Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयद्रिकाटीका श. १ उ. ६ सू० २ द्वीपसागरादिस्पर्शनावर्णनम्
सागरान्तं स्पृशति सागरान्तोपि द्वीपान्तं स्पृशति, तत्रापि ऊर्ध्वाधस्तिर्यगादिषु सर्वत्रैव स्पर्शना भवत्येवेति भावः, यथा लोकान्तादिसूत्रे भावना कृता तथा द्वीपान्तसागरान्तसूत्रेष्वपि भावना कर्तव्यैत्र, केवलं द्वीपान्तादिसूत्रेषु अयं भेदः, तथाहि 'छद्दिसि' इत्यस्येयं भावना - योजन सहस्रावगाढाः द्वीपाः समुद्राश्व भवति, ततश्वोपरि विद्यमानान् अधश्च विद्यमानान् द्वीपसमुद्रयोः प्रदेशानाश्रित्योर्ध्वाधः दिशोः स्पर्शना वक्तव्या, द्वीपसमुद्रयोः पूर्वपश्चिम दक्षिणोत्तरदिशास्तु मतीता एव सर्वत एव द्वीपादिप्रदेशानामवस्थानात् । पुनः प्रश्नयति ' एवं एएणं अभिलावेणं उदयं पोयतं फुसर, छिदंते दूसंतं, छायंते आयवंतं' एवमेतेनाभिलापेन उदकान्तः पोतान्तं स्पृशति, छिद्रान्तो दृष्यान्तं, छायान्त आतपान्तं स्पृशति, स्पर्श करता है । अर्थात् नियम से सागरान्त का द्वीपान्त स्पर्श करता है और द्वीपान्त भी सागरान्त का स्पर्श करता है। यहां पर भी ऊर्ध्व, अधः तिर्यग आदि में सर्वत्र ही स्पर्शना होती है। जैसे लोकान्तादि सूत्र में भावना की गई है उसी प्रकार से द्वीपान्त और सागरान्त सूत्रों में भी भावना कर लेनी चाहिये । केवल द्वीपान्तादि सूत्रों में जो भेद है वह इस प्रकार से है - " छद्दिसि" इस सूत्र की ऐसी भावना है कि द्वीप और समुद्र हजार योजन अवगाढ हैं इसलिये द्वीप और समुद्रों के ऊपर नीचे विद्यमान प्रदेशों को आश्रित कर के ऊर्ध्वदिशा और अधोदिशा की स्पर्शना कहनी चाहिये । द्वीप समुद्रो में पूर्व, पश्चिम, उत्तर और दक्षिण ये चार दिशाएँतो प्रसिद्ध ही हैं, क्योंकि दीपादिकों के प्रदेशों का अवस्थान चारों ओर ही होता है । ( एवं एएणं अभिलावेणं उदयंते पोयतं फुसइ छिदंते दूसंतं, छायंते आयवंतं) हे भदन्त ! तो क्या इस प्रकार से इस अभि orea कथन से पानीका अन्त पोत - जहाज - नौका के अंतको, स्पर्श करता
२५
સ્પર્શ કરે છે અને દ્વીપાન્તને સાગરાન્ત સ્પ કરે છે. અહીં પણ ઊ, અધઃ અને તિગૂ વગેરેમાં સત્ર સ્પર્ધાના થાય છે. જે રીતે લોકાન્તાદિ સૂત્રમાં ભાવના સમજાવવામાં આવી છે તે રીતે દ્વીપાન્ત અને સાગરાન્તસૂત્રેામાં या भावना सम सेवी द्वीयान्ताहि सूत्रोभां त आटसोन लेह छे-' छद्दिसिं” આ સૂત્રની ભાવના એવી છે કે દ્વીપ અને સમુદ્ર એક હજાર ચેાજનમાંજ અવગાઢ છે. તે કારણે દ્વીપ અને સમુદ્રોના ઉપર નીચે વિદ્યમાન પ્રદેશના આશ્રય કરીને જ ઉધ્વદિશા અને આધેાર્દિશાની સ્પર્શના કહેવી જોઇએ દ્વીપ અને સમુદ્રોમાં પૂર્વ, પશ્ચિમ, ઉત્તર અને દક્ષિણ એ ચારે દિશાએ તા પ્રસિદ્ધ જ છે. કારણ કે દ્વીપ વગેરે પ્રદેશોનું અવસ્થાન ચારે તરફ હાય જ છે. दूसत, छाय ते आयव त ? ) કથન પ્રમાણે પાણીને ? છેદનો અન્તભાગ વસ્ત્રના
(एएएणं अभिलावेणं उदयते पायंत फुसइ छिद्दते હે ભગવન્! તે શું આ પ્રકારે આ અભિલાપના અંતિમ ભાગ જહાજના અંતિમ ભાગનો સ્પર્શ કરે છે
भ-४
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૨
