Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ subhASitasaMgraha - samuccayaH // (pAMtha saMskRta subhASita-graMthonI saMpuTa) sampAdanam DaoN. nIlAMjanA zAha zrIhemacandrAcArya prakAzakaH kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi ahamadAbAda
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ arham subhASitasaMgraha - samuccayaH // (pAMca saMskRta subhASita-graMthono saMpuTa) sampAdanam DaoN. nIlAMjanA zAha zrIhemacandrAcArya prakAzakaH kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi ahamadAbAda 2007
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ subhaassitsNgrh-smuccyH|| (pAMca saMskRta subhASita-graMthono saMpuTa) saMpA. DaoN. nIlAMjanA zAha, amadAvAda prakAzaka : ka. sa. zrI hemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi, amadAvAda (c) sarvAdhikAra surakSita prati : 500 (prathama AvRtti) I.sa. 2007, vi.saM. 2063 prAptisthAna : 1. AcArya zrIvijayanemisUrIzvarajI jene svAdhyAya maMdira 12, bhagatabAga, zAradAmaMdira roDa, pAlaDI amadAvAda-380007 2. sarasvatI pustaka bhaMDAra 112, hAthIkhAnA, ratanapoLa, amadAvAda-380001 mUlya : rU. 100/ madraka : kriSnA grAphiksa 966, nAraNapurA jUnA gAma, nAraNapurA, amadAvAda-13 phona : 27494393
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya paramapUjaya AcArya zrI vijayasUryodayasUrIzvarajI mahArAjanI preraNAthI sthapAyela tathA AcArya zrI vijayazIlacandrasUrijI mahArAjanA mArgadarzana pramANe cAlatA A TrasTanA upakrame, sadgata DaoN. harivallabha bhAyANI jevA aneka vijjanonA sahayogathI, saMzodhanAtmaka tathA sarjanAtmaka aneka graMtho prakAzita thayA che. e zRMkhalAmAM Aje DaoN. nIlAMjanAbena zAha dvArA saMpAdita graMtha mASita saMgha-samuccaya: nuM prakAzana karatAM amo ghaNo harSa anubhavIe chIe. A graMthamAM tADapatra-pothIne AdhAre pAMca prAcIna subhASitagraMthonuM supere saMpAdana karavA badala temaja tenA prakAzanano lAbha amArA TrasTane ApavA badala amo DaoN. nIlAMjanAbenanA ghaNA AbhArI chIe. pU.A. zrI zIlacaMdrasUri ma.nA mArgadarzana anusAra AvA vidvajjanono tathA temanAM saMzodhanakAryano lAbha amone hamezAM maLato rahe tevI abhyarthanA. li . ka.sa. zrI hemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhino TrasTIgaNa
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ manabhAvana svAdhyAya subhASitonI eka nirALI duniyA che - saMskRta sAhityajagatamAM. atyaMta alpa zabdomAM, ane atyaMta saraLatApUrvaka, ekadama kaThina vAtane ke ghaNI lAMbI vAtane kahI devAnI kaLA eTale subhASita. lokoktio temaja anyoktiono samAveza paNa A ja kAvyaprakAramAM thaI zake. asaMkhya kavio, vidvAno ane mahAnubhAvonA bhAvajagatanI alapajhalapa jhAMkhI ApaNane A 'subhASita' karAve che. subhASitono saMgraha karavAnI eka khAsa prathA, saMskRta sAhityamAM paraMparAgata rahI che. AvA keTalAka saMgrahono kramapUrvakano nirdeza nIlAMjanAbene potAnI abhyAsapUrNa prastAvanAmAM karyo che. AmAM jaina muni-saMpAdita 'subhASita padyaratnAvalI'nA cAreka bhAgo tathA nirNayasAgaranI 'samayocitapaghamAlikA' vagereno temaja arvAcIna vividha nAnA-moTA (prakAzita) saMgrahono umero karI zakAya. uparAMta, haju paNa ApaNA hastaprata-bhaMDAromAM sacavAyelA, apragaTa temaja ajJAta evA, aneka subhASitasaMgrahonI paNa noMdha levI joIe. prastuta samuccaya graMthanuM mUlya be dRSTie vizeSa gaNAya : eka to temAMnA pAMce laghu-saMgraho hajI sudhI aprakAzita che, ane bIjuM ke te pAMce saMgraho tADapatrIya pothImAMthI prApta thayA che. saMbhavataH caudamA zatakanI e pothI haze. enA parathI AvuM uttama saMpAdana ApavA badala DaoN. nIlAMjanAbenane ghaNA sAdhuvAda ghaTe che. teo saMskRta sAhityanA khaMtIlA ane sajja abhyAsI che, tenI pratIti temanA A saMpAdanamAM tathA temanA prastAvanAlekhamAM supere thAya che. teo vadhu ne vadhu AvAM saMpAdano ApaNane ApatAM rahe tevI abhilASA che. temaNe ghaNAM varSo agAu A saMpAdana kareluM. tenuM prakAzana karAvavAnI veLA AvatAM tADapatranI jheroksanA sAdyaMta vAMcanamAMthI mAre paNa pasAra thavAnuM banyuM, je eka manabhAvana svAdhyAya banI rahyo. 'zrI hemacandrAcArya nidhi' dvArA thatAM prakAzanomAM viziSTa tajJo dvArA saMpAdita prAcIna graMtho prakAzita thatAM rahe che, te mArA mATe paritoSanI bAbata che, to TrasTa mATe te gauravaprada ghaTanA che. A prakAzanayAtrA, vidvajjanonA sahakArathI, niraMtara cAlatI raho evI abhyarthanA saha - zIlacandravijaya caitra zuda 8, saM. 2063 26-3-07 sAvarakuMDalA
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMpAdakIya khaMbhAtanA zrI zAMtinAtha jaina bhaMDAranI naM. 264(ra)nI tADapatrIya hastapratamAM AvelA ane saikAothI aprasiddhinA aMdhakAramAM aTavAtA A pAMca prAcIna saMskRta subhASitasaMgrahonuM samuccayarUpe jayAre prakAzana thAya che, tyAre AnaMda thAya te svAbhAvika che. A saMgrahomAMnAM subhASito,mAnavajIvanane lagatAM, lagabhaga badhAM pAsAMne sparzatA anekavidha viSayone Avare che. te uparAMta samakAlIna samAjanuM AbehUba pratibiMba A zlokomAM jhIlAyuM che. vaLI, hAla upalabdha saMskRta subhASita saMgrahomAM jovA maLatAM nathI, evAM ghaNAM subhASito A saMgrahomAM maLe che, te daSTie A samuccaya agatyano banI rahe che. jaina dharmanA abhyAsIone khAsa rasa paDe tevAM ThIka ThIka subhASito A saMgrahomAM sacavAyAM che. kavitvanI dRSTie ucca koTinA kahI zakAya tevAM keTalAMka subhASitone samAvatA, paMDitAcArya "mummaNideva vaDe saMkalita "subhASita ratnakoza nAmano 198 zlokano ekakaka saMskRta subhASita saMgraha A samUhamAM, prathamavAra ja prakAzita thAya che, e bAbata khAsa noMdhapAtra che. Ama aneka dRSTie, subhASita saMgrahono A samuccaya, hAla upalabdha saMskRta subhASita saMgrahomAM eka noMdhapAtra umero kare che emAM zaMkA nathI. saMskRta ane prAkRta bhASAnA prakAMDa paMDita ane potAnI ajoDa vidyAprItine kAraNe, amUlya prAcIna hastapratonA prakAzanamAM sakriya rasa dharAvanAra pa.pU. AcAryazrI zIlacaMdrasUri mahArAjano pUro sahayoga ane mArgadarzana, mane A saMgrahonA saMpAdanamAM sAMpaDyAM che, ane temanA varada haste A saMskRta subhASitasaMgraha samuccayanuM prakAzana thAya che te ekadama samucita che. saMskRtanA vidvAno ane saMskRta subhASitomAM rasa dharAvatA sarve rasikajano A subhASitono AsvAda mANe, emAM ja mArA zramanI sArthakatA samajIza. A saMpAdanamAM mane vividha rIte sahAyabhUta thanAra sva. paMDita amRtalAla bhojaka, sva. zrI lakSmaNabhAI bhojaka, DaoN. lakSmazabhAI jozI, DaoN. nArAyaNabhAI kaMsArA tathA pa. amRtabhAI paTelano huM AbhAra mAnuM chuM. hastapratonI phoTonakalanI jheroksa ApavA badala tathA saMsthAnA graMthAlayano upayoga karavA devA badala, lA.da.vidyAmaMdiranA niyAmaka DaoN. jitendra zAhanI paNa AbhArI chuM. kALajIbharyuM mudraNa karI ApavA badala harajIbhAI paTelano tathA pustakanuM prakAzana karavA badala 'hemacandrAcArya nidhi'no paNa AbhAra mAnuM chuM. - nIlAMjanA zAha 1 zAha
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukramaNikA prastAvika sUktAvalI bodhapradIpaH subhASitaratnakozaH sUktasaMgrahaH sUktAvalI (laghu) Arthika sahayoga zrI zaMkhezvara pArzvanAtha jaina Tempala TrasTa, gulaTekaDI, pUnA zrI jaina zve. mU. pU. saMgha, siMhagaDa roDa, pUnA zrI madanabena sonarAjajI osavALa ghIvALA, pUnA zrI badAmIbena haMsarAjajI osavALa, pUnA preraNA : sAdhvI zrI dIptiprajJAzrIjI ma. nAM ziSyA sAdhvIzrItaraMgalekhAzrIjI ma.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ subhASitasaMgrahasamuccaya DaoN. nIlAMjanA zAha prAstAvika prastuta subhASita saMgrahanI vigata ApatAM pahelAM, saMskRta subhASitasaMgrahonA mahattva pratye dhyAna kheMcavuM Avazyaka jaNAya che. hajAronI saMkhyAmAM subhASito dharAvatuM saMskRta subhASita sAhitya e ziSTa saMskRta sAhityano eka vilakSaNa prakAra che. subhASita zabda pote sUcave che tema; je kahevuM che tene, ne saMkSepamAM suMdara rIte kAvyAtmaka zailImAM be ke cAra paMktiomAM sacoTa rIte rajU kare che. A pratyeka subhASita eka svayaMsaMpUrNa ekama hoya che ane AgaLa pAchaLanA saMdarbhathI te sAva svataMtra hoya che. hAla upalabdha prAcIna ke arvAcIna subhASita saMgrahomAMnA moTAbhAganAM subhASito ghaNAM prAcIna che emAM koI zaMkA nathI. te subhASito kyAre racAyA, koNe racyA te vizenI koI mAhitI ApaNI pAse nathI. seMkaDo varSothI paMDitonA manamAM vividha viSayo aMge je vicAro cUMTAyA karatA hatA, te badhA vicAro, ziSTa ane chaMdobaddha svarUpe subhASitarUpe vyakta thayA che. saikAothI samAjamAM pracalita evAM A subhASitonuM, vividha paddhatio pramANe vyavasthita vargIkaraNa karIne, saMgrAhakoe, saMgraharUpe, ApaNI samakSa mUkyA te mATe ApaNe emanA RNI chIe. noMdhapAtra saMskRta subhASita saMgraho prAcIna saMskRta subhASitasaMgrahonI vAta karIe te pahelAM Azare I.sa.nI chaThThI sadInI AsapAsa thayelA bhartuharinA zatakatrayane A saMdarbhamAM yAda karavA jarUrI che. eka kavi (bhatRhAre)e racelAM A traNe zatako kharekhara to traNa viSayonIti, zRMgAra ane vairAgya-paranAM subhASito ja che. subhASita saMgrahomAM emAMnAM ghaNA zloko uddhata thayA che te A bAbatane Teko Ape che. jene Aje ApaNe subhASita saMgraha tarIke oLakhIe chIe, tevo, hAla upalabdha thatA saMgrahomAM sauthI prAcIna vidyAkarano "subhASita ratnakoza' (I.sa. 1130) che. temAM pacAsa vrayAomAM vaheMcAyelA 1739 subhASito che. te I.sa. 1957mAM hAvarDa orienTala sIrIjhamAM kembrija (amerikA)thI prakAzita
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ subhASitasaMgrahasamuccaya thayela che. Avo ja eka prAcIna sagraha zrIdharadAsano "saduktikarNAmRta che, jemAM badhA thaIne ra380 zloko che. ane A saMpUrNa saMgraha I.sa. 1965mAM kalakattAthI bihAra paDyo che. jalpaNanA "sUktimuktAvalI' (I.sa. 1238) nAmanA saMgrahamAM ra790 zloko che, je 133 paddhatiomAM vaheMcAyelA che. tenuM prakAzana I.sa. 1938 mAM gA.o.si.mAM I.sa. 1938mAM vaDodarAthI thayuM che. uparyukta saMgraho jevo ja bIjo prAcIna saMgraha zArgadharano "zArgadharapaddhati(I.sa. 1363) che, jemAM 163 jeTalA vibhAgomAM vaheMcAyelAM 4689 jeTalAM subhASito che. te muMbaIthI 1888mAM, saMskRta sirIjhamAM prakAzita thayo che. amitagatinA subhASitaratnasaMdoha' nAmanA saMgrahamAM 32 prakaraNamAM vaheMcAyelAM 922 subhASito che je jaina dharmane lagatAM che. te saMgraha kAvyamAlA sirIjhamAM, I.sa. 1903mAM muMbaIthI prakAzita thayo che. amitagatino samaya Azare dasamI ke agiyAramI sadIno gaNAya che. I.sa.nI caudamI sadImAM thaI gayelA sUrya kaliMgarAje "sUktiratnAhAra' nAmano saMgraha taiyAra karyo che. temAM 202 paddhatiomAM vaheMcAyelA 2327 zloko che. tenuM prakAzana I.sa. 1938mAM trivendramathI thayuM che. teja arasAmAM taiyAra thayelo manAto sAyaNano "subhASitasudhAnidhi' nAmano saMgraha kaliMgarAjanA sUktiratnAhArane khUba ja maLato Ave che ane tenA parathI ja taiyAra thayelo manAya che. te karNATaka yuni.mAMthI 1968mAM prakAzita thayelo che. - I.sa.nI teramI ke caudamInI AsapAsa taiyAra thayelo lakSmaNano "sUkti ratnakoza che jemAM 651 zloko che. je 68 vibhAgomAM vaheMcAyelA che. te lA.da. vidyAmaMdira taraphathI amadAvAdathI I.sa. 1982mAM prakAzita thayo che. bIjo eka prasiddha saMgraha vallabhadevano "subhASitAvali' (I.sa.nI paMdaramI sadI) nAmano che temAM 101 paddhatimAM vaheMcAyelA 3527 zloko che te I.sa. 1886mAM bhAMDArakara o. insTiTayUTa punAthI prakAzita thayela che. te pachI I.sa.nI sattaramI sadImAM thayelA kavi hariharano 634 subhASitono "sUktimuktAvali' nAmano saMgraha che, te kAvyamAlA sirIjhamAM I.sa. 1969mAM muMbaIthI prakAzita thayelo che. AmAMnA moTA bhAganA subhASito kavi harihare pote racelAM che. teja sadImAM thayelA zrI hari kavie "subhASitahArAvalI' nAmano 2091 zlokono
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAstAvika saMgraha taiyAra karyo che, je prakAzita thayo nathI. - tyAra bAda I.sa. 1872mAM nirNayasAgara presa, muMbaIthI prakAzita thayela subhASitaratnAkaramAM 230 paddhatio che ane temAM Azare 3OO0 thI vadhAre zloko che, te bhATavaDekara vaDe saMpAdita che. I.sa. 1911mAM nirNayasAgara presa taraphathI prakAzita thayelo "subhASitaratna bhAMDAgAra' - e atyAra sudhInA subhASita saMgrahomAM sauthI moTo subhASita saMgraha che. temAM lagabhaga sAta hajAra zloko che. lyuvika arnabAka vaDe saMpAdita thayelo mahA-subhASita-saMgraha, I.sa. 1964mAM prakAzita thayelo. A sadIno sauthI mahattvano subhASita saMgraha che. tenA pAMceka bhAga atyAra sudhI bahAra paDyA che ane tenA prathama bhAganI zarUAtamAM aMgrejImAM vistRta prastAvanA che, dareka subhASitanuM aMgrejImAM bhASAMtara che ane pratyeka bhAgane aMte, zakya hoya tyAM subhASitonAM kartA temaja mULagranthanI ane viSayonI anukramaNikA ApI che. saMskRta sAhityamAM Ajadina sudhI, seMkaDo subhASitasaMgraho bahAra paDyA che, te badhAno TUMkamAM paNa nirdeza karavo azakya hovAthI, je mahattvanA ane khAsa noMdhapAtra hatA, temano ja ahIM nAma sAthe nirdeza karyo che. subhASita saMgrahonA mukhya viSayo : saMskRta subhASitasaMgrahono vyApa eTalo vizALa che ke manuSya jIvanane lagatuM koI paNa pAsuM bhAgye ja vaNasparphe rahetuM haze, tethI A saMgrahomAM je viSayone lagatAM agaNita subhASito che temano pUrepUro khyAla ApavAnuM sAvaja azakya che, paNa A saMgrahomAM nirUpAyelA viSayono kaMIka khyAla Ave e hetuthI, moTebhAge je viSayonuM nirUpaNa ghaNAkharA subhASita saMgrahomAM maLe che, temano TUMkamAM nirdeza karyo che. sAmAnya rIte A saMgrahonI zarUAta ISTa devadevIonI stutine lagatAM subhASitothI thatI hoya che. tyAra bAda lagabhaga kavi ane kAvyaprazaMsAne lagatA zloko hoya che. sajjanaprazaMsA, vidvAnonI prazaMsA ane durjananindA-A viSayo badhA ja saMgrahomAM maLe che. te uparAMta mukhya saNo jevAke satya dayA, namratA, kSamA, dhIratA, dAnazIlatA, bhakti, paropakAra, ahiMsA, aparigraha, vagerenI prazaMsA karatAM ane tRSNA, moha, prasAda, abhimAna, kRpaNatA, lobha, krodha, IrSyA
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ subhASitasaMgrahasamuccaya vagerenI niMdA karatAM paNa ThIka ThIka subhASito maLe che. lagabhaga badhA ja saMgrahomAM sUryodaya, madhyAhna, saMdhyA, sUryAsta, caMdrodaya, rAtri vagere prAkRtika dRzyonuM, temaja cha RtuonuM varNana maLatuM hoya che. te ja pramANe zRMgAra, vIra vagere navarasonuM, varNana paNa A saMgrahomAM maLe che. cAra Azramone, khAsa karIne gRhasthAzramane lagatAM subhASito vadhAre maLe che. vidyArthIne abhyAsa karavAnAM zAstro ane kaLAonI yAdI paNa A subhASito ApatAM hoya che. cAra varNonI pharajono nirdeza A zlokomAM hoya che. zAstronI vAta karIe to e vakhatanA samAjanA kendrasthAne rAjA hato. tethI rAjanItizAstranA siddhAMtone ochevatte aMze dareka saMgrahamAM prAdhAnya maLatuM hoya che, to kAmazAstrane lagatAM subhASitomAM saMbhogazRMgAra ane vipralaMbha zRMgAranuM khAsa nirUpaNa hoya che. keTalAkamAM strIzarIranA avayavonuM paNa vigate varNana hoya che. arthazAstrane lagatI aneka bAbatomAM rAjAe kara kevI rIte ugharAvavo tenuM paNa nirUpaNa che. A saMgrahomAM, e samayanA samAjamAM je mukhya vyavasAyo hatA, temano paNa nirdeza maLe che, dA.ta. suvarNakAra, vaidya, gaNaka (jayotiSI); naiyAyika, vaiyAkaraNa vagerenI prazaMsA ane nindA baMne A subhASitomAM maLe che. A saMgrahomAM, te uparAMta pazupakSIonI svAbhAvika ceSTAne svabhAvokti alaMkAranI madadathI nirUpatA zloko maLe che, to moTAbhAganA subhASita saMgrahomAM, pazupakSI ane vRkSone lagatI anyoktio dvArA manuSyone bodha ApavAno uddeza hoya che. AvA anyokti zloko dareka saMgrahamAM ThIka ThIka saMkhyAmAM hoya che. keTalAka saMgrahomAM to samasyAo, prahelikA, antarlIpikA, bahirlIpikA, kUTa zloko vagerene lagato judo vibhAga ja hoya che. to amuka saMgrahomAM hAsyaparaka zlokono paNa eka alaga vibhAga hoya che. A saMgrahomAM eka moTo vibhAga nItivicAra aMgenA subhASitono hoya che, jemAM manuSyane upayogI nItiviSayaka upadeza ApavAmAM Avyo che. kyAreka to A subhASitomAM, kALanA pravAhamAM dharabAyelI koI lokakathAnA aNasAra paNa maLe che. subhASita saMgrahanA mukhya viSayonI uparyukta AchI rUparekhA parathI e spaSTa thAya che ke subhASitomAM mAtra bodhapradhAna zloko ja hoya che, evuM nathI.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAstAvika subhASitasaMgrahonuM mahattva/pradAnaH saMskRtanA A subhASitasaMgrahonA mahattva pratye vidvAnonuM dhyAna kaMIka ochuM gayuM che. A subhASita grantho sAhityika rIte ane sAMskRtika dRSTie ghaNA ja mahattvanA che. A saMgrahomAM aneka prasiddha ane aprasiddha kRtiomAMnA zloko maLe che. teja rIte aprasiddha kavioe racelA zloko maLe che. tene lIdhe kALamAM lupta thaI gaI hoya, evI ghaNI saMskRta sAhityanI kRtionAM nAmothI ane temAMnA zlokothI ApaNe paricita thaIe chIe. dA.ta. sUrya kaliMgarAjanA "sUktiratnahAra'mAM bRhatkathA'nA 20 subhASito maLe che, "aMkAvalI' nAmathI kRtinAM, 5 zloko maLe che, teja pramANe, A saMgrahomAM aneka bhUlAI gayelA kavionA zloko maLe che, jemake I.sa. nI dasamI sadImAM thaI gayelA rAjA bhojanA rAjakavi chittapanA badhA thaIne 51 jeTalA zloko prAcIna-subhASita saMgrahomAM maLe che, te ja rIte mahAmanuSya nAmanA koI aprasiddha kavinA 12 zloko vallabhadevanI "subhASitAvali'mAM maLe che. eTaluM ja nahIM, "prasaMgaratnAvali nAmano subhASita saMgraha ke je hAla upalabdha nathI, temAMnA ghaNA zloko bhATavaDekara saMpAdita "subhASitaratnAkara'mAM maLe che. AvI to aneka kRtio ane aneka kavionAM ullekho A saMgrahomAM ApaNane sAMpaDe che. Ama, aneka aprasiddha kRtio ane kavionA zloko A saMgrahone lIdhe sacavAI rahyA che, e emanuM khUba moTuM pradAna che. bIjuM, A subhASitasaMgrahonA subhASitomAM mAnavajIvanane sparzatAM aneka viSayonuM nirUpaNa thayuM che, tene lIdhe, tatkAlIna samAjanuM Abehuba pratibiMba jhIlAya che. e samAjanI nItiviSayaka mAnyatAo, varNavyavasthA, Azrama vyavasthAkeLavaNInI paddhati ane zIkhavAtAM zAstro, tenA AgaLa paDatA vyavasAyo, te vakhatanuM rAjataMtra, te samAjanuM dharma vizenuM valaNa, te samaye prajAmAM pravartatAM dUSaNo, ane vyasano, vagere TUMkamAM e samAjanA badhAM ja pAsAo vize ApaNane mAhitI maLe che. Ama sAMskRtika dRSTie paNa A subhASito ghaNAM ja agatyanAM che, tethI ja A subhASitone ApaNA bhavya sAhityika vArasAnA eka vRttakhaMDa paNa kahI zakAya. subhASita saMgrahonI upayogitA : ziSTa saMskRta sAhityanA kavioe ane nATyakAroe A subhASitonuM mahattva AMkyuM che. e hakIkata che. ekabAju A subhASita saMgrahomAM ziSTa saMskRta
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ subhASitasaMgrahasamuccaya sAhityanA prasiddha ane prAcIna kavio - kAlidAsa, bhavabhUti vagerenA zloko subhASita tarIke TAMkelA hoya che to bIjI bAju "paMcataMtra', 'hitopadeza'. dazakumAracarita' vagere gadyagraMthomAM, vageremAM ucita jyAM saMdarbha sAthe meLa paDe tyAM, AmAMthI pasaMda karIne, ucita subhASitone mUkavAmAM AvyAM che. bAkInA khAsa karIne 15mI sadI pachInA evA saMskRta graMtho zodhuM chuM jemAM subhASitono upayoga thayo hoya. A subhASitono AjanI zikSaNa paddhatimAM saMskRta bhASA zIkhavADavA mATe suMdara upayoga thaI rahyo che. A zALAonA saMskRtanA zikSaNanA abhyAsakramamAM ekAda pATha subhASitone lagato hoya che, e bAbata prazasya che. A subhASito dvArA saMskRta bhASA ane chaMda sahelAIthI zIkhavI zakAya, paNa te uparAMta mahattvanI bAbata e che ke sadAcArane lagatAM subhASito upara vadhAre bhAra, zALAnAM pAThyapustakomAM mUkAyo hoya to, bALakone ADakatarI rIte bhASAnI sAthe sadAcAranA saMskAra paNa maLe. A subhASitono prabhAva ApaNI prAdezika bhASAonA lokasAhityanA dohA vagere para paNa jaNAya che e eka hakIkata che. jo bIjI rIte vicAra karIe to A subhASita sAhitya, saMskRta bhASAnA lokasAhityanuM amuka aMze pratinidhitva kare che. ema paNa kahI zakAya, kAraNa ke lokamAnasanA badhAM pAsAMonuM vAstavika pratibiMba A subhASita sAhityamAM jeTaluM jhIlAya che, teTaluM saMskRtanA bIjA sAhitya prakAramAM bhAgye ja jhIlAya che. subhASita saMgraha-samuccaya subhASito pratye sahaja ruci hovAne kAraNe, prastuta subhASitasaMgraha mATenI khaMbhAtanA zAMtinAtha bhaMDAranI tADapatrIya hastaprata (naM. 264(1))nI jherokSa nakala parathI, A pAMce subhASita saMgraho bAreka varSa pahelAM taiyAra karavA mAMDyA hatA. paNa temanA prakAzananI kaMI vyavasthA na thatAM, te kAma, adhUruM rahyuM hatuM. A pAMca saMgrahamAMthI bodhapradIpa" nAmano bIjo naMbarano saMgraha cUnIlAla vidyAbhavananA buleTIna naM. 24mAM 1980mAM, chapAyo hato ane pAMcamA naMbarano "sUktAvalI' nAmano laghusaMgraha, AcArya hemacaMdrAcArya navama zatAbdI prasaMge I.sa. 1999mAM bahAra paDelA "anusaMdhAna aMka 24 mAM chapAyo hato. bAkInA traNe saMgraha chapAyA nathI, tethI have A 264(1) naMbaranI hastapratamAM rahelA pAMce saMgraho A sAthe chapAya che.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAstAvika khaMbhAtanA zAMtinAtha jaina bhaMDAranI tADapatrIya hastapratonuM sUcipatra, munizrI puNyavijayajIe be bhAgamAM prakAzita kareluM che. tenA bIjA bhAgamAM darzAvelI 264(1) naMbaranI tADapatrIya hastapratamAM AvelA. pAMca saMskRta subhASita saMgrahonuM A graMthamAM saMpAdana karyuM che. A tADapatrIya hastapratanA kula 58 patromAM A pAMca saMskRta subhASita saMgraho nIcenA krame maLe che : 1. "sUktAvalI' nAmano 147 zlokono saMgraha. A hastapratanA 1-13 patromAM maLe che; (2) "bodhapradIpa' nAmano para zlokono saMgraha 14-19 patromAM maLe che; (3) "subhASitaratnakoza' nAmano 197 zlokono saMgraha 20-39/1 patromAM maLe che; (4) "sUktasaMgraha' nAmano 220 zlokano adhUro saMgraha 39/2 thI 5ra patromAM che (53muM patra nathI), (5) "sUktAvalI' nAmano 69 zlokono saMgraha 54-58 patromAM Avelo che, A saMgraha hastapratanAM aMtima patromAM AvelA hoI, munijInA dhyAnabahAra rahyo che, tethI sUcIpatromAM teno ullekha nathI. badhA ja saMgrahonAM thaIne kula subhASito 685 che. A hastapratanA pratyeka patranuM mApa 13 x 1.7 iMca che. dareka patramAM moTebhAge pa ke 6 paMkti hoya che ane pratyeka patramAM vacce dorI bAMdhavAnI kANAnI jagyA hoya che. A hastapratanA, chellAM patro pa4-58 ane vaccenA patromAM amuka ghasAI gayelA bhAga bAda karatAM, moTebhAge zloko vaMcAya tevI sthitimAM che. teno samaya, munizrIe, vikrama saMvatanI paMdaramI sadIno pUrvArdha (eTale I.sa.nI caudamI sadInA uttarArdha) darzAvyo che, tathA te samaya pahelAM A subhASita saMgraho taiyAra thayA haze, mATe te pramANamAM prAcIna gaNAya . khaMbhAtanI uparyukta 264(1) na.nI hastapratanI, phoTosTeTa nakala naM. 32876 lA.da. vidyAmaMdiramAM che. tenI jheroksa nakala jenA kula 24 pAnA che, tenA parathI A pAMca subhASita saMgraho taiyAra karavAmAM AvyA che. A pAMca saMgrahomAMnA, cothA naMbaranA sUktasaMgraha ne bAda karatA, bAkInA cAre saMgraho saMpUrNapaNe saMskRtamAM che, "sUktasaMgraha'mAM paNa mAtra dasa zloko ja prAkRtamAM che, bAkInA 210 zloko saMskRtamAM che temAM bhakSyabhojanane lagatA be prAkRta zloko (naM. 54, 55) upara saMskRta gadya ane prAkRta padyamAM TIkA maLe che. A saMgrahonA saMgrAhakomAMthI, mAtra eka ja "subhASitaratnakoza'nA saMgrAhaka tarIke mummaNi devanuM nAma maLe che, je zaivadharmanA anuyAyI hovAnuM spaSTa
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ subhASitasaMgrahasamuccaya jaNAya che. te ja pramANe, "bodhapradIpa' nAmanA ajJAtakartaka saMgrahanA saMgrAhaka paNa zaivadharmanA anuyAyI jaNAya che, jyAre bAkInA traNe saMgrahone sUktAvalI, sUktasaMgraha ane (laghu) sUktAvalIne - jaina vidvAnoe taiyAra karelA che. A prastuta pAMca saMgrahone moDAmAM moDA I.sa. nI caudamI sadInA aMta pahelAnA samayamAM mUkI zakAya. bhatRharinA zatakagraMthamAM temaja anya prAcIna subhASita saMgrahomAM, prastuta saMgrahonA je je zloka maLe che, temane te te saMgrahanI zlokasUcImAM darzAvela che. A pAMcamAM prathama krame AvatA, "sUktAvalI' saMgrahanA dharmAdhikAra nAmanA prathama vibhAgamAM temaja bIjA krame AvatA "bodhapradIpa' nAmanA saMgrahamAM badhAM ja bodhapradhAna subhASito che, jayAre "sUktAvalI'nA bIjA vibhAgamAM ane subhASita ratnakoza'mAM vividha paddhatio anusAra ApelA zloko che. jemAM anyokti prakAranA zloko paNa che, jyAre "sUktasaMgrahamAM ane laghu sUktAvalI'mAM paddhati pramANe vargIkaraNa karyA sivAyanAM badhAM saMkIrNa subhASito che. khaMbhAtanI 264(1) naM.nI tADapatrIya hastapratamAM prathama krame AvatA A subhASitasaMgrahanuM nAma "sUktAvalI che. A saMgrahamAM kula 147 zloko che ane A saMgrahano AraMbha "OM namo vItIyA 'thI thAya che. A saMgrahanA saMgrAhakanuM nAma kyAMya jaNAvyuM nathI, paNa saMgrahano prAraMbha tIrthakarane namaskAra karavAthI thato hovAthI temaja tenA prathama vibhAgamAM AvelA jaina dharmane lagatA zloko hovAthI spaSTa ja jaNAya che ke jaina dharmanA vidvAne A saMgraha taiyAra karyo che. munizrI puNyavijayajIe sUcIpatramAM A saMgrahamAM be vibhAga-dharmAdhikAra ane kAmAdhikAra che evo nirdeza karyo che. phoTosTeTa nakalamAM je prAraMbhamAM ke aMtamAM vibhAga darzAvelA jaNAtA nathI. paNa mULa hastapratamAM e baMne vibhAga, darzAvelA haze. tema mAnIne ahIM paNa te pramANe darzAvyA che. dharmAdhikAra' nAmanA prathama vibhAgamAM 104 zloko che temAM bIjA peTA vibhAgo nathI, jayAre kAmAdhikAra' nAmanA bIjA vibhAgamAM 43 zloko che ane temAM 13 peTAvibhAgo che. A saMgrahamAM e badhA zlokonA saLaMga naMbara ApyA che. dharmAdhikAra' nAmanA vibhAgamAM prAraMbhanA subhASitamAM dharmamArge paLavA
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAstAvika mATenI durlabha sAmagrI jevI ke manuSyatva, AryakSetra, sAruM kuLa, nirogI zarIra, AcArya buddhi vagereno nirdeza karyo che ane pachInA zlokomAM e sAmagrI keTalI durlabha che e suMdara daSTAMto dvArA kramazaH darzAvyuM che, khAsa karIne manuSyatva ghaNuM durlabha che e prAraMbhanA vIseka zlokomAM darzAvyuM che. savyApasavyaM bhramato'tivegAcacakrASTakasyAravicAlamApya / apyastravidvidhyati ko'pi rAdhAM na mAnuSatvaM punareti jantuH // 18 // te ja pramANe niSkalaMka kuLa maLavuM paNa eTaluM ja agharuM che. yadi kathaMcidihAryamupArjito'rjitazubhAdapi dezamavApnuyAt / tadapi vindati nAkhilasadguNaira avikalaM vikalaGkamalaM kulam // 29 // A subhASitomAM bhArapUrvaka jaNAvyuM che ke badhuM, manuSya tarIkeno janma, AryakSetra vagere mu. pUrvajanmanA puNyabaLe sAMpaDe, tyAre saMpatti kamAIne, tene sAcavavAmAM, kuTuMbanI ane saMsAranI paLojaNamAM gherAyelA manuSyane dharmaguruono upadeza sAMbhaLavAnI navarAza kyAM che ? dhAro ke navarAza maLe, to paNa jaina bhagavaMtoe darzAvelA muktimArgano upadeza ApI zake tevA jaMgamatIrtha jevA guruo paNa bhAgye ja maLe che : sukhena labhyo na yatheha loke cintAmaNiH kalpamahAdrumo vA / mahAnidhirvA'mRtakAmadhenustadvajjinendroditadharmadeSTA // 51 // uparyukta badhIja sAmagrI sabhavita bane toye anarthanA mULarUpa pramAdane lIdhe manuSya dharmamArge saMcarI zakato nathI; tethI pramAdane badhA kalyANarUpa sAmagrIne nakAmI karI nAkhanAra kahyo che. pramAdane manuSya jIvana mATe khUba nukasAnakAraka gaNAvyo che : varaM bubhukSAturasiMhasaGgataM varaM suruSToragabhogaghaTTanam / varaM kRtAntAnanasaMpravezanaM na tu pramAdaH zubhadaH prayojane // 56 // dharma mArgamAM sthira thavA icchanAra mATe anukULa suzIla gRhiNInuM mahattva paNa A zlokomAM darzAvyuM che. te uparAMta nidAna vinAnA dAnano mahimA para khAsa
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 subhASitasaMgrahasamuccaya bhAra mUkyo che ane kahyuM che ke jJAna, darzana ane cAritrathI opatuM satpAtra jo dAna levA mATe maLe to dAtA dhanya thaI jAya che. A saMgrahamAM zrAvakonA vasavATa mATenA sthaLa kevuM hovuM joIe tenI vigata paNa jaNAvI che ane gRhasthAzramI. zrAvaka mATeno Adarza Apyo che ke te nirmaLa dRSTivALo, vinayI, dhArmika, pramAdarahita namra ane sAvadhAna cittavALo hovo joIe. A saMgrahamAM jaina derAsara baMdhAvavA mATe paNa keTalAMka sUcano che. temAM eka sUcana khAsa noMdhapAtra che ke jaina derAsaranA nirmANanA dareka tabakke nItipUrvaka kamAyeluM dhana vaparAvuM joIe ? tene baMdhAvanAra paNa sadAcArI hovo joIe. nayArjitadravyapatirmahAzayaH sudRSTirAcArapara: suvRddhimAn naro'dhikArI jinavezmakAraNe sadA guruNAM ca vaco'nuvartakaH // 79 // jaina derAsaranuM nirmANa tathA tenA jIrNoddhAranuM kArya khUba puNya ApanAruM che ema paNa kahyuM che. jinendranuM biMba taiyAra thayA pachI dasa divasamAM tenI prANapratiSThA karavAnuM vidhAna karIne, A subhASitomAM tenI pratiSThAnA traNa prakAra paNa AmAM darzAvyAM che. A nimitte saMghanA mahattva para bhAra mUkyo che ane pratiSThA bAda jinendracaityamAM yAtrAmahotsavavidhi ane paMcakalyANakapUjA vagere karavAnuM vidhAna karyuM che, jethI jaina zAsananI unnati thAya. A saMgrahanA prathama vibhAgamAM AvelA A subhASitono, sArAMza jotAM lAge che ke tenuM dharmAdhikAra' zIrSaka ekadama sArthaka che. - A saMgrahanA kAmAdhikAra' nAmanA bIjA vibhAgamAM prathama 38 zloka pUrA thayA pachI samAptisUcaka (9) cihna darzAvIne pachI pAchA pAMca zloka ApavAmAM AvyA che. eTale A vibhAganA kula zloka 43 thAya che. A vibhAganA prAraMbhamAM vibhAganA nAmano nirdeza to nathI, paNa prathama peTAvibhAga "'no nirdeza paNa nathI. A vibhAgamAM "megha', "siMha', "haMsa', gaja', "cUta", "zeSa', "AkAza', "vihaMgo', "sarpa', "duma', "sarovara' muktaka ane "siMha" - ema kula 13 peTAvibhAgo che. A vibhAgamAM anyokti prakAranAM subhASito vizeSa che. AmAMnA khAsa dhyAna kheMce tevAM che. anyokti dvArA vyaMgyarUpe sUcavAto bodha paNa samajavA jevo hoya che.
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAstAvika 11 amuSminnudyAne vihagakhala eSa pratipadaM vilola- kAkolaH kvagati paTu yAvatkaTutaram / sakhe tAvatkIra dRDhaya hadi vAcaMyamakalAM na maunena nyUnIbhavati guNabhAjAM guNagaNaH // 118 // athavA to nirdhana ne ekAkI banelA svAmIne paNa koI vaphAdAra sevaka tyajato nathI, te nIcenA subhASitathI sUcavAya che : payaHpaGkIbhUtaM taTamupacitaM zaivalamalaiH tirobhUtAste'pi vacana timayaH saMbhRtabhiyaH / gataM yadyapetAM vikRtimamitAM palvalamidaM na sevAhevAkastadapi baka ! te muJcati manaH // 125 // A adhikAramAM uparyukta 13 peTAvibhAgone vyavasthita goThavavAmAM AvyA nathI, e dekhItuM che, kAraNa ke "cUta" ane "vRkSane lagatA peTAvibhAgo alaga ApyA che, jyAre "siMha"ne lagatA be peTAvibhAga che, emAMnA aMtabhAgamAM AvatA "siMha"nA zIrSaka nIcenA peTA vibhAgamAM vairAgyapradhAna zloko paNa maLe A saMgraha hastapratanA zarUAtanAM pRSThomAM che. temAM akSara jhINAM ane khUba ja najIka najIka che, te keTalAMka zlokomAM amuka akSaro ghasAI javAthI, temane mAMDa ukelyA che. A saMgrahamAM keTalAka saMskRta zabdonI samajUtI ApatI TippaNI paNa maLe che te noMdhapAtra che. A saMgrahanA prathama vibhAganA zloko jaina dharmane lagatA koI graMthamAMthI levAmAM AvyA jaNAya che to bIjA vibhAgamAMnA bahu ochAM subhASito, prAcIna subhASita saMgrahomAM maLe che. te subhASito zlokAnukramaNImAM darzAvyAM che. A subhASito 18 chaMdomAM maLe che, tenI sUcI aMte ApI che. A saMgrahanA prathama vibhAgamAM ApelAM, jaina dharmanA vividha pAsAMone saraLatApUrvaka AlekhatAM sarasa subhASitone lIdhe, A saMgraha jaina dharmanA abhyAsIone upayogI thaze tevI AzA che, to bIjA vibhAgamAM AvelAM subhASito, temAMnI suMdara anyoktione lIdhe saMskRtanA vidvAnone gamaze emAM zaMkA nathI.
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 (2) bodhapradIpa uparyukta hastapratamAM bIjA krame AvatA 'bodhapradIpa' nAmanA A subhASitasaMgrahanA 52 zlokomAM manuSyone saMsAra pratyenI AsaktimAMthI UMce uThIne, AtmasAkSAtkAra tarapha vaLavAno bodha ApavAmAM Avyo che. tenA prathama subhASitamAM, kAmadevane sahejamAM bhasma karanAra ane apAra moharUpI aMdhakArane dUra karanAra, mahAdeva ke je yogIonA hRdayamAM vase che, temane vijaya pAmatA darzAvyA che. A kRtinA kartA vize koI mAhitI nathI, paNa temaNe devAdhideva zaMkarane lagatuM prathama subhASita ApyuM che, te parathI teo zaivadharma tarapha pakSapAta dharAvatA hovA joIe ema anumAna karI zakAya. subhASitasaMgrahasamuccaya A saMgraha je hastapratamAM sacavAyo che, temAM prathama 51 zloka pachI samApti sUcaka nodhavIpogyam / evo nirdeza che ane tyAra pachI eka zloka Ave che je uparyukta saMgrahanA mukhya viSayane lagato ja che tethI eno paNa A saMgrahamAM samAveza karyo che, Ama A saMgrahamAM kula 52 zloko thAya che. A saMgrAhake judA judA subhASitasaMgrahomAMthI subhASito pasaMda karIne, temane evI susaMgata rIte temane rajU karyAM che ke prathama najare jotAM koIne paNa A eka kartA dvArA racAyeluM laghukAvya ja lAge. A laghu subhASitasaMgrahamAM saMsAra pratye manuSyane aNagamo upaje e rIte saMsArane rajU karavAmAM Avyo che. eka zloka (2)mAM tene kArAgRhanuM rUpaka, to bIjA zlokamAM (4) tene smazAna sAthe sarakhAvyo che. itaH krodho gRdhraH prakaTayati pakSaM nijamitaH zRgAlI kRSNeyaM vivRtavadanA dhAvati puraH / itaH krUraH kAmo vicarati pizAcazciramaho smazAnaM saMsAraH ka iha patitaH sthAsyati sukham // 4 // A saMsArane evA bhavanATaka sAthe sarakhAvyo che ke jemAM mRtyuno koI viSNumbhaka nathI. A subhASitomAM AyuSyanI kSaNabhaMguratA para bhAra mUkIne kahyuM che ke prahararUpI kuhADAo AyuSyarUpI vRkSane chedatA rahe che. manuSyo A badhuM jANavA chatAM saMsAranA bhogomAM rAce che. je kAraNone lIdhe mANasone saMsAra pratye
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAstAvika vairAgya upajavo joIe, temane lIdhe ja e temAM vadhAre Asakta thAya che te bAbata nIcenA subhASitamAM sarasa rIte kahI che : AyurnIrataraGgabhaGgamiti jJAtvA sukhenAsitaM lakSmIH svapnavinazvarIti satataM bhogeSu baddhA ratiH / abhrastambaviDambiyauvanamiti premNAvagUDhA striyo yairevAtra vimucyate bhavarasAttaireva baddho janaH // 17 // A saMgrahamAM, zAzvata tattvanI prAptimAM, strI pratyenA AkarSaNane mukhya gaNAvI, eka zloka (7)mAM tenI bhramarane narakanA dvAranI cAvI sAthe, to bIjA zloka (15)mAM tene sApaNa sAthe sarakhAvI che. "strI sauMdaryanA kavioe karelAM vakhANa khoTAM che", ema jANavA chatAM loko temAM Asakta thAya che, mATe eka subhASitamAM temane aMdha kahyA che. (32). Atmatattva tarapha manuSyone abhimukha karavA, A subhASitomAM kALanI krUratAne upasAvI che. eka zloka (27)mAM kALane AyuSyarUpI jaLane pratikSaNa zoSIletA reMTa sAthe, to bIjA zloka (29) mAM manuSyono jIva levA pharatA cora sAthe sarakhAvyo che. iyaM mAyArAtrirbahalatimirA mohalalitaiH kRtajJAnAlokAstadiha nipuNaM jAgrata janAH / alakSyaH saMhartuM nanu tanubhRtAM jIvitadhanAnyayaM kAlacauro bhramati bhuvanAntaH pratigRham // 29 // A asAra saMsAra pratyenA mamatvanuM mULa kAraNa moha che je muktinA dvArane baMdha karI, manuSyone nirmaLa viveka tarapha vaLatAM roke che, mATe A zlokomAM mohane tyajavAnuM kahyuM che. mohanI mAphaka tRSNA paNa mokSamArgamAM avarodharUpa che, kAraNa ke te manuSyone na karavA jevAM kAma karAve che. A uparAMta, sattAnuM saMpatti vidvattAnuM, bahAdurInuM ke tapazcaryAnuM abhimAna paNa AtmAne oLakhavAmAM naDatararUpa che. 28 A saMgrahamAM sIdho AdhyAtmika upadeza ApavA karatAM, adhyAtma mArgamAM naDatA avarodho jevA ke saMsAra ane strIo pratyenI Asakti, zarIra paranuM mamatva, tRSNA moha ane ahaMkAra para vadhAre bhAra mUkAyo che. te uparAMta A saMgrahamAM sukhamAM thato AnaMda ane duHkhamAM thatI vedanA-baMnene jJAnAgnimAM iMdhaNa
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 tarIke homIne, mohane ukhADIne, viveka jAgrata karavAno kahyo che. rAgo bandhujane yadeSa yadayaM dveSazca vidveSiNi zreyaH sampadi yacca yA ca vipadi protsarpiNi vedanA / tatsarvaM vikasadvivekavapuSo jJAnAnalasyendhanaM kRtvonmUlaya mUlamAMsalamapi vyAmohajADyajvaram // 47 // subhASitasaMgrahasamuccaya A saMgrahanA aMtamAM kahyuM che ke jemane A bodhapradIpe muktirUpI mArga darzAvyo che, temane aMdhakArabharI mAyArAtri paNa kazuM karI zakavAnI nathI. TUMkamAM saMgrAhake judA judA saMgrahomAMthI khAsa karIne bhartRharinA zatako ane 'sUktimuktAvalI'mAMthI subhASito pasaMda karIne temanuM vyavasthita saMkalana evI rIte karyuM che ke tenuM 'bodhapradIpa' nAma sArthaka kare che kAraNa ke te bodharUpI pradIpa pragaTAvIne manuSyonA moharUpI aMdhakArane naSTa kare che. saMsAra pratyeno moha na rAkhIne, muktinA mArgano upadeza Apato A saMgraha temAMnA subhASitonI zailInA vaividhyane lIdhe rasaprada banI zakyo che. keTalAMka subhASito dRSTAMto dvArA, keTalAMka subhASito prazno dvArA, ke tRSNA, viveka moha vagere bhAvone saMbodhana dvArA ke narma-marma ane kaTAkSa dvArA, vairAgya preratA bodhane vedhakavaNe rajU karavAmAM saphaLa rahyAM che. A saMgrahanA 15 subhASito jaNanI 'sU.mu.'mAMthI, khAsa karIne tenI 'vairAgya paddhati'mAMthI levAmAM AvyA che ane traNa zloko bhartRharinA 'zRMgArazataka' ane eka 'vairAgyazataka'mAMthI levAmAM AvyA che. A 52 subhASito kula 10 chaMdomAM maLe che, temAM 23 jeTalAM zArdUlavikrIDita chaMdamAM che. jyAre anuSTupa chaMdamAM mAtra eka ja zloka che. alaMkAronI dRSTie joIe to AkhA saMgrahamAM rUpaka alaMkAra eTalo chavAyelo che ke tenA vagarano zloka kAvyamAM jaDavo muzkela che. bAkInA upamA, dRSTAMta, arthAntaranyAsa vagere alaMkAro che, paNa te rUpakanAM aMgabhUta alaMkAro tarIke prayojAyA che. A 'bodhapradIpa' saMgraha pramANamAM nAno hovA chatAM A hastaprata pAMce saMgrahomAM sAva judI ja chApa pADe che.
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAstAvika (3) mummaNino subhASitaratnakoza prastuta hastaprata naM. 264(1)mAM A subhASitasaMgraha trIjA krame Ave che. A hastapratamAM, zarUAtamAM temaja tenA "dharmAdhikAra'nAmanA prathama vibhAganA aMtamAM, A saMgrahano nirdeza "mummaNiracita subhASita ratnakoza' tarIke maLe che. A saMgrahanA aMte, teno nirdeza "mummaNaracita subhASitAvalI' tarIke maLe che, paNa mummaNie pote saMgrahanI aMdara je zIrSaka ApyuM che, te parathI kartAnuM nAma mummaNi ane saMgrahanuM nAma "subhASitaratnakoza' ja rAkhyuM che. sUcIpatramAM paNa munijIe e rIte ja A saMgrahano ullekha karyo che. A saMgrahanA prathama vibhAga "dharmAdhikAranA aMte A prakAranI puSyikA maLe che : paramavakramahApAtI vArtA purUzrI vipuSkaviviracita sarasvatIsarvasvakozAbhidhAne subhASitaratnakoze dharmAdhikArakaH prathamabodhakaH / A parathI lAge che A koza mumuNie racelA vistRta "sarasvatIsarvasvakoza'no eka bhAga hovo joIe. A subhASita saMgrahanA be vibhAga che. A hastapratanI phoTosTeTa kopImAM saMgrahanA AraMbhamAM dharmAdhikAra vibhAgano ullekha nathI, paNa uparyukta puSyikAmAM che. teja pramANe bIjA vibhAga arthAdhikArano nirdeza paNa tenI zarUAtamAM nathI. paNa munijIe sUcipatramAM A vibhAgo darzAvyA che tethI mULa hastapratamAM haze ema mAnI ahIM paNa temaja darzAvyA che. A saMgrahanA be vibhAgomAM kula 197 zloka che. prathama vibhAga dharmAdhikAramAM kula 63 zloko cho. (hastapratamAM chellA zlokano naMbara 60 che, paNa zlokanaM. 13, 21 ane 26 e traNa zlokonA naMbara hastapratamAM ApyA nathI.) arthAdhikAra' nAmanA bIjA vibhAgamAM 134 zloko che. A saMgrahamAMnA cha zlokonA (pa9, 68, 89, 90, 158, 162). akSaro sAvaja vaMcAya nahIM eTalI hade ghasAI gayA che, tethI 197 mAMthI kharekhara AkhA zloko 191 ja maLe che. A saMgrahanA saMgrAhaka mumuNideva koNa hatA ane kyAre thaI gayA te vizenI kazI mAhitI maLatI nathI. uparyukta puSpikA parathI eTaluM kahI zakAya ke teo zivajInA parama bhakta hatA, mahApaMDitAcArya hatA ane rAjAnA guru hatA.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ subhASitasaMgrahasamuccaya teo zaivadharmanA parama upAsaka hatA, te bAbatane samarthana A saMgrahanA AraMbhamAM maLatA ziva ane gaurInI stutimAM maLatA zlokothI paNa maLe che. A saMgrahanA aMtima zlokamAM, rAjAnA zatru nAza pAme evI je zubhecchA temaNe darzAvI che, te parathI anumAna thaI zake ke potAnA AzrayadAtA rAjAne AnaMda sAthe ADakataro bodha ApavAnA AzayathI, kadAca temaNe A saMgraha taiyAra karyo hoya. bhAratanA itihAsamAM evo ullekha maLe che ke I.sa.nI agiyAramI sadInA arasAmAM koMkaNamAM zilAhAra vaMzano mumuNi nAmano rAjA thaI gayo.' ane teNe "udayasuMdarIkathA'nA kartA soDhalane Azraya Apyo hato, paNa te mummaNirAjA ane A paMDitAcArya mumuNi judA jaNAya che. - 63 zlokanA "dharmAdhikAra' nAmanA prathama vibhAganA AraMbhamAM maMgalAcaraNa tarIke zivastutine lagatA cAra zloko che ane tyArabAda gaurI, viSNu, sajjana, durjana, kavikAvyaprazaMsA ane udArapuruSo-ema cha viSayo paranA peTAvibhAgo che. chellA be peTAvibhAgamAM anukrame vadhAre zloko-15 ane 18 zloko che. "arthAdhikAra" nAmano bIjo vibhAga, sAmAnya samAsokti nAmanA peTAvibhAgathI zarU thAya che, temAM sAmAnya samAsokti, kUrmazeSo, megha, haMsa bIbhatsa, strIvarNana, caMdrodaya, virahIo ane virahiNIo, sakhIsamAlocana, dUtIvacana, zAnta ane jAti nAmanA tera peTAvibhAgo che. A saMgrahamAM keTalAMka peTAvibhAgonAM nAma lakhavAnAM rahI gayA lAge che athavA to amuka zloko ghasAI gayAM che, tenI sAthe lakhelAM te vibhAgonAM zIrSako bhUMsAI gayAM hoya ema paNa bane. "kurmazeSI' nAmanA peTA vibhAga (70-94)mAM vRkSa ane sarovarane lagatAM subhASito che, to haMsane lagatA peTAvibhAgamAM zatruone jItanAra koI rAjAnI ADakatarI prazaMsA karatAM subhASito che, temaja "jAti' zIrSaka nIcenA chellA peTAvibhAga (173-197)mAM 189-197 sudhInAM subhASito zivajInA mAhAbhya aMgenA che paNa tenuM zIrSaka nathI. bIjA prAcIna subhASita saMgrahomAMthI subhASito pasaMda karIne mummaNie A saMgraha taiyAra karyo che te spaSTa ja che. temaNe durjana aMgenA peTAvibhAga pachI 9. Munshi, K.M., The History and Culture of the Indian people, Vol. V, The struggle for Empire, (Bombay, 1957), p. 313
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAstAvika sthApi kRti yuddhaMnapaddhatiH' ema kahyuM che. to zlo. naM. 38 'suvarNarekha'nAmanA kavino che tema darzAvyuM che. A uparAMta zloka naM. 133 gadyavidyAdhara trilocanano che ema temaNe tyAM jaNAvyuM che. A trilocana kavinA daseka jevA zloko anya prAcIna subhASitasaMgrahomAM maLe che. jalhaNanI 'sUktimuktAvalI' (4-71) mAM 'pArthavijaya' kRtinA kartA tarIke trilocananI prazaMsA karI che. te trilocana ane A kavi trilocana ekaja jaNAya che. mummaNie, trilocana kavine nAme maLatA zlokomAM ekano vadhAro karyo che te noMdhapAtra che. A saMgrahamAM mukSuNie kavitvanI dRSTie uccakoTinAM subhASitonI karelI pasaMdagI kharekhara vakhANavA jevI che. 'kavikAvyaprazaMsA' nAmanA peTA vibhAgamAM je be traNa subhASito che te kharekhara noMdhapAtra che, temAMnA eka subhASitamAM AMtaradRSTithI jagatane nI2khavAnI kavionI viziSTa zaktine biradAvI che. netraistribhirIkSate na girizonA'aSTAbhirapyabjabhUH skando dvAdazabhirna ca maghavA cakSuHsahastreNa vA saMbhUyApi jagattrayasya nayanairdraSTuM na yatpAryate pratyAhRtya dRzo samAhRtadhiyaH pazyanti tatpaNDitAH / ( 37 ) 17 temAMnA eka subhASitamAM, kAvyane vAcya artha karatAM vyaMgya artha vadhAre ramaNIyatA arpe che. e vAta suMdara rIte rajU karI che. (42) A saMgrahanA 'haMsa' ane 'megha' vagere peTAvibhAgomAM je subhASito che, temAMnA ghaNAM anyokti prakAranAM suMdara dRSTAMto gaNAvI zakAya tevAM che, jemake meghane nimitte kavi koI AzrayadAtAne jANe ke vinaMti kare che ke mAtra tenA AdhAre ja beThelA koI duHkhI manuSyane te samayasa2 madada kare : he megha mAnasahitasya tRSAturasya janmAntare'pi bhavadekaparAyaNasya / ambhaHkaNAn katicidapyadhunA vimuJca no ced bhaviSyati jalAJjalirasya deyaH // 97 A saMgrahamAM keTalAka zloka evA che ke kharekhara uttama saMskRta subhASitomAM stAna pAme tevA che, jemake eka manohara kamaLavanano, mahAdevanI pUjAmAM, ke virahiNInI vyathAne haLavI karavA vageremAM ucita upayoga thAya te pahelAM vana gajoe tene ukhADI nAMkhyuM :
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 subhASitasaMgrahasamuccaya na zambhorambhojaizcaraNayugapUjA viracitA mRNAlairna mlAnaM smaravidhurabAlAvalayitaiH / na patraiH vistIrNA dayitavirahAyallakavidhiH paraM mAtaGgaiste vananalini ! lakSmIvilulitA // 106 / / A uparAMta A saMgrahamAM bIbhatsa ane zAMta rasane lagatA subhASito che, to caMdrodaya ne lagatAM ane virahI puruSo ane strIonI vedanAne vAcA ApatAM subhASito che. A saMgrahanA "jAti'zIrSaka nIcenA peTAvibhAgamAM, pazupakSIonI svAbhAvika ceSTAne nirUpatAM, keTalAMka subhASito to evAM che ke svabhAvokti alaMkArane suMdara dRSTAMta tarIke TAMkI zakAya. A saMgrahane aMte AvatAM zivajInI stuti karatAM subhASito paNa ochAM noMdhapAtra nathI. jemake mahAdevanI stuti karanArAnI to ucca gati thAya che, paNa temanI niMdA karanAranuM paNa kalyANa thAya che : yairbhUteza bhavanmayaM tribhuvanaM bhavyAtmabhirbhAvitaM tanmAhAtmyavizeSavarNanavidhau brahmA'pyavAgIzvaraH / ye cAnekakutarkakarkazadhiyastvAmAkSipantIzvaraM zreyaste'pi vibho bhajanti kimapi tvannAmasaMkIrtanAt // 195 // A subhASitasaMgrahamAM bhavabhUtiracita "mAlatImAdhava', "mahAvIracarita' ane 'uttararAmacarita'nA zloko maLe che to hanUmannATaka' ane harSaracita "ratnAvalI' nATakanA zloko paNa maLe che. teno nirdeza te te lokonI sAthe thayo che. anya prAcIna subhASitasaMgrahomAM maLatA A zlokone zlokAnukramaNikAmAM darzAvyA che, subhASitonA chaMdonI sUci paNa aMte ApI che, temAM noMdhapAtra bAbata e che ke 191 mAMthI 68 subhASito zArdUlavikrIDita chaMdamAM che. A saMgraha hastapratanAM je pRSThomAM che, te pRSTho pramANamAM sArI rIte vAMcI zakAya tevAM che. mummaNidevano A subhASita saMgraha saMskRta subhASitasaMgrahomAM eka mahattvano umero kare che ema kahI zakAya. (4) sUktasaMgraha sUktasaMgraha nAmano A saMskRta subhASitasaMgraha prastuta hastapratamAM cothA
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAstAvika 19 krame Ave che. munizrI puNyavijayajIe sUcIpatramAM, A saMgrahane adhUro ane temAM 268 zloko hovAnuM darzAvyuM che, paNa kharekhara hAla to A saMgrahamAM saLaMga 220 zloko maLe che, ane chello zloka (220) adhUro che. A phoTosTeTa nakalamAM hastapratanuM pa3muM patra nathI, tethI kadAca temAM bAkInA zloko haze ema lAge che. A saMgrahamAM eka zloka be vAra (22, 24) Apyo che ane baMne judA zlokone eka naMbara (69) Apyo che tethI kula zlokonI saMkhyA 220 ja rahe che, paNa A saMgrahamAM mAtra 22mo zloka ja rAkhyo che. ane tene lIdhe 23-68 sudhInA zlokanA naMbara badalAyA che. hastaprata pramANe ja bAkInA naMbara ApyA che. A subhASita saMgrahanA saMgrAhakanuM nAma kyAMya paNa ApeluM nathI, paNa A saMgrahamAM, jaina dharmazAstra pramANe bhakSyabhojana ane dhAnyane lagatI je mAhitI ApI che te parathI temaja jaina dharmane lagatAM amuka subhASito parathI spaSTa jaNAya che ke saMgrAhaka jaina dharmanA che eTaluM ja nahIM paNa jaina zAstronA paNa pUrepUrA jANakAra che. A saMgrahamAM 220 subhASito che, temAMnA 10 subhASito prAkRtamAM che ane bAkInA 210 saMskRtamAM che. A sUktasaMgrahanI zarUAta, bhartuharinA nItizataka'mAMthI lIdhelA eka subhASitathI thAya che. A saMgrAhake saMskRtanA temaja prAkRtanA judA judA subhASitasaMgrahomAMthI subhASito pasaMda karIne, A saMgraha taiyAra karyo che, paNa temaNe subhASitone paddhatisaranuM viSayavAra vargIkaraNa karyuM nathI. sAmAnya rIte bIjAM saMskRta subhASitasaMgrahomAM subhASitonuM paddhati anusAra vargIkaraNa kareluM hovAne lIdhe, anukamaNI jotAM ja temAMnA subhASitonA viSayono khyAla AvI jAya, paNa A saMgrahamAM prakIrNa subhASitomAM aneka chUTAchavAyA viSayo nirUpAyA che, tethI temAMnA mukhya viSayono nirdeza karyo che ane temane lagatAM subhASitono TUMka sAra Apyo che jethI vAcakane A saMgrahanA viSayano AchopAtaLo khyAla Ave. A saMgrahamAM bhakSyabhojana ane covIsa prakAranAM dhAnyono nirdezato che ja, paNa te uparAMta mukhyatva dhana, dAridra, dAna, vidyAbhyAsa, vRddhAvasthA, gRhasthAzrama deva, punarjanma, naitika mUlyo, vyAvahArika upadeza ane jaina dharmane lagatAM subhASito maLe che.
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ subhASitasaMgrahasamuccaya A saMgrahanI zarUAta ja dhananI mahattA darzAvatA subhASitathI thAya che te sivAya paNa samAjamAM dhanavAnonI pratiSThA darzAvatAM subhASito maLe che. (72, 139-141) jemake, vayovRddhAstapovRddhA ye ca vRddhA bahuzrutAH / sarve te dhanavRddhasya dvAre tiSThanti kiMkarAH // 141 // nirdhana manuSyonI dazA varNavatAM kahyuM che ke emanA manoratho manamAM ja virame che (117) dAnano mahimAM A kRtinA aneka zlokomAM gavAyo che, temAMnA koImAM vidyAdAnane (170) koImAM jIvanadAnane (38) to koImAM (183) abhayadAnane zreSTha gaNAvyuM che AmAMnA eka subhASitamAM kahyuM che ke vidyAhIna manuSya kharA arthamAM raMka che : dAnahIno na hInastu dhanaM vA kasya nizcalam / vidyAhInazca yaH kazcit sa hInaH sarvavastuSu // 161 // gRhasthanAM kartavyomAM, putrIne mATe sAruM ghara zodhavAnI ane putrane sAruM bhaNatara ApavAnI pharaja khAsa gaNAvI che(100). gRhasthAzramanA mukhya AdhAra rUpa strIne sarva ratnomAM zreSTha kahI che (98) vRddhAvasthA aMgenA keTalAMka subhASitomAM, maMda gatie lAkaDI laIne lathaDatA page cAlatAM ane parANe bolI zakatA vRddhanuM citra eka zlokamAM maLe che (158) to bIjA eka zlokamAM ghaDapaNanI sarakhAmaNI zleSa dvArA bALapaNa sAthe karI che. (154-155). saMnyAsI mATe kahyuM che ke je saMnyAsInuM hRdaya badhA jatuo mATe dravatuM na hoya, jeno krodha ane viSayo para kAbU na hoya tenI pravrayA tenI AjIvikA che (136, 143-145) jemake viSayA yasya nAcchannAH krodho nopazamaM gataH / saMsAre naiva vairAgyaM pravrajyA tasya jIvikA // 144 // bIjA saMgrahonI jema A saMgrahamAM paNa sajjana ane durjananAM lakSaNo aMgenA ThIka ThIka subhASito maLe che (30, 171, 211; 109-111, 188). deva ane punarjanma aMgenA subhASitomAM kahyuM che ke A jagata devane AdhIna che ane manuSya AkAzamAM ke sAgaramAM game tyAM jAya, paNa daiva tene choDatuM nathI (147-149). te ja rIte punarjanmanAM karmo paNa manuSyane game tyAMthI zodhI kADhe che (17, 122), jemake WWW.jainelibrary.org
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 prAstAvika yathA dhenusahastrebhyo vatso vindati mAtaram / tathA pUrvakRtaM karma kartAramanugacchati // 122 // A saMgrahanA eka subhASitamAM to mRtyune, jIrNa zarIrane badale navIna zarIra ApanAra rasAyaNa kahyuM che. (176) A saMgrahamAM eka subhASitamAM eka visarAyelI lokakathAno aNasAra paNa maLe che. ke jemAM eka patnI kahe che ke ghaDAmAMnA sApane lIdhe mAro pati ghera pAcho Avyo, mATe saMgharyo sApa paNa kAmano che, e kahevatano bhAvArtha A zlokanA uttarArdhamAM maLe che : ghaTasarpaprabhAvena bhartA me gRhamAgataH / tasmAtsarveSu kAleSu saMgrahI nAvasIdati // 129 // bIjA saMskRta subhASita saMgrahomAM anyokti prakAranA ghaNA zloko hoya che, jyAre AmAM mAMDa evA be-traNa zloka maLe che (114, 115). badhA dharmomAM mAnya che evA nItimattAnA siddhAMtono upadeza ApatAM subhASito A saMgrahamAM ThIka ThIka maLe che. temAM paNa khAsa karIne ahiMsA satya asteya ane aparigraha AcaravA para khAsa mUkAyo che ane parastrInI manathI paNa icchA karavAnI manA karI che (167, 169, 171), to bIjA eka subhASitamAM dama, kSAnti, ahiMsA, tapa, dAna, zIla yoga ane vairAgyane dharmanAM lakSaNa gaNAvyAM che : dharmasya kAni liMgAni damaH kSAntirahiMsratA / tapo dAnaM ca zIlaM ca yogo vairAgyameva // 182 // kyAreka vyAvahArika upadeza paNa A subhASitomAM ApavAmAM Avyo che, jemake duSTa sAthe duSTatA AcaravI (101) athavA to game te bhoge manuSya svArtha sAdhavo joIe. eka subhASitamAM hiMdu dharma pratye chUpo kaTAkSa hoya ema lAge che, kAraNa ke temAM kahyuM che jo jaLamAM snAna karavAthI ja vizuddhi thatI hoya to pachI nAviko ane dhobIonI to svargamAM ja gati thAya - yadi jalena vizuddhyanti varNAzcaha caturvidhAH / kaivartA rajakAzcaiva devaloke vrajanti te // 42 //
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ subhASitasaMgrahasamuccaya A saMgrahamAM jaina dharma anusAra aDhAra prakAranA bhakSyabhojana vizenA be zloko (53-54) ApyA che ane pachI temane saMskRta TIkA vaDe gadyamAM samajAvyA che. te TIkAnA anusaMdhAnamAM cAra prAkRta zlokomAM covIsa prakAranA dhAnyanI vigata ApI che. A bhakSyabhojana ane dhAnyanI vigata jaina dharmazAstranI dRSTie to ghaNI agatyanI che, paNa te uparAMta te jamAnAmAM bhojanamAM kaI vAnagIo ane kayA dhAnyo vaparAtAM hatAM, tenI paNa mAhitI A zloko ane tenA paranI TIkAmAMthI maLI Ave che. 22 A uparAMta A saMgrahamAM jaina dharmane lagatAM je subhASito maLe che te paNa noMdhapAtra che. eka zlokamAM kahyuM che ke jinapUjA, gurubhakti, jainatattvamAM zraddhA ane sAdharmika anurAga - A cAramAM jaina Agamano sAra AvI jAya che (30). bIjA zlokamAM jaina tIrthaMkaranI pUjA ane jaina tattvajJAnano abhyAsa karavA para bhAra mukAyo che (196). to anya eka subhASitamAM kahyuM che ke jJAna, darzana ane cAritra rUpI pAtheyathI saMpanna manuSyane saMsAramAM kaMI takalIpha paDatI nathI (23). eka subhASitamAM to eTale sudhI kahyuM che ke jeNe jaina tIrthaMkaranI pUjA karI nathI, munijanone dAna ApyuM nathI, ratnatrayanI ArAdhanArUpa tapa karyuM nathI, teno janma viphaLa gayo che. : pUjA naiva kRtA jinasya kamalaiH kiMjalkagandhotkaraiH dAnaM naiva caturvidhaM munijane dattaM mayA bhaktitaH / taptaM naiva tapaH sucArucaritaM ratnatrayArAdhakaM kaSTaM majjananI mayA prasavane duHkhena saMyojitA // 195 // A saMgrahanA aMte bhAgamAM, jaina saMghanuM mahattva darzAvyuM che ke saMgha sadguNa zIkhave che, mukti Ape che ane mahenatathI kamAyelA dhanathI je loko tenI pUjA kare che, temane saghaLAM phaLa maLe che. (206) A saMgrahanA uparyukta bhAvArtha parathI khyAla Ave che, A saMgrahanA subhASito manuSyane upayogI dareka kSetrane AvarI le che ane tethI tenI chApa upadeza pradhAna subhASita saMgraha tarIke ja upase che. A saMgraha hastapratanAM je pRSThomAM che, te pRSThonA ThIkaThIka zlokomAM amuka zabdomAM akSara ke akSaro, game te kA2Ne lakhavAnA rahI gayA che. te akSarone, chaMda ane saMdarbha dhyAnamAM rAkhIne, corasa kauMsamAM umeryA che. A saMgrahanA chellA zlokanA (220) prathama ATha akSara ja maLe che. 'sUktiratnahAra' nAmanA
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAstAvika subhASitasaMgrahanA zloka 96.20 nA AdhAre tene pUro karyo che. A 'sUktasaMgraha'mAM badhA thaIne 10 prAkRta zloko Ave che, temano tene zloka nIce TippaNImAM saMskRta anuvAda Apyo che. prAcIna subhASita saMgrahomAM A saMgrahanA zloko pramANamAM ochA maLyA che, je maLyA che te zlokAnukramaNImAM darzAvyA che. A saMgrahanA 220 zlokomAMthI 128 zloko anuSTupamAM che ane 39 zloko AryAmAM che. ane 16 zloko zArdUlavikrIDitamAM che. 23 prastuta hastapratamAM cothA naMbare Avato A sUktasaMgraha enA viSayavaividhyane lIdhe khAsa noMdhapAtra bane che. (5) 'sUktAvalI' 'sUktAvalI' nAmano A laghu subhASitasaMgraha 264(1) naMbaranI prastuta hastapratane aMte 54-58 patro phoTosTeTa nakala pR. 23-24)mAM Avelo che. munizrIe A 264(1) naMbaranI hastapratamAM uparyukta cAraja subhASitasaMgraho darzAvelA che. hastapratanA chellA pRSThomAM AvelA A 'sUktAvalI' nAmano saMgraha temanA dhyAnamAM Avyo nathI, tethI sUcIpatramAM teno nirdeza nathI. 'sUktAvalI' nAmano A saMgraha adhUro jaNAya che. temAM kula 69 zloko che, paNa tADapatrIya hastapratanA 57mA patrano ardho bhAga sAvaja ghasAI gayelo che tethI 43 thI 49 zloko vaMcAtA nathI. mATe kula vaMcAya tevA zloko 62 che. temAM paNa prathama zloka ane pacAsamo zloka adhUro maLe che. A saMgraha jemAM che, te hastapratanA pRSThomAM akSaro ghaNA ja jhINA che, sAva ghasAI gayelA che ane keTalAka zlokomAM akSaro paNa khUTe che, tethI zlokone mAMDa mAMDa ukelyA che. A saMgrahanA saMgrAhakanuM nAma paNa maLatuM nathI, paNa saMgrahanA prathama subhASita parathI teo jaina haze ema cokkasa kahI zakAya che. tenA prathama subhASitamAM jinezvarane vaMdana karavAmAM AvyuM che, bIjA eka subhASitamAM (31) jaina dharmanI prazaMsA karavAmAM AvI che ane te uparAMta A saMgrahanA keTalAka zlokomAM jaina dharmane lagatI keTalIka bAbatono nirdeza karyo che. (37-47). jaina dharmanI prazaMsA karatuM subhASita nIce pramANe cheH
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 subhASitasaMgrahasamuccaya na rAjJAmAjJA'tra bhavati paratra pratikRtau / na putro mitraM vA bhavati na kalatraM na sujanaH / na patnIvittaM vA bahubhirathavA kiM pralapitaiH sahAyaH saMsAre [vimala jinadharmaH paramiha // 31 // pratyeka dharma ane khAsa karIne jaina dharma je guNo para vizeSa bhAra mUke che, te guNonI dharmamAM AvazyakatA darzAvI che. yathA caturbhiH kanakaM parIkSyate nirgharSaNacchedanatApatADanaiH / tathaiva dharmo viduSA parIkSyate zrutena zIlena tapodayAguNaiH // 61 // A saMgrahanA kartAno sarvadharmasamabhAva nIcenA zlokamAM sarasa rIte vyakta thAya che. arhan haro hariranAdiranAhatazca buddho budho niravadhividhiravyayazca / ityAdyanekavidhanirmalanAmadheyaM zuddhAzayaH paramahaMsamahaM namAmi // 24 // manuSyo rastAmAM cAlatA AgaLa mAro nirvAha kema thaze enI ciMtA kare che, paNa saMsAra nAmanA nisIma mArgamAM AgaLanI ciMtA karyA vagara, nirAMte yAToche. mArge lokaH katipaya]padakSepasAdhye purastAt nirvAho me kathamiti bhaveccintayA vyagracitaH / saMsArAkhye punariha pathi pratyahaM lnggniiye| niHsIme'smin kimiti kudhiyaH susthitAH saJcaranti // 32 // A saMgrahamAM moTAbhAganAM subhASito upadezaparaka che. meghane lagatI anyokti darzAvatuM eka suMdara subhASita paNa maLe che. yatkRSNAni dizAM mukhAni tanuSe yadgarjasi proSitastrIcetAMsi dadhAsi yadbhayabharaM bhUyastaDidvibhramaiH / etad vArida ! bAhyameva bhavatAM madhye tu naisargika tatpuSyatyamRtaM yadatra jagatAM jIvAtave jAyate // 28 // TUMkamAM kahIe to, A saMgrahamAM maLatAM subhASitomAM, khAsa to nIcenA viSayo para vicAro rajU thayA che. sajjana manuSyonuM cAritrya, sadgaNonI samaja
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAstAvika ra5 ane temanuM mahattva, durjananAM lakSaNo, karmanA siddhAMtano nirdeza, satkarmanuM mahattva, jaina dharmanuM mahattva, sadgurunAM lakSaNo vagere. e spaSTa che ke saMgrAhake bIjA subhASita saMgrahomAMthI zloko pasaMda karIne A saMgraha taiyAra karyo che, paNa temaNe subhASitone jarAya vyavasthita goThavyAM nathI, jemake praNayanI bhAvanAne vyakta karatA zloko (9-11) pachI caMdrane lagatA anyoktinA zloko Ave che, te ja pramANe vairAgyamUlaka zloko (25-27) pachI vAdaLane lagato zloka Ave che. A saMgrahamAM baMne zlokane (58, pa9)28 naMbara Apyo che. jethI hastapratamAM chellA zlokano naMbara 68 che, paNa kharekhara 69 zloko che te chellA zloka pachI cAra jhAMkhA akSarathI pachIno zloka zarU thAya che. paNa te adhUro rahyo che. A saMgrahanA moTAbhAganA zloko prAcIna subhASitasaMgrahomAM jovA maLyA nathI, chatAM je zloko te saMgrahomAM maLyA che te zlokAnukamaNikA sAthe darzAvyA che. A laghusaMgrahanA keTalAka zlokomAM rajU thayelA umadA ane preraka vicArone lIdhe A nAno subhASita saMgraha paNa noMdhapAtra banI rahe che. A subhASitomAMnA moTAbhAgano chaMda anuSupa che, jyAre bAkInA subhASitono chaMda AryA zikhariNI, zArdUlavikrIDita vagere che, jeno khyAla A saMgrahane aMte ApelI chaMdonI sUci parathI Avaze. 18, svairavihAra sosAyaTI, pAMjarApoLa cAra rastA pAse, aTIrA roDa, amadAvAda-15 phona : 26300074
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ subhASitasaMgrahasamuccaya saMkSepasUcI nIti. vairAgya. zA.pa. zRMgAra. sa.ka. su.ko. bhartRhariracitaM nItizatakam bhartRhariracitaM vairAgyazatakam zArgadharasaMgRhItA zAGgadharapaddhati: bhartRhariracitaM zRMgArazatakam zrIdharadAsasaMgRhItaM saduktikarNAmRtam vidyAdharasaMgRhIta: subhASitaratnakozaH vallabhadevasaMgRhItA subhASitAvaliH jalhaNasaMgRhItA sUktimuktAvaliH lakSmaNasaMgRhItaH sUktiratnakozaH sUryakaliGgarAjasaMgRhItaH sUktiratnahAraH su.va. sU.mu. sU.rako. sU.rahA.
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUktAvalI -
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 1. H viSaya dharmAdhikAraH kAmAdhikAraH meghaH siMhaH haMsaH gajaH cUtaH zaGkhaH AkAzaH vihaMgA: sarpa : drumAH saraH muktakam siMhaH viSayAnukramaNikA zlokAGkaH 1-104 105-107 108-109 110-112 113-114 115-119 120-121 122-123 124-125 126 127-129 130-131 132-138 139 - 147 subhASitasaMgrahasamuccaya zlokasaMkhyA 104 3 2 3 5 2 2 1 3 2 7 v 147
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUktAvalI dharmAdhikAraH 1. 2. 7. 8. 9. sUktAvalI OM namo vItarAgAya / mAnuSyA - ssryakSetra dezA - 'nvayA''yurnIrogatvA''cArya - buddhyAdisampat / saMsAre'sminmAnavAnAM durApA sAmagrIyaM dharmamArge samagrA // 1 // iha hi bhUtalavahninabhasvatAmasumato bata kAyamamuJcataH / vrajati kAla upArjitakarmaNAM sthitivazAdapasaMkhyamasaukhyataH // 2 // atha kathamapi praiti prANI vanaspatikAyake SvatigurutarAjJAnacchannastvanantatanutvagaH / gamayati tato'nantaM kAlaM malImasakarmaNAM kimiva hi na vA yogo dadyAdazarma zarIriNAm // 3 // dvi-tri- catuHpariNAmaparItaiH syAtkaraNairyadi janturupetaH / karmabalAdvikalendrayanAmA so'pi manovikalo na khalu jJaH // 4 // atha kathamapi janturjAtu paJcendriyatvaM yadi jagati labheta prAptasaMmUrcchanAtmA / na khalu hRdayazUnyaH so'pi sampadyate'smin nazubha-zubhavicArodAramArge samartha: // 5 // atha garbhajapaJcendriyabhAvo bhavino bhave bhave sucirAt / tiryakSu so'pi viphalaH sakalAmalabodhavikaleSu // 6 // iha tathApi mRgA'hi-mRgAdhipa-dvipa- kapipramukhAH sthalajanmanaH / makara - dardura- kUrma - kulIrakaprabhRtayaH salile ghanajantavaH // 7 // ra-mayUra - zarArayaH zuka- kapiJjala - vaJjala-sArasAH / caTaka- kauzika- koka- bakoTakAdyaparimANavidhAzca vihaGgamAH // 8 // pika - cakora - iti vividhavibhede bhUribhede tirazcA miha sati bata jAte jantavo jAyamAnAH / sunibiDagurukarmacchidramAsAdya kecit sakalagatisamarthaM mAnuSatvaM labhante // 8 // 29
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ subhASitasaMgrahasamuccaya dvijAya kila ko'pyadAnmuditacakravartI kSitau samasta gRhabhojanaM pratikuTumbakoTIH kramAt / dvitIyaparivartanaM punarasAvapi prApnuyA- . avaiva bhavavartinAM bhavati mAnuSatvaM punaH // 10 // 11. hRdayavicintitapAtibhirapi pAzaiH kazcanApi ramamANaH / dyUte jIyetApi hi na bhavati mAnuSyamiha bhUyaH // 11 // samastajagatIgataM sakaladhAnyajAtaM janAH sametatilataNDulopamavimizrabhAvasthitam / pRthak pRthagapi kSamA gatasahAyavRddhAGganA vidhAtumiha dehino na punareti mAnuSyakam // 12 // 13. aSTasahastrastambhairaSTasahasrAzribhiH sabhA tasyAH / ekaikAzrirjeyA sahasramaSTAdhikaM vArAH // 13 // ityevaM sarvasabhAM jitvA rAjyaM paNo grahItavyaH / ekAmapi cedvArAM hArayati punarjayenmUlAt // 14 // api sambhavedidaM khalu vidhinA'nenApi ko'pi tadrAjyam / gRhNIyAnna tu jIvo labheta mAnuSyamiha bhUyaH // 15 // mahArNavajalAntarasphuTitayAnapAtracyute gato'mbuni punazcirAdapi maNivrajo labhyate / bhavediti na cA'GginAM bhavasamudramadhye'bhito muhurviparivartinAM bhavati mAnuSatvaM punaH // 16 // 17. svapne vidhuM mukhasitaM zubhadaM vilokya kazcitkathaJcana narastadavekSaNAya / bhUyaH svapityapi bhaved bata tasya lAbho mAnuSyakasya punareva na durlabhasya // 17 // 18. savyApasavyaM bhramato'tivegA ccakrASTakasyA'ravicAlamApya / apyastravidvidhyati ko'pi rAdhAM na mAnuSatvaM punareti jantuH // 18 //
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 22. sUktAvalI 19. channe zaivalavallarIbhirabhitaH pAtAlanimne hrade kUrmaH kazcana kArtikInizi nabhazchidreNa dRSTvA gataH / pAtAlAtsa sabandhureti sucirAdyAvat kva sA kArtikI tacchidraM kva ca tadvadeva bhavinAM bhUyo'pi mAnuSyakam // 19 // 20. sureNa yugasamyayoraparapUrvaratnAkarA mbumadhyaparimuktayorjalataraGgabhaGgibhramAt / bhavedapi yutiyugAnugatarandhranikSepakA 'cirAdapi na cA'GginAM bhavati mAnuSatvaM punaH // 20 // 21. stambhaM ratnamayaM mahAntamamaraH saMcUrNya sUkSmANuzaH kazcinmeruziraHsthito nalikayA phUtkRtya dikSu kSipet / apyeSA paramANusaMhatirihA'nantaiH parAvartanaiH / svAM stambhAkRtimeti naiva bhavinAM bhUyo'pi mAnuSyakam // 21 // durlabhamiti mAnuSyaM caturadhikAzItiyonilakSeSu / bhrAmyati yadeSa jIvaH prakaTaM kulakoTigahaneSu // 22 // 23. atha bhavati manuSyaH puNyayogena jantu stadapi khalu durApaM kSetramAryaM yadetat / azubhazubhavicArAcAracAturyavaryAH svaparahitasamarthAH santi santo yadantaH // 23 // 24. tadapi ca bharatai-rAvata-mahAvidehAni paJcadhA tAni / pratyekaM dvAtriMzad vijayAni pRthagvideheSu // 24 // iti saptatyadhikazataM paJcadazasu karmabhUmiSu jJeyam / kSetrANAM pratyekaM SaT khaNDAni ca pRthak tAni // 25 // eteSu caikameva hi madhyamakhaNDaM vadanti samayajJAH / AryamanAryajanAnAM zeSANi tu paJca paJca syuH // 26 // 27. tatrApi cA''ryadezAH sArdhA khalu paJcaviMzatiryeSu / utpadyante dyotitabhuvanatritayA jinAdhIzAH // 27 // 28. barbara-bhilla-kirAta-turuSkAH kuJjarakarNa-turaGgamakarNAH / evamanekavidhAH syuranAryA dharmapadazrutivaJcitakarNAH // 28 // 26.
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ subhASitasaMgrahasamuccaya yadi kathaMcidihAryamupArjito'rjitaMzubhAdapi dezamavApnuyAt / tadapi vindati nAkhilasadguNai ravikalaM vikalaGkamalaM kulam // 29 // 30. kule vizAle vimale'pi jAtA na jantavo jAtu sujAtijAtim / tiraskRtAH svIkRtaduSkRtena prAyaH suduSprApatarAM labhante // 30 // 31. atha jAti[to?] vizuddhe labdhe'pi hi mAnuje bhave bhavinAm / na bhavati pRthuprabhUtA-pAyamihA''yuzciraM prAyaH // 31 // 32. na kA'pyavasthA na ca ko'pi kAlo na ko'pi dezo na ca ke'pi jIvAH / na vastu kiJcittadihA'sti loke jIyeta yaireva ripuH kRtAntaH // 32 // 33. garbhe 'sRk-kravyapiNDA nijajanakajanotsaGgitAGgAH zizutve kaumAre saukumAryAnvitadhRtatanavo yauvane'naGgatuGgAH / vRddhatve'ndhaiDamUkAzcaladakhilajarAjarjarAGgAzca jIvAH krudhyatkInAzapAzAzritanibiDagalAH kAlamAsAdayanti // 33 // no devendrA na ca(ce)ndrA na ca danutanayA no narendrA na rudrA no nAgendrA na sUryA grahagaNa-bhagaNA no na vA rAkSasendrAH / no vA niHzeSalokatrayanatacaraNAmbhoruhAstIrthanAthA: svAyuHparyantakAlottaramaparamalaM sthAtumekaM nimeSam // 34 // mantraiH satantrairgurucitrayantraibuddhyA sasiddhayA'tulakAyazuddhyA / mudrAbhirindrAdisurArcanairvA mRtyu janA jetumalaM na jAtu // 35 // 36. sandhyArAga iva kSaNadyutiriva zrAntazvajihveva vA praklAmyacchitikaNThakaNTha iva vA jvAleva vA'rciSmataH / 34. 35.
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUktAvalI 37. 38. savidhavividhApAyairAyurnirantaramAturI kRtamalamiha sthAsyantyetat kathaM tu kiyacciram / phalamiva laghu svAdu kSiptaM kSudhArtamukhAntare nibiDadazana zreNyAkIrNe samagramakhaNDitam // 38 // 39. zaityaM toye calanamanile pAvake dAhakatvaM candrajyotsnAsvamRtamayatA dyotakatvaM dineze / kAThinyaM ca prakRtirupale sajjane miSTabhAvo yadvat [tadvat]jagati janatAjIvite caJcalatvam // 39 // 40. lolA mAnavajIvitasthitiriyaM svapnendrajAlopamA yatrA''bhAnti hiraNya- bAndhava-vadhU - gehAdisaGgA ime // 36 // ahaha pazyata pazyata kautukaM pratikalaM sakalAsumatAM tanoH / vadananiHzvasanApagamacchalAt drutamapaitumivecchati jIvitam // 37 // 41. kAsa- zvAsA - ''syazoSaH zvayathu - davathubhiH zlIpada - zleSma - sidhmasphoTa- troTA - 'kSizUla - jvara - pavana - gaDu - zvitra- kaNDUti-gaNDAH / arzo - -pasmAra - mUrcchA - bhrami- timira - zirovedanAdyairupetAH keciduHkhena kAlaM kathamapi jagati prANinaH prerayanti // 40 // na trANAya kalatra-putra - suhRdaH snigdhA na vA jJAtayo no mAtA sutavatsalA kulavarastAto na vA snehataH / gADhAbandhanibaddhabAndhavadhiyo naikodarA bhrAtaro rogAtaGkijanasya jAtu jagati tyaktvAtmakarmAma (Nya ? ) lam // 41 // 42. zatabhogarato... pavAdi yadi gacchati ( ? ) pRcchati vA gaNakam / svapurAkRtakarmavazAlugataM na tathApi nireti gadASTazatam // 42 // 43. yathAmbhasAmAspadamamburAzi rbhAnAM nabho bhUmibhRtAM ca bhUmiH / tadvagujAbhAjanamaGgabhAjAma purA yairna dayA vyadhAyi // 43 // 33
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 44. 45. 46. atha labheta zubhairyadi kalyatAM svaparakAryavidhau ca samarthatAm / 47. gRhakuTumbadhanAkulamAnasaH zubhayogamupaiti tathApi saH // 44 // iha hi gRhiNAM hantA'jJAnAM mahAjvaradAruNo dahati viraho'bhISTaiH sArddhaM manaH sakalevaram / bhavati yadi cittaiH saMyogaH sa mohamahAndhyakRt kathaya kataro dharmasya syAt kSaNaH zravaNaM prati // 45 // ArAdhayAmi nRpamambunidhiM tarAmi dezAntareSu vicarAmi kRSiM karomi / naumIzvaraM kimu suraM vivaraM vizAmi puMsAmiti vrajati cintayatAmihAyuH ||46 // adyaitat zvo'paredyuH parudanu ca parAryagrato vA kariSye kAryaM sidhyennavedaM kati ca mama nijA vidviSo vA kiyantaH / itthaM lakSmyApi yoge na nizi na divase ceha puMsAM kathaJcit saukhyaM saMkhyAvyatItairvidhuritamanasAmAdhikallolajAlaiH // 47 // 48. tArNaM jIrNaM kuTIraM vRSavakulabilaiH saMkulaM dhAnyazUnaM kANA kAlI kurUpA kaTuraTanaparA gehinI snehahInA / daNDI khaNDA ca haNDI zrutivikalakharI dvAri kokUyamAnA tiSThatyeSA'pi bhUtiH prabhavati bhavinAM hA mahAmohahetuH // 48 // 49. zuSkaM rUkSaM kSudhArttaH kadazanamazanairvalgamAno'nyagehe subhASitasaMgrahasamuccaya kRtvA karmA'tikaSTaM hatabhRtakanaro yAvadAste'tha tAvat / vAcATA duSTadhRSTA raTati kaTutarAkrozanaiH svAmibhAryA duHkhaM bhuGkSveti mukhai (mUrkhe?) bhRkuTikuTilatAsyeti pApasya puSpam // 49 // 50. iti jagati pumAMsaH susthitA duHsthitA vA draviNakaNakuTumbavyAptibhirvyagracittAH / kSaNamiha na labhante hanta dharmopadezA'mRtarasajaladhInAM sevanAyai gurUNAm // 50 // 51. sukhena labhye na yatheha loke
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUktAvalI cintAmaNiH kalpamahAdrumo vA / mahAnidhirvA'mRtakAmadhenu stadvajjinendroditadharmadeSTA // 51 // 52. bhave'thavaikatra karoti kiJcit kalpadrumAdiH phalamalpaphalgu / gurujinendroditamuktimArgo padezataH zAzvatasaukhyadAtA // 52 // 53. na teSu doSAnugatasya vicyuti nRNAM manaHsantamasasya jAyate / jinendrabhAnoH kiraNAH sunirmalA lasanti dezeSu na yeSu sUrayaH // 53 // 54. sUristIrthaM jaGgamaM martyaloke sUristattvAlokane hastadIpaH / sUrirmokSazrIsamAyogadUtaH sUriH sAkSAddharmabandhurbudhAnAm // 54 // yatsampattyA na yuktA jagati tanubhRto yacca nApadvimuktA yannAdhivyAdhihInAH sakalaguNagaNAlaGkatAGgAzca yanno / yanno svargaM labhante gatasakalabhayaM yacca no mokSasaukhyaM duSTaH kalyANamAlAdalanapaTurayaM tatra hetuH pramAdaH // 55 // 56. varaM bubhukSAturasiMhasaGgataM varaM suruSToragabhogaghaTTanam / varaM kRtAntAnanasaMpravezanaM na tu pramAdaH zubhadaH prayojane // 56 // 57. kRzAnutaH syAdapi paGkajodaya stuSArataH syAdapi zItasaMkSayaH // viSAzanAt syAdapi jIvitaM nRNAM na tu pramAdena kadApi sampadaH // 57 // 58. nidrA hyAlasyamUlaM vitatamatisaritsrotasaH setubandhaH kUlaM vijJAnasindhoH smRtitaruparazurmohamallAdhirAjyam /
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ uha 60. 61. subhASitasaMgrahasamuccaya svAdhyAya-dhyAna-dAna-vrata-niyama-dayAdikriyANAM virAmo vizrAmaH kAmitAnAM sahRdayakaraNagrAmadhATInipAtaH // 58 // kalaGkavikalaM kulaM vimalajAtivyAdhitA surUpa-subhagatvavadvapurudAramantaHpuram / vilAsasahitAH zriyaH sucirajIvitavyaM balaM yazo'tha padamUrjitaM bhavati dharmato dehinAm // 59 // jagatprasiddheSu ka(ku)leSu mAnavA bhavanti yannirmalatAvizAliSu / bhavAntaropArjitadharmazAkhino vadanti puNyaM tadihA'stakalmaSAH // 60 // priyA'nukUlA kalahena varjitA priyaMvadA nirmlshiilshaalinii| svarUpa-saundaryavinirjitApsarA bhavedapuNyasya gRhe na gehinI // 61 // svabandhubhogyA paribhogayogyA viziSTasanmAnavidhAnasArAH / kRtaihikAmuSmikasarvakAryAH zriyastatAH santi zubhena puMsAm // 62 // kuzI-kuThArA-'si-zarA-stra-zastrIcullyagni-gantrI-halayantramukhyam / pApAdhikAryanyadapIha vastu syAtsaMyutaM pApaphalo'ticAraH // 63 // nidAnahInaM ca sadaiva dAnaM deyaM yatibhyo duritakSayAya / nidAnakartA tu kapardakena svarNasya koTi vijahAti mUDhaH // 64 // vikrINAti yatheha kazcana kudhIzcintAmaNi kAcato yadvatkalpamahAmahIruhavanAnyeraNDakhaNDena vA / 62. 63. 64. 65.
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUktAvalI 66. 67. 68. 69. yadvA cA'mRtapUrNakuNDanikaraM kSArAmbukUpAttathA dAnAdyarjitapuNyarAzimasamaM tucchairnidAnairnaraH // 65 // iha hi dAnaphalena jinAgame nigaditA bahavo narapuGgavAH / bhavasamudramapAramanAkulAH kila vilaMghya gatAH paramaM padam // 66 // zreyAMsaH prathamAya tIrthapataye dAnena lebhe zivaM mokSAntaM dhanasArthavAhabhavataH zrInAbhisUnaH (sUnuH) sukham / saMprAptaH kRtapuNyako vitaraNAdyacchAlibhadro'thavA vandyA'''pi ca candanA phalamalaM taccApi kiM varNyate // 67 // svAdhInaM svagRhe nayA'rjitadhanaM zraddhA ca dAtuM parA pAtraM nirmalazIlazAli sadanadvAre samabhyAgatam / kAle kalpyamanalpavastu ca puraH sajjaM tathA gehinAM sAmagrIyamanantapuNyaphalakRd dAnasya duSprApikA // 68 // kapi jJAnaM darzanaM kvApi pAtre zIlaM kapi kapi caiSAM dviSAM vA ( ? ) / ekasthaM cet tattrikaM prApyate'laM kinnAvAptaM syAttadA dAyakena // 69 // 70. saGke tatritayaM samasti samakaM yasmAttataH saddhanaiH saGkaM pUjayatA janena sudhiyA zraddhAdhikaM zaktitaH / kiM na syAtparipUjitaM yadakhilAstIrthAdhipAH saMnamattrailokyA api dharmadezanavidhau kurvanti tasmai namaH // 70 // 71. pratyAkhyAnaM sAdhuzuzrUSaNaM ca jJAnAbhyAsaM caityasAdhvAdikRtyam / saptakSetryAM vittabIjasya vApaM yAtrAM caitye tIrthayAtrAdikaM vA // 71 // 72. yatrAryalokA nivasanti deze svadezadharmAnvayamArgazIlAH / 39
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 73. 74. 75. 76. acalavimaladRSTirnaSTaduSTAbhisandhivinayanayalalATanyastahastAJjaliH san / pratidinamupayukto yo yatibhyaH zRNoti zrutamiha sa gRhasthaH zrAvako vAdivRndaiH // 76 // nIcAsanastho vikathAvihIno gupto vitandro vinayopapannaH / dattAvadhAno madamAnamuktaH sacchrAvako jainavacaH zRNoti // 77 // tato'dhikArI suvizuddhabhUmau dalena zuddhena vidhAnazuddhayA / pravardhamAnAtulabhAvazuddhiH sudhIrvidadhyAjjinanAthadhAma // 78 // nayArjitadravyapatirmahAzayaH sudRSTirAcAraparaH subuddhimAn / naro'dhikArI jinavezmakAraNe sadA gurUNAM ca vaco'nuvartakaH // 79 // 77. 78. nRpAzca sannyAyajanAnukUlAstatrocitaH zrAddhajanasya vAsaH // 72 // nirdharmaloke na turuSkadeze na barbarIpanivAsimadhye | zrAddho vasenApi tathA prakAre'nyatrApi dharmazrutizUnyakarNe // 73 // sthAne ca yatrAsti jinendracaityaM sAdharmikAH sAdhujanAgamazca / prAyeNa loko'pi ca dharmazIlaH subhadrakaH pAtakabhIrukazca // 74 // na corabhillAdinivAsapallyAM na prAntadezasthitaduSTavAse / kutIrthikAnAM ca na jAtu madhye sacchrAvakANAmucito nivAsaH // 75 // 79. subhASitasaMgrahasamuccaya
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUktAvalI 80. yA vA'stu vidyoditazuddhiyuktA nItyA gRhItA na paropatApAt / bhUmirjinendrAlayakAraNe'sA viSTA viziSTA''yatisaukhyadatvAt // 80 // 81. dalaM ca kASThAdhucitaM krayAttaM na devatodyAnavanAdisatkam / granthyAdidoSairvikalaM susAraM zubhaM zubhairvA zakunaigRhItam // 81 // 82. vidhirapi bhRtakAdIn yatsamAdhAnayuktAt samucitabhRtidAnAtsarvadaiveha sarvAn / vayamiva nanu yUyaM goSThikA: kIrtite'smi niti mRduvacanaizcA''sannalokaM ca kuryAt // 82 // 83. pratidivasaM ca zubhAzayavRddhi vidadhIta sa iti cintanayA / avikalanarajanmaphalaM mama zivabIjAptito jAtam // 83 // 84. tathedamAlokya jinendramandiraM nirastarAgAkRtibimbamatra vA / jinendrapUjAmathavA'tisundarAM prabodhamApsyanti subhavyajantavaH // 84 // 85. kecinjinendrArcanavandane'tha vA svAdhyAyasaddhyAnasubhAvanAdi vA / dharmopadezAdi ca kRtyamAdarA dasmin kariSyanti mamA'numodanAt // 85 // 86. kamiha jagati puMsastasya no siddhamiSTaM pralayamaghamupetaM kiM na vA'tyantaduSTam / jinabhavananibhenA'pArasaMsArasindhUttaraNasaralaseturyena baddho budhena // 86 // nijakulagaganazazAGkaH sukRtAmRtasurasarittuSArAdriH / dhanyaH sa eva bhuvane jinabhavanaM kAritaM yena // 87 //
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 88. satkIrtivallIgurumUlakandaM saddharmakalpadruvanAlavAlam / nirvANasaudhAdimapIThabandhaM jinendracaityaM sukRtIkaroti // 88 // 89. jIrNoddharaNaM ca tathA jinabhavane yaH karoti sumahecchaH / dharmaphalakalpavRkSaH zuSyansikto bhavettena // 89 // 90. sakalajanamanojJaM svarNaratnopalAdyaiH sughaTitamakalaGkaM lakSaNAkArasAram / drutamatha jinabimbaM tatra caityAlayAntarbhavati ruciramuccaiH kAraNIyaM sudhIbhiH // 90 // 91. aGgaSThamAtrApi jinendramUrtiH kArApitA'nantazubhAvaheha | cintAmaNiH kinna kilA'lpako'pi saMcintitaM yacchati vastvatuccham // 91 // 92. jinendrabimbasya ca kAraNe vidhi: zubhe muhUrte zakunaizca zobhanaiH / pUjya bimba - sthapatIMzca vaibhavocitasya mUlyasya samarpaNaM mudA // 92 // athA'lpavittaH sthapatirbhavettadA karoti mUlaM pradadAti cA'dhikam / yadatra kRtye pratiSiddhamAdarAt parAtmanorapyasamAdhivartanam // 93 // 93. 94. 95. niSpanne sati bimbe dazadivasAbhyantare pratiSThA'sya / kartavyA sakalauSadhitIrthajalAdyakhilasAmagyrA // 94 // tu / tredhA pratiSThA gaditA munIndrairvyaktyAhvayA ceha tato'parA kSetrAbhidhAnA'tha mahAbhidhAnA tAsAM svarUpaM pratipAdayAmi // 95 // subhASitasaMgrahasamuccaya
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUktAvalI 96. yadIyatIrthaM kila vartamAnaM tadA tadIyapratimApratiSThA / AdyA, tato'nyA vRSabhAdikAnAM tIrthAdhipAnAM gaditA'khilAnAm // 96 // 97. saptatyadhikajinezvarazatapratiSThA tu nigaditA munibhiH / sakala kSetrajinAnAM bhaktividhAnAnmahAsaMjJA // 97 // muktigatadevatAnAM bimbAdhiSThAnasambhavo na yataH / bhavati na ca tadupakArastasyA bimbArcanAdibhyaH // 98 // 99. jagati yazo hRdi dharmaH zarmaNyAtmA niraJjane niyatam / jinabimbasupratiSThAcchalAtpratiSThApito bhavyaiH // 99 // 100. ye tIrthanAthAgamapustakAni nyAyArjitArthairiha lekhayanti / te tattvato muktipurInivAsasvIkArapatraM kila lekhayanti // 100 // 101. jJAnAdini:zeSaguNaugharatna 98. ratnAkare bindurivAmbhaso'ntaH / saMghe niyukto nijavittaleza: syAdakSayaH kSINaparikSaye'tra // 101 // 102. ratneSu cintAmaNiratra yadvat sArastarUNAmapi kalpavRkSaH / deveSu sarveSvapi vItarAgastadvatsupAtreSu susAdhusaMghaH // 102 // 103. yAtrAmahotsavavidhizca jinendracaitye kAryo jinapravacanonnatihetubhUtaH / yasmAdiha pravacanonnatirabhyadhAyi samyaktvaratnavimalIkaraNAGgamuccaiH // 103 // 104. paJcakalyANakAdInAmaGgIkRtya dinAdi sA / anyadvA zAsanonnAmahetubhUtaM vidhIyate // 104 // 41
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 subhASitasaMgrahasamuccaya [ atha meghaH] 105. yathA dhIraM dhIraM rasasi rasasiktena marutA rutAsaktaM kekivrajamapi yathA''za prathayasi / tathA zaGke dhArAdhara ! dharaNimuddhartumabhavad bhavatprArambho'yaM bhRzamakRzalokampRNaguNaH // 1 // 106. amUkA maNDUkA pulakabahulaM cAtakakulaM bakAH kAntyudrekA madabharakaraH kekinikaraH / iti prAyeNaitanmudamagamadambhoda ! bhavataH samArambhe dambherita iva na haMsAH kathamamI // 2 // 107. api prArambhe'sminna kirasi jalaM cedavikalaM samudyatsampattI jaladhara ! tadA mA sma vikiraH / samantAnni?SaiH pathikavikacendIvaradazAmare ! vAraMvAraM janayasi kathaM nirdaya ! bhayam // 3 // atha siMhaH 108. ime dantakrIDAkRtaviTapipIDAH karaTinaH kaTakrauDaistAvaddadhati madadhArAparimalam / ayaM yAvadvIradhvanijanitajADyajvarabharaH karatkrUrAkrAnti kalayati na kaNThIravayuvA // 4 // 109. arere mAtaGga ! glapayasi kathaM tAnapi tarUn karAgravyApAraiH parimalaparIpAkasuhRdaH / yadIyacchAyAbhistava davatharAzapramathitaH sadA mAdyatkaNThIravaravajavavyApRtibhavaH // 5 // 110. ambhodharaiH kaluSiteSu jalAzayeSu nirmUliteSu ca kuzezayakAnaneSu / he mAnasa ! tvadupakaNThamakuNThavIcivAcAlamAzrayitumicchati rAjahaMsaH // 6 // 1. 'sajalena' iti TippaNI / 2. 'kapaTayuktasya iva' iti TippaNI / 3. tApaH iti TippaNI /
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUktAvalI 47 111. mandAkinIkanakakairaviNi ! tvadIyaM kiM tattapaH kathaya yena pinAkapANeH / AsAdya maulimadhigacchasi yAminIza samparkajAni satataM sukhasauhadAni // 7 // 112. yeSAM babhAra madamanvahamambujAnA mutkarSasaGgamakaraM makarandavAri / zaivAlasantatiSu samprati saGgatAsu saMkucya te'pi samayaM gamayanti haMsAH // 8 // atha gajaH 113. aye vanyastamberama ! kamalakiMjalkajanita prabhArambhaH kumbhastava sarabhasaM bhAti na yathA / yathA helonmIlatpariNamanapANDityanibiDa prahAravyAghUrNaddharaNidharadhUlIdhavalitaH // 9 // 114. madaM yasyA''ghrAya tvaritamitare kAnanabhuvi dhvani vA'dhvAnaM ca kSitidharanibhAstatyajuribhAH / aye daivAnmandIbhavadasamasArasya purato vapuH krIDAlolaM vahati hariNastasya kariNaH // 10 // atha cUtaH 115. tvayi mada[na]mano manasvinInAM navamadhunA madhunA'dhunA dhunAne / na bhavati yadasau rasAlazAkhI bhRzamubhayorapi tatkathaM vRthA syAt // 11 // 116. samArambhi smerA pikasahacarIbhiH sarabhasaM vasantAdau yasmin madhuravacanA gItiracanA / sadaivAdAmUlatruTitaviTapaiH samprati davasphuratkIlA lIlAmahaha sahakAraH kalayati // 12 // 4. 'tiryagdattaprahAratvaM' iti TippaNI / 6. 'Amra' iti TippaNI / 5. navamakarandena, vasantena, kampayitari iti ttippnnyH|
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 subhASitasaMgrahasamuccaya 117. iha krIDodyAne bakulamukulAmodamudita dvirephastrIgItigrathitapathikaprItirucire / aye ! nItaH sphArti phalaparimalacchAyavikala: samantAtkenA'yaM khadiraviTapI kaNTakamayaH // 13 // 118. amuSminnudyAne vihagakhala eSa pratipadaM vilolaH kAkolaH kvagati paTu yAvatkaTutaram / sakhe tAvatkIra ! dRDhaya hadi vAcaMyamakalAM na maunena nyUnIbhavati guNabhAjAM guNagaNaH // 14 // 119. vAra( rAM)nAtha ! varATikAmapi samAdAtuM jalebhyastava prAyaH kampakalAvilAsamasakRccitte vidhatte janaH / antarjAtajalaughayantritamahAyatnAni ratnAni te lubdhAM labdhumaho manorathapathaM yAmaH kathaM tad vayam // 15 // atha zaGkhaH 120. nairmalyamapratimamambunidhezca janma taccakrapANikarapaGkajagocaratvam / yasyeti te caritamujjvalamasti sattvaM he zaGkha ! kiM khala ivAzritavakrabhAvaH // 16 // 121. anyaiva sA vasumatI samudeti yasyA statkuGkama kimapi kAntimayaM samantAt / asyAH punaH sarabhasaM vikasatkuzumbha sambhUtireva subhagaGkaraNI bhuvo'bhUt // 17 // 122. aho tulyapremNA grahanivahamenaM vahasi yan mahaHstomAbhAvAdadhikataramAtmambharirucam / tathApi tvaM vyoma ! pratidivasamasmAt prathayasi prakAzaprAgvIci[pra]bhavabharamambhoruhavibhoH // 18 // 123. haMsAnnirasya vahati sma bakAvakAza mAkAzamAzu jaladAkulitaM kimetat / 7. 'raveH-' iti TippaNI /
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUktAvalI azrAntadarzitamahattvaguNAzraye'pi zUnye jaDAtmani ca nAma kuto vivekaH // 19 // atha vihaGgAH 124. gataH kAlo yasya sphuradasamasaurabhyarabhasaprasaktapronmattabhramaramukhare cUtazikhare / idAnIM durdaivAdahaha sa pikaH pippalatarUcchadacchedacchekAM kavalakalanAM kandalayati // 20 // 125. payaH paGkIbhUtaM taTamupacitaM zaivalamalaiH tirobhUtAste'pi vacana timayaH saMbhRtabhiyaH / gataM yadyapyetAM vikRtimamitAM palvalamidaM na sevAhevAkastadapi baka ! te muJcati manaH // 21 // atha sarpaH 126. etasya bhISaNabhujaGgazizorakANDalIlAgalasthalagaladgaralasya gADham / garvAyase kimidamAzu bilaM vilaGghya he mUrkha ! mUSaka ! mumUrSurasi tvameva // 22 // atha drumAH 127. na yatra vyAtenuH surabhisamayArambharabhasA cciraM dolAlIlAmapi kimapi paGkeruhadRzaH / sa vajreNa jvAlAvalivalayinA bAlatilakaH kathAzeSaM nItaH kusumazarasaurAjyasacivaH // 23 // 128. AliGgito'si rabhasena vasantalakSmyA saMbhUSito'si sahakAranavaprasUnaiH / dvitraiH phalairapi kimenamupAntabhAjamadyApi bAlapikamiddha ! mudaM na dhatse // 24 // 129. etasminvipine paraHzatalatAlokapriyaMbhAvuke bAle'yaM navamAlikaiva kimapi prAvINyamAlambate / 8. 'vistArayati' iti TippaNI / 45
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 subhASitasaMgrahasamuccaya etasyAH kSaNamapyavAptakusumakroDAsanAH sannidhiM yannojjhanti jhaSadhvajapraNidhayaH puSpandhayazreNayaH // 25 // atha saraH 130. etasmin marumaNDale paricalatkallolakolAhale krIDatkuGkumapaGkamaGkavikasanniHzaGkanIradvipam / kenedaM vikasatkuzezayakuTIkoNakyatSaTpada straiNaprINitapAnthamujjvalajalaM cakre vizAlaM saraH // 26 // 131. yasmin mahAsarasi haMsavilAsinInAM rAjIvarAjirajasA racito'GgarAgaH / tadvIkSya rUkSamadhunA mama sajjayanti sampUraNArthamiva vArivilocanAni // 27 // atha muktakam 132. abhyunnate'pi jalade jagadekaseka sAdhAraNapraNayahAriNi hA ! yadete / ullAsalAsyalalitaM taravo na yAnti he dAvapAvaka ! sa tAvaka eSa doSaH // 28 // 133. mugdhaM vibodhayatu lokamazoka eSa zAkhAbhirullasitapallavapATalAbhiH / sA kA'pi paJcamacamatkRtirabhyudeti puMskokilaikanilaye punaratra cUte // 29 // 134. astaM gataH sa bhagavAnaravindavRnda jIvAturAturarathAGgavibodhabandhuH / doSAkaraH prasaratu prabhavantu tArAH kArAniketamiva yAtu jagattamistram // 30 // 135. adhastAdastAdreH kaTakapaTalIkuTTimataTI0 viTaGka niHzaGkha vizati bisa(si)nInAM parizaye / 9. raviH iti TippaNI / padmavanajIviH iti TippaNI / 10. astAcalazikharagRhadeze(zA)ntarite ravI ityarthaH iti TippaNI /
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUktAvalI karigrAmazyAmaM malinayitumetatribhuvanaM bhuvo randhrAdandhA(ndhaM)tamasamahaha prAdurabhavat // 31 // 136. yena tvayA bhagavataH zatapatra nAbhe rAjanmato'pi vidadhe hRdaye nivAsaH / tatko'stu kaustubhamaNIndra ! bhavadgaNaugha sabrahmacAricaritaH paritaH pRthivyAm // 32 // 137. amI tAvaddAvajve(jva)lanavalanAlIDhavapuSaH zrayante na prItiprasaramasakRtke'pi taravaH / ayaM yAvat kandaklamamathanamatyantavinato na toyaprAgbhAraM kirati jaladaH sphItaninadaH // 33 // 138. atItAste lIlAvikacapikacakradhvanibhara pracArapronmIlanmanasijarasA: ke'pi divasAH / idAnIM bhUpIThaM pathikapadamAMspAkamahasaH samArambhAdasmAdahaha dahati grISmasamayaH // 34 // atha siMhaH 139. yasyAM sa kesariyuvA padamAbabandha gandhadvipendrarudhirAruNitANAyAm / tAmadya kandarakuTI dhRtadhUmraromA gomAyureSa vapuSA kaluSIkaroti // 35 // 140. tAvatkairavakozakuTTimakuTIkoNeSu kolAhala vyAlolAmalimaNDalI vidadhate zItayuteraMzavaH / te tanvanti nayAdAthA]ndhatamasagrAsonmukhAM zemukhI devasya dhumaNe: karA: kamalinIkAluSyakUlaGkaSAH // 36 // 141. yasyAkarNya vacaH sudhAkavalitaM vAcaMyamAnAmapi vyagrANi grathayanti manmathakathAM cetAMsi caitrotsave / re re kAka ! varAka ! sAkamadhunA puskokilena dhvanispardhAbandhamupeyuSastava kathaM vakSo na yAti dvidhA // 37 // 11. viSNoH iti TippaNI / 12. santi iti Ti0 /
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 subhASitasaMgrahasamuccaya 142. kAntistanoti tulanAmalinastaveyaM dhUmAcca bhUtiraparazca guNo na kazcit / kiM tattapaH kathaya kajjala ! yena kAntA netrotpalairavicalaiH paripIyase tvam // 38 // 143. jImUtajAlajaTilAH kakubhaH kalApi vAcAlitAni ca kadambakadambakAni / mAnagrahagrahilatAviSamAvalepAM kAM nAma vAmanayanAM na kadarthayanti // 39 // 144. rAjAno rajanIcarA iva paricchidre vinidrAdarA dAridyAdiva zaGkitA jalamuco muJcanti nAmbhaH kvacit / udvegAdiva durdhiyAM niragamattattvAvabodhakramaH kaH kuryAdadhunA sudhAsahacarI loke varAke kRpAm // 40 // 145. yadAsIdAsInaM kucakanakakumbheSu sudRzA makhaNDazrIkhaNDa iva laharilipteSu suciram / idAnImAsAdya tridazataTinItIravipinaM tadasmAkaM cetaH spRzati paramabrahmaNi layam // 41 // 146. samutsArya cchAyAparicayamare citta ! vapuSo jarAvirbhAve'smin vizati zanakaiyauvanavanam / sadA nIDakrI(DA?)ti(pi)kakulakalaThANasuhRdo niSevyAste divyAH tridazataTinItIrataravaH // 42 // 147. mAlinyaM bhuvanAtizAyi ruciraM no kiJcidapyAkRtau dhanyaiH poSaNamAtmanA visadRzaistatrApi kAkaiH kila / bhrAtaH kokila ! sarvametadamRtasrotasvinIsodare mAdhurye bhavato girAM samadhike nirnAma nirmajjati // 43 // -x
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUktAvalI 48 zlokAnukramaNikA 10 108 117 45 ur r 103 129 126 26 aSThamAtrApi acalavimaladRSTi atItAste lIlA atha kathamapi jantuH atha kathamapi praiti atha garbhajapaJcendriya atha jAtivizuddha atha bhavati manuSyaH atha labheta zubhairyadi adyaitat zvo'pareyuH adhastAdastAanyaiva sA vasumatI api prArambhe'sminna abhyunnate'pi jalada amI tAvaddAvajvalana amuSminnudyAne amUkA maNDUkA ambhodharaiH kaluSita aye vanyastamberama arere mAtaGga glapayasi aSTasahastrastambha astaM gataH sa bhaga ahaha pazyata kautukaM aho tulyapremNA ArAdhayAmi nRpa AliGgito'si iti jagati pumAMsaH 91 iti vividhavibhede 77 iti saptatyadhika 138 ityevaM sarvasabhAM 5 ime dantakrIDAkRta 3 iha krIDodyAne 6 iha tathAhi mRgAhi 31 iha hi gRhiNAM 23 iha hi dAnaphalena 44 iha hi bhUtalavahni 47 etasminmarumaNDale 135 etasminvipine 121 etasya bhISaNabhujaGga 107 eteSu caikameva hi 132 kamiha jagati puMsa 137 kalaGkavikalaM kulaM 118 vApi jJAnaM darzanaM kAntistanoti 110 kAzazvAsAsya 113 kule vizAle vimale 109 kuzIkuThArAsi / 13 kRzAnutaH syAdapi 134 kecijjinendrArcana 37 gata: kAlo yasya 122 garbhe mRttavyapIDA 46 channe zaivalavallarIbhiH 128 jagati yazo hadi 50 jagatprasiddheSu phaleSu 5U 106 142 64 124 33 100 Sa 132. sU.mu. 38.8, zA.pa. 1158 / 118. sU.mu. 36.40 zA.pa. 879
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 101 114 16 jinendrabimbasya jImUtajAlajaTila jIrNoddharaNaM tathA jJAnAdiniHzeSa tato'dhikArI suvizuddha tathedamAlokya jinendra tadapi ca bharatairAvata tAvatkairavakoza tANa jIrNaM kuTIraM tatrApi cAryadezA tvayi madamano tridhA pratiSThA gaditA dalaM ca kASThAdhucitaM durlabhamiti mAnuSyaM dvijAya kila ko'pya dvitricatuHpariNAmaparItaiH na kA'pyavasthA na ca na corabhillAdi na teSu doSAnugatasya na trANAya kalatraputra na yatra vyAtenuH nayArjitadravyapati nijakulagaganazazAGka nidAnahInaM ca sadaiva nidrA hyAlasyasya nirdharmaloke na turuSke niSpanne sati bimbe nIcAsanastho vikathA no devendrA na cendrA subhASitasaMgrahasamuccaya 93 nairmalyamapratimamambu 120 143 paJcakalyANakAdI 89 payaHpaGkIbhUtaM pikacakoramayUra pratidivasaM ca zubhAzaya 84 pratyAkhyAnaM sAdhuSu 24 priyAnukUlA kalahena 14 barbarabhillakirAta 48 bhave'thavaikatra karoti 27 madaM yasyAdyAya 115 mantreH satantrai 35 95 mandAkinIkanaka 111 81 mahArNavijalAntara 22 mAnuSyAryakSetradezA mAlinyaM bhuvanAtizAyi 147 4 muktigatadevatAnAM 32 mugdhaM vibodhayatu 133 75 yatsampattyA na yuktA 55 53 yatrAryalokA nivasanti 41 yathA dhIraM dhIraM rasasi 127 yathAmbhasAmAspada 79 yathA'lpacittaH sthapati 87 yadAsIdAsInaM 145 64 yadi kathaMcidihArya yadIyatIrthaM kila 73 yasminmahAsarasi 94 yasyAkarNya vacaH 77 yasyAM sa kesariyuvA 139 34 yAtrAmahotsavavidhi 10 mAla 98 72 105 29 96 orr orr 141 103 141. zA.pa. 846 / 139. zA.pa. 1213 /
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 116 146 38 51 sUktAvalI yAvAMstu vidyodita ye tIrthanAthAgama yena tvayA bhagavataH yeSAM babhAra madama ratneSu cintAmaNi rAjAno rajanIcarA varaM bubhukSAturasiMha vArAMnAtha ! varATikAmapi vikrINAti yatheha vidhirapi bhRtakAdI zuSkaM rUkSaM kSudhAtaH zaityaM toye calana zreyAMsaH prathamAya sakalajanamanojaM saMghe tatritayaM satkIrtivalli saMdhyArAga iva 80 saptatyadhikajine 100 samastajagatIgataM samArambhi smerA 112 samutsArya cchAyApari 102 savidhavividhApAyai 144 savyApasavyaM bhramato 56 sukhena labhyo 119 sureNa yugasamyayoH 65 sUristIrthaM jaGgamaM 82 stambhaM ratnamayaM / sthAne ca yatrAsti 39 svapurAkRtakarma 67 svaje vidhuM mukhasitaM 90 svAdhInaM svagRhe 70 svabandhubhogyAM haMsAnnirasya vahati sma hRdayavicintita 20 54 21 49 74 42 17 68 88 123
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ para anuSTup AryA indravajrA indravaMzA upajAti upendravajrA 51, 52, 62, 78 drutavilaMbita 2, 7, 8, 29, 37, 66 puSpitAgrA 115 pRthvI 10, 12, 16, 20, 59 mandAkrAMtA 39 mAlinI 5, 9, 23, 50, 76, 82, 86, 90 vaMzastha 53, 56, 57, 60, 61, 79, 84, 92, 93 vasaMtatilakA 17, 46, 103, 110, 111, 112, 120, 121, zAlinI zikhariNI 123, 126, 128, 131, 132, 133, 134, 136, 139, 142, 143 zArdUlavikrIDita 19, 21, 36, 41, 42, 49, 65, 67, 68, 70, 119, 129, 130, 140, 141, 144, 147 1, 69, 71 stragdharA hariNI subhASitasaMgrahasamuccaya chandaH sUcI 104 6, 11, 13, 14, 15, 22, 24, 25, 26, 27, 28, 31, 44, 83, 87, 89, 94, 97, 98, 99 35, 54, 77, 80, 88, 91, 96, 100, 101, 102 85 4, 18, 30, 32, 43, 63, 64, 72, 73, 74, 75, 81, 95 105, 106, 107, 108, 109, 113, 114, 116, 117, 118, 122, 124, 125, 127, 135, 137, 139, 145, 146 33, 34, 40, 47, 48, 55, 58 1, 69, 71 1 20 10 13 4 wo gov 5 8 9 19 17 19 7 3 147
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ cho 080668 bodhapradIpaH hu
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ subhASitasaMgrahasamuccaya cUDottaMsitacArucandrakalikAcaJcacchikhAbhAsuro lIlAdagdhavilolakAmazalabhaH zreyo dazAgre sphuran / antaHsphUrjadapAramohatimiraprAgbhAramucchedayaMzvetaHsadmani yoginAM vijayate bodhapradIpo haraH // 1 // mAdyanmitra-kalatra-putra-kutapazreNIraNacchRGkhalAbandhadhvastagaterniruddhavapuSaH krodhAdividveSibhiH / AstAM jJAnasudhArasa: kimaparaM saMsArakArAgahakrUrakroDanivAsino na sulabhA vArtA'pi mokSaM prati // 2 // nidrAmimAM pracalamohamayImapAsya re re janAH ! kuruta zAzvatavastukRtyam / ete patantyaviratapraharApadezAdAyustaronibiDamUlabhidaH kuThArAH // 3 // ita: krodho gRdhraH prakaTayati pakSaM nijamitaH zRgAlI tRSNeyaM vivRtavadanA dhAvati puraH / ita: krUraH kAmo vicarati pizAcazciramaho smazAnaM saMsAraH ka iha patitaH sthAsyati sukham // 4 // zubhraM sadma savibhramA yuvatayaH zvetAtapatrojjvalA lakSmIrityanubhUyate sthiramiva syUte zubhe karmaNi / chinne'sminnitarAmanaGgakalahakrIDAtruTattantukaM muktAjAlamiva prayAti jhagiti bhrazyaddizo divyatAm // 5 // tyaktvA saGgamapAraparvataguhAgarbhe rahaH sthIyatAM re re citta ! kuTumbapAlanavidhau ko vA'dhikArastava / yasyaite purataH prasAritadRzaH prANapriyaH pazyato nIyante yamakiGkaraiH karatalAdAcchidya putrAdayaH // 6 // zAstrajJo'pi praguNitanayo'pyAptabodho'pi bADhaM saMsAre'smin bhavati viralo bhAjanaM sadgatInAm / yenaitasminnirayanagaradvAramuddhATayantI vAmAkSINAM bhramati kuTilA bhrUlatA kuJcikeva // 7 // tAvadeva kRtinAmapi sphuratyeSa nirmalavivekadIpakaH / yAvadeva na kuraGgacakSuSA tADyate caTulalocanAJcalaiH // 8 // 7. 8.
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ papa bodhapradIpa sanmArge tAvadAste prabhavati puruSastAvadevendriyANAM lajjAM tAvadvidhatte vinayamapi samAlambate tAvadeva / bhrUcApAkRSTamuktAH zravaNapathajuSo nIlapakSmANa ete yAvallIlAvatInAM na hadi dhRtimuSo dRSTibANAH patanti // 9 // 10. kaiH kairnA'maramaulicumbitapadairbhuktAssurANAM zriyaH ko vA'ntarnarakodare na kaSito duHkhairanantai zam / itthaM tatsukha-duHkhayorapi gataH sarvaprakarSaM tathA pyajJAnAvRtacetasAM na hRdayaM vyAvartate karmataH // 10 // 11. pAzo'yaM hariNIdRzAM bhujalatApAzaH prakRSTo gale dhvantarjIvitanAzino ratipaterbANAzca bANA ime / ko naivaM kila vetti kintu nibiDIbhUtaH kuto'pyagrato muktidvArapidhAnakarmaNi mahAmohaH kapATAyate // 11 // 12. uditaruditAkrandaM kvApi kvacitkalagItikaM kvacidupacitakrodhadvandvaM kvacidghanamaitrikam / kvacidapi kRtakrIDAbhogaM kvacid draviNArjana vyathitahadayaM dRSTvA loke na ko'tra virajyate // 12 // 13. jAnantyeke praguNitadhiyo dharmakarmAdizAstraM jAnantyanye nipuNamatayo vedasiddhAntatattvam / jAnantyanye sakalamapare tanna jAnanti kecilIlAlabdhatribhuvanajayo jIyate yena mRtyuH // 13 // sA buddhiH pralayaM prayAtu kulizaM tasmin zrute pAtyatAM valgantaH pravizantu te hutabhuji jvAlAkarAle guNAH / yaiH sarvaiH zaradindukundarucibhiH prAptairapi prApyate bhUyo'pyatra purandhrigarbhanarakakroDAdhivAsavyathA // 14 // calati galitadhairyaH ko na mokSAntarAlAt jhagiti gavalanIlA yatpuro vakritAGgI / iyamupazamarUpaM mArgamAkhaNDayantI calati kuvalayAkSyAH sarpiNI bhUlataiva // 15 // 14.
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa6 18. subhASitasaMgrahasamuccaya 16. nAnAvidhaM kRtakadehabhRtAM samAja ___ yasmin pravezayati karmavipAka eSaH / Astatra vistRtarase bhavanATake'smin viSkambhako bhavati nAma na ko'pi mRtyoH // 16 // 17. AyurnIrataraGgabhaGguramiti jJAtvA sukhenA''sitaM takSmIH svapnavinazvarIti satataM bhogeSu baddhA ratiH / abhrastambaviDambi yauvanamiti premNA'vagUDhAH striyo yairevA'tra vimucyate bhavarasAttaireva baddho janaH // 17 // nibaddhA sthairyAzA jalazazini kallolacaTule kSaNadhvaMsI svapnaH suciramavinAzIti kalitaH / yadetasmin vAtapratihatapatAkAgratarale kRtA kAye prIti: paramapuruSArthakSayakarI // 18 // 19. mA dRzyatAM hRdaya ! hanta tamaskaro'yameNIdRzAM vadanarUpadharo mRgAGkaH / AcchAdya nirmalavivekadizo visAri yasmAdidaM sphurati mohamahAndhakAram // 19 // 20. etAH kasya na vibhramArpitadRzazceto harantyaGganAH / ko vA'smin padapIThaloThitanRpe rAjye nirastaspRhaH / kiM kurvantu vivekinaH punaraho naktandivojjRmbhitaiH krIDatkAlakarAlapANipuTakakroDe luThadvigrahAH // 20 // dRSTvA dRSTvA praphullekSaNahariNayugaM valgadudyAnabuddhyA nAbhIvalmIkabhIme vapuSi mRgadRzAM ye prakurvanti lIlAm / teSAmunnidramAdyanmadanaviSadharanAsamUrchAturANAM kaite tattvopadezAH zravaNapariNatiM yAnti vistAriNo'pi // 21 // 22. vikIrNaharicandanadraviNi yatra lIlAlasAH prapeturalicaJcalAzcaTulakAminAM dRSTayaH / tadetadupari bhramannibiDagRdhrajAlaM janai luMThatkRmikalevaraM pihitanAsikairvIkSyate // 22 // 23. yAvajjarA viSadharIva na mAM dunoti vyAghro na yAvadupasarpati mRtyunAmA / saMsAraghoragirigahvaravartino'ntastAvadviveka ! mama darzaya muktimArgam // 23 // 21.
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ bodhapradIpa pa7 24. unmIlatrivalItaraGgavalayA prottuGgapInastana dvandvenoddhatacakravAkayugalA vaktrAmbujodbhAsinI / kAntAkAradharA nadIyamabhitaH krUrA'tra nA'pekSase saMsArArNavamajjanaM yadi tato dUreNa saMtyajatAm // 24 // 25. suptavyAlini zailarandhrakuhare daityastriyo'nveSitAH khAtaH so'pi nizAsu niSTharazilAkUTo nidhizraddhayA / tRSNe ! devi ! tathA tvayA'smi naTito jAnannapi pratyahaM kiM loke na mamApi saMprati yathA dAsyena ruddhaM mukham // 25 // 26. vittairyeSAM pratipadamiyaM maNDitA bhUtadhAtrI nirjityaitadbhuvanavalayaM ye vibhutvaM prapannAH / te'pyetasmin gurubhavahRde budbadastambalIlAM dhRtvA dhRtvA sapadi vilayaM bhUbhujaH saMprayAtAH // 26 // 27. krIDAM kariSyati kiyaccirameSa haMsaH snigdhollasatkalaravo'tra zarIravApyAm / kAlAraghaTTaghaTikAvalipIyamAnamAyurjalaM jhagiti zoSamupaiti yatra // 27 // bhUpo'haM nRpavRndasevitapadaH prAjJaH suvidvAnahaM zUro'haM nihatadviSan munirahaM samyak tapasvIti ca / mithyAhaMkRtimohitAH kRtamadaM jalpantvamI vastutastAvatko'hamiti pragalbhamatayo'pyAtmAdhibodhe jaDAH // 28 // iyaM mAyArAtrirbahalatimirA mohalalitaiH kRtajJAnAlokAstadiha nipuNaM jAgrata janAH / alakSyaH saMhartuM nanu tanubhRtAM jIvitadhanA nyayaM kAlazcauro bhramati bhuvanAntaH pratigRham // 29 // 30. svArthArambhapraNatazirasAM pakSapAtAtsurANAM tRptAtmAnaM karajakulizairdAnavendraM nihantum / siMhIbhUtastribhuvanaguruH so'pi nArAyaNo'smin rAgadveSapraNihatamateH kasya na syAtpazutvam // 30 // 31. nyasto hanta yadendrajAlaviduSo mohena bandho dRzAM dRSTAH kAJcanacandracampakavizAkArAstadA yoSitaH / 28. 29.
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 saMpratyeva vivekamantrapayasA dhvaste yathAvasthitaM tatkAyeSu vasA-'sRgasthi-pizitastomAdi saMlakSyate // 31 // 32. no satyena mRgAGka eSa vadanIbhUto na cendIvaradvandvaM locanatAM gataM na kanakairapyaGgayaSTiH kRtA / kintvevaM kavibhiH pratAritamanAstattvaM vijAnannapi tvagmAMsAsthimayaM vapurmRgadRzAmandho janaH sevate // 32 // subhASitasaMgrahasamuccaya 33. nA''lokayanti purataH paralokamArgaM lIlAtapatrapaTalAvRtadRSTaya ye / teSAmagAdhanarakAtmani mohitAnAM ghorAndhakUpakuhare nikaTo nipAtaH // 33 // 34. yeneha jarjaritakuJjarakumbhagarbhamuktAphalaprakarakaNTakitA dharitrI / saMrakSitA samiti so'pi hatAntake'smin kuNThIbhavatyahaha ! bhUmibhRtAM kRpANaH // 34 // 35. roge'pyaGgavibhUSaNadyutiriyaM zoke'pi lokasthitidaridryepi gRhaM vayaHpariNatAvapyaGganAsaGgamaH / yenA'nyonyaviruddhametadakhilaM jAnan janaH kAryate so'yaM sarvajagajjayI vijayate vyAmohamalo mahAn // 35 // 36. laGkAbharturnidhanarucinA cApahastena yena kSiptAstAstAH pitRpatimukhe koTayo rAkSasAnAm / so'yaM sphUrjaddivasarajanIghoravaktreNa rAmastAmyanmUrtirjhagiti gilitaH kAlanaktaMcareNa // 36 // 37. AtmAnaM kila manyate hatamatiH krIDANatkaGkaNazreNIsUcitasaMbhramaM smaravazaH kAntAbhirAliGgitam / naivaM vetti yadullasadbhujalatApAzena baddhvA balAdetAbhirguru mohakUpakuhare kSipto'smi jAnannapi // 37 // 38. yaiH kAntAjanaviprayogajanitaM santApamAvirbhavatkarpUrAkSamRNAlacandanarasairucchedayaMstiSThasi / taireSA'pi zamiSyate tava purastApapracaNDAnilajvAlA paJjarasambhavo yamapure tenA'stacinto bhavAn // 38 //
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41. bodhapradIpa paTa 39. viSayavimukhaM kRtvA ceto nisargasukhonmukhai vimalamatibhiryeyaM jyotirbhavArNavazoSakRt / vrajati capale ko vizvAsaM zarIrajarattRNa praNayini payobindA(ndvA?)vartaprapAtini jIvite // 39 // 40. bhRtyo'haM nRpatiH sa eSa vijayI mUo'smi vidvAnayaM rUpazrIsadanaM sa eva sadRzo nA'nyaH kurUpo myaa| zUdro'haM dvija eSa eSa kanakaiH kIrNaH suniHsvo'hamityantarmohakarI nRNAM vijayate tRSNAmayI tandrikA // 40 // bhrAtarmoha ! vimuJca khedamasamaM ye rAjyavajrArgalaM bhittvA dhIradhiyo vanAya calitAsteSAM na mallo bhavAn / prajJAbhirdRDhakarmapAzavalayacchedakSamAstadbhayAd dArAdyairbisatantubhirnigaDitAstiSThanti ye te vayam // 41 // 42. iha hi madhuragItaM nRtyametadraso'yaM sphati parimalo'sau sparza eSa stanAnAm / iti hRtaparamArthairindriyairdhAmyamANa: svahitakaraNadhUrteH paJcabhirvaJcito'smi // 42 // 43. yaH sarvairabhisevyate sukRtibhiryasya prasAdoddhatai dRzyante dalitaprabhAstRNamiva kSoNIzvarANAM zriyaH / santoSaH sa manasvinAmiha gurustRSNAsamAliGgitaM mAmudvIkSya kuto'pi sAmpratamagAttenA'smi duHkhAkulaH // 43 // 44. sarvatra saMcalitabhRtyakarAvadhUtanistriMzapaJjaravirAjitamapyakasmAt / nirvANasiddhirasikAH sudhiyastyajanti rAjyaM visarpadasipatramiva krameNa // 44 // 45. sampatsamuddharaNamarthijanaM kRtArthaM saMvardhanaM ca yazaso nidhanaM ripUNAm / kurvannapi prakuruSe na tadatra kiJcit kiJcinnayena vihitena punaH karoSi // 45 // jAtastvaM bhuvanAdhipo yadi tataH kiM siddhametAvatA prApto vA yadi ni:svatAM vidhivazAttenApi kiM te gatam / tasmAttoSa-viSAdabandhanamidaM vyAdhUya saMcintyatAM / jyotiryatra layaM gataistribhuvane'pyAtmA samAlokyate // 46 // 46.
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 subhASitasaMgrahasamuccaya 47. rAgo bandhujane yadeSa yadayaM dveSazca vidveSiNi zreyaH sampadi yacca yA ca vipadi protsarpiNI vedanA / tatsarvaM vikasadvivekavapuSo jJAnAnalasyendhanaM kRtvonmUlaya mUlamAMsalamapi vyAmohajADyajvaram // 47 // 48. ete nisargabalino dalayanti nityaM yadvairiNaH kRtapadA hRdayaM madIyam / etAnnivAraya puraH kimupekSase mAM bhrAtarviveka ! bhavataH zaraNaM gato'smi // 48 // 49. vilokya vyAlolaM jagati suhRdAM jIvitamanu kSaNadhvaMsAkrAntaM saha kamalayA yauvanamapi / nirAtaGkakrIDArasarucirasAraGgatanaye na yeSAmAsaktirbhavati vipine te'pi kRtinaH // 49 // 50. prItiH kasmin bhavati bhavati dveSabuddhizca kasmin kiM vA kRtyaM bhavati kimu vA vastutaHsyAdakRtyam / ko'haM ko'nyo jagati yadiha dhyAnarUpo mahIyAn sarvatrA''tmA vipulamatibhirvIkSyate nirvikalpaiH // 50 // 51. kiM vA( ? ) kariSyatyaho ! teSAM mAyArAtristamasvinI / yeSAM bodhapradIpena muktimArgaH pradarzitaH // 51 // bodhapradIpo'yam // 52. saMsArATavimadhvanInavipulAM bhrAmyastvamekAkulo dharmaM sArthapati vinA bhavasi bho ! duHkhaughapAtraM punaH / yasmAt trAsakarI janaM mRgayate tasyAM jarArAkSasI svecchaM valgati jIvajIvanahi ha )ro mRtyuzca paJcAnanaH // 52 //
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 61 28 40 48 34 38 mr bodhapradIpa zlokAnukramaNikA AtmAnaM kila manyate 37 prItaH kasmin bhavati AyurnIrataraGgabhaGga 17 bhUpo'haM nRpavRndasevitaH itaH krodho gRdhraH 4 bhRtyo'haM nRpatiH iyaM mAyArAtrirbahala 29 bhrAtarmoha vimuJca iha hi madhuragItaM 42 mA dRzyatAM hRdaya uditaruditAkrandaM mAdyanmitrakalatra unmIlatrivalI 24 yaH sarvairabhisevyate etAH kasya na 20 yAvajjarA viSadharIva ete nisargabalino yeneha jarjaritakumbha kiM kariSyatyaho 51 yaiH kAntAjanaviprayoga kaiH kairnAmaramauli 10 rAgo bandhujane 47 krIDAM kariSyati roge'pyaGgavibhUSaNa calati galita laGkAbhartunidhana cUDottaMsitacAru vikIrNaharicandana jAtastvaM bhuvanAdhipo vittairyeSAM pratipada jAnantyeke 12 vilokya vyAlolaM tAvadeva kRtinAma viSayavimukhaM kRtvA tyaktvA saGgamapAra zAstrajJo'pi praguNita dRSTvA dRSTvA praphullekSaNa zubhraM sadma savibhramA nAnAvidhaM kRtakadehabhRtAM saMpatsamuddharaNama nAlokayanti purataH 33 saMsArATavimadhvanIna nidrAmimAM pracalamohamayI sanmArge tAvadAste nibaddhvA sthairyAzAM 18 sarvatra saMcalitabhRtya no satyena mRgAGka 32 sA buddhiH pralayaM prayAtu nyasto hanta yadendrajAla 31 suptavyAlini zailarandhra pAzo'yaM hariNIdRzAM 11 svArthArambhapraNatazirasAM 30 17. sU.mu. 131/45 / 4. sUmu. 131/44 / 44. vairAgya 111 / 24. vairAgya 110 / 10. sU.mu. 131/47 / 15. sU.mu. 131/31 / 1. sUmu. 1/6 / 12. sU.mu. 131/42.1 8. sU.mu. 131/30. 6. sU.mu. 131/41 / 18. sU.mu. 131/46 / 20. sU.mu. 131/40 / 22. sU.mu. 94/10 / 5. shRNgaar| 9. zRMgAra 26, sU.mu. 54-12 / 14. sU.mu. 131/48 / 25. sU.mu. 126/21 / 30. sama 939/82 / 42 v ur m mm 4 14 25
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ or or wor or subhASitasaMgrahasamuccaya chandaHsUcI anuSTap 51 pRthvI 22 mandAkrAntA 7, 13, 26, 30, 36, 50 mAlinI 15, 42 rathoddhatA vasaMtatilakA 3, 16, 19, 23, 27, 33, 34, 44, 45, 48 zArdUlavikrIDita 1, 2, 5, 6, 10, 11, 14, 17, 20, 24, 25, 28, 31, 32, 35, 37, 38, 40, 41, 43, 46, 47, 52 22+1 zikhariNI 4, 18, 29, 49 stragdharA 9, 21 hariNI 12, 39 52
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ subhASitaooozI,
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 subhASitasaMgrahasamuccaya zlokasaMkhyA ka. mo. mor subhASitaratnakozaH viSayAnukramaNikA viSaya zlokAGka 1. dharmAdhikAraH 1-63 [zivaH] 1-4 gaurI viSNuH 8-16 sujanAH 17-21 durjanaH 22-30 kavikAvyaprazaMsA 31-45 udArapuruSAH 46-63 arthAdhikAraH 64-197 sAmAnyasamAsoktiH 64-69 kUrmazeSau 70-94 meghaH 95-109 haMsaH 110-123 bIbhatsaH 124-129 strIvarNakam 130-144 candrodayaH 145-146 virahiNaH 147-150 virahiNyaH 151-152 sakhIsamAlocanam 153-155 dUtIvacanAni 156-163 zAntaH 164-172 jAtiH 173-197 197 avAcyAH zlokAH 59, 68, 89, 90, 158, 162
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 65 subhASitaratnakoza subhASitaratnakozaH [atha zivaH] kSipto hastAvalagnaH prasabhamabhihato vyAdadAnoM'zukAntaM gRhNan kezeSvapAstazcaraNanipatito nekSitaH saMbhrameNa / AliGgan yo'vadhUtastripurayuvatIbhiH sAtranetrotpalAbhiH kAmIvArdrAparAdhaH sa haratu duritaM zAmbhavo vaH zarAgniH // 1 // saMdhyAyan praNipatya lokapurato baddhvA'JjaliryAcase dhatse yacca nadI vilajjazirasA tannAma soDhaM mayA / zrIryAtA'mRtamanthane yadi hareH kasmAdviSaM bhakSitaM mA strIlampaTa ! mAM spRzetyabhihito gauryA haraH pAtu vaH // 2 // ekaM yoganimIlanAnmukulitaM cakSudvitIyaM punaH pArvatyA jaghanasthale stanataTe zRGgArabhAvAlasam / anyad dUravikRSTacApamadanakrodhAnaloddIpinIM( taM) zambhobhinnarasaM samAdhisamaye netratrayaM pAtu vaH // 3 // 4. acchinnamekhalamalabdhajaTopagUDhamaprAptacumbanamavIkSitavaktrakAnti / kAntAvimizravapuSaH kRtavipralambhasambhogasakhyamiva pAtu vapuH smarAre: // 4 // atha gauryAH karasparzArambhAtpulakitapRthUrojakalaze zramAmbho vAmArdhe vamati madanAkUtasulabham / prabhorvAraMvAraM kRtasamadhikoThUlanavidhe stanau bhasmasnAnaM kathamapi samAptaM vijayate // 5 // etatki zirasi sthitaM mama pituH khaNDaM sudhAjanmano lAlATaM kimidaM trilocanamidaM haste'sya kiM pannagAH / itthaM kauJcaripoH kramAdupama(ga?)te digvAsasaH zUlinaH prazne vAmakaroparodhasubhagaM devyAH smitaM pAtu vaH // 6 // gonAzAya niyojitA gadarajAH sarpAya baddhauSadhiH kaNThasthAya viSAya vIryamahate pANau maNIn bibhrati /
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10. subhASitasaMgrahasamuccaya bharturbhUtagaNAya gotrajaratInirdiSTamantrAkSarA rakSatvadrisutA vivAhasamaye prItA ca bhItA ca vaH // 7 // atha viSNoH kiM cchatraM kiM nu ratnaM tilakamuta tathA kuNDalaM kaustubho vA cakraM vA vArijaM vetymryuvtibhirydvlidvessidehe| UrdhvaM maulau lalATe zravasi hadi kare nAbhidezaM ca dRSTaM pAyAttadvo'rkabimbaM sa ca danujaripurvardhamAnaH krameNa // 8 // seyaM dyaustadidaM zazAGkadinakRccihna nabhaH sA kSitistatpAtAlatalaM ta eva girayaste'mbhodharAstA dizaH / itthaM nAbhivinirgatena saziraHkampaM punarvedhasA yasyA'ntazca bahizca dRSTamakhilaM trailokyamavyAt sa vaH // 9 // kutastvamaNukaH, svataH, svamiti kiM, na yat kasyacit kimicchasi, padatrayaM, nanu bhuvA kimityalpayA / dvijasya zamino mama tribhuvanaM tadityAzayo harerjayati nihRtaH prakaTitazca vakroktibhiH // 10 // bhrAmyanmandarakandarodaradarIvyAvRttibhirvAridheH kallolairalamAkulaM kalayato lakSmyA mukhAmbhoruham / autsukyAttaralAH smarAdvikasitA bhItyA samAkuJcitA vrIDAnmantharitA madAnmukulitA zaurerdRzaH pAntu vaH // 11 // brahmANDacchatradaNDaH zatadhRtibhuvanAmbhoruho nAladaNDaH kSoNInaukUpadaNDaH kSaradamarasaritpaTTikAketudaNDaH / jyotizcakrAkSadaNDastribhuvanabhavanastambhadaNDoM'hridaNDaH zreyascaivikramaste vitaratu vibudhadveSiNAM kAladaNDaH // 12 // hRdayaM kaustubhodbhAsi viSNoH puSNAtu vaH zriyam / rAdhApravezarodhAya dattamudramiva zriyA // 13 // manthA mandarabhUdharaH phaNipatirnetraM navaM vAsukimandIrA haribAhavo nidhirapAmAmanthanA karkarI / yasyetthaM janane surAsurajane klRptaH prapaJcakramaH pAyAdvo himadIdhitiH sa bhagavAn haiyaGgavInAyitaH // 14 // avatu vaH savitusturagAvalI-sphuritamadhyagatAruNanAyakA / samabhilar3itatuGapayodharA marakataikalateva nabhaHzriyaH // 15 // 11. 12. 13. 14.
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ee 21. subhASitaratnakoza 16. te vaH pAntu vilolakAlakalitAstArApatispardhina: sandhyAvandanasaMbhrame bhagavato dhAtuH payobindavaH / yairUz2a vitatairvahantyudadhayaH zvabhrAvazeSaM vapuyA'vRttezca jaganti buddanibhAnyudyanti majjanti ca // 16 // atha sujanAH 17. rAgiNi naline lakSmI divaso vidadhAti dinakaraprabhavAm / anapekSitadoSaguNaH paropakAraH satAM vyasanam // 17 // kusumAnyaJjalisthAni vAsayanti karadvayam / prAyaH sumanasAM vRttirvAma-dakSiNayoH samA // 18 // asaGkhyairapi nAtmIyaiH svalpairapi paristhitaiH / guNaiH santaH prahRSyante citrameSAM viceSTitam // 19 // yadamI dazanti dazanArasanAM tatsvAdusukhamavApnoti / prakRtiriyaM dhavalAnAM klizyanti yadanyakAryeSu // 20 // apekSante na ca snehaM na pAtraM na dazAntaram / sadA lokahitAsaktA ratnadIpA ivottamAH // 21 // atha durjanaH 22. RjureSa pakSavAniti kANDe prItiM khale ca mA kArSIH / prAyeNa tyaktaguNaH phalena hRdayaM vidArayati // 22 // anuharataH khalasujanAvagrimapAzcAtyabhAgayoH zU(sU?)cyA / ekaH kurute chidraM guNavAnanyastu vidadhAti // 23 // adhomukhamasAdhUnAmuttAnaM saadhucetsaam| zarAvamanukurvanti prItayaH sarvadehinAm // 24 // samarpitAH kasya na tena doSA haThAdguNA vA na hRtAH khalena / tathApi doSairna vimucyate'sau spRSTo'pi naikena guNena citram // 25 // AtmanAzAya nonnatyai chidreNa paripUrNatA / bhUyo bhUyo ghaTIpAtraM nimajjat kiM na pazyasi ? // 26 // 27. hRSyanti cArucaritaiH sujanasya sata(ntaH) kSudratvamAzu pizunAH api saMtyajanti / ratnaM na kevalamalaGkaraNAya loke krUragrahAdizamakaM ca bhavet prabhAvaiH // 27 // 23.
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. nidhAnIbhUtamAtsaryamantarnIcasya tiSThati / parazlAghAsu yenA'sya dRzyate mudritaM mukham // 28 // akalitaparasvarUpaH svakamapi doSaM parasthitaM vetti / nAvi sthitastaTasthAnacalAnapi vicalato manute // 29 // snehena bhUtidAnena kRtaH svaccho'pi durjanaH / darpaNazcA'ntike tiSThan karotyekamapi dvidhA // 30 // kasyApi // iti durjanapaddhatiH / subhASitasaMgrahasamuccaya atha kavikAvyaprazaMsA stokA'pi vandyate lokaiH kasyApi sukaveH kRtiH / kaleva hariNAGkasya sphurantI navarekhayA // 31 // varNotkarSapracArajJAH saJcaranti gRhe gRhe / vArttikendrAH kavIndrAzca badhnanti viralA rasam // 32 // kavayaH kAlidAsAdyAH kavayo vayamapyamI / parvate paramANau ca padArthatvaM vyavasthitam // 33 // ko na harSavazaM yAti kRtvA ratnAvalIM hRdi / trivikramapadanyAsaiH spardhAM ke gavi kurvate // 34 // tAvatkavivihaGgAnAM dhvanirloke prazasyate / yAvanno vizati zrotre mayUramadhuradhvaniH // 35 // apAre saMsAre kavirekaH prajApatiH / yathA'smai rocate vizvaM tathedaM parivartate // 36 // yannetraistribhirIkSate na girizo nA'STAbhirapyabjabhUH skando dvAdazabhirna ca( ? ) maghavA cakSuH sahastreNa vA / saMbhUyApi jagattrayasya nayanairdraSTuM na yat pAryate pratyAhRtya dRzo samAhRtadhiyaH pazyanti ya( ta ? ) tpaNDitAH // 37 // kecidvastuni no vAci kecidvAci na vastuni / vAci vastuni cA'pyanye nA'nye vAci na vastuni // 38 // varaM maunena nIyante kokilairiva vAsarAH / yAvatsarvajanAnandadAyinI vAk pravartate // 39 // na sa zabdo na tadvAkyaM na sa tyAgo na sA kalA / jAyante yanna kAvyAGgamaho bhAro guruH kaveH // 40 // suvaNa rekhasya /
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 // 43. 45. subhASitaratnakoza 41. jayatyanyaH sa ko'pyadhvA bhAratyAH khamivA'malaH / kSuNNo'pi vibudhairbAdaM vibhAtyakSuNNa eva yaH // 41 // 42. anughuSTaH zabdairatha ca ghaTanAtaH sphuTataraH padAnAmarthAtmA ramayati na tUttAnitarasaH / yathA dRzyaH kiJcitpavanacalacInAMzukatayA kucAbhogaH strINAM harati na tathonmudritamukhaH // 42 // paricchinnAsvAdo'mRtamadhuguDakSaudrapayasAM kadAciccA'bhyAsAdbhajati nanu vairasyamadhikam / priyAbimboSThe vA caturakavikAvye'pyanavadhi navAnandaH ko'pi sphurati tu raso'sau nirupamaH // 43 // 44. zrotA yairnaiva yogIva devarUpo na yai ripuH / yairAtmasadRzo nA'rthI kiM taiH kAvyairbalairdhanaiH // 44 // dadato yudhyamAnasya paThataH pulako na cet / Atmanazca pareSAM ca dhik tyAgaM pauruSaM vacaH // 45 // udArapuruSAH 46. bhuGkte tasyaiva saMprItirdatte tasyetarasya vA / ihaiva tAvaddAnasya bhogAd dviguNamantaram // 46 // brahmANDodaragolakaM kiyadidaM tatrApi bhUgolakaM pRthvImaNDalasaMjJakaM kupatayastatrApyamI koTizaH / tatraike gurugarvagadgadagiro vizrANayantyarthinAM hA hA hanta vayaM tu vajraghaTitAstAneva yAcemahi // 47 // 48. digmAtaGgaghaTAvibhaktacaturAghATA mahI sAdhyate siddhA sA'pi vadanta eva hi vayaM romAJcitAH pazyata / viprAya pratipAdyate kimaparaM rAmAya tasmai namo yasmAdAvirabhUtkathA'dbhutamidaM yatraiva cA'staM gatam // 48 // 49. akharvaparvagartAsu vicchinno yasya vAridhaH / hI sa eva muneH pANiradhastAdvindhyabhUbhRtaH // 49 // 47.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ subhASitasaMgrahasamuccaya AzAvalambopacitA na kasya tRSNAlatA'narthaphalaM prasUte / dine dine labdharucirvivasvAn mInaM ca meSaM ca vRSaM ca bhuGkte // 50 // 51. manaH za(sa? ktukaNottAnamaNunairAzyayantritam / AzAsparzIruduSpUramapi brahmANDakoTibhiH // 51 // 52. vidyAvAnapi janmavAnapi tathA yukto'pi cA'nyairguNai ryannApnoti mana: samIhitaphalaM daivasya sA vAcyatA / etAvattu hRdi vyathAM vitanute yatkutsitaiH karmabhi lakSmI prApya jaDo'pyasAdhurapi ca svAM yogyatAM manyate // 52 // 53. hanta cintAmaNibhrAntyA yAcito'si stuto'si yat / tatsarvaM vRttapASANa ! kSamyatAmarthino vayam // 53 // 54. mA rodIzciramehi vatsa ! viphalaM dRSTvA'dya putrAnimA nAyAto bhavate'pi dAsyati pitA graiveyakaM vAsasI / zrutvaivaM gRhiNIvacAMsi nikaTe kuDyasya niSkaJcano niHzvasyA'zrujalaplavaplutamukhaH pAnthaH punaH proSitaH // 54 // dAridyAya namastubhyaM siddho'haM tvatprasAdataH / jagatpazyAmi yenA'haM na mAM pazyati kazcana // 55 // 56. gADhatarabaddhamuSTeH kozaniSaNNasya sahajamalinasya / kRpaNasya kRpANasya ca kevalamAkArato bhedaH // 56 // udAracaritAt tyAgI yAcitaH kRpaNo'dhikam / eko datte dhanaM prANAnanyaH prANAMstato dhanam // 57 // zira: saMkhyaspardhi dhvanirapi pavargaM mRgayate / tamaHkSuNNaM cakSuH karacaraNasAkampataralam / udasthitvamUrdhvaM(?) dhvaniti ca jarAjarjaramuraH sphuratyantaH ko'pi draviNalavalobhavyatikaraH // 58 // 59. .... pyAkAravibhramaH // 59 // 59. lekhanasya luptatvAdavAcyam /
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ subhASitaratnakoza 60. nAtinirmatsarA eva kurvanti ca yathocitam / ko'pyeSa mahatAM hanta gAmbhI[ya]nu guNo guNaH // 60 // yeSAM manAMsi karuNArasaraJjitAni yeSAM vacAMsi paradoSavivarjitAni / yeSAM dhanAni sakalArthijanAzritAni teSAM kRte vahati kUrmapatirdharitrIm // 6 // AH kaSTaM kila tAvadetadapi yaddauHsthyaM jane zrUyate tatrApi svagRhAgataM nijadRzordvandvena yad dRzyate / anyattatpunaratra duHsahataraM yad daina(nya )mAlambyate tasmAt kinna kaThora ! hA ! hRdaya re ! dvedhA tvayA bhidyate // 62 // 63. vrajata vrajata prANA arthini vyarthatAM gate / pazcAdapi hi gantavyaM va sArtha : punarIdRzaH // 63 // iti paramazaivabhaTTArakamahApaNDitAcAryarAjaguruzrImanmummaNidevaviracite sarasvatIsarvasvakozAbhidhAne subhASitaratnakoze dharmAdhikArakaH prathama bodhkH| atrAdhikAre sAmAnyasamAsoktiH / 64. mAdhuryAdatizaityataH zucitayA santoSazAntyA tRSaH sthAne maitramidaM payaH paya iti kSIrasya nIrasya ca / tatrApyarNasi varNanA sphurati me yatsaGgatau vardhate dugdhaM yena zuceva cA'sya suhRdaH vAthe svayaM kSIyate // 1 // kasyApi 65. ko hi tulAmadhirohati zucinA dugdhena sahajamadhureNa / / taptaM vikRti kSugdhaM(vikRti kSubdhaM?) kevalamudriti yatsneham // 2 // 66. vAmana ! phalamatyuccAttaruto marutopanItamAsAdya / yuktaM tadyatti(ttR)pyasi dRSyasi cettatra hAsyakarI // 3 // nirAnandaH kaunde madhuni vidhuro bAlabakule na zAle sAlambo lavamapi lavaGge na ramate / priyaGgau nAsaGgaM racayati na cUte vicarati smaran lakSmIlIlAkamalamadhupAnaM madhukaraH // 4 // 68. .... pareSAM ..... // 5 // ..... 67. 68. avAcyam /
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 71. subhASitasaMgrahasamuccaya 69. suvarNakAra ! zravaNocitAni vastUni vikretumihAgatastvam / kuto'pi nA'zrAvi yadatra pallyAM pallIpatiryAvadaviddhakarNaH // 6 // kayorapi // iti sAmAnyasamAsoktipaddhatiH // 70. vamatu girirAghRSTe garjatvapazruti sAgaro dahatu vitatajvAlAlAlo jaganti viSAnalaH / sa ta vinihitagrIvAkANDaH kaDAhapuTAbhare svapiti bhagavAn kUrmo nidrAbharAlasalocanaH // 7 // mahimnA nAgezaM tulayitumalaM kastamakhilaM prabhudhyAnAbhyAsasthiraparikarAcAryakagurum / mahIbhAroddhAre kSamaphaNabhRto yasya kamalA patiH kroDe sthitvA bhuvanabhRtikhedaM rahayati // 8 // 72. he kUrmarAja ! paramaM kamalAsanasya vizvopari sthitinimittamasi tvameva / no cettvayi pracalati kva talaM kva dhAtrI kvAzAgajAH kva girayaH kva surAdhivAsaH // 9 // 73. tvaM jAto'si catuSpathe yadi ghanaM channo'si kiM chAyayA ? channazcet phalito'si kiM ? yadi phalaiH pUrNo'si kiM sannataH ? / he sadvakSa ! sahasva saMprati sakhe ! zAkhAzikhAkarSaNa kSobhAmoTana[bhaJjanAni janataH svaireva duceSTitaiH // 10 // 74. nadItIre zAkhinnupacitataraGgAgrazakalai rmuhurmUle siktaH kalayasi dalADambaramidam / na caivaM jAnISe sarala ! yadayaM lUnadharaNiH sukhasparzacchanno gurupatanahetuvyatikaraH // 11 // 75 bhrAtazcandana ! kiM bravImi vikaTasphUrjatphaNAbhISaNA gandhasyApi mahAviSA: phaNabhRto guptyai yadete kRtAH / daivAt puSpa-phalAnvito yadi bhavAnatrA'bhaviSyattadA no jAne kimakalpayiSyadadhikaM rakSArthamasyA''tmanaH // 12 // 76. sthAnAd bhraSTaH payasi patitazcandano vArirAze staistairvelAvyatikarazatairvRNitastatra tatra /
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 77. subhASitaratnakoza lagnaH pallIvanabhuvi gato'GgArakArasya hastaM nyasto vahnau niravadhiraho daivagatyA vipattiH // 13 // nyagrodhe phalazAlini sphuTarasaM kiJcit phalaM pacyate bIjAnyaGkaragocarANi katicit sidhyanti tasminnapi / ekasteSvapi kazcidaGkavaro badhnAti tAmunnati yAmadhvanyajanaH svamAta[romiva klAnticchide dhAvati // 14 // 78. uttaMsakautukarasena vilAsinInAM lUnAni yasya na nakhairapi pallavAni / udyAnamaNDanataro ! sahakAra ! sa tvamaGgArakArakaragocaratAM gato'si // 15 // 79. yatpUrvamISadapamudradazAM gatasya caJcad dvirephakulajIvitasaurabhaM te / dUraM vikasvaravibhUtimatastadadya hA hanta jAtikusuma! kva gataM na jAne // 16 // 80. mukhe yadvairasyaM vapurapi bahugranthinicitaM na santaptaH ko'pi kSaNamiva bhajenmUlamabhitaH / phalaM naiva prApya vitathasaralimnazca bhavatA stadikSo !-nAyuktaMvihitamitarairyatra dalanam // 17 // 81. madoSmAsaMtApAdvanajakariNAM yatra nivahA mamajjuniHzeSaM taTanikaTa evonnatakarAH / gate daivAcchoSaM varasarasi tatraiva taralA bakagrAsatrAsAdvizati zapharI paGkamadhunA // 18 // 82. stokAmbhaHparivartitAntazapharagrAsArthinaH sarvato lapsyante baka-TiTTibhaprabhRtayastalleSu sAdhusthitim / sadyaH zoSamupAgate'dya sarasi zrIpadmapadmAkare tasmin paGkajinIvilAsarucayo haMsA: kva yAsyantyamI ? // 19 // 83. nAlasya prasaro jaDeSvapi kRtAvAsasya koze ruci daNDe karkazatA mukhe'timRdutA mitre mahAn prazrayaH / AmUlaM guNasaMgrahavyasanitA dveSazca doSAkare yasyaiSA sthitirambujasya vasatiryuktaiva tatra zriyaH // 20 // 84. zItajyotiH-surataru-sudhA-kaustubhAdyAH payodhe yasminnantaHkRtavasatayo hanta nA'yaM sa kAlaH /
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91. 93. jvAlAvattairbhuvanavalayaploSabaddhAbhilASaH saMpratyasya sphurati hRdaye kevalaM vADavAgniH // 21 // // 26 // potAyate // 27 // yatpAdAH zirasA na kena vidhRtAH pRthvIbhRtAM daivata - stasminbhAsvati rAhuNA kavalite lokatrayIcakSuSi / khadyotaH sphuritaM tamobhiruditaM tArAbhirujjRmbhitaM ghUkairutthitamAH ! kimatra karavai kiM kiM na kaizceSTitam // 28 // 92. tejo'nyadeva nakSatra - zazAGka- zakalAdiSu / udghATitajagatkozamanyadeva vermahaH // 29 // aviralagavalamalImasabalAhakavyUhapihitaravibimbam / tadapi na rajanIsadRzaM dinamiti mahasAmaho ! mahimA // 30 // 89-90. lekhanasya luptatvAdavAcyam / // 22 // svastyastu vidrumavanAya namo maNibhyaH kalyANinI bhavatu mauktikazuktimAlA / prAptaM mayA sakalameva phalaM payodheryaddAruNairjalacarairna vidArito'smi yaccandrArdhavibhUSaNaH pazupatiryacca zriyA'laGka to viSNuryat tridivaukasAM patirabhUdairAvaNAdhiSThitaH / prAptaM prItivikAsitekSaNayugairyaccA'maratvaM suraistatsarvaM hi paropakAravasate: sindhoH prabhAvAdbhutam // 23 // etasminpadake pradhAnapadavInyAsena varNojjvalaM tvAmutsArya suvRttamAptavibhavo yannIla eSa sthitaH / Astatraiva na kiM bhavannapi bhavAn muktAmaNe ! tatkila bhrAtaH ! saMkaTazuktikITakapuTIgarbhe vilIno bhavAn // 24 // kenAsInaH sukhamakaruNenA'karAduddhRtastvaM vikretuM vA samabhilaSitaH kena dezAntare'smin / yasminvittavyayabharasaho grAhakastAvadAstAM nAsti bhrAtarmarakatamaNe ! tvatparIkSAkSamo'pi // 25 // subhASitasaMgrahasamuccaya ********
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 75 subhASitaratnakoza 94. doSAkaratvAdyadi vA jaDatvAt yadvAla evA'praguNo'yamAsIt / / asmAbhirasmAtpratibodhito'yaM bhaviSyatIndoH pracuraH kalaGkaH // 31 // atha meghaH yattadgarjitamUrjitaM yadapi ca proddAmasaudAminIdAmADambaramambare viracitaM yad dUramatyunnatam / teSAM paryavasAnamIdRzamaho ! jAtaM yadambhodhara ! dvitrAH kRtrimarodanAzrutanavaH kSiptAH payobindavaH // 32 // 96. amuM kAlakSepaM tyaja jalada ! gambhIramadhuraiH kimebhirnirghoSaiH sRja jhagiti jhAtkAri salilam / aye ! pazyA'vasthAmakaruNasamIravyatikara jvaladdAvajvAlAvalijaTilamUrteviTapinaH // 33 // 97. he megha ! mAnasahitasya tRSAturasya janmAntare'pi bhavadekaparAyaNasya / ambhaHkaNAn katicidapyadhunA vimuJca no ced bhaviSyati jalAJjalirasya deyaH // 34 // 98. yAni tvatprArthanAkhinnaiH pItAnyaNi cAtakaiH / santi tAnyapi nedAnI kSaNyAnmegha ! kimucyate ? // 35 // prasIda prArambhAdvirama vinayethAH krudhamimAM hare ! jImUtAnAM dhvanirayamudIrNo na kariNAm / asaMjJAH khalvete jalazikhimarubhUmanicayAH prakRtyA garjanti tvayi tu bhuvanaM nirmadamidam // 36 // yasyA'vandhyaruSaH pratApavasate dena dhairyadruhA zuSyante samaha(da)pravAhasaritaH sadyo'pi digdantinAm / daivAtkaSTadazAvazaM gatavataH siMhasya tasyAdhunA / karSatyeSa kareNa kesarasaTAbhAraM jaratkuJjaraH // 37 // 101. mRgebhyo rakSyate kSetraM tRNapUlI manuSyakaiH / madakezariNA''krAntaM na gajairna ca vAjibhiH // 38 // 102. zauryaM hi kola-kukkura-kRkavAkukuleSu dRzyate bahuSu / dAnaM punariha mahatAM pravartate dantinAmeva // 39 // 100.
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 103. gatavati ciraM yUthAdhIze jaratkariNIgaNe navamadapayobindUn dRSTvA sutasya kapolayoH / pratigajakulAkrAnte tasmin cirantanakAnane katipayadinaiH krIDAM kartuM kRto hRdi saMbhramaH // 40 // 104. zabarazibirIbhUte kAlakrameNa tapovane vanacarabhayAt trasto gantuM vanAntaramIhate / ciraparicayAt tacca tyaktuM saho na bhavatyaho ! munivaramRgazcintAmagno na yAti na tiSThati // 41 // 105. AdAya mAMsamakhilaM stanavarjamaGge mAM muJca vAgurika! yAmi kuru prasAdam / sIdanti zaSpakavalagrahaNAnabhijJA manmArgavIkSaNakarAH zizavo madIyAH // 42 // 106. na zambhorambhojaizcaraNayugapUjAsti racitA mRNAlairna mlAnaM smaravidhurabAlAvalayitaiH / na patrairnistIrNo dayitavirahAyallakavidhiH paraM mAtaGgaiste vananalini ! lakSmIrvilulitA // 43 // 107. mAlinyaM bhuvanAtizAyi ruciraM no kiJcidapyAkRtAvanyaiH poSaNamAtmano visadRzaistatrApi kAkaiH kila / bhrAtaH ! kokila ! sarvametadamRta zrotasvinIsodare mAdhurye bhavato girAM samadhike nirnAma nirmajjati // 44 // 108. pakSI sUkSmatanustvamambaraziraH saJcAradUrasthiti stadgantuM na hi pAryate na ca parikSINaH svaraH zrUyate / tasmAnmegha ! nidAghadAhavidhurastyaktAnyanIrAzayaH smartavyo'yamazeSavizvabharaNavyagra ! tvayA cAtakaH // 45 // 109. hA dhik paravyasanadurlalitAzayena subhASitasaMgrahasamuccaya kenApi re sarala ! cAtaka ! vaJcito'si / yenA'mbuvAhamapi yAcasi yAcitasya yasyAsya yAciturivA''syamalImasatvam // 46 //
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 77 subhASitaratnakoza atha haMsaH 110. nadyo nIraratA durApapayasaH kUpAH payorAzayaH kSArA duSTabakoTasaMkaTataToddezAstaDAgAdayaH / bhrAntvA bhUtalamAkalayya sakalAnambhonivezAniti tvAM bho mAnasa ! saMsmaran punarasau haMsaH samabhyAgataH // 47 // 111. he haMsa ! mIlitapayaH salilaM vivektuM saktasya samprati matiH kva nu te'dya jaataa| kAsAravAriNi kalAM patitAM yadindo rAdAtumicchasi bizAGkurazaGkayA tvam // 48 // 112. yatsaudhazRGgArasarojarAgaratnaprabhAvicchuritaH zazAGkaH / jagAma roSAdiva lohitatvaM paurAGganAvakatrakRtApamAnaH // 49 // 113. zItAMzubimbabahaladyutitaskareNa kAntAmukhena sukhitaM mama cittaratnam / puSpeSurAjavacanena mataM dvijAnAM nUnaM karomyadharakhaNDanadaNDamasya // 50 // 114. Atte sImantacihne marakatini hRte hematADaGkapatre luptAyAM mekhalAyAM jhaTiti maNitulAkoTiyugme gRhIte / zoNaM bimboSThakAntyA tvadarimRgadRzAmitvarINAmaraNye rAjan ! guJjAphalAnAM sraja iti zabarA naiva hAraM haranti // 51 // 115. nAtItaH pAnthaH ! panthA vrajati nanu kathaM sthAvaraM vartma mugdhe ! mArgaM pRcchAmi pRccha sthitamidamiha te vismitaM vIkSyate'tra / adhvAnaM brUhyaye ! nA'dhvani bhavati vacazcitramitthaM vacobhi hasyante dAvamUDhAH pathi pathikaviTaistvadviSo nAtha ! nAryaH // 52 // 116. panthAH ! saMhara dIrghatAM tyaja nijaM tejaH kaThoraM rave:(ve!) bandho ! vindhyagire ! prasIda sadayaM sadyaH samIpe bhava / itthaM dUrapalAyanaklamavatIrdRSTvA nijapreyasI: zrIkIrtIza ! tava dviSaH pratipadaM jalpanti mUrcchanti ca // 53 // 117. abhyuddhRtA vasumatI dalitaM ripUNAM cakraM tathA kavalitA ripurAjalakSmIH / ekatra janmani kRtaM tadanena yUnA janmatraye yadakarot puruSaH purANaH // 54 //
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 subhASitasaMgrahasamuccaya 118. kAntA'smadaivagatyA kathamapi galitAnyantarAlotthapakSA NyuDDIyoDDIya bhUyastaruzikharazikhAmeva tAnyAzrayante / itthaM tvadvairinArI giriSu narapate ! jambulumbIkadamba bhrAntyA bharturbubhukSoH kathayati puratazceSTitaM SaTpadAnAm // 55 // 119. bahiH sarvAkAraprakRtiramaNIyaM vyavaharan parAbhyUhasthAnAnyapi tanutarANi sthagayati / janaM vidvAnekaH sakalamatisandhAya kapaTaistaTastha: svAnarthAn ghaTayati ca maunaM ca kurute // 56 // [mAlatImAdhava 1.14] 120. guNeSu yatnasAdhyeSu yatne cAtmani saMsthite / anyo'pi guNinAM dhurya iti jIvan saheta kaH // 57 // 121. AkSIradhAraikabhujAmAgabhaiMkanivAsinAm / namo'rthebhyaH pRthaktvaM ye bhrAtRRNAmapi kurvate // 58 // 122. adyApi dehe mama mAMsamasti zirAmukhaiH syandata eva raktam / tRptiM na pazyAmi tavaiva tAvattvaM bhakSaNAt kiM virato garutman! // 59 // 123. kSudrAH ! saMtrAsametaM vijahata harayo bhinnazakrebhakumbhAH yuSmaddeheSu lajjAM dadhati paramamI sAyakA niSpatantaH / saumitre ! tiSTha pAtraM tvamapi na hi ruSAM nanvahaM meghanAdaH kiJcitsaMrambhalIlAniyamitajaladhi rAmamanveSayAmi // 60 // [hanumannATakam 12.2] bIbhatsaH 124. antraiH kalpitamaGgalapratisarAH strIhastaraktotpala vyaktottaMsabhRtaH pinahya zirasA hRtpuNDarIkasrajaH / etAH zoNitapaGkakuGkumajuSaH saMbhUya kAntaiH pibantyasthisnAyusurAM kapAlacaSakaiH prItAH pizAcAGganAH // 61 // [mAlatImAdhava 5.18] 125. antraprotabRhatkapAlanalakakrUravagatkaGkaNa prAyaH prekhitabhUribhUSaNaravairAghoSayantyambaram / pItaccharditaraktakardamaghanaprAdhAraghorollasad vyAlolastanabandhabandhuravapurbaddhoddhataM dhAvati // 62 // [mahAvIracarita 1.35]
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ subhASitaratnakoza 126. yo yaH zastraM bibharti svabhujagurumadaH pANDavInAM camUnAM yo yaH pAJcAlagotre zizuradhikavayA garbhazayyAM gato vA / yo yaH satkarmasAkSI carati mayi raNe yazca yazca pratIpa: krodhAndhastasya tasya svayamapi jagatAmantakasyA'ntako'ham // 63 // [veNIsaMhAra 3.32] 127. mantrAnmRtyujito japadbhirasakRd dhyAyadbhiriSTAn surAn zuSyattAlubhirAkulAkulapadainirvAgbhirutkampibhiH / adhvanyairiha jIvitezamahiSavyAdhUmradhUmAvilA laghyante karimAMsaghasmarakaNatkauleyakAH pallayaH // 64 // 128. athedaM rakSobhiH kanakaharizA( Na )cchadmavidhinA tathA vRttaM pApairvyathayati yathA kSAlitamapi / janasthAne zUnyaM karuNakaruNairAryacaritairapi grAvA rodityapi dalayati ca ( dalati?) vajrasya hRdayam // 65 // [uttararAmacarita 1.28] ito vasati kezavaH puramitastadIyadviSAmito'pi zaraNAgatAH zikharipatriNaH zerate / ito'pi vaDavAnalaH saha samastasaMvartakaraho ! vitatamUrjitaM bharasahaM ca sindhorvapuH // 66 // strIvarNakam / anyonyopamitaM yugaM nirupamaM vA yugmamaGgeSu te so'yaM sikthakamAtramAsyamadhunastanvaGgi ! candrastava / tvadvAcAM svaramAtRkAM madhukaraH puMskokilo ghoSayatyabhyAsasya kimastyagocaramiti pratyAzayA mohitaH // 67 // sarasyAmetasyAmudaravalivIcIvilulitaM yathA lAvaNyAmbhojaghanapulinollaGghanaparam / yathA dRzyazcAyaM calanayanamInavyatikara stathA manye magnaH prakaTakucakumbhaH smaragajaH // 68 // 132. mRdvaGgi ! kaThinau tanvi ! pInau sumukhi ! durmukhau / ata eva bahirbhUtau hRdayAtte payodharau // 69 // 129. 130. 131. ra
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ subhASitasaMgrahasamuccaya 133. samastaM vijJAya smaranarapate rAjyamasamaM varaM cakSuHkalle kathayitumagAtsatvaramiva / prayANaM bAlyasya pratipadamabhUdvigrahabharaH parispando vAcAmatha ca kucayoH sandhirabhavat // 70 // gadyavidyAdharatrilocanasya / 134. dvitraiH pANisaroruhaM tricaturairdhammillamAlyastrajaH kaNThAnmauktikavallarI tadanu ca kSiptA padaiH paJcaSaiH / hitvA bhAraparamparAmatijavAttvAM deva ! saMvIkSituM tanvaGgI nirupAyamadhvani muhuH zroNIbharaM nindati // 71 // 135. sA vAryate parijanairajirAdhirUDhabhUtaprasUnakalikAmapanIya yAvat / atrAntare sthavirakIranivAritAnAmabhyudgataH kalakalo gRhakokilAnAm // 72 // . 136. grISme gADhAbhitApAkulapathikacaye candanasthAsakAGkA udvRttaistAlavRntaiH satataparihataprAjyagharmAmbhasazca / karpUrasphAraphAlIkalitakisalayaprastaroddAmalIlA nAdhanyAH krIDayante varayuvatijanairyatra dhArAgRheSu // 73 // 137. bhastrAgolapratisamapayovAhavAntairmarudbhiH pAnthastrINAM dhamati hRdayAdhAramagni triyAmA / bhAsvatkArtasvarakaNaruco bhAnti khadyotavRnda vyAjAdandhe tamasi ca bahirvRttayo visphuliGgAH // 74 // 138. yathA vyomno randhaM calajaladadhUmaH sthagayati sphuliGgAyante'mI jhagiti ca yathA kITamaNayaH / yathA vidyujjvAlollasanaparipiGgAzca kakubhastathA manye lagnaH pathikataruSaNDe smaradavaH // 75 // utphullanmucukunda-kunda-lavalIpuSpAJcitodyAnabhUhemante dayitAkulAdhvagajana: so'yaM samabhyAgataH / yasminsaudhataleSu dhUpakaliteSUddAmatUlItale dhanyAH kuGkamayogaramyataruNIzleSoSmaNA zerate // 6 // 140. vepante kapayo bhRzaM kRzajaDaM gojAvikaM glAyatiM zvAcullI kuharodaraM kSaNamadhikSipto'pi naivojjhati /
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ subhASitaratnakoza zItArtivyasanAturaH punarayaM dIno janaH kUrmavat svAnyaGgAni zarIra eva hi nije nihnotumAkAMkSati // 77 // 141. dRSTvA rUpavilokanAnimiSadRk pAnthaH prapApAlikA nistoyAM na galantikAM kalayati prodbhatabhAvAntarAm / ambho'pAsya kRtAparAJjalividhi( dhe? )rasyApi saMvardhate tallAvaNyasudhaughapUrNanayanasthA graiSmikI kA'pi tRT // 78 // 142. rahaHsaMketastho ghanataratamaH puJjapihite vRthonmeSaM cakSurmuhurupadadhAnaH pathi pathi / SaDatkArAdalpAdapi nibhRtasamprAptaramaNI bhramabhrAmyadbAhurdamadamikayottAmyati yuvA // 79 // 143. __ ambhojAkSyAH puravanalatAdhAmni saMketabhAja ztonAthe cirayati bhRzaM mohanidrAM gatAyAH / svacchaM nAbhIhUdavalayitaM kAJciratnAMzujAlaM toyabhrAntyA pibati hariNI vismayaM ca prayAti // 8 // 144. vayaM bAlye DimbhAstaruNimani yUna: pariNatA vapIpsAmo vRddhAn pariNayavidhestu sthitiriyam / tvayA''rabdhaM janma kSapayitumapUrveNa vidhinA mano gotre putri ! kvacidapi satIlAJchanamabhUt // 81 // candrodayaH 145. dvAvapyetAvabhinavajapApuSpabhAsAM nivAso tiSThatyante dvayamapi viyanmaNDalasyopasandhyam / astaM ko yAtyudayati ca kaH ko raviH kaH zazAGka: kA ca prAcI tadiha na vayaM kA pratIcIti vidmaH // 82 // 146. lakSmIkrIDAtaDAgaM ratidhavalagRhaM darpaNo digvadhUnAM puSpaM zyAmAlatAyAstribhuvanajayino manmathasyAtapatram / piNDIbhUtaM harasya smitamamarasaritpuNDarIkaM mRgAGko jyotsnApIyUSavApI jayati sitavRSastArakA gokulasya // 83 //
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 virahiNa: 147. pazyAmi tAmita itazca purazca pazcAdantarbahiH parita eva vivartamAnAm / udbuddhamugdhakanakAbjanibhaM vahantI vyAsaGgatiryagapavartitadRSTi vaktram // 84 [ mAlatImAdhava 1.40 ] 148. alamaticapalatvAtsvapnamAyopamatvAt pariNativirasatvAt saGgamena priyAyAH / iti yadi zatakRtvastattvamAlocayAma stadapi na hariNAkSa vismaratyantarAtmA // 85 // 149. citraM citrasuvarNakArakamukhodgIrNairmarudbhirmuhurmaccetaH zakaTImanojazikhini proccaiH samuddIpite / yatkSiptApi na dahyate mRdurapi preyasyaho vedhasA sRSTA tat khalu sArdhaSoDazakaSottIrNaiH suvarNairiyam // 86 // 150. amI helonmeSavyasaniSu palAzeSu paritaH pibanti svacchandaM madhu madhuliho mAdyati janaH / ayaM ca pratyagraM dazati sahakAraM parabhRto madIyaM marmAntaM dalayati ka eSa vyatikaraH // 87 // atha virahiNyaH 151. prItyA svastipadaM vilokitavatI sthAnaM zrutaM tuSTayA yaccAyAtamanukrameNa puratastattAvakaM nAyakam / tanvyA sammadanirbhareNa manasA tadvAcayantyA muhuH na prApto ghanabASpapUritadRzAlekhe'pi kaNThagrahaH // 88 // 152. devena prathamaM jito'si zazabhRllekhAbhRtA'nantaraM subhASitasaMgrahasamuccaya buddhenoddhatabuddhinA smara ! tataH pAnthena kAntena me / tyaktvA tAn bata haMsi ! mAmatikRzAM bAlAmanAthAM striyaM dhik tvAM dhik tava pauruSaM dhigudayaM dhikkArmukaM dhigcharAn // 89 // sakhIsamAlocanam 153. AhAre viratiH samastaviSayagrAme nivRttiH parA
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ subhASitaratnakoza nAsAgre nayanaM yadetadaparaM yaccaikaniSThaM manaH / maunaM cedamidaM ca zUnyamakhilaM yadvizvamAbhAti te tad brUyAH sakhi ! yoginI kimasi bhoH ! kiM vA viyoginyasi ? // 90 // 154. nizA vA vRSTirvA timiramathavA garjirathavA asar paGko vAsbhinavasaritAM zreNirathavA / yatheSTaM ceSTante yadi na dayitaH premavimukhaH pradIpaH snehADhyo na khalu zalabhaughairviramati // 91 // 155. asAvahaM lohamayI sa yasyA jAtaH pati prastara eva kAntaH / AkarSakadrAvakacumbakAnAM naiko'pyasau bhrAmaka ityavaimi // 92 // dUtIvacanAni 156. vilimpatyetasminmalayajaraseneva mahasA dizAM cakraM candre sukRtamaya ! tasyA mRgadRzaH / dRzorbASpa: pANau vadanamasavaH kaNThakuhare hRdi tvaM hoH pRSThe vacasi ca guNA eva bhavataH // 93 // 157. sakhIM bhikSAM yAce tava natazirAstvAmiyamahaM na cedasti premA tadapi kuru kAruNyakaNikAm / avasthA sA tasyAH sukRtamaya ! yasyAM kimaparaM pramoho vizrAmastvamatha zaraNaM vA pratikRtiH // 94 // // 95 // 158. 159. aMzA ( sA ) kRSTadukUlayA sarabhasaM gUDhau bhujAbhyAM stanAvAkRSTe jaghanAMzuke kRtamadhaHsaMsaktamUrudvayam / nAbhImUlanibaddhacakSuSi mayi vrIDAnatAGgyA tayA dIpaH pUtkRtivAtakampitazikhaH karNotpalenA''hataH // 96 // 160. premAsaGgi ca bhaGgi ca prativaco'pyuktaM ca guptaM tathA yatnAdyAcitamAnanapratisamAdhAne ca hAne ca dhIH / ityanyo madhuraH sa ko'pi zizunA( tA ? ) tAruNyayorantare vartiSNormRgacakSuSo vijayate vaidagdhyamugdho rasaH // 97 // 158. lekhanasya lupsatvAdavAcyam / 83
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ subhASitasaMgrahasamuccaya 161. yadetaddhanyAnAmarasi taruNIsaGgamavazAt kimapyAvirbhUtaM pulakamidamAhuH kila janAH / matistveSA'smAkaM navakucataTIcumbakazilA nivezAdAkRSTaH smarazarazalAkotkara iti // 98 // 162. ................... // 19 // 163. vitatapRthuvaratrAtulyarUpairmayUkhaiH kalaza iva garIyAn digbhirAkRSyamANaH / kRtacaTulavihaGgAlApakolAhalAbhijalanidhijalamadhyAdeSa uttAryate'rka : // 10 // atha zAntaH 164. na glAniH surataiH priyAvirahajaiH klezo na doSAkSayai ratyante viratirna vA''pa kalahaH premNA'pi neA kvacit / itthaM dvandvavivarjitAratimataH svAtmaikarAmapriyAH yasyehAsti mahAmaterna sa zacIbhartuH padaM vAJchati // 101 // 165. hArasmeranitambinIkucataTakrIDArasotkaNThitaM yatkandarpakathAkutUhalabharabhrAntaM mamA''sIt purA / taccetaH suravAhinIvalayini prAleyazailopala zreNIsusthitamIhate bhava bhavatsevAvilAsotsavAn // 102 // 166. AtmajJAnavivekanirmaladhiyaH kurvantyaho duSkaraM yanmuJcantyupabhogabhAMjyapi dhanAnyekAntato ni:spRhAH / na prAptAni purA na saMprati na ca prAptau dRDhapratyayau vAJchAmAtraparigrahANyapi vayaM tyaktuM na tAni kSamAH // 103 // 167. ajAnan dAhAtmyaM patati zalabhastatra dahane na mIno'yaM jJAtvA baDizagatamaznAti pizitam / vijAnanto'pyete vayamiha vipajjAlajaTilA tra muJcAmaH kAmAnahaha ! gahano mohamahimA // 104 // 168. AyurnIrataraGgabhaGgamidaM jJAtvA sukhenA''syate lakSmIH svapnavinazvareti satataM bhogeSu baddhA ratiH / 162. lekhanasya luptatvAdavAcyam / - .
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ subhASitaralakoza ambhrastambaviDambi yauvanamiti premNA'vagUDhAH striyo yairevAtra vimucyate bhavarasAttairaiva baddho janaH // 105 // vadati hasati bhuGkte yAti gRhNAti zetevahati paThati datte yAcate mAdyatISTe / praNamati narinarti prANiti krozatItthaM - bata viSayapizAcagrastadeho manuSyaH // 106 // 170. ucchvAsAvadhayaH prANAH sa cocchvAsaH samIraNaH / samIraNAccalaM nAnyatkSaNamapyAyuradbhutam // 107 // 171. zlAghyaM yattatkRpaNamanasAM saptalokAdhipatyaM yA mRgyante taralamatibhiH siddhayazcANimAdyAH / etatsarvaM madanadahana ! tvatpadaprAptibhAjAM tattvajJAnAmRtarasajuSAM yoginAmantarAyaH // 108 // 172. yallIlAkamalAhatau pramuditaM yanmanmathasyAspadaM yatkAntapraNayAparAdhakalahe paryAptakautuhalam / yatpremArdravadhUvilAsatulitabhrUlAsyabaddhaspRhaM taccetaH smaravairibhagnasadanaprAntasthiti vAJchati // 109 // iti zAntaH // atha jAtiH 173. pakSAvutkSipya kiJcinmasRNamukulitAnamramUrdhagrapiccha: kUjatkaNThArddharuddhasvaramatha pulakoDDAmarakroDadezaH / pazcAdagre ca valganmanasijadahanodrekaparyAkulAGga stiryag tiryag prasarpatyanunayacaTulo nIlakaNThaH svakAntAm // 110 // 174. Arohatyavarohati kSaNamanukSAmakgatkaNThikA cUDAcaJcalacaJcakoTighaTanAnyaJcanmukhI pakSiNIm / guJjanmaJju riMsureva caTako niSyandapAdadvaya nyAsAviSkRtamanmathaH zlathadalatpakSAvalIsaMhatiH // 111 // 175. vilAsamasRNollasanmusalalolado:kandalI parasparapariskhaladvalayanisvanoddanturAH /
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ s subhASitasaMgrahasamuccaya haranti kalahuGkatiprasabhakampitoraHstana truTadgamakasaMkulAH kalamakaNDanIgItayaH // 112 // 176. caJcaccaJcalacaJcuvaJcanacalaccUDAgramugraM pata ccakrAkArakarAlakesarasaTAsphArasphuratkandharam / vAraMvAramudaMhilaGghanaghanapreGkhannakhacchinnayoH kAmaM kukkuTayoryugaM drutapadakrUrakramaM yudhyati // 113 // 177. aGgaThAgrimavakritAGgaliradhaHpAdArdhanIruddhabhUH pAzvodvegakRto nihatya kaphaNidvandvena daMzAnmuhuH / nyagjAnudvayayantrayantritaghaTIvaktrAntarAlaskhalad dhArAdhvAnamanoramaM pathi payo gAM dogdhi gopAlakaH // 114 // 178. utplutya sthitimAn kSaNaM sa cakitaH kopAdudaJcadgalo cUtkurvaMzca muhurmuhurvalayitaM lAGgalamAndolayan / vyAdAyAsyamudagralolarasanaM dantaiH kaTatkAribhi hAtyastacalekSaNo bhramivazAt kauleyako daMzikAH // 115 // 179. zailairbandhayati sma vAnarahatairvAlmIkirambhonidhi vyAsaH pArthazaraistathApi na tayoratyuktirudbhAvyate / vastu prastutameva kiJcana vayaM brUmastathApyuccakai rloko'yaM hasati prasAritakarastubhyaM pratiSThe ! namaH // 116 // 180 ko'pi vApi kuto'pi kasyacidaho cetasyakasmAjjanaH kenApi pravizatyudumbaraphalaprANikrameNa kSaNAt / yenAsminnapi pATite vighaTite visphoTite troTite niSpiSTe parigAlite vigalite niryAti vA naiva vA // 117 // 181. rasanAgreSu nIcAnAM hRdayeSu manISiNAm / dhIrANAM vasati krodhaH kriyAsu kRtavistaraH // 118 // 182. tAvadvibhyati zatravaH zuciyazastAvaddizo gAhate / tAvajjJAtijano na yAti vikRti yAvacca kIrtiH sthirA / tAvatsaMstutacApalApi kamalA dhatte kulastrIvrataM yAvadvIrajanocitena puruSo mAnena na tyajyate // 119 // 183. zuzrUSasva gurUn kuru priyasakhIkRtyaM sapatnIjane bharturviprakRtApi roSaNatayA mA sma pratIpaM gamaH /
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 185. subhASitaratnakoza bhUyiSThaM bhava dakSiNA parijane bhAgyeSvanutsekinI yAntyevaM gRhiNIpadaM yuvatayo vAmAH kulasyAdhayaH // 120 // [abhijJAnazAkuntala 4.18] 184. satyaM hAri nitambinIstanataTaM satyaM manojJAH zriyo vidyAtopacitirbhavatyavitathaM svargAya satyaM tapaH / kintvetena vinAzinA'tra vapuSA kaSTaM na jAnImahe dhAsyAmaH kiyatAmadho nipatatAM dhArAtilAnAM mukham // 121 // aGganAnAmivAGgAni gopyante svaguNA yadA / spRhaNIyAstadA te syustadA te'tyantamujjvalAH // 122 // 186. dvIpAdanyasmAdapi madhyAdapi jalanidherdizo'pyantAt / AnIya jhaTiti ghaTayati vidherabhimatamabhimukhIbhUtaH // 123 // [ratnAvalI 1.6] 187. prApyA'sukhAni ca sukhAni ca daivayogAt mA roSamAcara vidhehyadhikaM ca toSam / . etasya kAlaparipAkavazena pUrvaM kiM na zrutA bhagavato'pi dazAvatArAH // 124 // 188. kAle kalau rAjani cArthalubdhe dhanena kiM rakSatha jIvitAni / nanveSa lAbho yadi zaune( ni? )kena mucyeta meSo hRtasarvalomA // 125 // 189. saMsAre'smin dhruvamasulabhaM mAnuSaM janma labdhvA yuSmAneko bhajati sukRtI kazcidanyaM ca devam / ArUDho'pi smaraharagiri rohaNaM bhAgyayogAd eko ratnaM kalayati punaH kAcamanyazca phalgum // 126 // 190. nagnastiSThati dhUlidhUsaratanurgopRSThamArohati vyAlaiH krIDati nRtyati kSaradasRk carmodvahan dantinaH / pretAvAsaruciH kapAlabhRtabhuga nArA'sthibhUSolbaNaH prAyo nopadizanti yasya guravastasyedamAceSTitam // 127 // haMho mAdhava ! kiM vayasya ! sumate ! kiJcidrahasyaM bruve omityantamRjuH prakIrNavibhavo dakSAtmajAvallabhaH / tadgatvA vipine pratArya kusumairarkasya bilvasya vA gRhNImaH suramaulilAlitapadAM trailokyarAjyazriyam // 128 // 191.
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ subhASitasaMgrahasamuccaya 192. yenaivAsya niveditaM kimapi vA yenAthavA saMstuto yo vA ko'pi puro'sya gAyati hasatyagre sthitaH ko'pi vA / tebhyo yena samarpitAstribhuvanodagrA: samastAH zriyo rUkSo nagnavapuH sa eSa na kathaM bhikSAM bhavo bhrAmyati // 129 // 193. ko'yaM nAtha ! sphurati bhavato bhAvanAtatparANAM vAraMvAraM vapuSi pulakodbhedakArI prabhAvaH / yatkIrNAni tvayi pazupate ! dehinAM karmapAza granthicchede kuvalayadalAnyeva khaDgIbhavanti // 130 // 194. bhAsvadbharibhujaGgabhISaNavatI jyotirvahantI puraM mudrAmaNDalazAlinI ca yadiyaM saMlakSyate te tanuH / etasmAtparamArthasaMbhRtanidhestAta ! tvameko mata zcitraM kintu yadavyayena bhavatA sarvaH kRtArthIkRtaH // 131 // 195. yairbhUteza ! bhavanmayaM tribhuvanaM bhavyAtmabhirbhAvitaM tanmAhAtmyavizeSavarNanavidhau brahmA'pyavAgIzvaraH / ye cAnekakutarkakarkazadhiyastvAmAkSipantIzvaraM zreyaste'pi vibho ! bhajanti kimapi tvannAmasaMkIrtanAt // 132 // 196. mahimAnaM yadutkIrtya tava saMhiyate vacaH / zrameNa tadazaktyA vA guNAnAM nanviyattayA // 133 // 197. grISme tulyaguDAM susaindhavayutAM meghAvanaddhAmbare tulyA zarkarayA zaradyabhinave zuNThyA tuSArAgame / pippalyA zizire vasantasamaye kSaudreNa tAM saMyutAM rAjan ! prApya haritakImiva gadA nazyantu te zatravaH // 134 // mummaNaracitasubhASitAvalI samAptA // -x
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ subhASitaratnakoza zlokAnukramaNikA 117 150 u 96 185 143 148 0 I 0 m 128 0 or aMsAkRSTadukUlayA akalitaparasvarUpa akharvaparvagartAsu aGganAnAmivAGgA aGgaSThAgrimavakri acchinnamekhala ajAnan dAhAtmyaM athedaM rakSobhiH adyApi dehi mama adhomukhamasAdhU anuddhaSTaH zabdaiH anuharataH khalasujanA antraprotakapAla antraiH kalpitamaNDala anyonyopamitaM apekSante na ca apAre kAvyasaMsAre 159 abhyuddhatA vasu 29 amI helonmeSa 49 amuM kAlakSepa ambhojAkSyAH purataH 177 alamaticapala avatu vaH savitu 167 aviralagavala asaMkhyairapi nAtmI 122 asAvahaM lohamayI 24 AH kaSTaM kila AkSIradhAraikabhujA 23 Atte sImantacihne 125 AtmajJAnaviveka 124 AtmanAzAya no AdAya mAMsama AyurnIrataraGga 36 Arohatyavaroha 155 42 121 114 130 166 26 105 168 174 21 159. zA.pa. 3694 - sa.ka. 1121-su.ko. 370 - sU.mu. 77/9, 29. su.ko.1283, 49. zA. pa. 1075 - sU.mu. 103/94 sU.ra.ko. 599, 177. sa.ka. 2001 - su.ko. 1157 - sU.mu. 96/14, 4. sa.ka. 137, 167. vairAgya. 21 - zA.pa. 4156 - sU.mu. 131/73. 42. sa.ka. 2160 - su.ko. 1705 - sU.mu. 4/36, 23. zA.pa. 239 - sU.mu. 6/11 su.ko. 1218, 125. sU.mu. 94/3, 124. zA.pa. 4076 - su.ko. 1532 - sU.mu. 94/4, 130. su.ko. 453. 21. su.ko. 1230, 117. sa.ka. 1636 - su.ko. 175 - sU.mu. 97/5, 150. sU.mu. 59/36, 96. zA.pa. 784 - sa.ka. 1940 - su.ko. 1029 - sU.mu. 13/13, 143. zA.pa. 3615- sU.mu. 71/13, 148. zA.pa. 566 - su. ko. 477, 15. sU.mu. 2/59, 155. su.ko. 724, 121. sU.ra.ko. 5422, 114. zA.pa. 1276 - sU.mu. 97/70, 166. su.ko.1604 - sU.mu. 126/17, 26. sU.mu. 110/5, 105. zA.pa. 4015 - sa.ko. 1915 - su.va. 660 - sU.mu. 90/1, 168. sU.mu. 131/ 45, 174. 131.50 sU. mu. 126/8.
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 AzAvalambo AhAre virati ito vasati kezava ucchvAsAvadhaya uttaMsakautukarase utplutya sthiti utphullanmucukunda udAracaritAt tyAgI eka yoganimIlanAt kiM zirasi etasminpadake RjureSa pakSavAn karasparzArimbhA kavayaH kAlidAsA kAle kalau rAjani kAntAsmaddaiva kiMchatraM kiM na ratnaM nu kutastvamaNukaH kusumAnyaJjali kecidvastuni no kenAsInaH sukhama ko na harSavazaM kospi kapi 50 153 129 170 78 178 139 57 3 6 87 22 5 33 188 118 8 10 18 38 88 14 180 ko'yaM nAtha tulA kSipto hastAva - subhASitasaMgrahasamuccaya kSudrAH saMtrAsamete gatavati ciraM yUthA gADhatarabaddhamuSTe gonAsAya niyo guNeSu yatnasAdhyeSu grISme gADhAbhitApA grISme tulyAM caJcaccaJcala citraM citraM suvarNa jayatyanyaH sa tAvatkavivihaGgA tAvadvibhyati tejo'nyadeva nakSatra vaH pAntu vilola 193 65 tvaM jAto'si catu dadato yudhyamAna dAridyAya namastubhyaM 55 digmAtaGgaghaTA 48 141 dRSTvA rUpavilo doSAkaratvAdyadi 74 153. zA.pa. 3423 - su.ko. 703 su.va. 3485 - sU.mu. 39/3, 129. nIti. 76, su.ko. 1204 - su. va. 886, 170. sU.mu. 131 / 61, 78. sU. mu. 33 / 16. 3. sa. ka. 70, sU.mu. 8/24, 5. sU.mu.1/9, 33. su.ko. 1713 - sU.ra. ko. 37, 8. sa.ka. 216 - sU.mu. 2/85, 10. sa.ka. 213 - su.ko. 114, 88. sa.ka. 1725 - su.ko. 1023- sU. mu. 28/11, 180. sU.mu. 127/10 120 / 10, 65. sU.mu. 36 / 21, 1. sa.ka. 76-su.ko. 49, 123. su.va. 2283, 7. sa. ka. 111 - su.ko. 102 - sU.mu. 2/36, 120. sU.mu. 121/5176. sa.ka. 2034 - su.ko. 1171, 48. sa.ka. 221-sU.mu. 1/40, 152. sa. ka. 987 - su.ko. 701, 74. sU.mu. 30/6 123 103 56 7 120 136 197 176 149 41 35 182 92 16 73 45
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ subhASitaratnakoza devena prathamaM jito dvAvapyetAvabhi dvitraiH pANisaroruhaM dvIpAdanyasmAdapi nadyo nIraratA nagnastiSThati na glAniH sura nadItIre zAkhinnu na zambhorambhojaiH na sa rASTro na nAtinirmatsarA nAlasyaprasaro nidhAnIbhUtamAtsarya nirAnandaH kaunde nizA vA vRSTirvA nyagrodhe phalazAlini pakSAvutkSipya pakSI sUkSmata paricchinnasvAdo panthAH saMhara dIrgha pazyAmi tAmita itazca prasIda prArambhA prApyAsukhAni ca prItyA svastipadaM premAsaGgi ca bhaGgi 152 bahiH sarvAkAra 145 brahmANDacchatra 134 brahmANDodarago 186 bhastrAgolaprati 110 190 164 74 bhAsvadbhUribhu bhuike tasyaiva bhrAtazcandana kiM 187 151 160 bhrAmyanmandara madoSmAsaMtA manaH saktuko mantrAnmRtyuji manthA mandarabhUdhara mahimAnaM yadutkI mahimnA nAgezaM 106 40 60 83 28 67 154 mAdhuryAdatizai mA rodIzcira 77 173 mAlinyaM bhuvanA 108 mukhe yadvairasyaM mRgebhyo rakSyate 43 1916 mRdvaGgi kaThinau 147 yaccandArdhavibhU yattadrarjitamUrji 99 yatpAdAH zirasA yatpUrvamISadapa yatsaudhazRGgAra 83. sU. mu. 110 / 66. 67. sa. ka. 1253 * su.ko. 1062 160. su.ko. 344 12. sU.mu. 2/86, 75. sU.mu. 33/26, 4, 127. sU. mu. 93. 7, 64. su.ko. 1314, 91. sU.mu. 10.4. 91 119 12 47 137 194 46 75 11 81 51 127 14 196 71 64 54 107 80 101 132 86 95 91 79 112 sU.mu. 19/8, 77. sa.ka. 1926 sU. mu. 51/9, 119. sU.mu. 110/60, 81. su.ko. 1043, 51. sU.mu. 126/ 1064 sU.mu. 120/9, 54. su.ko.
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 yathA vyomno randhraM yadamI dazanti yadetaddhanyAnAmurasi yannetraistribhirIkSate yallIlAkamalA yasyAvandhyaruSa yAni tvatprArthanA yuSmAneko bhajati yenaivAsya niveditaM yeSAM manAMsi karuNA yo yaH zastraM bibharti rasanAgreSu nIcAnAM raha: saMketastha rAgiNi naline lakSmIkrIDAtaDAgaM vadati hasati vamatu girirAghRSTe varNotkarSapracAra vrajata vrajata prANA vayaM bAlye DimbhAM varaM maunena nIyante vAmana phalamatyu 138 vidyAvAnapi janma 20 vilAsamasRNo vilimpatyeta 161 37 vepante kapayo bhRzaM nAtItaH pAntha ! panthA 172 100 zabarazizirIbhUte ziraH saMkhyaspardhi 98 189 192 61 126 zailairbandhayati 189 142 17 146 169 70 32 63 144 39 66 163 subhASitasaMgrahasamuccaya zItajyotiH sura zItAMzubimbabahala zuzrUSasva gurun zrotA yenaiva yogI zlAghyaM tattatkRpaNa saMdhyAyatpraNi saMsAre'smin sakhIM bhikSAM yAce satyaM hAri nita samarpitAH kasya samastaM vijJAya sarasyAmetasyA sA vAryate pari suptazauryaM hi suvarNakAra zravaNo - 52 175 156 140 vitatapRthuvatrA 138. sU.mu. 61 / 39, 161. su.ko. 569, 37. sa. ka. 2122 - su.ko. 1249, 172. sa.ka. 2302, 100. su.ko. 1034, 142. su.ko. 890, 70. sU.mu. 108/2, 144. sa.ka. 536 zA.pa. 3781, 66. sU. mu. 36/54, 52. sa. ka. 2225 su. ko. 1482, 175. zA. pa. 82 sa.ka. 1063 su.ko. 1178 - sU.mu. 62 / 32, 156. sa.ka. 621 su.ko. 53, sU.mu. 44/7, 183. sU.mu. 118/1, 178. sa.ka. 2374 su.ko. 1726, 157. zA.pa. 3485 - sU.mu. 44/28, 25. sU.mu. 8/32, 133. su.ko. 362, 131. sU.mu. 49/21, 69. su.ko. 1033 - su.va. 975, 115 104 58 84 113 183 178 44 171 2 189 157 184 25 133 131 135 102 69
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 109 165 m 9 subhASitaratnakoza se'yaM dyaustadidaM stokA'pi vandyate stokAmbhaH parivarti sthAnAd bhraSTaH snehena bhUtidAnena svastyastu vidrumaH haMho mAdhava kiM hanta cintAmaNi 9 hA dhik paravyasana 31 hArasmeranitambi 82 hRdayaM kaustubho 76 hRSyanti cAru 30 he kUrmarAja paramaM 85 he megha mAnasahita 191 he haMsa mIlita 27 72 9 97 111 9. sa.ka. 311 - su.ko. 137, 82. sU.mu. 31/10, 30. sU.mu. 8/17, 85. sU.mu. 27/6, 191. sU.mu. 133/14 13. sU.mu. 2.61, 27. sU.mu. 6/22.
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 anuSTup AryA indravajrA upendravajrA upajAti drutavilambita pRthvI mandAkrAntA mAlinI vasaMtatilakA zikhariNI stragdharA hariNI 189, 193 148, 163, 169 4, 27, 61, 72, 78, 79, 85, 97, 105, 109, 111, 113, 117, 135, 147, 187 zArdUlavikrIDita 2, 3, 6, 7, 9, 11, 14, 16, 24, 37, 47, 48, 52, 54, 62, 64, 73, 75, 77, 82, 83, 86, 87, 91, 95, 100, 108, 110, 116, 124, 125, 127, 130, 134, 139, 140, 141, 149, 151, 152, 153, 159, 160, 164, 165, 166, 168, 172, 174, 176-180, 182, 183, 184, 190, 191, 192, 194, 195, 197 5, 42, 43, 58, 67, 71, 74, 80, 81, 96, 99, 106, 119, 128, 131, 133, 138, 142, 144, 150, 154, 156, 157, 161, 167 25 1, 8, 12, 107, 114, 115, 118, 123, 126, 136, 146, 173 70, 103, 104 avAcya chandaH sUcI 13, 18, 19, 21, 26, 28, 30-36, 38-41 44, 45,46, 49, 51, 53, 55, 57, 60, 63, 92, 98, 101, 120, 121, 132, 170, 181, 185, 196. 17, 20, 22, 23, 29, 56, 65, 66, 93, 102, 186 112, 98 25 50, 69, 122, 155, 188 15 10, 129, 175 76, 84, 88, 137, 143, 145, 171, subhASitasaMgrahasamuccaya 59, 68, 89, 90, 158, 162 37 11 2 1 5 1 3 9 16 63 12 m/lal.
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 1. 2. 3. 4. 6. 7. 8. sUktasaMgrahaH tAnIndriyANyavikalAni tadeva nAma sA buddhirapratihatA vacanaM tadeva / arthoSmaNA virahitaH puruSaH sa eva cA'nyaH kSaNena bhavatItyaticitrametat // 1 // yatsevanto narapatimaho mAnavA mAnazauNDAH yatsaGgrAme gRha iva nije nirvizaGkA vizanti / yadbhASante paruSavacasAM svAminAM dInamagre hetustasmin taralanayanA kAminI kAmamekA // 2 // kimiha kapAlakamaNDaluvalkalasitaraktapaTajaTApaTA ( Ta ? ) lai: / vratamidamujjvalamanasAM puMsAM pratipattinirvahaNam // 3 // yadgAyanti ca vAdayanti ca nRNAM nRtyanti cAgre sadA nIcAnAmapi citracATuracanAstotrANi kurvanti vA / Arohanti ca rohaNAdrizikharaM krAmanti cAmbhonidhi martyAstatra nimittamuttamatamaM mattebhakumbhastanI // 4 // ko vIrasya manasvinaH svaviSayaH ko vA videzaH smRto yaM dezaM zrayate tameva kurute bAhupratApArjanam / yaddaMSTrAnakhalAGgalapraharaNaH siMho vanaM gAhate tasminneva vane dvipendrarudhiraistRSNAM chinattyarthinAm // 5 // yajjIvyate kSaNamapi prathitaM manuSyaivijJAnavikramayazobhirahIyamAnaiH / tannAma jIvitamiha pravadanti tajjJAH kAko'pi jIvati ciraM ca baliM ca bhuGkte // 6 // atyuddAmazikhairnakhairvilikhanaM saMpa( pA ) dayantI tanoH sItkArAnapi mIlitekSaNapuTAnAsUtrayantI muhuH / prAgalbhyaM karapIDanena dadhatI saMyojitoruklamA pAmA premavatIva kiM na kurute duHkhAnuviddhaM sukham // 7 // vidagdho'pi suvRtto'pi pAtrabhUto'pi yaH pumAn / bhavenna sa guNagrAhyo ghaTavatkarNadurbalaH // 8 // subhASitasaMgrahasamuccaya
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUktasaMgraha 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. anupahasitavRddhadhiyAmanabhilaSitaparakalatrazucimanasAm / anavajJAtagurUNAM yauvanamupayAti puNyavatAm // 9 // sthAnapracyutirunnatiM laghayate naivottamAnAM kvacit prAyaH zlAghyatarA bhavanti guNinaH sthAnAntarAvAsiSu / vRkSAgre zriyamAtanoti na tathA praiyaGgavI maJjarI karNAntAlakavallarI viracitA vaktre taruNyA yathA // 10 // kA zrIH zroNyAmajastraM stravadudaradarIpUri sAndradravAyAM kA zobhA bhUrimAMsodbhavagaDuSu nipAtonmukheSu staneSu / kA vA lIlA sulIlAcalitajalalavAlolakeSvIkSaNeSu strINAM kiM vAsti ramyaM vadata budhajanA ! yatra saktiM vidadhAH ( vidhattaH) // 11 // Aryajana varjitAnAM mUrkhANAM loka- samayabAhyAnAm / pArzve na sthAtavyaM niraGkuzAnAmiva gajAnAm // 12 // satyArjavahRdayAnAM kiM vaJcayitavyamasti sAdhUnAm / ye svahRdayAnumAnAH parahRdayeSventi vizvAnA( sa ) m ( ? ) // 13 // bhavati ca na bhavati ca dhanaM kulInatA durlabhA manuSyasya / prApya ca kulaputratvaM cAritrADhyena bhavitavyam // 14 // AlasyaM tyaktavyaM laulyaM lobhaH parApavAdazca / asthAneSu ca kopastathA'bhimAnazca puruSeNa // 15 // yo vyasane na vyathate na vismayaM yAti vibhavamAsAdya / abhyarthitaH parArtheSvacalamatiH syAt sa khalu dhIraH // 16 // ko deza (ya) ti panthAnamitazcetazca dhAvatAm / svacchandAnAM ca payasAM prAktanAnAM ca karmaNAm // 17 // asAro'pi hi saMsAra: sAsvAniva lakSyate / kSIrodajalakallolalolalocanayAnayA // 18 // Avarjite'pi dAtari na nRpe na phalamasti bhAgyahInasya / vitatAyAmapi yonau vRSaNau bahireva lambete // 19 // AdAya vari( vAri) paritaH saritAM zatebhyaH kiM nAma sAdhitamanena mahArNavena / kSArIkRtaM ca vaDavAvadane hutaM ca pAtAlakuhi (kSi) kuhareSu nivezitaM ca // 20 // 97
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 32. spRzyA ye na batA'ntriNA'pi zirasA teSAM spRzAmi kramau dRSTaM yanmukhamapyaho ! na hi mayA pazyAmi teSAM putau / yAcyA na zvapacairapi kvacana ye tAnapyahaM prArthaye hA dhAtastvayi vAmatAmupagate tatkiM na yatprApyate ? // 21 // avalepo'Ggagatyeva zucerapyadhikAriNaH / karAgraM kiM na lipyeta zRNu zrISaNDagharSiNaH // 22 // subhASitasaMgrahasamuccaya jJAnadarzanacAritrapathyapAtheyasaMbhRtAH / vapuH kuTIravAse vA pravAse vA na duHsthitAH // 23 // prAyeNa yadapathyaM tadeva cA''turajanapriyaM bhavati / viSayAturasya jagatau ya[thA]nukUlAH priyA viSayAH // 25 // aho khalu (la) bhujaGgasyA'pUrvaH ko'pi vadhakramaH / anyasya lagati zroNa (traM) [prA ] Nairanyo viyujyate // 26 // jananyA api nAkhyeyaM yatkAryaM tatsuhRjjane / svajane kathanIyaM syAt ko'nye (nyo ?) visrambhabhAjanam // 27 // viSayI viSayAsaktaM sadhanaH sadhanaM gRhI gRhiNameva / sArambhaH sArambhaM na tulyadoSastu tArayati // 28 // viSayI viSayavimuktaM sadhano nidhanaM gRhI gRhavimuktam / sArambho'nA[mbhaM] saMzritya bhavArNavaM tarati // 29 // dharmaM carataH sAdhorloke nizrApadAni catvAri / rAjA gRhapatirapare: (re) SaTkAyA nijazarIraM ca // 30 // jinapUjA gurau bhaktistattve zraddhAnamuttamam / sAdharmikAnurAgazca sArametajjinAgame // 31 // anuktA api te svayaM guNA yAnti prakAzatAm / cchAdyamAnApi saurabhyamudvamatyeva mAlatI // 32 // annAttaMmi pie vicchittiNaNe vayaMsi kA IsA / khavaNANa sisirakAle kiM dukkhaM phala (li ) hi dAhe ya // 33 // anyAsakte priye vicchittijJe vacasi kA IrSyA / kSapaNakAnAM zizirakAle kiM duHkhaM phaliSyati dAhe ca //
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUktasaMgraha 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 33. kIranti jAI jovvaNamaeNa aviyAriUNa kajjAI / vayapariNAme bhariyAI tAiM hiyae khuDukkanti // 34 // idaM puNyamidaM pApamityetasmin padadvaye / AcaNDAlaM manuSyANAM svalpaM zAstraprayojanam // 35 // ghRtAdaSTaguNaM tailaM tailAdaSTaguNaM payaH / payaso'STaguNaM mAMsaM mAMsAdaSTaguNA dhRtiH // 36 // na gajairna [va] rAhaiH syAt na vyAghrairna ca vAjibhiH / ajAputraM baliM dadyAt daivaM durbalaghAtakaH (kam ) // 37 // kAlo(kAle ) kalau rAjani cArthalubdhe dravyeNa kiM rakSata jIvitAni / nanveSa lAbho yadi saunikena mucyeta meSe( So ) gatakarNaromA // 38 // kapilAnAM sahastraM tu yo dvijebhyaH prayacchati / ekasya jIvitaM dadyAt kalAM na ( nA ) gheti SoDazIm // 39 // AdAnagarvasaMgrahabhayAnukampAsu lajjayA dAnam / upakAro dharmArthaM dAnaM dharmArthaM (ya) na bhayArtham // 40 // indriyANi pazuM kRtvA vedIM kRtvA tapomayIm / ahiMsAmAhutiM kRtvA tvAtmayajJaM yajAmyaham // 41 // ye strIsaMghorusaMspRSTAH kAmagRdhnAHzca te dvijAH / ye ca retobhagaspRSTAste'pi zUdrA yudhiSThira ! // 42 // yadi jalena vizudhyanti varNAceha caturvidhAH / kaivartA rajakAcaiva devalokaM vrajanti te // 43 // mano vizuddhaM puruSasya tIrthaM sarvakSamA indriyanigrahazca / etAni tIrthAni zarIrajAni svargasya mArgaM pratidarzayanti // 44 // aprakaTIkRtazaktiH zakto'pi narastiraskRtiM la[bha]te / nivasannantardAruNi laGghyo vahnirna tu jvalitaH // 45 // sarvasya hi mano loke maithunAya pravartate / tacca lAbhAt bhayAddhairyAd vivekAcca nivartate // 46 // kriyante yAni yauvanamadena avicArya kAryANi / vayaH pariNAme bhRtAni tAni hRdaye duHkhAyante // 99
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 46. 48. 49. subhASitasaMgrahasamuccaya ahirbiDAlo jAmAtA yA raNDA ca susUtriNI / upakAraM na manyante bhAgineyazca paJcamaH // 47 // abhyasyatAM pravacanasya vacAMsi samyak nityaM tathA vidadhatAM vizadaM vivekam / etAni yAnti divasAni yathA tathaiva / bhAvyaM samudyamaparairanizaM bhavadbhiH // 48 // bharaheravayavidehe pannarasa vi kammabhUmigA sAhU / egaMmi pa[iyaMmmi ya savve te pUIyA hunti // 49 // caiUNa gharaM caiUNa pariyaNaM saMpayaMpi caiUNaM / devassa kuNai [a]vihiM pavvajjaM ANabhaMgillo // 50 // paDhiyaM suNiyaM guNiyaM [savvaM ?]ANAi suMdaraM hoi / ANArahio dhammo palAlapUlavva paDihAi // 51 // hAraviyaM sammattaM sAmannaM nAsiyaM dhuvaM tehiM / paracittaraMjaNatthaM ANAbhaMgo kao jehiM // 52 // nyAyaM pAlayatAM kulonnatimatiprAgalbhyamabhyasyatAM santoSaM dadhatAM durantaviSayavyAmohamudbhindatAm / zIlaM zIlayatAM kaleH pratikalaM mAlinyamucchindatAM nityaM yAnti yathA dinAni bhavatAM kAryastathA'bhyudyamaH // 53 // 51. 52. 48. 49. bharatairAvatavidehe paJcadaza api karmabhUmigAH sAdhavaH / ekasmin pUjite sarve te pUjitA bhavanti / / tyaktvA gRhaM tyaktvA parijanaM saMpadamapi tyaktvA / devasya karoti avidhi pravrajyAM AjJAbhaGgavAn / paThitaM guNitaM sarvaM AjJayA sundaraM bhavati / AjJArahitaH dharmaH palAlapUla iva pratibhAti / / hAritaM samyaktvaM zrAmaNyaM nAzitaM dhruvaM taiH / paracittaraJjanArthaM AjJAbhaGgaH kRto yaiH / /
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 101 sUktasaMgraha aSTAdaza bhakSyabhojanAni 53. sUpodaNaM javannaM tinni ya maMsAiM goraso jUSo / bhakkhA gulalAvaNiyA mUlaphalA hariyakaM DAgo // 54 // 54. hoi rasAluya tahA pANaM pANI ya pANayaM ceva / aTThArasamaM sAgaM niruvahao loio piMDo // 55 // [TIkA sUpo mudgAdInAm / 1 / odanaH kalmazAlyAdInAm / 2 / yavAnnaM yavaniSpannam 13 / NI(trI)Ni mAMsAni jalaja-sthalastha(ja)-khajodbhavAni / 4-6 / goraso dadhyAdi / 7 / jUSo mudgAdirasa: / 8 / bhakSyANi pakkAiM / 9 / gulalAvaNikA gulaparpaTikA / 10 / mUlaphalAni kaMdA Adi / 11 / harikaM kusuMbharapatrAdIni / 12 / DAko(go)vAiMgaNAdiH / 13 / rasAluya mjjikaashikhrinnii|14| pANaM mdypaanaadi|15| pAnIyaM tddaagaadibhvm|16| pANakaM drAkSAdinAdi / 17 / zAko vatthulAdi / 18 / nirupahato'bAdhakaH / lokaprasiddhaH piNDa AhArasamUha iti / / dodhayapalA mahupalaM dahissa addhADhayaM miriya vIsA / dasakhaMDa-gulapalAI eya rasAlU nivaijoggA // dhannAiM cauvvIsaM java gohuma sAli vIhisaTThiyayA / kuddava-ApUyA-kaMgU rAlagatila mugga mAsA ya // aisi hirimitthitiuDaga nipphAya siliMda rAjamAsA ya / ikhU-masUra-tUyari-kulattha taha dhannaya kalAya evaM // 24 // ApUya zyAmAkaH hirimitthi kRSNacanakAH / siliMdA makuSThAH / rAjamAsA cavalakAH / taha dhannayaM vesaNaM / kalAyA vRttacanakAH / zeSaM sugamam // 55. za(zA)straM sunizcitadhiyA'pi hi cintanIyaM, ArAdhito'pi nRpatiH parizaGkanIyaH / AtmIkRtApi yuvatiH parirakSaNIyA, zAstre nRpe ca yuvatau ca kutaH sthiratvam ? // 56 // 56. jai gehaM paidiyahaM pi sohiyaM tahaya parava(pavva)saMdhIsu / sohijjai savisesaM evaM ihayaM pi nAyavvaM // 57 // sUpodanaM yavAnnaM trINi mAMsAdi goraso yUSaH / bhakSyA gulalAvaNikA mUlaphalAni haritakaM DAkaH // bhavati rasAlukaM tathA pAnaM pAnIyaM pAnakaM ceva / aSTAdazaM zAkaM nirupahato laukika: piNDaH / / yadi gehaM pratidivasaM api zobhitaM tathA ca parvasaMdhiSu / zobhiSyate savizeSa eva ihA'pi jJAtavyam /
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 64. deve dvije tathA zAstre daivajJe bhaiSaje gurau / yAdRzI yA (jA) yate bhaktiH siddhirbhavati tAdRzI // 58 // sarvatra mukharacapalAH prabhavanti [hi] sAdhu sammattA ( tA ) guNinaH / tiSThanti toyarAzerupari taraGgAstale maNayaH // 59 // subhASitasaMgrahasamuccaya galagajiM vinApyuccairlabhante guNinaH phalam / na jalpati maNiH kiJcit vikrayaM yAti koTibhiH // 60 // sukavizramAnabhijJe zrotari vacanAni viphalA (latAM ) yAnti / bharttari mugdhe prauDhapramadAratavilasitAnIva // 61 // zrutaratnameva dhAryaM yadi bhavati vizuddhavAgguNagrathitam / vikirati yazAMsi bhuvane nidhane'pyanuyAti zAzvatikam // 62 // kiM kurmaH kimupAlambhe yatredamasamaJjasam / kAkiNyapi na siMhasya mUlyaM koTizca dantinaH // 63 // udyuktasyApramattasya hyanAgatavidhAyinaH / dizo nirIkSamANasya jAgrato nAsti nurbhayam // 64 // jAI jayaMmi garuyA jAIe taha ya uttamA lacchI / [ lacchI ] e guNA guruyA tiNNivi lahuyA vivegassa // 65 // kAza (sa) zvAsAtisAro jvarapiTakapiTIkuSThakoSThapramo (me) hAn mUtragrAhodarArzaH zvayathugalaziraH karNanAsAkSirogam / ye cAnye vAtapittakSatajakaphakRtA vyAdhayaH santi jantostAnapyabhyAsayogAdapanayati payaH pItamante nizAyAH // 66 // yA( ye ) vardhitAH karikapolamadena bhRGgAH protphullapaGkajarajaH surabhIkRtAGgAH / te sAmprataM pratidinaM gamayanti kAlaM nimbeSu cA'rkakusumeSu ca daivayogAt // 67 // abhimAnaM dhanaM yeSAM ciraM jIvantu te narAH / abhimAnena dInAnAM kiM dhanena kimAyuSA ? // 68 // dhRtibhAvanayA duHkhaM sattvabhAvanayA [ruSam ] | [ tapobhAvanayA ? ] karma nAzaM yAti na saMzayaH // 69 // jAti: jagati gurvI jAtyA tathA ca uttamA lakSmIH / lakSmyA guNAH gurukAH trayo'pi laghukA vivekasya //
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUktasaMgraha 103 69. 70. 72. 73. 74. nijaguNagaNasaubhAgyaM paraguNaparivarNanena kathayanti / santo vicitracaritA namratayA connati yAnti // 69 // upa(pA)ye'pi hi nopakRtaM svabandhuvargasya yena puruSeNa / tasya kulajanma viphalaM jalavarjitamegharavatulyam // 7 // ye zUrAH samare mahAkavisabhAmadhye'pi ye vAgmino ye mAnakadhanA manoramatayA ye kAmakIrticchidaH / te'pyAjJAM zirasA vahanti satataM tasya prasannAnanA: yo lakSmyA navamIlanIrajadRzA vizrabdhamAlokitaH // 71 // tRNavad gaNayati jagadapi nIco yatkiJcidapi padaM prApya / vRtimArUDho dinakaramutpazyo hasati kRkalAsaH // 72 // padminyo rAjahaMsAzca jImUtAH sutapasvinaH / yaM dezamadhitiSThanti sa dezaH zriyamaznute // 73 // udaye kuruSva dhIdhana ! tathopakAraM janasya sakalasya / pratyupakArAya yathA manorathA hadi vilIyante // 74 // prArabhate na hi sujanastrIvargazUnyaM prayojanaM kimapi / prArabdhaM tu kathaJcit prANakoTi dhruvaM nayati // 5 // sarveSAmeva jantUnAM vezyA bhavati duHkhitA / astaMgate divAnAthe ko me bhartA bhaviSyati // 6 // sarvanAze samutpanne tvarddha tyajati paNDitaH / arddhana kurute kAryaM sarvanAzo hi dustaraH // 77 // IpsitaM manasA sarvaM kasya sampadyate sukham / daivAyattaM jagatsarvaM tasmAtsantoSamAzrayet / / 78 // santoSastriSu karttavyaH smarAdau bhojane dhane / triSu caiva na karttavyaH dAnAdhyayanakarmasu // 79 // asantuSTA dvijA naSTAH santoSeNa tu pArthivAH / salajjA gaNikA naSTA nirlajjAzca kulastriyaH // 8 // AlasyaM nArabheta prAjJo'kAryaM naiva cintayet / adRSTaM na tu prajalpedabhakSyaM naiva bhakSayet // 81 // 81.
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 82. 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91. 92. 93. 94. 95. vinayaM rAjaputrebhyaH paNDitebhyaH subhASitam / anRtaM dyUtakArebhyaH strIbhyaH zikSeta kaitavam // 82 // sadbhAvo nAsti vezyAnAM sthiratA nAsti sampadAm / viveko nAsti mUrkhANAM vizvAso nAsti karmaNAm // 83 // SaTpado puSpamadhyastho yathA sAraM samuddharet / tathA sarveSu kAryeSu sAraM gRhNAti buddhimAn // 84 // bhojanasya ghRtaM sAraM prANinAM navayauvanam / arthasya dAnasampattirvAcAM satyaM kSamA prabhoH // 85 // nAgnistRpyati kASThAnAM nApagAnAM mahodadhiH / nA'ntakaH sarvabhUtAnAM na puMsAM vAmalocanAH // 86 // udyamAdanivRttasya sasahAyasya dhImataH / chAyevA'nugatA tasya nityaM zrIH sahacAriNI // 87 // subhASitasaMgrahasamuccaya nAtyantamRdunA bhAvyaM mRduH sarvatra bAdhyate / niHsArAM kadalIM dRSTvA chettuM ko na samudyataH // 88 // bhikSurvilAsI ni(vi ? ) dhanazca kAmI vRddho viTaH pravrajitazca mUrkhaH / vezyAGganA rUpavilAsahInA prajApaterduzcaritAni paJca // 89 // anAyake na sthAtavyaM satataM bhUtimicchatA / strInAyakaM parityajya bAlanAyakasaMyutam // 90 // arthAturANAM na sunna bandhuH kAmAturANAM na bhayaM na lajjA / cintAturANAM na sukhaM na nidrA kSudhAturANAM na vapurna tejaH // 91 // pANDitye gaNite zilpe tathA sarvakalAsu ca / dharmArthakAmamokSeSu sarveSu kuzalo bhavet // 12 // anabhyAse viSaM zAstramajIrNe bhojanaM viSam / daridrasya viSaM goSThI vRddhasya taruNI viSam // 93 // devatArAdhane dAne vidyAbhyAse sadauSadhe / kSamAyAM paramo yatnaH kartavyo vijigISuNA // 94 // dAne tapasi zaurye vA vijJAne vinaye naye / vismayo hi na kartavyo bahuratnA vasundharA // 95 //
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/5 sUktasaMgraha 96. alasasya kuto vidyA nirvidyasya kuto dhanam / adhanasya kuto mitramamitrasya kuto balam ? // 16 // yasya putrA vaze nityaM bhAryA chandonuvartinI / vibhaveSvapi santoSastasya svarga ihaiva ca // 17 // sarveSAmeva ratnAnAM strIratnaM [tumanoramam / tadarthaM dhanamicchanti ta[ddhi]tyaktvA dhanena kim ? // 98 // sukule yojayetkanyAM putre vidyAM niyojayet / vyasane yojayecchatrumiSTaM dharme niyojayet / / 99 // 100. kRte pratikRtaM kuryAt hiMsite pratihisitam / na tatra doSaM pazyAmi yo duSTe duSTamAcaret // 100 // 101. nadItIreSu ye vRkSA yA ca nArI nirAzrayA / mantrahInAzca rAjAno na bhavanti cirAyuSaH // 101 // 102. liGginaM ca guruM gAM ca brAhmaNaM nRpatiM striyam / mUrkha bAlaM ca sarvaM ca kopayanti na paNDitAH // 102 // 103. kumitre nAsti vizvAsaH kubhAryAyAM kutaH sukham / kurAjye nirvRtirnAsti kudeze nAsti jIvitam // 103 // abhracchAyA tRNAdagni khale prItiH sthale jalam / vezyArAgaH kumitraM ca SaDete budadopamAH // 104 // rAjA kulavadhUrviprA niyogI mantriNaH stanau / sthAnabhraSTA na zobhante dantAH kezA: nakhAH narAH // 105 // guNeSvAdaraH kriyatAM kimATopaiH prayojanam / vikrIyante na ghaNTAbhirgAvaH kSIravivarjitAH // 106 // 107. guNA yatra na pUjyante kA tatra guNinAM gatiH / nagnakSapaNakagrAme rajakaH kiM kariSyati // 107 // aho prakRtisAdRzyaM zleSmaNo durjanasya ca / madhuraiH kopamAyAti kaTukairupazAmyati // 108 // yathA gajapatiH zrAntazchAyArthI vRkSamAzritaH / vizramya taM drumaM hanti tathA nIcaH svamAzrayam // 109 //
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 113. 116. 106 subhASitasaMgrahasamuccaya 110. durjanaH parihartavyo vidyayAlaGkato'pi hi / maNinA bhUSitaH sarpaH kimasau na bhayaGkaraH // 110 // 111. durjanenocyamAnAni vA(va)cAMsi madhurANyapi / akAlakusumAnIva santrAsaM janayanti me // 111 // 112. upabhogakAtarANAmarthasaJcayaparANAm / kA(ka)nyAratnamiva gRhe tiSThantyAH parasyArthe // 112 // surUpo'hamiti jJAtvA tANDavaM kurute zikhI / no jAnAti sa mandAtmA kaupInaM dRzyate janaiH // 113 // 114. eka eva khago mAnI sukhaM jIvati cAtakaH / pipAsito vA mriyate yAcate vA purandaram // 114 // 115. garja vA varSa vA megha muJca vA zitatomarAn / gaNayanti na zItoSNaM vallabhAbhimukhAH striyaH // 115 // udgamyodgamya te'traiva daridrANAM manorathAH / patanti hRdaye vyarthA vidhavastrIstanA iva // 116 // 117. tAvadbhadrAH puruSA yAvat sthAneSu sthApitA [nR?]paiH / raGgottIrNanaTA iva no dRzyA bhUmikArahitAH // 117 // yadi dhaninaH satpuruSA yadi ca surUpANi parakalatrANi / anupacitasukRtasaMcaya ! tava hRdaya ! kimAkulIbhAvaH ? // 118 // 119. vacanaM vacanaM hi kevalaM pratipattistu guNairvibhAvyate / vacanairupacAta()komalaiH phalahIne(nai)rbata kiM prayojanam ? // 119 // 120. na kASThe vidyate devo na zilAyAM na ca kardame / bhAveSu vidyate devastasmAdbhAvaM prazaMsayet // 120 // 121. yathA dhenusahastrebhyo vatso vindati mAtaram / / tathA pUrvaM kRtaM karma kartAramanugacchati // 121 // 122. jalabindunipAtena kramazaH pUryate ghaTaH / sa hetuH sarvavidyAnAM dharmasya ca dhanasya ca // 122 // 123. dAnaM bhogo nAzastisro gatayo bhavanti vittasya / yo na dadAti na bhukte tasya tRtIyA gatirbhavati // 123 // 118. -
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 109 sUktasaMgraha 124. adRSTamukhabhaGgasya yuktamandhasya yAcitum / aho bata mahatkaSTaM cakSuSmAnapi yAcate ! // 124 // 125. kiM tayA kriyate lakSmyA yA vadhUriva kevalA / yA na vezyeva sAmAnyA pathikairapi bhujyate // 125 // 126. pradhAnatA padasyaiva puruSaM pratyanAdaraH / sthApitaH pUjyate yakSaH pASANaH pAdagharSaNaH // 126 // sukhazayyAsanaM vastraM tAmbUlaM snAnadhUpanam / dantakASThaM sugandhaM ca brahmacaryasya dUSaNam // 127 // 128. vAtena yadi ca kSIraM mamApi kuru bhadraka ! / gopAlaM prArthayennArI arthI doSaM na pazyati // 128 // 129. ghaTasarpaprabhAvena bhartA me gRhamAgataH / tasmAtsarveSu kAleSu saMgrahI nAvasIdati // 129 // 130. hetuyuktaM ca pathyaM ca satyaM sAdhujanapriyam / yo hi vaktuM na jAnAti sa jihvAM kiM na rakSati ? // 130 // 131. mukhadoSeNa badhyante zuka-sArika-tittirAH / bakAstatra na badhyante maunaM sarvArthasAdhanam // 131 // 132. paTu raTati palitadUto mastakamAsAdya sarvalokasya / paribhavati jarAmaraNaM kuru dharmaM virama pApebhyaH // 132 // 133. mukhaM valibhirAkrAntaM palitairaGkitaM ziraH / / gAtrANi zithilAyante tRSNaikA taruNAyate // 133 // 134. jAti_tu rasAtalaM guNagaNastasyApyadho gacchatu zIlaM zailataTAtpatatvabhijanaH saMdahyatAM vahninA / zaurye vairiNi vajramAzu nipatatvartho'stu naH kevalaM yenaikena vinA guNAstRNalavaprAyAH samastA ime // 134 // yadi vahati tridaNDaM nAgnya-mauNDayaM jaTAM vA, yadi vasati guhAyAM vRkSamUle zilAyAm / yadi paThati purANaM vedasiddhAntatattvaM yadi hRdayamazuddhaM sarvametanna kiJcit // 135 / / 135.
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 136. subhASitasaMgrahasamuccaya dhanyAsta eva taralAyitalocanAnAM kandarpadarpaghanapInapayodharANAm / kSAmodarabhramitanAbhivalitrayANAM dRSTvA''kRtiM vikRtimeti mano na yeSAm // 136 // 137. he dAridrya ! namastubhyaM siddho'haM tvatprasAdataH / pazyAmyahaM jagatsarvaM na mAM pazyanti kecana // 137 // 138. yasyAsti vittaM sa naraH kulInaH sa paNDitaH sa zruti (ta) vAn guNajJaH / sa eva vaktA sa ca darzanIyaH sarve guNAH kAJcanamAzrayante // 138 // dhanavAn duSkulIno'pi loke sarvatra pUjyate / zazinastulyavaMzo'pi nirdhana: paribhUyate // 139 // 140. yasyArthAstasya mitrANi yasyArthAstasya bAndhavAH / yasyArthAH sa pumAn loke yasyArthAH sa ca paNDitaH // 140 // 141. vayovRddhAstapovRddhA ye ca vRddhA bahuzrutAH / sarve te dhanavRddhasya dvAre tiSThanti kiMkarAH // 141 // 142. yasya cittaM dravIbhUtaM kRpayA sarvajantuSu / 139. tasya jJAnaM ca mokSazca kiM jaTA - bhasma cIvaraiH // 142 // 143. yadi mokSamabhIpsasi mUDhamate ! maThakena kariSyasi kiM nu yate ! / yuvatIjanasaMkulake maThake kvatapaH kva japaH kva samAdhividhiH ? // 143 // 144. viSayA yasyA (sya) nAcchannAH krodho nopazamaM gataH / saMsAre naiva vairAgyaM pravrajyA tasya jIvikA // 144 // 145. bhAgyakSayeNa kSIyante nopabhogena sampadaH / kUpodakavidhAnena kiM na jAnanti paNDitAH ? // 145 // 146. majjatvambhasi yAtu meruzikhare zatruM jayatvAvaha (have ? ) va (vA) NijyaM kRSisevanAdi sakalAH vidyAM kalAH zikSatu / AkAzaM sakalaM prayAtu khagavat kRtvA prayatnaM paraM na (nA) bhAvyaM bhavatIha karmavazato bhAvyasya nAzaH kutaH // 146 // 147. ekamapyakSaraM yastu guruH ziSye nivedayet / pRthivyAM nAsti tad dravyaM yaddattvA nirI (RR) NI bhavet // 147 // 148. vidhAnavihite mArge kiM kariSyanti paNDitAH ? | paNDitAnAM ca mUrkhANAM vidhAnamanuvartate // 148 //
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUktasaMgraha 149. 150. vidhAnavihitaM karma yaddhenai (?) va nirmitam / na zakyamanyathAkartuM saMhataistridazairapi // 149 // karmAyattaM phalaM puMsAM buddhistadanusAriNI / tathApi sudhiyaH kAryaM suvicAryaiva kurvate // 150 // 151. varNaM sitaM jhaTita(ti) vIkSya ziroruhANAM sthAnaM paraM paribhavasya tadeva puMsAm / AropitAsthizakalaM parihRtya yAnti cANDAlakUpamiva dUrataraM taraNyaH ( taruNyaH ) // 151 // jIryanti jIryataH kezA dantA jIryanti jIryataH / cakSuH zrotrANi jIryanti tRSNaikA nirupadravA // 152 // 153. vadanaM dazanAM (na) vihInaM gAvo na parisphuTA gatA zaktiH / vigatA cendriyavRttiH punarapi bAlyaM kRtaM jarayA // 153 // 152. 154. yamamiva gRhItadaNDaM harimiva sagadaM zazAGkamiva vakram / zambhumiva virUpAkSaM jarA karotyakRtapuNyamapi // 154 // 155. dAnena tiSThanti yazAMsi loke dAnena vairANyapi yAnti nAzam / paro'pi bandhutvamupaiti dAnAt [tasmAt ?] sudAnaM satataM pradeyam // 155 // 156. dAnaM khyAtikaraM sadA hitakaraM saMsArasaukhyAkaraM nRNAM prItikaraM guNAkarakaraM lakSmIkaraM kiGkaram / svargAyAsakaraM gatikSayakaraM nirvANasampatkaraM varNAyurbalabuddhivardhama (na) karaM dAnaM pradeyaM budhaiH // 156 // 157. dAnena bhUtAni vazIbhavanti dAnena kIrtyaH pracaranti loke / bhave bhave prArjati saukhyamakSayaM tasmAt sudAnaM satataM pradeyam // 157 // 158. zithilakaTikanpAlaM lambitabhrUlalATaM svaragatiparihInaM mandacakSurghulantam / parijanaparibhUtaM yaSTilagnAgrahastaM vikasitasitakezaM pazya vRddhaM vrajantam // 158 // 159. vItarAgeSu yaddattaM yaddattaM brahmacAriSu / sAgarasya bhavetsaMkhyA tasya saMkhyA na vidyate // 159 // 109
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 subhASitasaMgrahasamuccaya 160. azAsitAraM ca guruM mandasnehaM ca bhrAtaram / adAtAraM ca bhartAraM janasthAneSu sthApayet // 160 // 161. dhanahIno na hInastu dhanaM vA kasya nizcalam / vidyAhInazca yaH kazcit sa hInaH sarvavastuSu // 161 // 162. sa jIvati guNA yasya yasya dharmaH sa jIvati / guNadharmavihInasya jIvataH kiM prayojanam // 162 // 163. nAtyantasaralairbhAvyaM gatvA pazya vanaspatIn / saralAstatra chidyante kubjA: tiSThanti pAdapAH // 163 // 164. adhamA dhanamicchanti dhanamAnaM ca madhyamAH / uttamA mAnamicchanti mAnaM hi mahatAM dhanam // 164 // 165. durjanaH priyavAdI ca naiva vizvAsakAraNam / madhurva( va )sati jihvAgre hRdaye( hadi )hAlAhalaM viSam // 165 // 166. kRpaNena samo dAtA na bhUto na bhaviSyati / aspRzanneva vittAni yaH parebhyaH prayacchati // 166 // 167. hiMsAmaGgiSu mA kRthA vada giraM satyAM na pApAvahAM steyaM varjaya sana(rva)thA paravadhUsaGgaM vimuJcAdarAt / kavicchAparimANamiSTavibhave krodhAdidoSAMstyaja prIti jainamate vidhehi nitarAM dharme yadIcchAsti te // 167 // 168. prANAnna hiMsyAnna pibecca madyaM vadecca satyaM na haretparasvam / parasya bhAryAM manasA'pi necchet svargaM yadIcched gRhavad praveSTum // 168 // 169. kSAntisamaM tapo nAsti santoSAnna paraM sukham / nAsti vidyAsamaM dAnaM nAsti dharmo dayAsamaH // 169 // 170. yo dharmazIlo jitamAnaroSo vidyAvinIto na paropatApI / svadAratuSTaH paradAravarjI na tasya loke bhayamasti kiJcit // 170 // 171. nAhAraM cintayet prAjJo dharmamekaM hi cintayet / AhAro hi manuSyANAM janmanA saha jAyate // 171 // 172. dAnena bhogAn dayayA ca rUpaM dhyAnena mokSaM tapaseSTasiddhim / satyena vAkyaM prazamena pUjAM vRttena janmAgyamupaiti martyaH // 172 //
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 111 sUktasaMgraha 173. rAjyaM ca sampado bhogAH kule janma surUpatA / pANDityamAyurArogyaM dharmasyaitatphalaM viduH // 173 / / 174. raNe vane zatrujalAgnimadhye mahArNave parvatamastake vA / suptaM pramattaM viSamasthitaM vA rakSanti puNyAni purAkRtAni // 174 // 175. dAridyanAzanaM dAnaM zIlaM durgatinAzanam / / ajJAnanAzinI prajJA bhAvanA bhavanAzinI // 175 // 176. krameNa zailaH salilena bhidyate krameNa vAlmIkazikhA'bhivardhate / krameNa vidyA vinayena gRhyate krameNa mokSastapasA'dhigamyate // 176 // 177. varaM parvatadurgeSu bhrAntaM vanacaraiH saha / na mUrkhajanasamparkaH surendrabhavaneSvapi // 177 // 178. tyaktvA jIrNamayaM kAyaM labhate ca navaM vapuH / saMsAre kRtapuNyasya mRtyureva rasAyanam // 178 // 179. no dRSTaM bhuvane zazAGkasadRzaM zuddha jinasyAlayaM no zAstraM viditaM prabodhajanakaM bhavyAmbujAnAM priyam / no dattaM munipuGgavAya satataM dAnaM mayA bhaktitaH kAlo'yaM khalu yAti pApamanaso no sAdhitaM kiJcana // 179 // 180. dharme matirbhavatu kiM bahunA zrutena jIve dayA bhavatu kiM bahubhiH pradAnaiH / zAntaM mano bhavatu kiM kujanairatuSTairArogyamastu vibhavena calena kiM vA ? // 180 // 181. sa dharmo nAsti nAdharmastatsukhaM yatra nA'sukham / tajjJAnaM yatra nA'jJAnaM sA gatiryatra nA''gatiH // 181 // 182. dharmasya kAni liGgAni damaH kSAntirahiMsratA / tapo dAnaM ca zIlaM ca yogo vairAgyameva ca // 182 // 183. kSIyante sarvadAnAni yajJa-homa-balikriyAH / na kSIyate mahAdAnamabhayaM sarvadehinAm // 183 // 184. mAno dhanaM karau zastraM sahAyo yasya pauruSam / ceto mantrI guNo varma sa dhAtrA'pi na jIyate // 184 // 185. [vi.]namatyunnatihetorjIvanahetorvimuJcati prANAn / duHkhIyati sukhahetoH ko mUDhaH sevakAdanyaH ? // 185 / /
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 186. mahatAM sthAnamAzritya phalaM puNyAnusArataH / zrIkaNThakaNThalagno'pi vAsukirmarutAzanaH // 186 // cArutA paradArAya dhanaM lokopataptaye / prabhutvaM sAdhunAzAya khale khalatarA guNAH // 187 // 188. dharmazruteH pApamupaiti nAzaM dharmazruteH puNyamupaiti vRddhim / svargApavargapravarorusaukhyaM dharmazrutereva [na] cAnyato'pi // 188 // zrutvA dharmaM vijAnAti zrutvA tyajati durmatim / zrutvA jJAnamavApnoti zrutvA mokSaM ca gacchati // 189 // 190. dharmArthakAmamokSANAM yasyaiko'pi na vidyate / ajAgalastanasyeva tasya janma nirarthakam // 190 // 1991. dharme rAgaH zrute cintA dAne vyasanamuttamam / indriyArtheSu vairAgyaM saMprAptaM janmanaH phalam // 191 // 192. nRjanmanaH phalaM sAraM yadeva jJAnasevanam / anigUDhasya vIryasya saMyamasya ca dhAraNam // 192 // 193. vizuddhaM mAnasaM yasya rAgAdimalavarjitam / saMsArAgraphalaM tasya sakalaM samupasthitam // 193 // 194. yeSAM na vidyA na tapo na dAnaM na cApi zIlaM na guNo na dharmaH / te martyaloke bhuvi bhArabhUtA manuSyarUpeNa mRgAzcaranti // 194 // 187. 189. 195. pUjA naiva kRtA jinasya kamalaiH kiMjalkagandhotkaTaiH dAnaM naiva caturvidhaM munijane dattaM mayA bhaktitaH / taptaM naiva tapaH sucArucaritaM ratnatrayArAdha [kaM ] [ hA !] kaSTaM jananI mayA pravasane (prasavane) duHkhena saMyojitaH (tA) // 195 // pravrajyA na kRtA vidhAnavihitA proktA ca jaine mate puSpaizcampaka-karNikAra- bakulairnAbhyarcito'yaM jina: / tattvajJAnamahAsamudrataraNe naivApi pAraGgataH kAlo'yaM parapiNDatarkaNaparaiH kAkairiva preritaH // 196 // 196. subhASitasaMgrahasamuccaya 197. sUtrArthI ratnamAlAM dalati dahati vA candanaM bhasma ho ( he ) to: nAvaM vA'sau bhinatti svahitavirahito lohakIlaM jighRkSuH /
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUktasaMgraha 113 200. prApyApyakSaM nidhiM vA tyajati jaDamatinindyabhikSAbhilASI saddharmaM yo na kuryAdasulabhanubhavaM prApya kRcchrAtsukhaiSI // 197 // 198. sthAlyAM vaidUryamayyAM pacati tilakhalaM cAndanairindhanodhaiH / sauvarNairlo( [ )galAgairvilikhati dharaNImarkatUlasya hetoH / chittvA karpUrakhaNDaM dhRtimiha kurute kodravANAM samantAt prApyainAM karmabhUmI na carati matimAn yastapo mandabhAgyaH // 198 // 199. adho'dhaH pazyataH kasya mahimA nopajAyate / uparyupari pazyataH sarva eva daridrati // 199 // tapasaH zayanasyApi rAjyasya vibhavasya ca / jIvitasya hi saumitre ! bhojanaM prathamaM phalam // 200 // niHspRho nAdhikArI syAt nA'kAmI maNDanapriyaH / nA'vidagdhaH priyaM brUyAt sphuTavaktA na vaJcakaH // 201 // 202. apamAnaM puraskRtya mAnaM kRtvA ca pRSTataH / svArthaM samuddharet prAjJaH svArthabhraMzo hi mUrkhatA // 202 // 203. prabhoH kSAnti striyAM lajjA zauryaM zastropajIvinAm / vibhUSaNamiti prAhurvairAgyaM ca tapasvinAm // 203 // 204. iha hasati satAlaM kAntayA sArdhamekaH para iha hi sadu:khaM roditi kSAmakaNThaH / lalitagatirihA'nyo nRtyati prItiyogAditi vividhavicitro hanta ! saMsAramArgaH // 204 // AyurvarSazataM nRNAM parimitaM rAtrau tadardhIkRtaM tasyArdhasya kadAcidardhamadhikaM vRddhatva-bAlye gatam / zeSaM vyAdhi-viyoga-rogasahitaiH sevAdibhirnIyate jIve vAritaraGgacaJcalatare saukhyaM kutaH prANinAm ? // 205 // 206. saMghaH sadguNasaMghasaMgatiguruH saMgho jinairvanditaH saMghaH zAsanavRttiheturasakRt saMghaH satAM muktidaH / tadbhaktyA vihitaM bhujArjitadhanaiH saMghasya yaiH pUjanaM kiM tairnAma na pUjitaM sukRtibhiH kiM kiM na labdhaM phalam ? // 206 // 205.
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 subhASitasaMgrahasamuccaya 207 mahilAnigaDaM dattvA na santuSTaH prajApatiH / bhUyo'pyapatyarUpeNa dadAti galazRGkhalAm // 207 // 208. svabhAvakaThinasyAsya kRtrimA bibhrato natim / guNo'pi parahiMsAyai cApasya ca khalasya ca // 208 // 209. vakratAM bibhrato yasya guhyameva prakAzate / kathaM sa na samAnaH syAt pucchena pizunaH zunaH ? // 209 // 210. na ca hasati nAbhyasUyati na paraM paribhavati nApriyaM vadati / nAkSipya kathAM kathayati lakSaNametat kulInasya // 210 // 211. kAryArthI bhajate loko na kazcit kasyacitpriyaH / vatsaH kSIrakSayaM dRSTvA parityajati mAtaram // 211 // 212. mano vizuddhaM puruSasya tIrthaM vAksaMyamazcendriyanigrahazca / etAni tIrthAni zarIrajAni svargaM ca mokSaM ca nidarzayanti // 212 // 213. adUSitaM nAsti khalena kiJcit guNadviSA doSasamutsukena / pativratA yanna karoti jAraM savyAdhiyonIti khalA vadanti // 213 // 214. sUkSmaM jinendravacanaM hetubhiryanna gRhyate / AjJAsiddhaM tu tad grAhyaM nAnyathAvAdino jinAH // 214 // 215. parIkSA sarvazAstreSu kartavyA ca vicakSaNaiH / na kuzAstrapraNItena kartavyaM viSabhakSaNam // 215 // 216. guNairuttuGgatAM yAti noccairAsanasaMsthitaH / prAsAdazikharArUDho na kAko garuDAyate // 216 // 217. kecijjanAH sakalameva jagatsamastaM bhartuM ka(ku)Tumbamapare svakamAtramanye / asmadvidhAH punarabhyA(bhA)gyabhujaGgadaSTAH zaktA bhavanti na nijodarapUraNe'pi // 217 // 218. saMsAre trINi ratnAni jalamannaM subhASitam / jaDairupalakhaNDeSu ratnasaMjJA prakIrtitA // 218 // 219. viSasya viSayANAM ca viduratyantamantaram / upabhuktaM viSaM hanti viSayAH smaraNAdapi // 219 //
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUktasaMgraha 115 220. vane'pi doSAH prabhavaM[ti rAgiNAM gRhe'pi paJcendriyanigrahastapaH / akutsite karmaNi yaH pravartate nivRttarAgasya gRhaM tapovanam // 220 // ] -x
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 atyArjavahRdayAnAM atyuddAmazikhairnakhai adUSitaM nAsti adRSTamukhabhaGgasya adhamA dhanamicchanti adho'dhaH pazyataH anabhyAse viSaM anAyake na sthAtavyaM annAsattammi anuktA api te anupahasitavRddha apamAnaM puraskRtya aprakaTIkRtazaktiH abhimAnadhanaM yeSAM abhracchAyA tRNA abhyasyatAM pravacana arthAturANAM na alasasya kuto avalepo zucerapya azAsitAraM ca asaMtuSTAdvijA ahirbiDAlo jAmAtA zlokAnukramaNikA AyurvarSazataM Aryajana varjitA AlasyaM tyakta AlasyaM nArabheta 13 7 213 124 164 199 93 90 32 31 9 202 44 67 104 47 91 96 22,24 160 80 46 25 108 39 20 subhASitasaMgrahasamuccaya Avarjite'dAtari AsAro'pi hi saMsAra idaM puNyamidaM indriyANi pazu IpsitaM manasA sarvaM iha vasati satAlaM udaye kuruSva udyogamya te udyamAdanivRttasya udyuktasyApramatta upabhogakAtarANA upAye'pi nopakRtaM eka eva khago ekamapyakSaraM yastu kapilAnAM sahastraM karmAyattaM phalaM krameNa zailaH salilena kAryArthI bhajate kAle kalau rAjani kAzazvAsAtisAro aho khalabhujaGga aho prakRtisAdRzyaM AdAnagarvasaMgraha AdAya vAri parita: 124. ru.va. 503, 199. su.ko. 1687, 25. sU.ra.ko. 71, 20. su.ko. 1041-su.va. 891-sU.mU. 2701, 205. vairAgya, 105, 114. su.va. 674, 150. nIti. 89, 63. sU.ra.ko. 308. kA zrIH zroNyAma kiM kurmaH kimupA 205 12 15 81 19 18 34 79 78 203 74 116 87 63 112 70 114 147 38 150 176 211 37 65 11 62
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ mr mm 103 mr 72 175 sUktasaMgraha 117 kiM tayA kriyate 125 jJAnadarzanacAritra 23 kimiha kapAlakama tapasaH zayana 200 kIranti jAI tyaktvA jIrNamayaM 178 kumitre nAsti tAnIndriyANyavika kRte pratikRtaM 100 tAvadbhadrA puruSA 117 kRpaNena samo 166 tRNavad gaNayati kecijjanAH sakala 217 dAnaM khyAtikaraM 156 ko deza: panthAna dAnaM bhogo nAza 123 ko vIrasya manasvi dAne tapasi zaurye 95 kSAntisamaM tapo 169 dAnena tiSThanti 155 kSIyante sarvadAnAni 183 dAnena bhUtAni 157 garja vA varSa vA 118 dAnena bhogAn 172 galagarji vinApya dAridyanAzanaM dAnaM guNA yatra na pUjyante 107 durjanaH parihartavyo guNeSvAdaraH kriyatAM 106 durjanaH priyavAdI guNairuttuGgatAM yAti 216 durjanenocyamAnAni 111 ghaTasarpaprabhAvena 129 devatArAdhane vidyA 94 ghRtAdaSTaguNaM deve dvije tathA caiUNa gharaM dhanavAn duSkulIno 139 cArutA paradArAya 187 dhanahIno na hIna jai gehaM paidiyaha dhanyAsta eva jananyA api nAkhyeyaM dharmaM carataH sAdho jAI jayaMmi garuyA dharmazruteH pApamu 188 jalabindunipAtena 122 dharmasya kAni liGgAni 182 jAtiryAtuM rasAtalaM dharme matirbhavatu 180 jinapUjA gurau bhaktiH dharme rAgaH zrute jIryanti jIryata 152 dharmArthakAmamokSA 190 166. su.va. 468 - sU.ra.ko. 402, 1 sU.ra.hA. 171.1 216. sU.ra.ko. 507, 187. sU.ra.ko. 69, 134. nIti. 39 - sU.mu. 125.9 152. sU.ra.hA. 175.2 1. nIti. 40, 110. nIti. 53-su.va. 355 sU.ra.hA. 32.24 111. su.va. 358 -sU.ra.ko. 66, sU.ra.hA. 32.16. 126. zRMgAra. 4 165 35 134 0
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 145 89 5 s 185 212 86 88 m h 121 s 118 subhASitasaMgrahasamuccaya dhRtibhAvanayA duHkhaM bhAgyakSayeNa kSIyante na kASThe vidyate 120 bhikSurvilAsI na garna varAhaiH 36 bhojanasya ghRtaM na ca hasati nAbhya 210 majjatvambhasi 146 nadItIre ye vRkSAH 101 mano vizuddhaM puru namatyunnatihetoH mano vizuddhaM na mahatAM sthAnamAzritya 186 mahilA nigaDaM dattvA 207 nAgnistRpyati mAno dhanaM karau 184 nAtyantamRdunA mukhaM valibhirAkrAntaM 133 nAtyantasaralai 163 mukhadoSeNa badhyante 131 nAdRSTaM bhuvane 179 yajjIvyate kSaNama nAhAraM cintayet 171 yatsevanto narapati nijaguNagaNasaubhA yathA gajapatiH 109 niHspRho nAdhikArI yathA dhenusahastre nyAyaM pAlayatAM yadi jalena vizuddhya paTu raTati palita 132 yadi dhaninaH satpuruSAH 118 paDhiyaM suNiyaM yadi mokSamabhIpsasi 143 padminyo rAjahaMsA 73 yadi vahati tridaNDaM 135 parIkSA sarvazAstre 215 yad gAyanti ca pANDitye gaNite 92 yamamiva gRhItadaNDaM 154 pUjA naiva kRtA yasya cittaM dravIbhUtaM 142 pradhAnatApadasyaiva 126 yasya putrA vaze prabho zAntiH striyAM 203 yasyArthAstasya 140 pravrajyA na kRtA yasyAsti vittaM 138 prANAnna hi hiMsyA yA vardhitA: kari prAyeNa hi yadapathyaM 24 ye zUrAH samare 70 prArabhate na hi sujana yeSAM na vidyA bharaheravayavideha 488 ye strIsaMghorusaMspRSTAM 41 bhavati ca na bhavati 14 yo dharmazIlo jina 86. sU.ra.hA. 54.7, 146. nIti. 101, 140. su.va. 2816, 97. sU.ra.hA. 163.47 138. nIti. 41, 194. nIti. 13 h 195 168 75 194 170
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 119 218 206 162 8 181 58 119 -77 45 76 98 60 sUktasaMgraha yo vyasanena vyathate raNe vane zatru rAjA kulavadhUrviprA rAjyaM ca sampado liGginaM ca gurUM vakratAM bibhrato vacanaM vacanaM hi vadanaM dazanavihInaM vane'pi doSAH vayovRddhAstapovRddhA varaM parvatadurgeSu varNaM sitaM jhaTiti vAtena yadi ca kSIraM vidagdho'pi suvRtto vidhAnavihitaM karma vidhAnavihite mArge vinayaM rAjaputrebhyaH vizuddhaM mAnasaM viSayA yasyA nAcchannAH viSayI viSayavimuktaM viSayI viSayAsaktaM viSasya viSayANAM vItarAgeSu yaddattaM zAstraM sunizcita zithilakaTikapAlaM zrutaratnameva dhAe~ zrutvA dharmaM vijAnAti SaTpadaH puSpamadhyastho 16 saMsAre trINi ratnAni 174 saMghaH sadguNasaMgha 105 sa jIvati guNA 173 santoSastriSu kartavyaH 101 sadbhAvo nAsti vezyA 209 sa dharmo nAsti sarvatra mukharacapalAH 153 sarvanAze samutpanne 220 sarvasya hi mano 141 sarveSAmeva jantUnAM 177 sarveSAmeva ratnAnAm 151 sukavizramAnabhijJe 128 sukule yojayet sukhazayyAsanaM 148 surUpo'hamiti jJAtvA 149 sUkSmaM jinendra 82 sUyodaNaM javanaM sUtrArthI ratnamAlAM 144 sthAnapracyutirunnati 28 sthAlyAM vaidUrya 27 spRzyA na na bata 219 svabhAvakaThinasya 159 hAraviyaM sammattaM hiMsAmaGgiSu mA kRthA 158 hetuyuktaM ca pathyaM 61 he dAridya namastubhyaM 188 hoi rasAluya jahA 127 113 214 193 197 198 21 208 167 130 137 55 84 177. nIti. 14, 220. sU.ra.hA, 196.20. 198. nIti. 100-su.va. 2045, 208. sU.mu.8.7, 137. sU.ra.hA.176. 13 219. sU.ra.hA. 196.3
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 subhASitasaMgrahasamuccaya chandaHsUcI anuSTupa 8, 15, 17, 18, 22, 23, 25, 26, 30, 31, 34, 35, 36, 38, 40, 41, 45, 46, 57, 59, 62, 63, 67, 68, 73, 76-88, 90, 92-116, 120-122, 124-131, 133, 137, 139-142, 144, 145, 147-150, 152, 159-166, 169, 171, 173, 175, 177, 178, 181-187, 189 -193, 199-203, 207-209, 211, 214-216, 218, 219. 3, 9, 12-14, 16, 19, 24, 27, 28, 29, 32, 33, 39, 42, 44, 48-51, 53, 54, 56, 57, 60, 61, 64, 69, 70, 72, 74, 75, 117, 119, 123, 132, 153, 154, 210 129 AryA 0. ororm indravajrA- 91, 172, 188, 194 upajAti 44, 89, 138, 155, 157, 168, 170, 174, 212, 213. upendrajAH 118 tATaka 143 mandAkrAntA mAlinI 135, 158, 204 vaMzasthavila 176, 220 vasaMtatilakA 1, 6, 20, 37, 47, 55, 66, 136, 151, 180, 217. zArdUlavikrIDita 4, 5, 7, 10, 22, 52, 71, 134, 146, 156, 167, 179, 195, 196, 205, 206. 16 stragdharA 11, 65, 197, 198 or or 220
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ more can
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 subhASitasaMgrahasamuccaya sUktAvalI // OM 'ko'yaM nAtha ?, jino, bhavettava vazI, naivaM pratApI priye !, huMDaM tarhi ........... zauryAvalepakriyAm / moho'nena vinirjitaH prabhurasau, tatkiGkarAH ke?, vayaM, itthaM yo rati-kAmajalpaviSayaH so'yaM jinaH pAtu vaH // 1 // apAyAH pratipadyante]puNyabhAjAmupAyatAm / sadA prasuvate'kasmAdvipado'pi hi sampadaH // 2 // vidyudyotairivA'puNyairAzliSTAH puSpitA api / bhavanti niSphalAH puMsAmAzAzcutalatA iva // 3 // madhyerAjasabhaM mahAjanasabhAmadhye vaNigmandire mAnyAnAM sadane dhanAdhipagRhe hah tathA mantriNAm / viprANAM zramaNAzrame'maladhiyAM madhye pareSAmapi pUjyAH zIlayujo bhavanti manujAH sarvatra [devAH iva // 4 // kiM kiM nopakRtaM tena kiM na dattaM mahAtmanA / priyaM prasannavadanena prathamaM yena bhASitam // 5 // sakRdapi guNAya mahatAM mahadapi doSAya doSiNAM sukRtam / tRNamapi dugdhAya gavAM dugdhamapi viSAya sarpANAm // 6 // upabhogo'pAyaparo vAJchati yaH zamayituM viSayatRSNAm / dhAvatyAkramitumasau puro'parAhne nijacchAyAm // 7 // AtmA sarvagato yadi priyatamAvizleSaduHkhAGkito nityazcedvirahajvareNa mahatA kiM nIyate vikriyAm / prAgAsId yadi sakriyo'yamadhunA[kiM] niSkriyatvaM gataH prAyo bhAgyaviparyaye mayi mudhA siddhAntasiddhAnyapi // 8 // yAta vA'pi tava svAntaM kAnte ! kAryaM tvayA mama / yadevA'rthakriyAkAri tadeva paramArthasat // 9 // api caNDAnalodbhUtataraGgasya mahodadheH / zakyate prasaro roddhaM nA'nuraktasya cetasaH // 10 // 10.
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUktAvalI (laghu) 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. asmAkaM bata maNDale prathamataH patyA karaH pAtyate kAJcI- kuntaladeza - madhyaviSayAn hitvA samiddhazriyaH / jJAtvetIva payodharau mRgadRzo jAto vikRSTAnanau no nIco'pi parAbhavaM viSahate kintUnnatau tAdRzau // 11 // kutastasyAsti rAjyazrIH kutaH santi mRgekSaNAH / yasya zUraM vinItaM ca mitraM nAsti vinizcitam // 12 // yadindorjAteyaM kathamapi laghurlakSmakaNikA vidhAturdoSo'yaM na tu gaNanidhestasya kimapi / sa kiM putro nAtrerna kimu [ ? ] hacUDAmaNirasau na kiM hanti dhvAntaM jagadupari kiM vA na vasati // 13 // yadindoranveti pralayamudayaM vA nidhirapAmupAdhistatrA'yaM bhavati janikartuH prakRtitaH / ayaM kaH sambandho yadanuharate tasya kumudaM vizuddhAH zuddhAnAM dhruvamanabhisandhipraNayinaH // 14 // yadi kriyate karma tatparatropatiSThati / mUlasikteSu vRkSeSu phalaM zAkhAsu jAyate // 15 // kSipatvagnau dattaM jalamatha payode patirapA - pekSante'rthitvaM na tu guNamudAraprakRtayaH / idaM cintyaM kintu kva ca vinihitaM bhasma bhavati kva ca nyastaM svasti pradizati samastasya jagataH // 16 // vacanamAtreNa mAdhuryaM mayUra ! tava jRmbhate / uragagrasananistriMzakarmabhirdAruNo bhavAn // 17 // mahatA puNyapaNyena krIteyaM kApi naustvayA / pAraM duHkhodadhergantuM tvara yAvanna bhidyate // 18 // atyAryamatidAtAramatizUramativratam / prajJAbhimAninaM caiva zrIrbhayAnnopasarpati // 19 // nA''ste mAlinyabhIteH sakalaguNagaNaH saMnidhAne'pi yeSAM yeSAM santoSapoSaH satatamapi satAM dUSaNodghoSaNena / 123
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 21. 24. subhASitasaMgrahasamuccaya teSAmAzIviSANA]miva sakalajaganninimittAhitAnAM karNe karNejapAnAM viSamiva vacanaM kaH sakarNaH karoti // 20 // lakSmIbhraSTo'pi daivAduditavipadapi spaSTadRSTAnyadoSopyajJAvajJAhato'pi kSayabhRdapi khalAlIkavAkyAkulo'pi / naiva tyaktvA''ryacaryAM kathamapi sahajAM sajjano'sajjanaH syAt kiM kumbhaH zAtakaumbhaH kathamapi bhavati trApuSo jAtuko vA // 21 // guNavAniti prasiddhiH saMnihitaireva bhavati guNavadbhiH / khyAto madhurjagatyapi sumanobhiH surabhibhiH surabhiH // 22 // ziSTAcAra iti (itIva) vighnavihite zAstuH pramANIkRtaM zAstra syAditi saMnirodha iti vA vighnasya sampadyatAm / zAstrAdau kRtabuddhayo vidadhate yeneSTadevastuti tenetthaM bhagavAnapi pravavRte prajJAdhano'yaM kaviH // 23 // arhan haro hariranAdiranAhatazca buddho budho niravadhividhiravyayazca / ityAdyanekavidhanirmalanAmadheyaM zuddhAzayaH paramahaMsamahaM namAmi // 24 // tatpANDityaM na patati punaryena saMsAracakre sA samprItirna patati punaryA kRte vA'kRte vA / te kiM bhogA ratiSu viduSAM ye na vAcyAH pareSAM tatkartavyaM kimiha bahunA yena bhUyo na bhUyaH // 25 // tathye dharme dhvastahiMsAprabandhe deve raagdvessmohaadimukte| sAdhau sarvagranthasandarbhahIne saMvego'sau nizcalo yo'nurAgaH // 26 // ajAnan dAhAtmyaM patati zalabhastatra dahane na mIno'pi jJAtvA bata baDizamaznAti pizitam / vijAnanto hyete vayamiha vipajjAlajaTilAn na muJcAmaH kAmAnahaha gahano mohamahimA // 27 // yatkRSNAni dizAM mukhAni tanuSe yadgarjasi proSitastrIcetAMsi dadhAsi yadbhayabharaM bhUyastaDidvibhramaiH / etadvArida ! bAhyameva bhavato madhye tu naisargika tatpuSpatyamRtaM yadatra jagatAM jIvAtave jAyate // 28 // 27. 28.
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUktAvalI (laghu) 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. namasyAmo devAnnanu hatavidheste'pi vazagAH vidhirvandyaH so'pi pratiniyatakarmaikaphaladaH / phalaM karmAyattaM yadi kimamaraiH kiM ca vidhinA namaH satkarmabhyo vidhirapi na yebhyaH prabhavati // 29 // dharmo'yaM dhanavallabheSu dhanadaH kAmArthinAM kAmadaH saubhAgyArthiSu tatpradaH kimaparaM putrArthinAM putradaH / rAjyArthiSvapi rAjyadaH kimathavA nAnAvikalpairnRNAM tatkiM yanna dadAti ? kiM ca tanute svargApavargAvapi // 30 // na rAjJAmAjJA'tra prabhavati paratra pratikRtau na putro mitraM vA bhavati na kalatraM na sujanaH / na pattirvittaM vA bahubhirathavA kiM pralapitaiH sahAya: saMsAre [bhavati ? ] jinadharma : paramiha // 31 // mArge lokaH kati [paya] padakSepasAdhye purastAt nirvAho me kathamiti bhaveccintayA vyagracittaH / saMsArAkhye punariha pathi pratyahaM laGghanIye niHsIme'smin kimiti kudhiyaH susthitAH saJcaranti // 32 // bhavati subhagamUrtiH khecarazcakravartI dhanapatiravanIzo vAsudevo vipazcit / kimiha bahubhiruktairlabhyate sarvameko niravadhibhavavArddhA durlabho jainadharmaH // 33 // sabhA keyaM ko'haM ka iha samayaH saMprati vacaH priyaM kiM sarveSAM saphalamidamAhosvidaphalam / iti prekSApUrvaM nigadati na yazcAruvacanaM sa yadvAdI mUDho vrajati nipuNaM hAsyapadavIm // 34 // mAtA pitA kalAcArya eteSAM jJAtayastathA / vRddhA dharmopadeSTAro guruvargaH satAM mataH // 35 // pUjanaM cA'sya vijJeyaM trisandhyaM namanakriyA / tasyA'navasare'pyuccaizcetasyAropitasya tu // 36 // alpasthAnAdiyogazca tadante nibhRtAsanam / nAmagrahazca nA'sthAne nA'varNazravaNaM kvacit // 37 // 125
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43. subhASitasaMgrahasamuccaya sArANAM ca yathAzakti vastrAdInAM nivedanam / paralokakriyANAM ca kAraNaM tena sarvadA // 38 // tyAgazca tadaniSTAnAM tadiSTeSu pravartanam / aucityena tvidaM jJeyamAhurdharmAdyapIDayA // 39 // tadAsanAdyabhogazca tIrthe tadvittayojanam / tadvimbanyAsa-saMskAra UrdhvadehakriyA parA // 40 // samucitadharmasamAhitamanucitaparihArapUtamucitajJam / savinayamavipratArakamiti dharmArthI guruM vadati / vinA gurubhyo guNanIradhibhyo jAnAti dharmaM na vicakSaNo'pi / nirIkSate kutra padArthasArthaM vinA prakAzaM zubhalocano'pi // 42 // .... ...........ti viSayavAritagatiH / bake cAndraH sarvo guNasamudayaH kiJcidadhiko guNA: sthAne mAnyA naravara ! na hi sthAnarahitAH // 50 // ye kAkiNImapi mahApaNahiNDamAnaraNDAkaraNDazaraNAM na guNA labhante / te bandhakovidakuvinta(nda)karAravindamaitrImavApya nRpatInapi lobhayanti // 51 // yatpayodharabhAreSu mauktikairnihitaM padam / tatpracchAditarandhrANAM [guNAnA]meva ceSTitam // 52 // guNeSvAdara: kAryo na vitteSu kadAcana / sulabhaM guNinAM dravyaM durlabhA dhaninAM guNAH // 53 // guNini guNajJo ramate nA'guNazIlasya guNini paritoSaH / alireti vanAtkamalaM na dardurAstvekavAse'pi // 54 // vada bho bhaTa ! kiM kurmaH karmaNAM gatirIdRzI / duSidhAtorivA'smAkaM guNo doSAya jAyate // 55 // utpatati patati tiSThati bhUmau pariluThati khanati cA''dhAram / kardamakUpe ghaTakaH saguNo'pi na pUrayatyudaram // 56 //
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 127 sUktAvalI (laghu) 57. jIryanti jIryata: kezA dantA jIryanti jIryataH / cakSuH zrotrANi jIryanti tRSNaikA taruNAyate // 57 // 58. duHkhaM duSkRtasaMkSayAya mahatAM kSAnteH padaM vairiNaH kAyasyA'zucitA virAgapadavI saMvegaheturjarA / sarvatyAgamahotsavAya maraNaM jAtiH suhRtprItaye sampadbhiH paripUritaM jagadidaM sthAnaM vipatteH kutaH ? // 58 // 59. prANA mRtyubhayena yauvanamidaM vRddhatvadoSAhataM iSTAniSTaviyogasaGgamamahAduHkhaiH sukhaM pIDitam / evaM nA'tra sukhaM tathA'pi virase saMsAranimbadrume jIvo dharmarasAnabhijJahRdayastasmin punardhAvati // 59 // 60. rahitaM mahatA zocati rahayati mahimA na jAtu kRtamanasaH / zocatu jagadAtmAnaM yatraiva ravirdinaM tatra // 60 // yathA caturbhiH kanakaM parIkSyate nirgharSaNa-cchedana-tApa-tADanaiH / tathaiva dharmo viduSA parIkSyate zrutena zIlena tapo-dayAguNaiH // 61 // ya ete zRGgAgrasthitaharitavRkSAH zikhariNaH zravantyo yAzcaitA: pracurasalilavyAptavasudhAH / yadanyadvA kiJcicciramaciramapyasti bhuvane dinaiH kaizcid yAtaistadiha khalu sarvaM na bhavitA // 2 // 63. zuzrUSamR(sva?)sudharmamAptagaditaM madhyasthabuddhyA tvamuM mImAMsasva gurUnnamaskuru kuruSvA'tucchamacchaM manaH / saddAnaM sa tu vAJchitaM nanu satAM tattvaM manuSva sphuTaM dAkSa(kSi)NyaM bhaja sajjanAn saja yaja zreyasyaghaughaM tyaja // 63 // 64. phalAnvitodharmayazo'rthanAzana:(?) bhavedapArthaH svazarIratApanaH / na ceha nA'mutra hitAya yaH satAM manAMsi kopaH sa samAzrayetkatham // 64 // mucyate bandhanAd vRntaM vRntAtpuSpaM pramucyate / klizyamAno'pi duSputraiH pitA snehaM na muJcati // 65 // 66. ane(anye)bhyaH svecchayA dadyAt prANAn prANI jayaM punaH / nA'pi putrAya ziSyAya gurave prativAdine // 66 // 62.
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 67. subhASitasaMgrahasamuccaya tApaM stamberamasya prakay ya ]ti karaH zIkaraiH kukSimukSan pakAMkampastanAM vahati taTatUlapuNapaNyAGganAdibhi (?) // 67 // strImudrAM jhaSaketanasya mahatI sarvArthasampatkarI ye mUDhAH pravihAya yAnti kudhiyo mithyA [phalA]nveSiNaH / te tenaiva nihatya nirdayataraM nagnIkRtA maNDitAH kecitpaJcazikhIkRtAzca jaTina: kApAlikAzcA'pare // 68 // vacanIyameva maraNaM bhavati kulInasya lokamadhye'smin / maraNaM kAlapariNatiriyaM tu jagato'pi sAmAnyam // 69 // 69. [etaavdev]||
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUktAvalI (laghu) 129 zlokAnukramaNikA 20 66 35 62 52 ajAnan dAhAtmyaM 27 nA''ste mAlinyabhIte: atyAryamati 19 pUjanaM cAsya vijJeyaM anyebhyaH svecchayA prANA mRtyubhayena apAyA: pratipadya 2 phalAnvito dharmaH api caNDAnalodbhUta 10 bhavati subhagamUrtiH 33 arhan haro hari 24 madhyerAjasabhaM alpasthAnAdiyogazca 37 mahatA puNyapaNyena asmAkaM bata maNDale mAtA pitA kalAcArya AtmA sarvagato 8 mArge lokaH katipaya utpatati patati 56 mucyate bandhanAd vRntaM upabhogo'pAyaparo 7 ya ete zRGgAgra kiM kiM nopakRtaM 5 yatkRSNAni dizAM 28 kutastasyAsti 12 yatpayodharabhAreSu ko'yaM nAtha jino 1 yatpANDityaM na patati kSipatvagnau dattaM yathA caturbhiH kanakaM guNavAniti prasiddhaH 22 yadindoranveti guNini guNajJo 54 yadindorjAto'yaM guNeSvAdaraH kAryoM 53 yadiha kriyate karma jIryanti jIryataH 57 yAtu kapi tava tathye dharme dhvastaH 26 ye kAkiNImapi tadAsanAdyabhogazca rahitaM mahatA tApaM stamberamasya 67 lakSmIbhraSTo'pi tyAgazca tadaniSTA 39 vacanamAtreNa mAdhuryaM 17 duHkhaM duSkRtasaMkSayAya 58 vacanIyameva maraNaM dharmo'yaM dhanavallabheSu 34 vada bho bhaTa ! kiM kurmaH namasyAmo devAnnanu 29 vidyudyotairiva na rAjJAmAjJA'tra 31 vinA gurubhyo guNa 27.sU.mu. 131/73 / 19. su.va. 2646, su.ra.hA. 167/2 / 54. zA.pa. 293 / 57. sU.ra.hA. 175/2 / 29. su.va. 3079. 13 . . 9 oc 0 0 0 m mmr
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13) ziSTAcAra itIva zuzrUSasva dharmamA sakRdapi guNAya sabhA ke'yaM ko'haM subhASitasaMgrahasamuccaya 23 samucitadharma 41 63 sArANAM ca yathAzakti 38 6 strImudrAM jhaSaketanasya 34 68 chandaHsUcI anuSTup 2, 3, 5, 9, 10, 12, 15, 17, 18, 19, 35, 36, 37, 38, 39, 40, 52, 53, 55, 65, 66 AryA 6, 7, 22, 23, 41, 54, 56, 57, 60, 69 indravajrA 26 upendravajrA 42 mandAkrAntA 25, 2 mAlinI vasaMtatilakA 24, 51 vaMzasthavila 61, 62, 64 zArdUlavikrIDita 1, 4, 8, 11, 28, 30, 58, 59, 62, 68 zikhariNI 13, 14, 16, 27, 29, 31, 34 (50) sragdharA 20, 21, 67 10 avAcya 42-47 68. zRMgAra 59.
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
_