહના અભાવમાં પિતામહનો પણ અભાવ આવે. કેમકે કરણના અભાવમાં કાર્ય ન થાય. અન્યથા કાર્યને નિંતક માનવાનો પ્રસંગ આવે તેજ પ્રમાણે પિતામહના અભાવમાં પ્તિાનો પણ અભાવ આવે. કેમકે પિતામહના અભાવમાં પિતાજી સંભવતા નથી. અને પિતાના અભાવમાં તમારે પણ અભાવ નક્કી થાય છૅ. કેમકે ન્યાય સર્વત્ર સમાન છે." આમ પ્રતિષેધ કરનારાં એવા તમારે જ ‘અભાવ હોવાથી તમારાથી કરાતો (જાતિસ્મરણનો) પ્રતિષેધ પણ અસંગત રે છે... આમના - આ સ્થળે નાસ્તિક્ના હૃધ્યનાં ભાવોને આઈકનો રંગ આપતાં કહે છે!” is + 1 + કે, ' . . . . . ' ,
ગાથાર્થ – નાસ્તિક) પિતામહવગેરેની હાજરી કાર્યો સચિત થાય છે. (ઉત્તર) એજ પ્રમાણે અહીં પણ જાતિસ્મરનું દેવકુલવગેરે. કાર્ય શું પ્રસિદ્ધ નથી ?
* નાસ્તિક :-“પિતાપે કાર્યની સત્તાથી પિતામહવગેરે(વગેરથી પ્રપિતામહવગેરેનો સમાવેશ છે.ની હાજરીનો અનુગમનિર્ણય થાય છે. ( પિતામહ ન હોત, તો પિતા કેવી રીતે હેત ! અને પિતાજી ન હોત, તો હું શી રીતે હોત ? મારી હાજરી મારા પિતાજીની હાસ સૂચવે છે અને પિતાની હાજરી પિતામહની હાજરી સૂચ છે એવો ભાવ છે). "
આ ઉત્તર આ જ પ્રમાણે કાર્યની અન્યથા અનુપત્તિકાર જ જાતિસ્મરના વિષયમાં પણ જાતિસ્મરણજ્ઞાનવાળાની હાજરીનો વિલય થઈ શકે છે. તેથી અમને શ્રેષ્ઠ શેષ નથી.” 12 રોકા- અતિસ્મરનું કાર્ય અસિદ્ધ છે. ૧૬ , .૧] સમાધાન ર જાતિસ્મરનું દેવલવગેરે કાર્ય અપ્રસિદ્ધ નથી. ભચમાં રહેલું નિકાવિહારસમુવિહાર) અતિ સ્મરણાનવાળાના કાર્યતરીક: બધા લોકોને પ્રસિદ્ધ જ છે(અહીં આદિમદથી આવા પ્રકારના અન્ય કાર્યોનો સમાવેશ થાય છે.) આમ અતિમહતું. કાર્ય પ્રસિદ્ધ છેવાથી તેના કાસ તરીકે જાતિમણ પણ અસિદ્ધ નથી. વળી સંભવઅનુમાનથી પણ જાતિસ્મરણનો નિર્ણય થતો હોવાથી અતિસ્મરણ અપ્રસિદ્ધ નથી. ૧પવા
I
,
,
;
,
,
,
,
,
,
ના
*
* * * *
.
f .. "
" ક "
-:-: _ruh &
4 *
ધર્મસંતણિ ભાગ૧ ૦ ૧૨૬
