Book Title: Shakt Sampraday
Author(s): Narmada Devshankar Mehta
Publisher: Farbas Gujarati Sabha
Catalog link: https://jainqq.org/explore/035253/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'I DRIIS7. Illlebic hef dAdAsAheba, bhAvanagara. phona : 0278-2425322 3004846 gujarAtI sabhA - graMthamALA naM. 13 kita saMpradyAya tenA siddhAntA, gujarAtamAM tene pracAra, ane gujarAtI sAhitya upara asara lekhaka, zrI. di. ba. narmadAzaMkara devazaMkara mahetA, bI. e. divAna sAheba - khaMbhAta rAjasthAna khaMbhAta prakAzaka, zrI phArbasa gujarAtI sabhA - muMbaI saM. 1988 I. sa. 1932 AvRtti 1 lI prata 750 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara Surat www.umaragyanbhandar.com Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tho phArbasa gujarAtI sabhA-graMthamALA naM. 13 zAkata saMpradAya tenA siddhAnto, gujarAtamAM tene pracAra, ane gujarAtI sAhitya upara asara lekhaka, zrI. di. ba. narmadAzaMkara devazaMkara mahetA, bI. e. divAna sAheba - khaMbhAta rAjasthAna khaMbhAta prakAzaka, zrI phArbasa gujarAtI seksa - muMbaI saM. 1988 prata 750 I. sa. 1932 AvRtti 1 lI mUlya rUA. 1-6-2 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 .66 prakAzaka, rA, rA, harasiddhabhAI vajubhAI diveTIyA, ema. e., elaela. bI, eDavokeTa, hAIkorTa, muMbaI. mAnArtha maMtrI, zrI phArbasa gujarAtI sabhA - muMbaI mahArAja menzansa, senDarTa roDa, muMbaI naM. 4. """"" (c) S " ooooooooooooooooooooooooooooo oooooooooooooooooooooooooooooo mudrakaH zaMkararAya amRtarAya jJAnamandira prInTIMga presa, rAyapura, amadAvAda. oooooooooooooooooooooooooooooooo Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA dharmo ane saMpradAya saMbaMdhI graMthAvali 4 zrI phArbasa gujarAtI sabhA - muMbaIe gujarAtanA mukhya mukhya "dharmavA saMpradAyanA siddhAnta, gujarAtamAM tene pracAra ane gujarAtI sAhitya upara tenI asara " e nAmanI graMthAvali prakaTa karavAne upakrama I. sa. 1913 thI Adarelo che. tene anusarIne prastuta graMthAvalinA pahelA graMtha tarIke "jaina ane bauddha dharma - tenA siddhAnta, gujarAtamAM pracAra ane tenI gujarAtI sAhitya upara asara" e nAmano nibaMdha hariphAIthI lakhAvavA vidvAnene nimaMtryA hatA. temAMthI rA. ra. mehanalAla dalIcaMda dezAI bI. e., ela ela. bI, vakIlane nibaMdha pasaMda thayo hate; ane temane e graMtha yojanA pramANe TharAveluM chApavAnuM pAritoSika leI pitAne kharce pitAnA mAlIkI hakakathI chapAvavA jaNAvyuM hatuM. paraMtu aneka ghaTatI tAkIda karyA chatAM haju sudhI temaNe e nibaMdha chApavA vyavasthA karI nathI. te pachI "vaiSNava dharmane saMkSipta itihAsa" -enA bhinna bhinna matanA mukhya mukhya siddhAnA tema ja gujarAtamAM tenA pracAranA nirUpaNa sAthe eka nibaMdha hariphAIthI lakhAvarAvyuM hatuM. temAMthI ra. rA. durgAzaMkara kevaLarAma zAstrIne nibaMdha pasaMda thayo ane te sane 1917 mAM chapAyo che. te pachI e ja dhoraNe "zIva dharmane saMkSipta ItihAsa"enA bhinna bhinna matanA mukhya mukhya siddhAntanA tathA enA gujarAtamAM nirUpaNa sAthe hariphathI lakhAvarAvelA nibaMdhamAMthI rA. rA. durgAzaMkara kevaLarAma zAstrIne nibaMdha pasaMda che ane te sane-1921 mAM chapAye che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparAMta "ahunavara, e nAmane sarjanajUna maMtrapArasI dharmatattvanuM vaidika daSTie avalokana" e nibaMdha 2. rA. mAnazaMkara pItAMbaradAsa mahetAna sabhAe prakaTa karela che. te pachI prastuta graMthAvaline A be nibaMdha " zAtasaMpradAya - tenA siddhAnta, gujarAtamAM tene pracAra, ane gujarAtI sAhitya upara tenI asara" zrI. di. bA. narmadAzaMkara devazaMkara mahetA bI. e., divAna sAheba, khaMbhAta saMsthAna, emane prakaTa thAya che. ahiM eka e neMdha karavAnI che ke, prastuta nibaMdha sAthe alaga kethaLImAM zilAchApa upara chApelAM be zrI ca zAkta saMpradAyanA be bhinna matonAM DelAM che. emAMnuM eka cakra zrIyuta di. bA. narmadAzaMkara devazaMkara mahetAe amadAvAdanA eka joSI zrI. girajAzaMkara pAse tayAra karAveluM che. bIjuM zrIcakra muMbaInI zrI mammAdevI saMskRta pAThazALAnA AcArya, vidyAvAridhi, zrIyuta motIrAma kalyANajI zAstrIe sabhAnI vinati uparathI taiyAra kareluM che. te uparAMta pariziSTa 1 lAmAM "hAdi vidyA" nA zrI cakranAM paddhati ane paTela vidvAna zAstrIjI motIrAma kalyANajIe taiyAra karela che. uparAMta temaNe ja A ba zrI ca bhAre parizrama laIne jAtidekharekhathI muMbaInA zrI jagadIzvara presamAM chapAvI ApyAM che, te mATe temane sabhA taraphathI khAsa AbhAra mAnavAne che. muMbAI, tA. 28-ra-2) harasiddhabhAI vajubhAI diveTIyA. mAnArtha maMtrI zrI ke. gu. sabhA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI phArbasa gujarAtI sabhA-muMbaI sAhityapracArane uttejananI yojanA zALA-pAThazALAone inAma mATe tema pustakAlayonA saMgraha mATe aDadhI kismatanI goThavaNa zrI phArbasa gujarAtI sabhA, muMbaIe, sane 1971thI muMbAI IlAkAnAM sarakArI, dezI rAjyanAM tema ja myunIsIpAlITIo ane lokala boDaeNnAM keLavaNu khAtAomAM abhyAsa tathA vAMcanaprasAra dvArA tathA vidyArthIone apAtAM InAmo dvArA, temaja temanA hastakanI nizALenI tathA sArvajanika lAIbrerIe ane pustakAlayomAM gujarAtI sAhityane prasAra bahoLA pramANamAM sahelAIthI, ochA kharce thaI zake te mATe potAnI mAlikInAM pustako (rAsamALA bhAga 1-2 sivAya) adhI kismata ane rAsamALA (bhAga 1-2) sADA bAra TakAnA kamIzanathI upalI saMsthAone vecAtAM laI zakavAnI anulatA karI ApavA TharAvyuM che. sUcanA: upalI saMsthAomAMnI jemane A pustaka ardha kismate vecAtAM levAM heya, temaNe nIcene saranAme patravyavahAra kare. rA. rA. harasiddhabhAI vajubhAI diveTIyA, ema, e., elaela.bI., eDavokeTa, hAIkorTa, muMbaI. mAnArtha maMtrI, zrI phArbasa gujarAtI sabhA, mahArAja menzansa, seva roDa, muMbaI naM. 4 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI phArbasa gujarAtI sabhAnI mAlikInAM pustaka 1-2 rAsamALA (sacitra ) tRtIya AvRtti, bhAga 1 lA, tathA joH sva. zrI. alekajhAnDara kinlAka phAse racelI, ane di. kha, raNache|DabhAI udayarAma davee bhASAntara karelI, darekanuM mUlya rUA. 5-8-0 4 mArkasa ArelIasa enTonInasanA suvicAra -bhASAntarakAra, iDaranareza svargastha zrI. mahArAnta sara kesarIsi'ra7; rA. rA. nagInadAsa pu. saMghavIe sa'grahelAM saMskRta subhASita ane tattvajJAnanAM vacane sAthe mAya rUA. ra-0-0 5-6 zrI phAsa gujarAtI sabhAnAM hastalikhita pustakeAnI savistara nAmAvali, bhAga 1 lA, tathA bhAga 2 joH taiyAra karanAra rA. rA. a-bAlAla bulAkhIrAma jAnI, khI. e., darekanuM mUlya rUA. 2-0-0 7 gujarAtanAM aitihAsika sAdhanA bhAga 1-2 (sAthe bhegA) taiyAra karanAra na dAzakara vallabhajI dvivedI; mUlya rUA. 1-0-0 8 rasakalela : bALAoe gAvAnAM srIjIvananAM gItA ; saMpAdaka rA. rA. chaganalAla vidyArAma rAvaLa, mahetAjI. mUlya rUA. 0-10-0 huM pradhabatrIsI ( kavizrI mAMDaNukRta ) ane rAvaNama dedarI savAda ( kavi zrIdharaSkRta ); saMpAdaka ane sazeAdhaka sva. rA. maNilAla akArabhAi vyAsa; TIkA ane upeAdhAta lakhanAra, rA. rA. zakaraprasAda chaganalAla rAvaLa, mUlya rUA. 7-12-0 10 prAcIna kAvyavinoda bhAga 1 lA-prAcIna vienAM AkhyAnA ane pA; sapAdaka za. za. chaganalAla vidyArAma rAvaLa, mUlya rUA. 1-0-0 11 ahunavara e nAmanA sarjanastune maMtra, pArasI dharmAMtattvanuM vaidrika dRSTie avaleAna; lekhaka rA. za. mAnazakara pItAMbaradAsa mahetA. mUlya rUA. 7-9-0 12 catuvi zakti prakha dha-(saskRta) jaina aitihAsika graMtha-pAThAMtarAnI noMdha, aneka anukramaNikAA sAthe, sazAdhaka-prA. hIrAlAla rasikalAla kApaDIyA. mUlya rUA. 2-80 maLavAnuM ThekANuM, mesasa ena, ema tripAThI enDa kuAM. bukasela enDa pablIzarsa, prinsesa sTrITa, muMbai naM. 2. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upaghAta "hindatatvajJAnanA ItihAsa"ne lagatuM sAhitya ekatra karI, abhyAsa karavAnA samayamAM mAre sAthe sAthe te te darzanazAstrane saMbaMdha karatA dharmazAstrane vizeSa abhyAsa karavAne prasaMga prApta thayo hatuM. tyArapachI bauddhadharmane ane taMtrazAstrane vizeSa abhyAsa ane 1925-1930 sudhImAM meM karyo, ane te abhyAsathI mane samajAyuM ke ApaNuM AcAramAM utarelA sAMpradAyika dharmonA ghaNA marmo ApaNane ughaDelA nathI, ane jeo mAtra jUnI paddhatine vaLagI rahI dharmAcaraNa kare che temanAmAM vidyA eTale rahasyajJAna nathI, ane jeo vedAntane ja ApaNuM dharmasarvasva mAne che, tema karma ane upAsanAkANa3 mithyA athavA sagavaDIA AcAra rUpe mAne che temanAmAM paNa AcAranI pIThamAM ze vicAra athavA siddhAnta goThavAya che tenuM sAcuM jJAna nathI. AthI saMpradAya pramANe dharmanuM AcaraNa karanArA, kevala vedAntavAdI vicArakene, nAstika gaNe che, ane vedAntavAdI vicAraka AcAravAdIne karmacaMDa athavA zraddhAja mAnI upahAsa kare che. baMne pakSamAM samanvaya karavAnI azakti hevAthI ApaNA dharmanuM sarvAMgasuMdara svarUpa te te pakSavALA samajI zakatA nathI. vaLI vedavAdIo ane taMtravAdIo parasparanA siddhAMtone sArI rIte samajatA nahi hovAthI potapotAnA siddhAntane pUrNa mAnI matAMdhatAmAM paDe che ane satyanirNaya karI zakatA nathI. A vedavAdIonI ane tAMtrikanI ekadezI matAMdhatAne lIdhe zAkta saMpradAyane vedavAdIo vAmamArga gaNuM niMde che, ane tAMtrike vedavAdIone A amadAvAdanI gujarAta varnAkyulara sosAiTI taraphathI be vibhAgamAM ane 1924 mAM prasiddha thayo che Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pracchannauddha' athavA miyA mAyAvAdI gaNuM upahAsa kare che. divAdIo ane tAMtrika vaccenI aNasamaja dUra thAya, ane .zAktasaMpradAyamAM keTaluM dharmatattvanuM vyApakapaNuM ane uDApaNuM raheluM che te saralatAthI samajAya evA hetuthI A nibaMdha lakhavAnuM zrI phArbasa gujarAtI sabhA taraphanuM nimaMtraNa meM svIkAryuM hatuM. dareka padArtha traNa bhUmikAmAM jAva kare che. mUla prakRtidazAmAM, pachIthI prakRti-vikRtidazAmAM, ane chevaTe vikRtidazAmAM AvI Thare che. gAyanuM dUdha AraMbhamAM zuddha prakRtidazAmAM, pachI dahIMnI avasthAmAM prakRti-vikRti dazAmAM, ane chAza, pANI, mAkhaNa, ane ghInA rUpamAM chevaTanI vikRtidazAmAM AvI rahe che. A traNe avasthA sAmAnya rIte potapotAnI arthaWiA sAdhavAmAM samartha hovAthI zuddha ja hoya che, paraMtu te te avasthAmAM jyAre virodhI dravya pesavA pAme che tyAre azuddha pariNAmo prakaTa thAya che. A dravyane lagatA zuddha pariNAmo ane azuddha pariNAmonA niyamo dharmatatvane paNa lAgu paDe che. udAharaNa tarIke vedazAstra upara baMdhAyelA hindu dharmanI be mukhya zAkhAo thAya cheH (1) sAdhAraNa dharma jevA ke - ahiMsA, satya, asteya (corI na karavI), zauca, indriyanigraha, dAna, dama, dayA, zAntiH (2) asAdhAraNa dharma jevA ke brAhmaNadi varNa dharmo, brahmacaryAdi Azramadharmo, varNa ane AzramanA mizradharmo, gauNadharmo, ane zrAddhAdi naimittika dharmo. A pAMca prakAranA asAdhAraNa athavA vizeSa dharmo maulika sAdhAraNa athavA sAmAnyadharmanA daMza, kAla ane nimittanA bhedane laI ghaDAyelA khAsa pariNAme che ane te te deza, kAla ane nimittane baMdhabesatA paLAya tyAM sudhI te zuddha vikRtio che. paraMtu sAdhAraNa dharmane mUlamAMthI ucacheda kare evI rIte je vizeSadharma sAdhavAmAM Ave to dharma azuddha pariNAma upara jAya che; ane dharmanI chAyAmAM adharmanAM rUpo ubhAM thAya che. udAharaNa tarIke mahAbhAratanA zAntiva mAM kahyuM che ke - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsArthAya bhUtAnAM dharmapravacanaM kRtam yaH syAdahisAyuktaH sa dharma iti nizcayaH / / dhAraNa karavAthI dharma-e lakSaNa vALa dharma prANuonI ahiMsA sadhAya tevA hetuthI pratipAdana karavAmAM Avyo che. AthI ahiMsAyukta je karma hoya te dharma e nirNaya thaI zake che. Ama chatAM deza, kAla ane nimittonA bhedone lakSyamAM laI jemane hiMsA jIvanasahabhAvI thaI gaI che temane kramapUrvaka ahiMsAdharma upara lAvavA vedavAdamAM yajJAdi-hiMsAno svIkAra che. paraMtu amuka vastu svIkRta che tethI sarva manuSyae tevuM karavuM ja evuM tAtparya nathI. hiMsA jemane nityaprApta che temane choDAvavA sArU AvA niyamavidhio athavA parisaMkhyAvidhio hoya che. paraMtu jeo niyama ane parisaMkhyAne apUrva vidhi mAnI hiMsA kare te vedavAdI dhArmika nathI, paraMtu adharmI che. ke anya pramANu vaDe na jaNAyelA dharmanuM anuSThAna karavAnuM prabodhe tevA zrutivAkyane athavA smRtivAkyane pUrvavidhi kahe che. jemake dunaH saMdhyAmuparata-A vAkya apUrvAvidhi che, kAraNa ke saMpAsana nitya karavAnuM pratyakSAdi pramANo vaDe ApaNane kadI samajAtuM nathI. baMne rIte AcaraNa thaI zake tevA saMjogomAM eka ja prakAre pravRtti karavI evuM sUcana karanAruM vAkaya te nicanavidhi. jemaketra mAgucatti-RtukAle strIsaMga karavo, temAM uttama prajAnI vAsanAvALAe RtukAle strIgamana karavuM evo niyama bAMdhavAmAM Ave che. baMne rIte AcaraNa thaI zake tevA saMjogomAM eka pakSa tyAga karavAnuM jemAM tAtparya che tevA vAkyane pasaMthAvidhi kahe che. jemake paMcaraMvAlA maya:- amuka pAMcanakhavALAM prANIo bhakSya che e vAkyanuM tAtparya tevAM prANuonA bhakSaNamAM nathI, paraMtu anya jAtinAM prANunA bhakSaNanA tyAgamAM che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmanA AvA azuddha pariNAme kaMI ekalA vedadharmamAM che ema nathI, paraMtu sarva etihAsika dharmomAM tevI azudi utpanna thAya che, ane tethI dharmarakSaNanA bahAnA nIce matAMdhatA, atyAcAre, ane durAcAre thayA che ane thaze. khrIsta dharma ane muslima dharmanA aitihAsika jhaghaDAo A vicAranuM samarthana kare che; bauddhadharma ane vedadharma vacce paraspara vigraha ane bauddhadharmane hindusthAnamAM laya paNa matAMdhatAnuM pariNAma che. tevI rIte vaidika dharmasaMpradAya ane tAMtrika saMpradAya vacceno virodha, ane zaktinI aNaghaTatI niMdA e paNa matAMdhatAnuM pariNAma che. A doSavALA dharmanI eTale adharmanI pAMca zAkhAe thAya che - (1) vidharma eTale virodhI dharmanuM pAlana karavAno Agraha. udAharaNa tarIke brAhmaNavarNane manuSya samAdi virodhI jIvanavRtti seve to te vidharmavALo kahevAya. (2) paradharma eTale brAhmaNa hAI kSatriyanA dharmanuM sevana kare; kSatriya hAI brAhmaNadharmamAM moha rAkhe. (3) AbhAsadharma eTale bIjAne dekhADavA sArU karma kare ane zraddhA bIlakula heya nahi. udAharaNa tarIke dekhAdekhI mAbApane khuza rAkhavA saMdhyAkarma kare. (4) upamAdharma eTale mAtra anukaraNa sevI, bahAranuM dharmAcaraNa seve. udAharaNa tarIke sevya purU prati sAcI prIti vinA miyA salAma kare, gumAM gurutvano bhAva bAMdhyA vinA mithyA viveka dekhADe. (pa) chaladharma eTale ke bIjAne mAtra chetaravAne TIlATapakAM karI pavitratAne DoLa kare. :' A pAMca prakAranI adharmanI zAkhAo janAdhika aMze pratyeka etihAsika dharmanAM hoya che, ane te sAthe te te dharmanA saMpradAya ane paMthamAM paNa heya che . ' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je dharma guruziSyanI paraMparAmAM ogha rUpe athavA pravAha rUpe ekavIsa peDhIthI avichina cAlyo Ave tene saMpradAya evuM nAma ApavAmAM Ave che. A pravAha prasaMge deza, kALa, nimitta badalAtAM vichina paNa thaI jAya che, ane tene punaruddhAra paNa karyuM pratApI dhArmika karI zake che, jemake ata darzanane punaruddhAra zaMkarAcAryo karyo, bhaktidarzanane punaruddhAra zrI rAmAnujAcAryo tathA zrI vallabhAcAryo karyo. ghaNe bhAge maulika pravAha zuddha jAtine heya che, te te jema sarasvatI nadI bhUmimAM zamI jaI punaH navA sthAnamAM prakaTa thaI samudramAM maLe che, tema dharmapravAha paNa ItihAsanA kaI kaI gALAmAM lopa pAme athavA sUkAI jAya, topaNa anukUla sAmagrI maLatAM pitAnA zuddharUpamAM punaH prakaTa thAya che. jeo vartamAnapatro vAMcavAnA zokhIna haze temane jaNAyuM haze ke behadharmanuM punarjIvana hindusthAnamAM kevA rUpamAM thatuM cAlyuM che. keTalAM khaMDeronA avazeSo bahAra paDe che, keTalAM vihAre ane stUpano punaruddhAra bahAranI beThaprajAthI thatA jAya che; boddha sAhitya pratine aNagame have keTalo ghaTI gayo che. zAktasaMpradAya ApaNI bhAratavarSanI bhUmimAM ghaNe prAcIna che, ane tenI vyApti pratyeka saMpradAya ane paMthamAM eTalI badhI thayelI che ke zaktinA sparza vinAno koI vAstava dharma nathI. dhAraNa karavAnI zakti jemAM na hoya te dharmaja na kahevAya. A zaktinuM mUlasvarUpa kevA prakAranuM che, tene brahmavastu sAthe kevA prakArano saMbaMdha che, tenA vyahe ane prakAre kevA ane keTalA prakAranA che, tene lagatuM sAhitya kyAM kayAM raheluM che, vigere zodhakavRttithI meM tapAsI joyuM che; ane A saMzodhananA phala rUpe A soLa prakaraNanI kalAvALe nibaMdha racAyo che. A nibaMdhanA abhyAsa vaDe zAktasaMpradAyanA sArA aMzo samajAyAthI te saMpradAyanA azuddha pariNAmo satvara samajI zakAze, ane grAhya ane tyAjyane viveka spaSTa thaze, evI AzA che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM zAktasaMpradAyanuM vipula sAhitya vedanI ma`trasaMhitAmAM, brAhma AmAM, AraNyakAmAM, upaniSadomAM, vyAkaraNAdi vedAMgAmAM, sUtreAmAM, AgamAmAM, tatrAmAM, nibadhAmAM, ane purANAmAM kayAM kayAM che tenuM prathama citana 1-6 sudhInAM prakaraNeAmAM karavAmAM AvyuM che. ane te vaDe vizeSa abhyAsakeAne te te sthAnAnuM sAhitya vicAravAnuM sAdhana maLaze. A sAhitya upara zAktonA tAtvika siddhAnta kevA prakArane che tenuM cintana sAtamA prakaraNamAM karyuM che. tyArapachI zAktasaMpradAyana dharmanuM AcaraNa kevI rIte thAya che; zAkatAnA adhikArIonA bheda, temanAM pUjanadravyo, temanI maMtravidyA, temanA yaMtrabheda, pUjanIYa zaktionA prakAreA vigere anuvheya zAktadhanuM varNana AThathI dazamA prakaraNa sudhImAM karyuM che. vicAra ane AcAra-siddhAnta ane anuSTAnanA niNaeNya thayA pachI gujarAtanI bhUmimAM zAktasaMpradAyane pracAra, ane gujarAtI bhASAmAM zAkta dharmanuM sAhitya keTaluM che tenuM varNana prakaraNa agIAra tathA bAramAmAM karyuM che. zaktipUjanamAM pravatA traNa bhAva, ane te bhAvAnA sevana vaDe kevI rIte strIjAtinuM gaurava zAtAe svIkAryuM che. tenuM prati* pAdana teramA prakaraNamAM karyuM che. hindusthAnamAM prakaTa thayelA khIjA e mukhya dharmo-bauddha ane jaina che. te dharmomAM zaktivAda kevI rIte peThe che ane bauddho ane jainAmAM zAkta vicAra ane AcAra kevA praveza pAmyA che tenuM sazAdhana caudamA ane padamA prakaraNamAM karyuM che. chellA prakaraNamAM saMpradAyanuM parama prayojana zivazaktisAma- rasa eTale prakAza ane vimazana-caitanya ane Anane!-samarasIbhAva siddha karavAnu che te prati lakSaNA karAvI che. zAktadhama kevaLa vicAraNIya vatA nathI, paraMtu AcaraNIya vanA che. anuSThAna athavA sAdhanA vinA te peAtAnuM kula prakaTAvI zake tevA nathI. te dhanuM sarvottama cintana ane anuSThAna zrIviSAmAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ havAthI rovaranuM paTala yathAmati tAravI, pariziSTamAM ApyuM che. matabhedathI thavAnuM yajanapUjana bhinna bhinna deza ane adhikArImAM kaMIka jUdA jUdA rUpe hoya che. tethI anya matanI rItie paNa paTelapaddhati pariziSTamAM varNavI che. A anya matanI rItinuM pratipAdana zrI mumbAdevI saMskRta pAThazALAnA nivRtta AcArya, "vidyAvAridhi" ve. zA saM. zrIyuta motIrAma kalyANajI zAstrIe karI, temaja be zIva sAvadhAnatAthI zilAchApamAM chapAvI ApI, mane tathA zrI phArbasa gujarAtI sabhAne upakAramAM mUkyAM che tenI neMdha levI ane ucita gaNuM chuM. zrI phArbasa gujarAtI sabhA taraphathI zrIyuta aMbAlAla bu. jAnI, bI. e. e mane graMtha prasiddhinA kAryamAM ghaNI sugamatA ApI che, te badala temane ghaNe AbhArI chuM. graMthanA AraMbhamAM aMgrejI pustakonI peThe abhyAsakane satvara vastune baMdha thAya tevA hetuthI sUcI ApI che. A sUcInA AdhAre zAktasaMpradAyanA amuka graMthakAra athavA viSayanA muddA A nibaMdhamAMthI saralatAthI jaDI zakaze, ane vizeSa abhyAsa karavAnI icchAvALAne aneka dvAra ughaDaze. rAjyaprakaraNanA aneka vyavasAyane lIdhe ane avakAza cheDo. rahevAthI viSayane saMkSepa karavAmAM athavA sthAnanirdezamAM kaI kaI jagyAe skUlana thayuM hoya to te sujJa vAMcanAra sudhArI leze; ane koI muddAmAM doSa hoya to mane jaNAvaze eTale huM vicArI joI bIjI AvRttimAM sudhAraNa karavAnI noMdha rAkhIza. khaMbhAta tA. 24-1-32 | I narmadAzaMkara devazaMkara mahetA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnumaNuM pRSTha ughAta. 1-7 viSayAnukramaNI (vigatavAra) * *** . 10-20 pustakonI sUcI * 21-32 mUla graMtha prakaraNa paheluM vaidika dharmamAM vyApele zaktivAda ** *** pR. 1-10 prakaraNa bIjuM brAhmaNa ane AraNyakamAM vyakta thato zaktivAda 11-17 prikaraNa trIjuM zaktivAdanuM upanighasAhitya ane vedAMgasAhitya 18-21 prakaraNa cothuM : zaktivAdanuM sUtrasAhitya ... 22-23 prakaraNa pAMcamuM zaktivAdanuM Agama sAhitya athavA taMtra sAhitya 24-33 prikaraNa chaThTha zaktivAdanuM nibaMdha sAhitya tathA paurANika sAhitya 34-37 prakaraNa sAtamuM zAktasiddhAntavicAra * * * * 38-61 prakaraNa AThamuM zAktaadhikArI bheda ane paMca makAra.... ... darara prakaraNa navamuM zAktonI vidyA ane yaMtranA bheda * * 73-92 prakaraNa dazamuM zaktipUjananA prakAro - 83-101 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa agIAramuM zAktasaMpradAyane lagata gujarAtane itihAsa , 102-110 prakaraNa bAramuM zAktasaMpradAyane lagatuM gujarAtI sAhitya 111-144 prakaraNa teramuM zaktinI upAsanAmAM pravartatA traNa bhAve 145-155 prakaraNa caudamuM zAktasaMpradAya ane bAddha dharma * 156-165 prakaraNa paMdaramuM zAktasaMpradAya ane jainadharma *. 166-171 prakaraNa seLayuM ziva-zakti sAmaraNyanuM phala - 172-178 pariziSTa 1 zrIcakranI samajutInAM be paTala * 179-200 1 kAdi matanuM , - 172 hAdigatanuM . pariziSTa 2 ( alaga 1 hAdi matanuM zrIcakra kothaLImAM 2 kAdi matanuM zrIcakra ....) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 viSayAnukramaNI prakaraNa paheluM': zaktivAdanu vedanI maMtrasaMhitAmAM khIja-kama ane nAnakANane sAMdhanArI upAsanAmAM samAyelA zaktivAda--tti zabdanI vyutpatti --tenA traNa bhede (1) adhibhUta, (2) adhideva ane (3) adhyAtmaadhyAtmazakti te cinmayI che, adhidaivazakti ahaMkAra sAthe saMyukta hAvAthI jaDAjaDa che, ane adhibhUtazakti jaDa che--adhyAtmazaktinAM AvaraNA e hAya che-jJAnAvaraNa ane kalezAvaraNa-AvaraNabhaMga thayA pachInI cikti AnaMdamayInuM svarUpa pakaDe che-AnaMdathI * chalakAtI cinmayIktine " devatAmayI aditi " evuM maMtrasaMhitAmAM nAma ApavAmAM AvyuM che-zaktine mAtRbhAva avittimAM, kumArikAbhAva 3SAmAM, ane patnIbhAva sUrtamAM RgvedamAM gUMthavAmAM AvyA che yajuvedanA yajJakAMDamAM zaktivAdanA sUcaka maMtra!-sAmavedanA zaktivAdanA sUcaka maMtrezvetAzvatara ane kADhaka zAkhAnA kSatti vAdanA medhaka matre. pR. 1-10 prakaraNa bIjI: zaktivAdanuM brAhmaNagraMthAmAM ane AraNyakatra thAmAM raheluM sAhitya-gAyatrI, sAvitrI, sarasvata| pratyAgni nAmathI nirdiSTa zaktie--te devatAnA svarUpamAM aMtagata bhAveA-A zakti brahmanI svabhAvarUpA che, guNarUpA nathI-brahmavastunu svabhAvakhala te kSatti; vibhrama utpanna karanArUM guNabala te maLyA-svAbhAvika zakti, jJAna, ala, ane kriyArUpe prakaTa thAya che-zaktinA biMdubhAva ane visagabhAva-brahmanA zaikSaLamAM samAyelI A icchAzakti, sarpamAM samAyelI jJAnazakti, ane sajjainamAM samAyelI kriyAzakti-vyAkaraNAgamane zabdabrahmavAda vimI rUpe eTale peAtAnA svarUpane oLakhAvanArA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 sAmartharUpe zabdajJAnane prabhAva-sabiMdutrikeNamAM aMtargata saMketaatharvavedane saubhAgyakAMDa-gumarnuM bIjuM nAma zrI tripurA, su, zvio vigere. aparAtripurA ane parAtripurAne bhedapitayANuM ane devayAnamAM gati karAvanArI zakti. pR. 11-17 prakaraNa trIjuM - zaktivAdanuM upaniSagraMthonuM sAhitya--cauda zAkta upaniSadatenA uparanA bhAgo tathA vivaraNa-vyAkaraNagamane zaktivAda-bhatuM hari, puNyarAja, vigere vaiyAkaraNanA zabadata saMbaMdhanA abhiprAya. pR. 18-22 prakaraNa cothuM - zaktivAdanuM sUtrasAhitya-parazurAma pasatra-bhAradvAjanAM zaktisUtro, agatyanAM zaktisUtra, nAgAnaMdanAM zaktisUtro, pratyabhijJAmatanAM zaktisUtro, aMgirAmuninAM daivI mImAMsAsUtra, gauDapAdanAM zrIvidyAratnasUtro-A sUtre uparanAM bhASyo tathA vivaraNe. pR. 22-23 prakaraNa pAMcamuM - zaktivAdanuM Agama sAhitya athavA taMtrasAhitya-Agamone AvirbhAva-taMtrasAhityane vistAra-tene lepa-tene arvAcIna samuddhA-sarvayugamAM samayAnusAra AgAmenI abhivyakti-AgamanA traNa bRha, taMtra, DAmara, yAmala-tene taMtranAmathI saMgraha-taMtranA traNa vyahe, azvakrAnta, rathakAnta, ane viSNakAnta-jaMbudvIpamAM taMtramArgane phelA-bhAratavarSa uparAMta cIna-jApAna vigere dezamAM taMtracesaTha taMtranuM vargIkaraNa-tAmAM samAyelA viyetAMtrikanA sAta AcArabheda-zubhAgama paMcaka ane sAmayika mata-1 vaidika, ra vaiSNava, 3 zaiva, 4 dakSiNa, 5 vAma, 6 siddhAntI ane 7 kaula matanA tAMtrika vaidike tAMtrikonI niMdA kare che tenuM tAMtrikee ApeluM uttara pR. 24-33 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa - zaktivAdanuM nibaMdha ane vivaraNa sAhitya-samayamatanA zakti vicArake-gauDapAda, zaMkasacAya, sAyaNAcArya, apacadIkSita, bhAskararAya, umAnaMda-rahasyastotra-paurANika sAhitya-devI mAhAmya, saptazatI-devagItA, zaktigItA-sUtasaMhitA-kriyAkASThanAM taMtro-kAzmIrakenAM uttarAsnAyanA graMthe-kaulamatanA zastravicArake-pUrNAnaMdatemanA graMthe-rahasya nAmanA graMtha-tArArahasya, tripurArahasya, syAmArahasya. pR. 34-37 prakaraNa sAtamuM - zAsiddhAnta vicAra-adatasiddhAnta zAne che. vedAntamata ane zAktatanuM sAdhamya ane vaidhamya--mAyAvAda ane zaktivAda vaDe zrutiene samanvaya-bhAskararAyanA mata pramANe brahmanAM sakala, niSkalarUpe - kalarUpamAM zaktiyoga-zaktijanya sRSTinA cAra prakAre - zakitanAM pUla, sUma ane para rUpe-zaMkarAcAryanA mUla graMthamAM samAyelo zaktivAda-zaMkarAcAryanA jIvanamAMthI taravAtA zaktivAdanI hImAyatanA prasaMge-zaMkarAcAryamAM mAtRbhakti, pavitAnI bhakita, 4 dezamAM rArine saMpradAya-temanA pUragAmI viDAcAryanA rAvatane lagatA siddhAnta-bhagavatInAM aMtaguNa, ane bahirguNavALAM rUpa-te upara baMdhAyela nirguNa brahmavAda ane saguNa brahmavAdasarvajJamuninA saMkSepa zArIranAM vAkathI taravAtA nizcaya-vAyakAra brahmanaMdI vyatAnA samarthaka hatA-zaMkarAcAryanA samayamAM manopaniSad hatuM temaNe karelo zazine samuddhAra-brahmasUtrabhASya uparathI zarivAranuM samarthana-zaMkarAcArye zaninAM ApelAM nAmAntare, rAzi, akSara, mAyA, vyAvigere-zaMkarAcAryane mAtRdehanA utsargane prasaMga-mAtAne agnidAha-strI jAtiprati temanI pUjyabuddhi-ubhayabhAratI maMDanAmitra sAthenA vivAdamAM madhyastha viduSI * tarIke sthApavAno prasaMga maMDana mizrane saMnyAsadIkSA ApyA pachI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa ubhayabhAratIne chAyArUpe surezvara (maMDana mizra) pAse rahevAnI chUTa-ubhayabhAratIne zakitanA AvirbhAvarUpe mAnI temanI karelI cAra maThamAM pratiSThA-jagannAthanA pUrva pIThamAM vimarAva, pazcima pIThamAM dvArakAmAM sAro , uttaramAM badarikezvara pIThamAM pUjivitA ane dakSiNamAM mikSa devatA-patnIne sahadharmAcaraNa uparAMta sabrahmAcaraNamAM viniyoga-zaMkarAcAryanA zAktasaMpradAyanA graMthe - saundaryalaharI, prapaMcasAra, lalitA trizatIbhASya, AnaMdalaharI vigare- zaMkarAcAryanA samayamAM pravartatA zAktasaMpradAyanAM traNa 3pa, kaula, mizra ane sAmayika-sAmayikamatane karelo samuddhA-sAmayika matanuM svarUpa-cAra prakAranuM devatA sAthe upAsakanuM sAmya-zAktasAhityane avalokana karI nyAyanirNaya karavAnI jarUra-zavasiddhAnta ane zavAgamamAM paNa zaktine svIkAra-zo zaktine cinmayI mAne chetattvaprakAza, tatvatraya, mRgendra vigare zevasiddhAntanA pramANagraMthanAM vA. pR. 38-68 prakaraNa AThamuM - zAkta adhikAranA bheda-paMca makA-dIkSAnuM lakSaNa-dIkSAnA traNa prakAre-zAkatI, zAMbhavI, mAMtrI-sAdhakanA cittamAM karavAmAM AvatA zakitapAta-piMDagata chatrIsa tanuM dhana-pazu, vIra, ane divya vargane sAdhaka-zakitasaMgama-sAdhakasAdhikAnAM yu-paMca prakAramAM samAyelo niyamavidhi-vaidikAmAM rUpAntare paca makAra che-tAMtrike manuSyahadayanA caDhIAtA parIkSaka che-pazunAM paMcadravyo, vIranAM paMcadravya, ane divyanAM paMcaka-paMcadravyomAM paMcabhUtanI bhAvanA, sAta acArabheda-zakita sAthenuM caturvidha sAmya athavA akaya-pazu adhikArana zAkta pUrvakaula, ane uttarakaulamAM che-pazuadhikAranA bauddha tAMtrike-vajIyAna-lAmAmAM pravartata taMtra-gujarAtanA bIjamArgIo kAMcaLIA paMthIo te pazuadhikAramAM vikArI rUpe che zakitanI sAta ullAsabhUmikA-Ama, taruNa, yauvana, prauDha, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 prADhAnta, unmanA, anavasthA--baMdhanA athavA pAnuM kramapUrvaka atikramaNa-kaI bhUmikAmAM kayA AcAra rAkhavA te bAbata parazurAmane upadeza-vedAMtamAnI sAtabhUmikA sAthe A zAtAnI sAta ucchvAsa bhUmikAnI sarakhAmaNI-mahAnayaprakAzamAM svIkArelI adhikArabhedanI prakriyA. pR. 62-02 prakaraNa navamuM: zAkyonI vidyA ane yaMtranA bheda-vidyA eTale zuM ?-zabdana vAcya devatAne prakaTa karavAnA svabhAva-vAcyadevatAne abhivyakta kare tyAre zabdabhrahma vidyAnuM rUpa pakaDe che-zabdabrahma ane artha brahnanA saMbaMdha-zAktapabiMdu-yaMtrarahasya-zUnya eTale zuM ?-vhAlI eTale zuM ?-pariSadubheda-aparabiMdu, nAda, ane khIja-traNane samanvaya - zaktitattvanuM prakaraNa-traNa deva, traNa devI, traNa jyeAti, traNa guNa vigare traipura yoga-jAma(c)A eTale zuM ? zaktinA sakrAca-vikAsa-biMduvisa-khIjAkSarA-tenA sakatA-daza vidyAnAM nAma--tenAM khIjaDA-- tenI siddhivaDe sAdhakane siddha karavAnAM prayAjanA--zAktavidyAonA e kulamAM samAsa-ANI,i, zrI i-kayA dezamAM kaI vidyAnA sAmAnya rIte pracAra che-matranA samuddAranI sAMketika rIta-gupta sakhavAnuM prayAjana-ANI maMtrane samrutAnusAra samuddhAra-te mAtra eka udAharaNa che-ANIjInI vidyAnA anadhikArIne khedha karavAmAM bhaya-cittabhrama thavAnA saMbhava-zrIrujInI vidyAnA anadhikArAne yeAga thAya teA dhanamada ane kAmAMdhatA prakaTe iM--zaktinAM te te dha nAM anuyAyIomAM jUmAM jUdAM nAmeA--mAhezvarAnI rAnti, sAMkhyAnI pAprati, sUryanA upAsakeAnI mahArAjJI, khAdonI tArA, jaDavAdIonI sAcA, pAzupatAnI antA, jaitAnI zrI, brahmadevanA bhaktAnI zraddhA, vaivAdIonI gAyatrI, ane ajJAnamAM DUbelAnI mauSTinI-evA aneka prakAre caitanyazaktinA sarvane svIkAra karavA paDe che-maMtranu yaMtramAM niyaMtraNa, ane ta MtramAM spaSTIkaraNu-yaMtramAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 zaktipUjana-yaMtrastha akSare vaDe devatAnAM nAma, rUpa, ane guNone ukela-zArIra, mAnsa, ane vAcika arcanapaddhati- kitapina ane upaniSadamAM thayele pUjanapaddhatine viveka. pR. 73-82 prakaraNa dazamuM.- zaktipUjananA prakAro-aMtaryAga ane bahiryAga-tenAM pAMca pAMca aMge-nityakarma-naimittika karma-kumArikA pUjana-daMpatIonuM tathA suvAsinInuM pUjana-svastrInuM pUjana-pratIkAnuM pUjana-pratIkenA prakAre ghaTasthApana, bAjaTha upara mAtRsthApana, javArA vAvavAnI rIta-pratIkAnA bhAvene ukela-zakitamAM thate AvirbhAva-sacetanakarma ane acetana karma-sacetana karmamAM svIkArAyelo zakitavAda-prakRtimAM zaktinA AvirbhAvanuM prathamarUpa-satIjanma-dakSayajJakhrasa-satIdahana-himAcalane tyAM umAne bIjo AvirbhAva-kAmadahana-kAmanuM punarjIvanazivazakti vivAha-kumArajanma-gANa AvirbhA-tenuM prayojana-temAM samAyeluM adhyAtma rahasyasAmAnya janane arthe pIThasthAne-bhArata vaSenAM para, kara, tathA 108 mahApITha sthAne-mahArthamaMjarInAM adhyAtma pAMca pIThenI bhAvanA-zAkanA vrata divaso-gujarAtanAM zakitapITha-cAraNa strIonA tAgAthI utpanna thayelAM zAkatapIThe-bhArata varSanAM bIjAM zAktapIThanI pUjana paddhatimAM dezakAla ane vastuparisthiti pramANe bheda-zaMkarAcArye karelI sudhAraNuM-dakSiNAcAranI sudhAraNA chatAM vAmAcArane sabhAva-adhikAra bheda upara zAstrasiddhAntamAM bheda. pR. 83-101 prakaraNa agIyAramuM zAktasaMpradAyane gujarAtane lagato itihAsa-saurASTramAM zrIkRSNa samayane zaktisaMbaMdha-zava ane zaktine samAna siddhAnta-zivazaktine pradhAna tathA gaNavAda-baddha azokanA mAya rAjya pachI kSatrapanuM rAjya-mahAkSatrapa ddhadAmAnA (i.sa.130-150)samayamAM seva Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 ane zAkta sauMpradAyanA pracAra-te rAjAnA rAjyanI heALI maryAdA ardhanArIzvaranI mUrtinA avazeSo-tevI kRtione lagatI grIka itihAsakAre ne mAhitI-siMhavAhinI zAstAdevInI smRti enA avazeSa -prAcIna durgAdevIne temAM saMbaMdha-zAstAdevInA chAsanAM devI '" evA apabhraMza--zetrA pAse te nAmanAM devInI smRti -vallabhI rAjyamAM abAlavAnInI mAnyatAnA purAvA-ANu pAse kSemAmbAnu sthaLa-aMbikA zrIkulanI devI tenAM lalitA, bAlA vigere rUpAMtare - pAvakAcala(pAvAgaDha)nI kAlIkulanI kAlikAdevI--tene lagatA itihAsa -bhadrakAlI ane bharavImAM bheda-bhadrakAlItI bhAvanA gujarAtamAM che bharavInI bhAvanA agALAmAM che-bahucarAjI mAtAmAM mUla khAlA tripurAnuM rUpa-te devInI bhAvanAnI vikRti-tene lagatA apama - gujarAtanAM gANu zAkata pI. pR. 102-110 prakaraNa mAra: zAkta saMpradAyane lagatuM gujarAtI sAhitya-zAktamatanuM guja rAtI sAhitya ghaNe bhAge bhaktipradhAna che, jJAnapradhAna nathI--devInI sthUla, sukSma, ane parabhAvanA--tenI kAyika, vAcika ane mAnasika upAsanA--gujarAtanA zAketasaMpradAyanA lekhA-nAtha bhavAna (1681) 1800 ) temanuM jIvanacaritra, ane kRtio--aMbAmAtAnA garamavallabhadhALA (i. sa. 1640-1751) temanuM jIvana, ane garamAgaramIAAnaMdanA garabAnI camatkRti- premAna (1636-1734 )nuM devIcaritra, ane mArkaMDeya purANu--haragAvana kavi( 1841)nA mAtAnA ga-bheALAnAcabhAinAM pUrvAvasthAnI daivIbhakatanAM pado-zAkata rasika kavi mIThuM ( i. sa. 1738-1991 )-tenuM jIvana, ane tenA graMthA-bhAI janI mAThunI ziSyA-tenAM pado, ' kavi bAla( 1858- 1898)nA zAktasaprAyanA hetra thA-temanuM jIvana temanA pitA taraphathI maLelI kitanI vidyA temanA haripremapallI, ane sAyalaherI graMthA--RgAra ane bhaktirasanA be nimama thavAnAM kAraNA khA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 saMdaryalaharI te zaMkarAcAryanI maMtrasAra stuti che. tenA aneka TIkAkAra-zrI vidyAnuM sAmayika matanuM rUpa-sainvaya laharInA vibhAga -tenA viSayonuM varNana -mIkunI zrI laharI te saMndaryalaharInuM nAmAMtara che-kavi bAlanuM bhASAntara-tenI utkRSTatA-mUla graMtha zaMkarAcAryanI kRti che enuM samarthana-zrImamnasiMhAcAryajI(1854-1897)nA zakitatattva saMbaMdhI vicAre. mR. 111-144 prakaraNa 13 muM - zakitanI upAsanAmAM pravartatA traNa bhAva-hindudharmanA sarva saMpradAyo ane paMthamAM zaktinI prANanADI-sava devAmAM devItatvano svIkAra-sarva divya padArthonuM bIja zakitatatvamAM-zivazaktinuM dhama-dharmarU5-parasparane avinAbhAva saMbaMdha-zAktanuM dharmabhAve svataMtra cintana-zakitanA ekadezI cintanamAM dhamIne lo5: thata nathI-niSkala, nirAkAra, niSpakAra ane nirvizeSa tatvane sakala, sAkAra, saprakAra ane savizeSa banAvanArI zakti-tenAM nAgAnaMda sUtramAM apAyelA aneka nAme-zakita e rUDhasaMjJA-strIzarIramAM zakitane prabhAva zAthI?-prapaMcasAramAM zaMkarAcAryanAM vacana-strI zabdanI vyAkaraNa mahAbhASyamAM karelI vyutpatti-: adhikaraNa pradhAna strIzabda-jagatanA upAdAna kAraNanA prAdhAnyane lakSyamAM laI strI zarIranI pUjyatA-nimitta kAraNanA prAdhAnyamAM pubhAva-kAryakAraNanA bhAvanI jyAM jarUra nathI tyAM brahmabhAvazakitanI kumArI rUpe, gRhiNuM rUpe, ane jananI rUpe upAsanA-tenAmAM rahelo turIyabhAva-mahAsarasvatI, mahAlakSmI, mahAkAlI-vAmA, jyeSThA. reDhiI-vaikharI, madhyamA paryaMtI vigare zaktinI tripuTIo-paradevatA, aMbikA, ane parAvAga rUpe turIyabhAvanA-dharma artha kAma e trivarganI sAdhanA-agni, sUrya, soma, e titraya sAthe saMbaMdhapaMcadazAkSarI maMtrane trivarganI siddhimAM upayoga-DazI maMtra pratipAdya para devatA-upAsya devatAnAM aneka rUpane prakAra prapaMcasAramAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 Ape che-kriyAsiddhimAM sAdhakasAdhikAnAM DAnuM sahadharmAcaraNasAdhakasAyikAmAM paraspara pUjyabhAva-bhatra ane strIstotrane vidhi-vedakAlanI zakita upAsanAne jANanArI pAmudrAdi siddhavarganI strIo,-smArtakAlanI madAlasA ane cUDAlA jevI siddhezvarIoarvAcIna kAlanAM maMDanamizranAM strI ubhayabhAratI-strI jAtinI pratiSThA vedAntIoe niMdA karI gumAvI che, ane rAgIoe stuti karI gumAvI che-zAktae karelI vAstava kadara-zAkata ane zavAgamamAM vivAhapaddhatinuM udArapaNuM-strIono pativaraNamAM adhikAra-sAkhaMDa ane bhartuhIna strI egya pati svataMtratAthI meLavI zake evo zaivasiddhAnta-vaidikAcAra jevo ja tAMtrika AcAra-baMne hindudharmanI zAkhAe che prAcIna vedasAhityamAM zrInI AkhyAyikA-temAMthI nIkaLatA sAra-purANomAM zaktinAM kumArI, gRhiNI ane jananI rUpe varNanazakitanA trividha avatAramAM guMthAelA traNa bhAvo-vApha, satI, umA, skaMdamAtA vigeremAM guMthAyelA bhA-durgAmAM samAyelo ugra bhAva; tenAM parAkramamAM samAyelo adhyAtmabhAva-devIcaritranA saMketane pheTa bhAskararAye gumavatI ane saubhAgyabhAskaramAM karyo che-traNe bhAvamAM bhajAyelAM zakitanAM svarUpano sAdhakamAM thayelo AvirbhAva-kavi bAlanuM zAkata anubhavanuM urmikAvya. pR. 14pa-155 prakaraNa cAdamuM - zAktasaMpradAya ane dharma--ddhadharmanA ane behadarzananA sAhitya saMbaMdhamAM hinduonuM ajJAna-bAheMdharma hindudharmane virodhI che e beTI kalpanA che-hinduonA vartamAna dharmanuM rUpa dharmanI asarathI ghaDAyuM che-be dharma vacce thayelI Apale-prAcIna sAMkhyamAMthI mudde AyaMsa svIkAyAM-ddha mahAyAna matanA mAyAvAdane vedAnta svIkAryo-hindu taMtrazAstramAMthI mahAyAnamatamAM zaktivAda peThebrAhmaNanA pitRyAna ane devayAna-dhUmamArga arcAimAyAnazabdana arthone dakSiNApathane hInayAna-uttarApathane tathA pUrvadezone Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAyAna-hInayAnanI ahaMtabhAvanA pratyeka buhabhAvanA-mahAyAnamatanI bodhisatvabhAvanA-mahAyAnanAM nava dharmasUtro-hInayAnanA ekaMdara arADha saMpradAyano vaibhASika ane satrAMtika bhUhamAM samAsa-mahAyAnanA yogAcAra ane mAdhyamika saMpradAya-gAcAra matanA maitreya, asaMga, vasubaMdhunuM vigere vicAraka-mAdhyamika matanA nAgArjuna, Aryadeva, zAntideva vigare AcAryo-hinduonA ziva zAkta taMtranA sAhityane baiddhoe karelo satkAra-mahAyAna matanI vajIyAna athavA maMtrayAna nAmanI zAkhA-tenA nava peTA bhedo-te paikI zrAvakyAna, pratyeka buddhayAna, ane bodhisatvayAna jUnA che-tIbeTamAM bAdhama peThA pachI bAkInA cha yAne prakaTa thayA che-A yAnemAM daSTi, dhyAna, caryAane phala-e cAra muddA upara carcA che phalane lagatAM chellAM traNa yAne che, mahAyoga taMtrayAna, anuttara taMtrayAna, ane atiga taMtrayAna-badhivastunI strIbhAve bhAvanA anuttara taMtrayAnamAM che-A traNe yAne vajIyAna athavA maMtrayAnanA peTAmAM Ave che-ativega taMtrayAna gADapAdanA ajAtivAda jevuM che-zUnyatA lakSaNa, karuNuM svarUpa-zUnya ane karuNa vacce daMpatIga-paMcamukha zivanI peThe paMcadhyAnI buddhimUrti- vajalakSaNa-vajIdhara te Urdhva dhyAnIbuddha-dhyAnIbuddhanA ghaMTa ane vajI mudrAnA saMketo-zUnya athavA zuddhaprajJA te upeya -vaja te upAya-vajadharanI vachavArAhI zakti vajIyAnanI tAMtrika paddhati hinduonI taMtrapaddhati jevI che-taMtrasAdhanAnuM phala-trikAbuddhanI bhAvanA-dharmakAya, saMbhogakAya ane nirmANakAyanAM lakSaNe-baddha taMtranA guonI paraMparA-ddhonI tArA devI-tArA devIne lagatuM sAhitya-tAratArAnuM yugma-premapaMcaka-zUnyatA kAminIne pratibhAsa kAtta sAthe ga-vizvavibhrama A yogathI thAya che. pR. 156-165 prakaraNa paMdaramuM - zAktasaMpradAya ane jainadharma-jainadharmamAM devIpUjAne pravezatenAM kAraNe-jainenA zAsanamAM dharmadhyAna ane zukaladhyAnanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bheda-dharmadhyAnanA piMDastha, padastha, rUpastha ane rUpavarjita evA peTA bheda- hemacaMdrasurinuM moniva6 athavA yoga zAstra-piMDastha dhyAnaprakAra-padastha dhyAnaprakAra-varNa, pada, vAkyanI zaktio-maMtroddhAra -te te dhyAnanAM phaLa-maMtradevatAnuM zAktasvarUpa-zakitavAdane sAre ane kheTe upaga hinduo, baiddho ane jainemAM samAna che; jaina kavio sArasvata kalpanI upAsanAne mAne che- kavi bAlacaMdranuM udAharaNa. pR. 16-171 prakaraNa seLayuM - ziva-zakti sAmarasyanuM phala-zivazakita vacce dharmadhamabhAvanuM ata-zavazAtanA pratibiMbavAda ane vivartavAdanA tAtparyamAM vedAntazAstranA te zabdo karatAM bhinna artha-vedAntamAM vivarta avidyA vaDe, zAkomAM svAtaMtrya vaDe-sAMkhyayoga, vedAnta, bahu vigarenA siddhAntamAM ane zAktasiddhAntamAM zo bheda che-jagatanuM mithyAtva nahIM paraMtu svarUpacamatkRti-zaktinA aneka prakAra-vedAntanuM ekarasa paNuM, sAMkhyoganuM virasapaNuM, zaivazAtanuM samarasapaNuM-zAktasiddhane samarasa zrutiprabodhita che-pUrNAbhiSekavALA zAktane paMcAvana prakArane rasa-sAMkhyayeganA baddhapuruSanI avadazA-zavazakitanA muktapunIMkramavAra unnati -zuddhAvAnAM tattvomAM tene vihAra, ane tenI daivI saMpattio-zAktasaMpradAyanI paDatInAM kAraNo-nibaMdhanuM prayojana. pR. 173-178 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAkta saMpradAya graMtha, ane graMthakArenI sUcI ajA 49 19, 132 49 paSTa aruNepaniSada 132 agatya sUtra avasthA (bheda) 71, 72 ajaDa pramAsiddhi azvakrAnta 27 azvaghoSa 157 atharvaveda asaMga 157, 159 adhayavaja saMgraha (taMtra) 166 ahicchatra 6pa atadarzana 43, para, 58, 59 akSara advaitabhAva (G) 18, 20, 43 aMgirA advaitavAda 38, 39, 48, 59 aMbA Ananane garabe. 113, aditi 114 adhyAtma (zakti) juo zakti aMbikA 16, 107 adhyAtma upaniSada (jaina) 168 aMbUNa adhideva (zakti) jue zakti. A adhibhUta (zakti) juo zakti. aparA zakti 51 AkAza 49 apadhyadIkSita 19, 34, 35, 46 Agama 24, 25 47, 58 AcArabheda (zAkta) 32, 33, abhinavagupta 101, 143, 144, 153 argalAstuti Aditya arcanAviMzikA 83 AghA (vivA) 75 ardhanArIzvara 35, 121, 162 AnaMdamayI (zakti) jue zakti. abuMda (Abu) 107 AnaMdalaharI 35, 46, 56 aruNA (u) 18, 20, 47 | AnaMdezvarI 112 aruNeza (taMtra) 31, 32 | Arthara evalena 26 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 77 165 47 2 0 30 30 pa7 Aryadeva 159 AryamahAsaMdhika (bauddha) 159 kamalA Aryasthavira (baddha) 159 karparAdi stotra AraNyaka 11, 16 | karUNA AryapaMcAta 35 ! kalpasUtra 16, 22, 35, ANaketuka kalA ANaketuka upaniSa6) 132 ! kalApaka (taMtra) AruNika () kalAvAda (taMtra) AMtarayAga 83, 84 kulAsAgara kAnta kAThaka IzvaravAda 8, 10 kAtyAyanI (taMtra) u-U kAdimata upaniSada brahma kApAlika upaniSado 18, 48 41, 76, 79 upAsanA paMcAMga 165 kAmakalA vilAsa ubhayabhAratI 54. 55 kAmika (taMtra) 30. umAnaMda 22 kAmAkSI umAhaimavatI kAlaTI uSA kAlikA purANa 8-8 kAlikA kArakUTa veda 1, 8, 20, 45 kAlikulasarvasva 26 kAlidAsa e kAlI (u) 18, 20, 47 etareya (u.) 13 kAlI (vidyA) 5, 77, 79, 80, 81, 108, 109, 149, 165 kAMcaLIA paMtha opaniSadamata 38, 39 | kujikA mata (tatra) 30 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com kAmakalA 55 53 * 37 35 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ca 79 kumArasaMbhava 97 | guptavatI kumArika 54, 65 guhyataMtra kulArNava saMgIta 175 gepatha (brAhmaNa) kuMDalinI 41, 60, 68, 76 goviMdanAtha phUTatraya 150 goviMdAcArya 55 gauDapAda 23, 35, 55, 140 kUrma purANa kenepaniSada 97 cakra 179, 192 kerala 53 caMDIzataka 35 kela (u.) 18, 20, 34 cichakti 57, 60 kola mata pa7, 64, 136 citi 12, 60 kAlAcAra 22, 32, 71 cInAcAra kavItakI brAhmaNa kSemarAja chAndogya 10, 12, 39, 44,5 kSemakarI 107 chinnamastakA kSemAryA 17 77. e 20 jagadAnaMda 37 khila janI 127khrIsta dharma jabudvIpa ga jAtaka 165 gAyatrI 11, 12 17 jayeSThA 27, 75 gAyatrI (u.) 12 jainadharma 166 gAyatrI bhAgya 115 jaina devatAo 171 gujarAtamAM zAkta saMpradAya 102, jaina taMtra 167 111 | jaina dhyAna 167, 168 gujarAtanA zAkta matanA jaina maMtra 169 lekhako 112 | jaimini - 23 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com 6 ra ra ra da rada Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S * 15 30 30 ao tripurAtApinI 18, 19, 47, -DAmara (taMtra) 27, 36 83, 179 DAhyAbhAI derAsarI 127 tripurA mahepaniSada 16, 19, 34, 47, 179 tripurAmahimnastotra 35 -tavAnaMda taraMgiNI 37 tripurArahasya 37, 38, 146 ta (zuddhAppAnAM) tIrthaMkaranAda taMtra 16,24ra7,57,159, 163 taittirIya (AraNyaka) taMtrasAra taittirIya (u) taMtrarahasya tripuradhAma taMtrabheda (taMtra) Dala (taMtra) taMtrarAja (taMtra) 77, 82, 19 trADAra (taMtra) taMtrasAdhanA 64, 167 taMtravaTAnikA dattasaMhitA taMtrasudhA dayArAma taMtrajJAna (taMtra) darzana sAhitya 159 taMtrAloka draviDazizu tattara (taMtra) kavitAcArya 44, 45 tArA 18, 20, 27,47, 77, 78 dazamahAvidyA 27,76, 7, 86 tArA devInuM sAhitya 164, 165 dakSiNAcAra ane mArga pa7 170 tArArahasya daMdinI 164 tAMtrika adhikAra 33, 65 drAviDavedAnta tAMtrika mata 39, 74 diti trika darzana 23, 36, 97 dinAga 158 trikAya 158, 163 divya (sAdhaka) 64 tripura dIkSA (bheda) ka2, 3, 64 tripurA 16,18,19,47,62, | devatAvAda * 75,76,77,78,19ra | devI (u.) 18,47, 179 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com 131 para 37 44 177 | 38 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devI (pIThAnI) devIgItA devIbhAgavata devImata ( taMtra) devImAhAtmya devIsUkta devA devImImAMsAtra dhavikRtio dha prati dhyAnImudda dhUmAvatI nAda nArAyaNa (u.) nAlaMdA nyAyavaizeSika ra 45 27, 35 31 nigama nityA 35, 73, 97 9 4 23 e 158 163 77 25 35, 47 nIlakaMTha nRsiMhatApinI (u.) nRsiM'hAcAya 141, 142, 143 19 patAI rAvaLa padmapurANa padmasa bhava paradevatA paramabyAmana paramezvara parizava ta navadharma (be) sUtro 158, 159 146 nAgAna dasUtra nAgArjuna 157, 159 nAyabhavAna 112, 114, 115 15, 22, 75 9 pa 173 25 22 nityAtrADazikA va 38, 179 nityAtsava 22, 35 niruttara ( taMtra) 32 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat parazurAma parazurAma sUtra parivaSNu (paravAsudeva) parAzakti parAtrizikA parAdevatA pariNAmavAda paribhASA (maMtranI) pariziSTa pazu pazudha prakaraNagraMthA C 109 107, 108 160 42, 43, 44, 45 4 43 43 22, 35, 64, 71 179 43 43, 51 36 9, 60 173 39, 80 20 4, 65 4 43 173 51 prakAza prakRtizakti prakRtikAraNavAda prabhijJA 4: 23, 36, 78, 73 www.umaragyanbhandar.com Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149 178 pratIka 85 ] bahurUpASTaka (taMtra) 28 pradhAna 51 bahuca 18, 19, 47 prapaMcasAra 56, 64, 192 bANa 35 prazna (u.). 14, 17 bAdarAyaNa 23, 39 prasthAnatraya 41, 43, 55 bAlacaMdrasUri (jaina) 170 paMcadazAkSarI 41, 150 AlA paMcake (dhyAna, razmi, karma, bAlAjI 144 zaktinA) 177 bAlAzaMkara (kavi) 128, 129, paMcamakAra (paMcadravya)33,62,65, 131, 132, 138, 139, 154 67,68,70,71,73,97 biMdu (52) 14, 15, 6, 74 paMcAmRta (taMtra) 31 biMdu (apara) 14, 15, 22, 68 pAtaMjala 74, 75 pAvakAcala 108, 109 bIja 15, 22, 7pa prAtizAkhya 23 bIjamArgo pAMcarAtra 25 puNyarAja 15, 21 buddoSa 158 puruSa 175, 176, 177 bahadAraNyaka 12 pukarasthAna (kSetra) 107 bedhicitta 161 puruSArtha 149 behadevatA 162 pUrNagiri 55 baddha dharma 156, 158 pUrNAnaMda 37, 71 behasaMpradAya 1, 71 pRthvIrAja 109 baddhasAhitya 157, 159 pRzci 133 baddha siddhAntanI vedAnta premapaMcaka (bauddha) 165, 166 | upara asara 157 premAnaMda 144 brahma 12, 17, 40, 45, 51 ahmadI 44, 45 agalA 77 ! brahmanADI bahiryoga 83, 84 | brahmayAmala 24 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 la 30 bhaga 11 mil ki .it ra7 brahmaraMdhra mArthamaMjarI 36,97, 173 mahAmAyA (taMtra) brahmavAda mahAsukha prakAza 156 brahmasUtra mahAyAna 159, 160 brahmANDapurANa 40, 98 mahAsArasvata (taMtra) 28 brAhmaNa (graMtha). 11 mahAvrata mahAsaMmohana (taMtra) bhaktirasa mahAnirvANa (taMtra) 66, 15ra 130 mahA sUkSma (taMtra) bhartastotra 151 mahAnayaprakAza 72 bhartuhari mahiSamadinI 107 21 bhAvanA (u.) 18, 20,47, mahiSAsura 108 82, 179 maNimekhalA (bauddhadeva) 165 bhAskararAya 19, 20, 34, 38, mahezya (taMtra) maMDana mizrA 54, 55 40, 47 maMtrazAstra 14 bhuvana maMtroddhAra 79, 81 bhuvanezvarI mAtRbheda (taMtra) bhUmikA (bheda) mAtRkAcakaviveka 1e bhairavASTaka (taMtra) mAtaMgI 77 bhairavI 77 mAdhyamika mata 159 bheLAnAtha mAyA 13, 38, 51, 60 mAyAvAda 41, 48, 157 "madhusUdana sarasvatI 174 | mAyattara (taMtra) 28 manuM mArkaDeya purANa marIci (taMtra) mAlinI vijaya 36 maharloka (mahendraka) 17 mAMDUkaya (u.) 55 mahAkAlasaMhitA mizra 32, 57 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com 30. 77, 80 31 144 174 35 36 ! mAla Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 140 27 mIThuM . 120, 127, 138 [ rasikamehana 139, 140 rAjazekhara mImAMsaka 74 | rAdhAtaMtra mRgendra rAmAnaMda 159 rAmezvara hinIza (taMtra) 31, 32 1e meya 22 rIzrI 75 35 87 28 yajurveda (kRSNa) 45 laghupaMcastavI yajurveda (zukala) latA sAdhana yajJa yaMtra 63, 4, 82, 85 lalitA 19, 107 yAnabheda 158, 160 lalitAsahastranAma 23, 34, yAmala 27. 35, 40, 179 yAmalASTaka (taMtra) lalitAtrizatI 35, 26, 179 yogadarzana 62, 74 lakSmI gazAstra (jaina) 166, 168,169 lakSmI (taMtra) yogasAra 37 lakSmIdhara 32, 33, gAcAra (ba) 159 lakSmIsUkta 8, 47 yoginIo (zrI cakranI) 179, pAmudrA 57 19ra (pariziSTa) ginI jAla (taMtra) vajIyAna 71, 11, 163. cagInItaMtra 36, vanarAja 108 ginIhadaya (taMtra) varivasyA rahasya 34, 179 vallabha dhoLA 102, 115, 119 vallabhI rAjya 98, 99 raNachoDajI 143 vasubaMdhu 157, 159 rathakrAnta 27 | vApha (sUkata) 8, 19, 20, 21 rasabheda 175, 175 [ vAtsAyana Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com ni 34 50. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAtula (taMtra) vAmantuSTa (taMtra) vAmadeva vAmamArga vAmakezvara (taMtra) vAmA vArAhI (taMtra) vAtuleAttara (taMtra) vAsipura vAsuki (ta Mtra) vAhana (taMtra) vAhanAttara (taMtra) : * vAkayapadIya vidyAraNya vimalA vimalAna da vima vimaLazA virATaparva viva vizuddhezvara (taMtra) vizvAtmaka (taMtra) vizvAmitra 28 28 22, 17, 170 174 viSNukrAnta vijJAnavAda 30 3, vyAkaraNAgama vika aezvara (taMtra) vidyA 14, 73, 75, 101 31 47 15, 173 26, 69 12, 14, 64, 73 166, 167 27 172 3ra 32 26 27 159 75 164 30 107 30 30 31 15, 21 20 29 vINAta tra vIra vIrAvalI (ta Mtra) veda (maMtra-brAhmaNa) vedAMta vaiSNuvAgama vaidika pa vabhASika 159 vaiyAkaraNa 74 vaiyAkaraNa siddhAnta maMjUSA 15,21 vaizeSika (taMtra) 32 30 64 32 za 3, 4, zakti (tenA bhede!) 6, 7, 12, 13, 14, 22, 39, 41, 45, 46, 50, 51, zaktigItA zaktibhakti zaktirahasya 73 20 74, 75, 7, 81, 99, 101, 146, 147, 158, 172, 173 zaktinA AvirbhAvA 97, 98 35 zaktisUtra zaktisaMgama zaktistAtra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 111 131 23 134 35 36 zaktitattvavimarzinI zakitavAda 2, 11, 21, 27,, 34, 35, 36, 38, 41, 44, 45, 48, 55, 56, 58, 19 www.umaragyanbhandar.com Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakitapUjana 83, 84, 85, 87 88, 99, 100 zakitasaMgama (taMtra) 36, 64 41, 74 zabdabrahma zarIra (bheda) za karavajaya 58 13 zaMkarasvAmI taiyAyika ) 158 zaMkarAcAya 23, 35, 41, 42, 44, 45, 46, 47,49, 50, para, 13, 14, 55, 64, 140, 158 zakarAraNya zaMkarAcAya carita zakhara ( taMtra ) zAkata (prayAgapaddhati ) zAkataAcAra: juo AcArabheda 35, 47 53 zAkatamata zAkatabhAvA zAkata Agama 17 zAkatakrama 37 zAkatapIThA 92, 96, 97, 98, 110 28 36 zAkatavrata zAkata (zava) vivAha zAkatR siddhAMta zAkatasa pradAya zAkatasaMhitA 57, 58 145, 155 97 152 38, 43, para 1, 58, 102 19 15 30 zAstAdevI (chAsanA devI ) 16 zAMtidevI 159 zAMkarisahAnta ziva zivarahasya zivazakita sAmarasya zArAhI zubhAgama zUnya 22, 33, 57 75, 162, 165 159, 161 60 59 zaiva saMpradAya 103, 104, 105, 106, 107 38 77 zUnyavAda zaiva paribhASA zaiva siddhAnta zaivAgama zyAmA zyAmArahasya 41, 48, 59 15, 41, 60 131 172 107 37, 78, 131 14 46 82, 137, 179 (pariziSTa) zrIcakra saMbhAra (taMtra) 164 zrItattvaciMtAmaNi 37 107 138 zraddhA zrIka TAcAya zrIcakra zrImAla zrIlaharI zrIvidyA zAradA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 16, 17, 33, 35, 18, 77, 81, 107, 132, 133, 134, 135, 14, 153, 165, 179, 180 www.umaragyanbhandar.com Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8, 45 134 134 77 zrIvidyAsUtra 35, 26, 78, ) sAdhaka 179 | sAdhikA (bheda) 64, kapa zrIvidyAtAraka (u) 18, 20 sAmaveda zrIsUta 34 sAmayika mata 32, 57, 58 zrIharSa 100, 107 sAmya vetAzvatara 9, 13, 46 sAmAnAdhikaraNya 38 zvetAMbara 171 sAvitrI zRMgArarasa 130 sAyaNAcArya sAMkhya bacavedha sItA (u.) 18, 20 SoDazI subhagA 16, 40, 79 subhadaya 33, 45, 140 sumedhA 22 sata suSuSNa satI 89, 90, 91, 16, 77, 149 sUkitamukatAvali 140 samAcAra 72 sUtasaMhitA 34, 35 sarasvatI 11, 170, 171 sUryA sarasvatIhadaya (u.) 18, 20, 47 sRSTi sahajAnaMda nAtha 141 setubaMdha sahastrAra satrAMtika 159 sabiMdu trikeNuM so-daryalaharI 20, 35, 52, saptazatI 34, 35, 154 56, 100, 129, 130, sarvAstivAdI (bauddha) 159 131, 132, 136, 137, saMdhabhASA 178 138, 149, 179 saMvitsiddhi saundaryalaharI TIkAo 136 saMvisiddhAnta saubhAgyakANa! 19 sAvata taMtra 25 | saibhAgyabhAskara 34, 40, 154 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com suMdarI sadAna 36 36 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30. 36 19, 36 saubhAgya lakSmI (u) 18, 20, 47 skaMdha (ddhi) habheda (taMtra) haragArI (taMtra) spaMdakArikA hAdi mata spadasaMdeha hAphIjha 131 strI pratiSThA) 73, 147 | hindatattvajJAnane ItihAsa 59 hInayAna strI(zarIra)mAM zakita hemacaMdra 166, 168, 169 bhAvanA 99, 145, 148 strIstotra 151 | jJAnArNava (taMtra) hemaca8 , 159 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa paheluM vaidika dharmamAM vyApele zaktivAda zaktivAdanuM maMtrasaMhitAmAM bIjA praNodevI sarasvatI vaajebhirvaajiniivtii| dhiinaamvitrystu|| (, 10. 61. 4) hAlanA hindu dharmanA uMDA ane vyApaka abhyAsa vinAnA manuSyo evuM mAne che ke zAktasaMpradAya ApaNumAM anAryonA saMbaMdhathI peThela keI apadharma che. bauddha dharmanA ItihAsanA ane darzananA vyApaka abhyAsa vinA brAhmaNoe evuM ThasAvI dIdhuM che ke baiddha dharma nAstika che, ane vedadharmanAM sanAtana satyathI virodhI che. vedane pramANabhUta nahIM mAnanAra baddha saMpradAya pratine vedAbhimAnI manuSyone tiraskAra kadAca ApaNe saMtavya gaNIe, paraMtu vedane pramANabhUta mAnanAra zAktasaMpradAya prati nAka maraDanAra vedAbhimAnInI dhRSTatA keIrIte saMtavya nathI. vedadharmanA sarva AcAravicAre zubha ja che evuM mAnavuM e dharmAdhatA che, tema vedadharma vinAnA sarva dharmomAM kaMI satya ja nathI evuM mAnavuM te paNa moTI dhRSTatA che. keIpaNa dharmanA mata-matAMtara athavA saMpradAyamAM samAyelA AcAravicAromAM sanAtana satya zAM che, ane AgaMtuka satya kayAM che tenI parIkSA karI, deza, kALa ane vastusthitine anusAra dharmAdharmane viveka karavAne che. AvI vivekadaSTi uMDA ane te sAthe vyApaka abhyAsa vinA kadI ughaDatI nathI. zAktasaMpradAyamAM samAyelAM sanAtana satyane prakAza karavA A nibaMdhamAM prayatna karavAmAM Ave che. hindu dharmanuM mUla prabhavasthAna veda che. veda zabda vaDe maMtra-brAhmaNaprathAne samUha evuM samajavAmAM Ave che. zradAdi zAstra samUha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eTalo badhe bahALe che ke cAvajIvana abhyAsa karanArane te tRpti -Ape tema nathI, paraMtu tenA punaH punaH abhyAsa vaDe temAM samAyelAM sanAtana satya pratibhAmAM skuTa thaI zake che. samagra vedArthane sAra * yajJa ane brahma-e be zabdomAM samAI jAya che. temAM devatAne uddezIne priya padArthonuM vitaraNa karavuM te yajJa ane te vaDe cittazuddhi dvArA je tavane AtmarUpe oLakhavuM te brahma. yajJa kevala vicAra karavAthI siddha thaI zakato nathI, paNa anuSThAnanI apekSA rAkhe che; brahma kevala karma vaDe prApta thaI zake tevo padArtha nathI, paNa zravaNa, manana, nididhyAsanarUpa vicArazreNInI apekSA rAkhe che. | sarva nadIone Azraya jema samudra che, tema sarva devone Azraya nArAyaNa athavA paramezvara che. tethI jJa hai viSNu - yajJa kharI rIte vyApaka paramAtmAnuM pratyakSarUpa che. A yajJanA - aneka prakAre vedamAM varNavyA che, ane te te kAmanAnI siddhine - arthe te te yajJonAM anuSThAna che. vedamAM nAnA moTA ya varNavyA che, mATe te badhAe ApaNe karavA e vedanuM tAtparya nathI. vedamAM AvelA pazumedhAdi yajJa A jamAnAmAM jugupsA utpanna kare tevA che. paraMtu jI kevI kevI sAMsArika kAmanAne vazavatI karmo karavA prerAya che tenuM etihAsika satya citra temAM che. rAga SathI haNAyelA chae niyamavidhine vazavartI ahiMsA kramapUrvaka zI rIte sAdhavI tenI vyavasthA vedavAdI vicArakee karI che, ane temaNe pazuyajJa karatAM haviryajJa caDhIAto che, ane hariyaMsa karatAM - japayajJa caDhIAta che, ane dravyathI thatA yajJa karatAM jJAnayajJa - caDhIAta che, evuM nyAyapurasara pratipAdana karyuM che. yajanIya paramezvara sAthe kriyAga vo saMbaMdha karAvanArI karma ane jJAnane sAkaLanA kaDIne vaidika vicAraka upAsanA kahe -- che. A upAsanAkAMDa sAthe vikAne mala sa naha cha zrauta, smAta athavA la ! dayA karyA pachI yajakIya 5 me - | nAma, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 rUpa, guNa ane parAkramanuM bhAna karAvavA upAsanAnA prayAga hoya che. upAsya paramezvara ane upAsaka sASaka jIvane paraspara sayAjana karAvanArA daivI sAmarthyane jJatti kahe che. zakti zabda rAj dhAtumAMthI vyutpanna thayele che. iSTa kAya sadhAvI zake tevA sAmarthyane athavA baLane "rASThi kahe che. sAmAnya samajaNuthI ApaNune jaNAya che ke kAya karavAnuM khala sat eTale bhAva padAmAM ja hAya che, asat eTale abhAva padAmAM hatuM nathI. tethI asat padAtha kadI zaktivALA hotA ja nathI. vadhyA putra, zazaviSANu vigere padArtho zakita vinAnA hAya che, ane mAtra vikalpavruttirUpa ja hoya che. paraMtu pratyeka sat padAmAM niyata zakita hAya che. talamAMthI tela nIkaLe che, mATe talamAM telanI niyata ti che, retImAM tevI zakti nathI. paraMtu retImAM jo te cUnAmAM bhaLe tA anya padArthone dRDha karavAnI zakti che, ane te tenI niyatazakti che, paNa te niyata zakti talamAM nathI. A pramANe sarva bhUta-bhautika padArthomAM niyata zaktio hoya che. A sarva zaktionA vyUhane adhibhUta zakti evuM nAma ApavAmAM Ave che. adhibhUta zaktine arvAcIna vijJAnamAM prakRtizakti athavA kudaratanuM niyamamala kahevAmAM Ave che. ApaNA vicArakAnuM ema mAnavuM che ke jaDa padArthomAM te te niyata zakti heAya che te vAta kharI che, paraMtu tenI yAjanA karavAnuM sAmarthya bhUta-bhAtika padArthomAM hAtuM nathI. ceAjanA karavAnuM sAmarthya sacetana paTTAmAM hAya che, ane tevA sacetana padArtho eTale vanaspati, pazu, paMkhI vigere aneka prANIomAM paNa te yeAjanA karavAnuM sAmarthya tAratamyavALuM hAya che, eTale caDhatA utaratA kramanuM heAya che. A sacetana prANIonu prayeAjana siddha karavAnuM ane adhibhUta padArthonI prAkRtika zaktine 1 pUmimAMsA zakitane svataMtra padArtha mAne che. jIe tasya pR. 20-23. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. A eTale paraspara samartha che udaya karI te prajanamAM upakAraka banAvavAnuM sAmarthya manuSya prANumAM ghaNuM uMcA prakAranuM che. A yojanA karavAnuM manuSya prANunuM sAmarthya prakRtinA niyAmaka devanA upakAra upara AdhAra rAkhanAra che, ane te upakAra manuSyaprANunI indriya upara thAya che. A upakAraka sAmarthyane adhidevazakti kahe che, kAraNa ke piMDanA deva eTale Indriyone, brahmAMDanA devAnA eTale pRthivyAdi tonA niyAmaka abhimAnIonA paraspara saMvAda vaDe, te sAmarthya prakaTa thAya che. cakSurindriya rUpagrahaNa karavA samartha che, paraMtu prakAzanA adhyakSa sUryAdino upakAra athavA madada maLe che te rUpagrahaNa thAya che, tevI ja rIte ApaNuM sarva indriyanA sAmarthyane brahmAMDanA adhikArI devAnA sAhAyanI apekSA rahe che. paraspara upakAryaupakArakabhAvathI manuSya-prajA devaprajA sAthe joDAyelI che. AvI devaprajAne sadbhAva sarvadharmomAM svIkAravAmAM AvyuM jaNAya che. ApaNe te devavarganA prANune manuSyaprajAnAM prANu peThe joI jANuM zaktA nathI, tethI te nathI evuM anumAna karavuM te sAhasa kahevAya. paraMtu te sAthe ema paNa samajavAnuM nathI ke deve paNa niraMkuza svAtaMtryavALA che. teo paNa ApaNu jevA abhimAnI cho che. temano zakti paNa maryAdita hoya che, je ke ApaNuM zakti karatAM te vadhAre bahALI hoya che. A abhimAnI devonA mukhya traNa vaidika bho hoya che (1) bhUlakane amiyUha (2) aMtarikSa athavA bhuvarlokano vAyuvyuha, ane (3) ghulakane athavA svarlokane AdityabRha. A lokatrayInI devatrayImAM bIjA aneka devanI maryAdita zaktio tathA bhogya sthAne hoya che. paraMtu A traNa devanA bRhamAM samAyelI zaktine adhidevazakti evuM nAma ApavAmAM Ave che. A zakti kevala adhibhUtazakti jevI jaDAzrita nathI, paraMtu jaDAja varganI che. adhibhUta sAthe saMbaMdha dharAvatI hovAthI te ja varganI che, paraMtu tenA uparanI AtmabhUmikAnA AbhAsa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athavA chAyAne dhAraNa karanAra hovAthI temAM cetanya jevI kurattA hoya che, tethI ajaDa varganI paNa che. A jAjaDabRhamAM brahmAMDastha devavarga Ave che eTaluM ja nahi, paNa ApaNuM sUkSma zarIrane saghaLo indriyane bhUha tathA mana, buddhi ane ahaMkAra paNa AvI jAya che. adhidaivazaktithI caDhIAtI zaktine adhyAtmazakti kahe che, ane te cetanavarganI che, tethI tene ajAzakti paNa kahe che. adhibhUta padArtho bIlakula aMta sAmarthyanA bhUlane jANatA nathI, paraMtu te zaktinA mAtra vAhaka yaMtrarUpa hoya che; adhidevavarganA abhimAnIo potAnA aMta sAmarthyane thoDuM ghaNuM jANe che, paraMtu tenA upara paradevatAnuM niyaMtraNa che te bhAgye ja jANe che; tethI teo baddhadazAnA jIvo jevA hoya che. teo paikI jeo aMtaryAmIne jANe che teo muktavarganA hoya che. paraMtu karmajanya devo ghaNe bhAge baddhadazAnA hoya che. jyAre abhimAnI-pachI te manuSyavargane heAya ke devavargane heya-potAnA AtmasvarUpane ane tenA vibhavane sparza karI zake che tyAre te brahmavid gaNAya che. A brahmAtmAne anubhava karavAnI zaktine adhyAtmazakti nAma ApavAmAM Ave che. A adhyAtmazakti paNa jIva athavA aNaAtmAne Azrita rahenArI ane paramezvara athavA vibhu AtmAne Azrita rahenArI ema be prakAranI hoya che. jIvAzrita adhyAtmazakti AvaraNavALI hoya che, IzvarAzrita adhyAtmazakti nirAvaraNa hoya che. jIvanI adhyAtmazaktinAM AvaraNo be prakAranAM hoya che. (1) jJAnanAM DhAMkaNarUpa, ane (2) kalezanA pratibaMdharUpa. pahelAne jJAnAvaraNa kahe che, bIjAne kalezAvaraNa kahe che. pahelA AvaraNa vaDe keTalIka vastuonuM jJAna ja jIvane thatuM nathI, bIjA AvaraNa vaDe rAgadveSAdi doSathI kaluSita Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ddana jIvane thAya che. vastu je prakAranI che te prakAranI nirAvaraNu anubhavamAM AvavA sArU ajJAnanuM aMdhArUM ane klezanAM paDaLA dUra thavAM joie. javanI Adya upAdhi jayAMsudhI malina sattvanI hAya che tyAMsudhI ajJAnanuM ane kalezanuM AvaraNa sarvAza dUra tha zakatuM nathI. jyAre te upAdhi palaTAI zuddha sattvanI bane che tyAre Izvara jevuM vimala pratyakSa jIva karI zake che, paraMtu AvA pratyakSamAM tene cuMjAnayeAgI thavuM paDe che, eTale samAhita thavAnA prayatna tene karavA paDe che, jyAre Izvaracetanane tevA prayatna karavA paDatA nathI, eTale te yuktayeAgI gaNAya che. A pramANe tti eTale iSTakAya karavAnuM sAmarthya. tenuM sAmAnya vargIkaraNa nIce mujaba thAya cheH I adhibhUta (jaDA) pRthivyAdi paca bhUta ane tenAM kAryAmAM rahelI. zakti , da adhideva (jaDAjaDA) indriya, prANa, mana muddhi, ahaMkAramAM ane agniAdi upa- jIvAzritA kAraka devavaga mAM rahelI. adhyAtma (ajA) , IzvarAzritA zrIkRSNa bhagavAne gItAzAstramAM potAnI aparA prakRti, ane parA prakRti evA be vibhAga pADI aparAne paMcabhUta ane mana,. buddhi, ahaMkAra e traNa maLI AThe vyUhamAM atagata karI che,. ane parAne jIvabhUtAM eTale jIvacetanarUpa sanAtana prakRti evuM " eTale kAya " nAma ApyuM che. prakRSTa eTale uMcA prakAranI " kRti, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavAnuM sAmartha temAM raheluM hovAthI te zaktine mUla prakRti kahe che. paraMtu A adhyAtmavarganI, mUlaprakRtizakti karatAM caDhIAtI puruSottamanI athavA paramezvara athavA zivacetananI, svAbhAvikI zakti che, tene vedazAstramAM cicchakti kahe che, ane te nityasiddha hoya che, jyAre puruSAzrita adhyAtmazakti aparA prakRti karatAM caDhIAtI che, ane nirAvaraNa dazAmAM vizuddha darzana karAvI zake che, paraMtu pArakA klezane dabAvI tirodhAna karavAnuM tathA anya jIvone anugrahathI pAza vinAnA karavAnuM sAmarthya puruSAzrita eTale jIvAzrita adhyAtmazaktimAM hotuM nathI. te jIvAzrita adhyAtmazakti bahu thAya te utpatti, sthiti ane nAsA karavAnuM sAmarthya darzAvI zake che, ane tene parama vaibhava brahmA, viSNu ane stanI traNa guNamUtiomAM hoI zake che. guNAtIta bhUmikAnuM, puruSottamanuM athavA paramezvarapadanuM tirodhAna ane anugraha karavAnuM, bala nathI muktaomAM, ke nathI brahmAdi guNamUrtiomAM. A be zaktionuM kendra je padamAM vAsa kare che te pada zAktasaMpradAyanA adhyAtma: ciMtakonA abhiprAya pramANe zuddha aplAnAM paMcatattamAM samAyeluM che. svayaMprakAza zivatattvanI A pitAnA svarUpane pUrNabhAve oLakhavAnI athavA parAmarza karavAnI svayaMbhU zaktine rii kahe che, ane te jyAre jyAre AtmaparAma thAya tyAre tyAre pUrNa AnaMdane abhivyakta kare che, ane tethI tene sAmA paNa. kahe che. pitAthI bhinna padArthanA sparza vaDe thato AnaMda te viSayAnaMda che, ane pitAnA svarUpanA sparza vaDe skuTa thate AnaMda te brahmAnaMda che. A maulika brahmAnaMdanI chAMTa athavA kaNa vaDe jIvone AnaMdamaya keza jhaLake che. jema dhULadhAyAne maNa kacarAmAMthI . * zuddha vidya, Izvara, sadAziva, zakti ane ziva e pAMcata. juo ma. na. adhyAya 7. 4-5 lo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka ratI sAnuM maLe ane tene meTA mananA udAra ceAkazI laI javA de, tema paramezvaranI " AnaMdamayI cicchakti "nI hiraNyamayI rajakaNu A saMsAranA asAra viSayeAmAMthI mahAkalezathI viSayabhAganI samAptie jIvane maLI Ave ane paramezvara tene lIlA vaDe laI javA de-AvuM rahasya jIvanA AnaMdamayakaiAzanI parIkSAmAMthI ApaNA vicArakAne maLyuM che. -- "" "" paramezvaranI "AnaMdamayI cikti"nA svarUpanA kheAdhaka maMtrA vedamAM dhaNA maLI Ave che. A akhaMDa AnaMda ane caitanyane sphurAvanArI zaktinuM rahasyanAma avitti ApavAmAM Ave che. tene devatAmayI kahevAmAM Ave che. aditine gaMdharva, manuSya, pitarA, asurA, ane sabhutAnI mAtA kahI varNavI che. tene mahI athavA pRthvI, sAvitrI, gAyatrI, saravatI evAM nAmeAthI vizeSa spaSTa karavAmAM AvI che. tenA prakAzavALA putrAne avitya kahe che. tenI virAdhI malina sattA, avidyAzaktine vitti kahe che, ane tenA putrAne daityo kahe che. diti viruddha aditi; daityo viruddha Aditya; asurA viruddha devA-vigere aneka rUpA dvArA zaktinAM -pAzamAM nAMkhanArAM ane pAza cheDAvanArAM dhaNAM parAkramA varNavyAM che. TUMkAmAM cittimAM zaktinA sarvAza mAtRbhAva guthyo che. 3SAthInAM atyaMta camatkRtivALAM sUtAmAM zaktinA kumArIbhAva citaryo che. devInAM sUktomAM zaktinA patnIbhAva vaNavyA che. abhrUNamuninI putrIe raceluM yAda paNa zaktivAdanu sthApaka che. RgvedanA pariziSTamAM hramoha Ave che. * jIe additinAM sUktA; . maja 4-7; jIe nAyaba ka. 28. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 19ra; 1-113; jIe x juo . 10-26, www.umaragyanbhandar.com Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yajurvedanA agnirahasyakAMDanA yajJavedInI ITonA goThavavAnA mAmAM eka maMtramAM kRti kahe che ke - huM A jagatanI prasUti karAvanAra savitAnI prArthanIya ane vicitra cicchaktine vizva janyA sumatirUpe belAvuM chuM. A ciktirUpa gAyane kava munie sArI rIte dohI hatI, ane tenI sahastradhArA vaDe pRthvIrUpI gAya balavALI haSTapuSTa thaI che ? ...............je AdyA zakti ekarUpA hatI te bahurUpA thaI te cAra AMcaLavALI gAya thaI. sUryapanI banI navavadhU thaI navanavA jaDa jagatane teNe utpanna karyuM, ane te sAthe cara jene paNa teNe prakaTa karyA." 2 vetAzvatarazAkhAnA maMtropaniSadamAM kahe che ke - " jyAre sarvatra ajJAnanuM aMdhAruM hatuM, ane jyAre ahorAtranA bheda nahatA; jyAre jagatakAraNa sat (eTale vyakta) na hatuM, tema asata ( eTale avyakta ) paNa na hatuM. jayAre kevala brahma zAnta eTale zivarUpe zameluM hatuM, tyAre jagatane prasava karanAra savitAnuM prArthanIya akSarateja umukha thayuM, ane temAMthI prAcIna kalpanI purANu-prajJA athavA kuraNa prakaTa thaI." sAmavedanA tAMDizAkhAmAM AvelA chAndogya upaniSadamAM jagatakAraNane sa-evI saMjJA ApI che, ane javanA layanuM varNana karatAM kahe che ke -" jyAre jIvanI vANu manamAM zame che, mana prANamAM zame che, prANa adhyakSa cetanamAM zame che, ane adhyakSa kSetrajJa parA devatAmAM zame che, tyAre he vetaketu ! je A 1 juo sukathanurveH a. 17 maMtra 74; 2 juo pUrvAna, e devIsUkA. 3 juo . 3. 3. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 sUkSmatAnA avidha Ave che, te sUkSmatama vastu vaDe A sarva darama jagat AtmabhAvathI bhareluM rahe che. te sUkSmatama vastu ja kharA AtmA che, ane te sUkSmatama vastu tuM pAte " ja chuM, " kAThekazAkhAnA upaniSamAM kahe che keH- " je na bhedAya tevI avitti nAmanI zakita devatAmayI che te prANa vaDe prakaTa thAya che, ane ciMkharanI vijJAnamayanI guhAmAM peThelI aneka bhUta eTale' prANInA rUpamAM prakaTa thAya che. A kharekhara satya nirNaya che."2 1 juA AntrIca 3. 6-8-6. 2 jAta. 4. 2. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa bIjuM brAhmaNa ane AraNyakamAM vyakta thatA zaktivAda zaktivAdanuM brAhmaNa ane AraNyaka graMthamAM sAhitya aSTacakrA navadvArA, devAnAM pUrayodhyA tasyAM hiraNmayaH kozaH svargoM loko jyotiSAvRtaH // (taittirIya mA. pra. 6 5. 28) saMhitAkALamAM eka rAta brahmanI vyApaka devatAmayI zaktinuM spaSTa upAsyarUpa brAhmaNemAM ane AraNyaka graMthomAM prakaTa thayuM che. temAM vedatrayInAM brAhmaNa tathA AraNyakamAM brahmAcatanyanI zuddhazaktine pAvaro, sAvitrI, varasato ityAdi nAmathI vyavaharavAmAM Ave che. temAM saMtAnA svarUpane gAyatrI maMtranA gAna vaDe trANa eTale rakSaNa karanArI zaktinuM nAma gAyatrI ApavAmAM AvyuM che. tenA adhyAtmatejane mane saMjJA ApavAmAM AvI che. te teja A vizvane bhare che, vizvamAM te rame che, ane vizvane temAM chevaTe laya athavA gati thAya che, tethI gAyatrI devI bharaNa, ramaNa ane gamana karanAra hovAthI mAmalo, te thI , tamaco ityAdi nAmathI vyavaharavAmAM Ave che. temAMthI vizvane prasava thAya che tethI tenuM nAma ravi kahevAya che. temAMthI brahmavastune AnaMdarUpa pravAha--vahe che; tethI tenuM nAma sarakatI ApavAmAM Ave che. brahmazakti prANamayI, jIvanamayI, AnaMdamayI havAthI brahmanA svabhAvadharmone prakaTa karanArI hevAthI saMdhivAma gaNAya che, ane te svabhAvadharmone vyakta athavA prakaTa karavAnuM aMtarbala je dharmImAM rahyuM che te parabrahma ityAdi nAmathI vyavaharavAmAM Ave che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A gAyatra nAmanI brahmazakti trilokIne ghaDe che, ane trilokIthI para paNa rahe che. vaLI te vedatrayInA sArarUpa che, mATe vedatrayInA rahasyane jaNavanArI che. A grevIsa akSara vaDe ghaDAyelI, traNapAdamAM racAyelI, traNa vyAhatimAM bIjabhAve rahelI ane praNavanI traNa mAtrAmAMthI pratibala meLavanArI zakti dvijonuM paramadevata che A AdyA zaktine mAyArUpA eTale mithyA mAnI nathI. je agnine dAha prakAzadharma mithyA mAnIe te agninuM svarUpa ja baMdhAtuM jema nathI, tema sa6 vastunA svayaMskuraNa pAmavAnA sAmarthyane (miti), ane svayaMtRpti darzAvavAnA vegane (mA ) ApaNe je mithyA mAnIe to brahmavastunuM svarUpa ja ghaDAtuM nathI. brahmavastunA svabhAvadharmo ane aupAdhika dharmo judA che. je svabhAvadharmo che te brahmanI zaktirUpa che; je aupAdhika dharmo che te brahmanA guNe che. jema mahAsamudramAM aMtaHspada thavAthI taraMgavALI sthiti utpanna thAya che ane punaH nistaraMga sthiti thAya che, temAM samudranuM samudratva baMne avasthAmAM jema kAyama rahe che, tema brahmacetanyanI spaMdavALI eTale svayaM svarUpane oLakhanArI sthiti (jene vima nAma ApavAmAM Ave che ), ane punaH aMtamukha thavAnI sthiti brahmanA brahmatvane bAdha karanArI nathI. eka vastu anekAkAra bhAse temAM je vastu bhAse che te mithyA nathI, paraMtu satya che; paraMtu tenA AkAramAM satyatvabuddhi thavI, e bhrama che. A kAraNathI zaktivAdamAM brahmanuM vizvamaya bhAsavuM te khATuM nathI, paraMtu je bhedo bhAse che te svataMtra kharA che, A buddhi bhramarUpA che. vizva 4 vayitranA rahasya vivaraNa sArU jue pathagrAma 2-2-28 gAyatrI upaniSadU, chAno rU-22; . . 7-4 marAyat-prapAThaka 5. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 rUpe bhAsavAnuM brahmasAmarthya te zA ibrahmapakSapAtinI che; te AbhAsamAM satyatvabuddhi te mithyA mAyA che. TuMkAmAM je vastu ane kAkAra bhAse che te svayaM sAcI che, te AkAramAM kharApaNAnI buddhi te mithyA che. A kAraNathI zAkta addatamAM A vizva brahmarUpa hovAthI brahmamayIno vilAsa che, eTale adhikaraNanI camatkRti che. eTale vizvane anubhava brahmarUpa hevAthI sAco che, eTale vizva sAcuM che. paraMtu vizvanA AbhAse brahmavastuthI pRthapha sAcA padArtho che evI buddhi te brAti che, ane tethI saMsAra te mAyAmaya che. zAkta aktIo A pramANe anubhavamAM AvatA vizvane eTale jagatane satya mAne che, ane AbhAsamAM satyatvabuddhi eTale saMsaraNane mithyA mAne che. laukika bhramamAM paNa chIpamAM rUpAnI pratIti thavAmAM darzana te kharI chIpanuM ja thAya che, eTale adhikaraNa satya che, paraMtu temAM je rUpAno AbhAsa thAya che eTale je astarUpe adhikaraNane DabAvI taratuM rahe che te kharuM che e brAnti che. brahmavastunuM A adhikaraNa rUpe rahevAnuM ane anyathA vizvarUpe bhAsavAnuM sAmarthya kaI bahAranuM mAgI ANeluM nathI, tethI pas huM vaDu cAma-e anekAkAra thavAno AtmasvabhAva te AtmAnI svayaMbhU zakti che, ane pAlikI nathI. pote pitAnA zuddha saccidAnaMda svabhAvanuM AvaraNa karI, anekarUpe vikSipta thAya che, tethI pitAne DhAMkavAnuM ane anyathA dekhAvAnuM bala brahmavastunuM svAbhAvika che. A kAraNathI A zakitane AtmAnI svayaMbhU divyazakti (sevAmAM svaguniMdi) kahe che, ane te svAbhAvika ( svAbhAvika jJAnavA 4) jJAna, IchA ane kriyArUpamAM vibhakata thatI vetAzvatara upaniSadamAM varNavI che. brahmanI AdyA zakitanA traNa vibhAgane prAcIna upaniSadomAM aneka nAmathI vyavahare che. zvedanI etareya zAkhAnA brAhmaNanA upaniSadamAM Ata-"te paramAtmAe saMkalpa karyo athavA dRSTi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 kare che. udhADI." bhItaranI chAzaktinA A kaeNndrIbhAva kahevAya che, ane tene pAchaLanA taMtrazAstramAM vivu kahe che, kAraNa ke te sthitimAM brahmacaitanya eka kendramAM dhanIbhUta thaI prathama saMkalpa tyAra pachI te paramAtmA athavA brahme kAmanA vega Apyo, ane dhaNuM UMDuM nirIkSaNa karyuM (so'mayata / sIta). A Adya icchA thayA pachInA jJAnarUpa vega vaDe brahma tapatA atrIyata eTale tapa vaDe ekIkaraNa pAmI dhanarUpa banyuM, ane temAMthI mAkha tattvanI phuTa thaI. brahmavastunI pavitru avasthAmAMthI je Agha kSeAbha thaI prANatatvanA udaya thavA tene taMtrazAstramAM apavivuM kahe che, ane vyAkaraNAgamamAM ane maMtrazAstramAM tene rASTra kahe che. A prANatattvanA bheda pachI paMdara * kalAmAM sRSTinA raMga racavAmAM rAkAyelI brahmavastunI trIjI zakitane yiAjJatti kahe che, ane te samRvya padArthonA niyameAmAM Astikayabuddhi ( zraddA) utpanna kare che, pRthivyAdi pAMca tatvAmAMnI bhAgya jagatane ane tene bhogavavAnAM karaNA eTale ndriyavagane prakaTa kare che, AMtara manane khAdya vega Ape che, khAdya kriyA karAve che, ane tenAM sukhaduHkhAdi vividha phlone prakaTa kare che. pRthivyAdi pAMcabhUtamAtrA, indriyAne samUha, mana maLI sAta kalA vaDe kArya karasa dhAta-- eTale deharUpa sAdhana ghaDAya che; zraddA vaDe te zarIramAM gucAeluM cetana karma kare che; te ka vaDe navAM navAM .nAma dhAraNa karI bhAgya padArthone (anna`1) ne bhAgave che; bhega vaDe puna: puna: navuM navuM karavAnuM vI meLave che, ane anubhavavaDe (sa13) jJAnadIpti kare che. 14maMtrAdi divya sAdhanA meLave che, ane pRthivyAAda aneka upalAkamAM janmajanmAMtara pAme che. A pramANe kriyAzakti - paMdara kalA vaDe bhuvanane racI, bhAgya, bhAgasAdhana, bhAgabhUmi vagere brahmavastunA Adya saMkalpane sRSTimAM kla banAve che brahmavastunI A kriyAzaktine ta Mtra* jIe propaniSavuM 6. 4. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 zAstramAM nA kahe che. ane je dravyamAM te nAdanI laharI jAge che tene vaza kahe che. aupaniSadasiddhAMtanAM A mUla kSas, tapa, ane sIna nAmanAM sUtromAMthI IcchA, jJAna ane kriyAzakitanAM pAribhASika nAmo vedAntazAstramAM prakaTa thayAM che, ane biMdu, bIja, nAda-e taMtrazAstranAM athavA zakitavAdanAM pAribhASika nAme prakaTa thayAM che. A saghaLA vicArenAM bIjake ApaNane kAracAnA upAsanAprakaraNamAMthI maLI Ave che. ane vyAkaraNAgamane zabdabrahmavAda te zAktavAdanuM prAthamika rUpa che. brahmavastu sabhara bharAI vizvAkAra thavAne eka kendramAM Ave tenuM nAma pavityu ane temAMthI brahmane prakAza AMtara svarUpane parAmarza karanAra vimarza rUpe ( virakha pRSyane nukUca-sArI rIte pitAne oLakhe evI citanyanI sthiti-Self Consciousness) jAge che. temAMthI dravya bha thavAthI je avyakta biMdu jAge che tenuM nAma pavit athavA zabdabrahmacetanya. te sApajIvajune bheda thatAM jaDa aMzamAMthI vana, ajaDa aMzamAMthI vivuM athavA aNu, ane jaDAjaDa aMzamAMthI na jAge che. A traNa bhUmikAne zakitavAdamAM icchA, jJAna, kriyA nAmanI adhyAtmazakita parabrahma athavA parazivanI svAbhAvika gaNavAmAM Ave che. zaktinA phuraNavALA brahmacaitanyanuM nAma ziva ApavAmAM Ave che, ane te rimAna kahevAya che. brahmavastunA parabiMdu-aparabiMdu, tenA traNa vibhAga - biMdu, bIja, nAda-nI TuMkAmAM samajaNa ApavA sArU vedavAdIoe eka pratIka racyuM che, tene pujA kahe che. jema zivanuM pratIka athavA pUjya AkRti liMgAtmaka che; jema viSNunuM pratIka athavA pUjya cihana zAligrAmanI zilA che; tema zaktinuM pratIka athavA maka juo vicArIne trAjavuM ane tenA upara puSyarAkanI TIkA; juo vaiyAvarasiAnI majhupa pA. 171. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 pUjya AkRti A sabiMdu trikANux che. temAM madhyabiMdu e parabiMdunuM sUcaka che, ane traNa krANunAM TapakAM te aparabiMdunA biMdu ( ciMza), khIja ( acidaza ), ane nAda ( cidacida'za )nAM sUcaka che. A samagra AkRtinI adhiSThAtrI devatAne athavA devIne tripurA nAma ApavAmAM Ave che. A mUla pratIkanuM sarvoza vivaraNu athavA prastAra te zrIcakra, ane tenI samajaNu ApanArI vidyA te zrIviyA. A tripuradhAmanI adhiSThAtrI devIne triputta nAma uparAMta khIjuM nAma sumanA, suMddI, ambrijA vigere AraNyaka graMthAmAM ApavAmAM Ave che. dharma, artha, kAma-e traNa purUSAne sadhAve che mATe, tathA 1 aizvaryAM, 2 dhama, 3 yA, 4 zrI, 5 jJAna, huM vairAgya-e cha bhaga athavA divya guNAne Ape che mATe te sumanA kahevAya che. tenI upAsanAnuM varNana karanAra vedakAMDane sAbhAgyakAMDa kahe che, ane te athavavedanA bhAga manAya che. te kAMDanA mA chUTaka rUpamAM keTalAMka upaniSadomAM saMgraha pAmyA jaNAya che; ane keTalAka maMtrA AraNyakamAM yajJaprakriyAmAM guMcAyelA haju paDelA che. te maMtrAnA maulika a yavidyAne lagatA chatAM tenA adhyAtma artho devInI upAsanAne lagatA che. te mAne lagatAM parazurAmAdinAM patro che; ane tenI anuSThAnapaddhatinA aneka graMthA AgameAmAM, yAmaleAmAM, ane taMtra graMtheAmAM dAkhala thayA che. A zaktivAdanA rahasyanuM sAhitya upaniSadeomAM che, ane temAM paNa zaktiupaniSado sarvoza prasiddha thayAM nathI. jagatanI utpatti karavAnI icchAzaktine "tripurA" nAma ApavAmAM Ave che. temAM nIcenAM traNa bhuvana (1, mudra ane sva x jIe tinnaH puH --e trijumopaniSalUnA prathama matra. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane tenA bhakatRbhAgya padArtho jemAM samAya che e trilokInI bhAvanA jagavanArI lokaprasiddha tripadA gAyatrI sAMkhya zAstranA vIsa akSara vaDe covIza tane spaSTa karanArI ( taLA ). te tripadA uparAMtanI (tripAda urdhva nArAyaNa svarUpane jaNavanArI) gAyatrI saMsAranA rAga ane bhautika rajasathI para vastune prabodha karanArI "tripurAmAM che. tenuM bIjuM nAma vigha kahe che. aparA tripurAne brahmavAdIo paratra kahe che; ane parA tripurAne brahmavAdIo parabrahma kahe che. aparA tripurAnI upAsanA saMgraho eTale maithunI sRSTinA lokamAM athavA pitRyAnamAM gati karAve che ane te loka punarAvRttivALe che; parA. tripurAnI upAsanA vijJAna eTale divya sRSTinA lokamAM athavA devayAnamAM gati karAve che, ane te punarAvRtti vinAne che. madhyamayAna sUryalakane eTale mahendraloka (maMda) ne che. ka DAvavo jene gAyatrIne gupta caturthapAda kahe che. 1 sarabrahmaloka ane virabrahmalokanA bheda sArU jue praznopaniSad 1-15-16. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa tronu (7) zaktivAdanuM upaniSad sAhitya-vedAMga sAhitya kAsi tvaM mahAdevi / sAbravIdahaM brahmasvarUpiNI (tevI'paniSad ) brahmacaitanyanA svabhAvadhama athavA zaktinAM edhaka upaniSado nIce pramANe tAravI zakAyAM cheH-- 1 tripurA 2 tripurAtApinI 3 devo 18 4 vavRttA--samuccayamAM 111mA AMke che. 5 mAvanA--samuccayamAM 87mA AMke che. huM sarasvatI ca--samuccayamAM 110mA AMke che. 7 ttotA--108 upaniSadonA samUhamAM 47mA AMke Ave che. 12 mahA13 jauha-- 8 saumAnyalakSmI--upaniSadonA samUhamAM 49mA AMke che. 9 jAho--Tantrik Texts vA. 11 mAM prasiddha thayuM che. 10 tArA- - 11 advetamAva 14 zrIvidyAtArasUcImAM 1897 mA Ake che. - 37 A traNa 108 upaniSadonA samUhamAM nabara 83, 84, 85 mA AMke Ave che. ,, 29 "" aprasiddha che. gAyakavADa lAyabrerInI A taravAyelAM upaniSadomAM hrANI, lauha ane zrothiyAtArA nAmanAM upanaSado vedanI zAkhAsAhityamAM pakaDAtAM nathI, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 tethI taMtrazAstranA udaya pachInAM gaNavA jevAM che. paraMtu bIjA upaniSado maMtra athavA brAhmaNa samUhamAM ghaNAM kharAM pakaDAya che tethI mUlanA vedasAhityanAM cokkasa che. tripurAnuM khIjuM nAma tripurA mahopaniSadu che. tenA sALa maMtro che, te RcAo che. zAkalasaMhitA ane kauSItakI brAhmaNa sAthe saMbaMdha dharAvatA AraNyakamAM banru brAhmaNAnA pAThamAM A mA Ave che. te sAthe zAMkhAyana kalpasUtra sAthe A maMtronA viniyeAga samajAya che tethI cokkasa thrAta sAhityanA te matrA che. A upaniSad upara appayadIkSita, bhAskararAya tathA rAmAnaMdanAM bhASyA che. tripurAtApinImAM mULa zrIvidyAnI paMcadazAkSarIne uddhAra che. temAM devInI sthUla pujanapaddhati tathA sUkSma pati Ave che; traNa devImaMtrone temAM udAra che. gAyatrImaMtranuM zaktivAdamAM tAtpa darzAvavAmAM Ave che; ane chevaTe nirraNa brahmavidyAnuM paNa pratipAdana che. tenA upara appayyadIkSita tathA bhAkararAya vigerenAM bhAgyeA che. lagabhaga nRsiMhatApinI jevI tenI racanA che. jyAre nRsiMhatApinI anuSTupa upara racAyelI vidyA che, tyAre tripurAtApinI tripadA gAyatrI upara dhaDAyelI che. tevI upaniSamAM vAnA tathA zrIsUtA maMtrA che, ane te uparAMta zrIvidyAnI paMcadazI paNa temAM che. A upina56 athavavedanA saubhAgyakAMDanuM spaSTa samajAya che. vavRtta upaniSamAM zaktisaMpradAyanI ddi ane jJAtRividyAnA uddAra che, ane hajitA rUpe parabrahmanuM ciMtana che. zaktinI mUla paMcadazAkSarI maMtramAM je matamAM traNa AraMbhamAM Ave che tene jAmita kahe che, ane jemAM daivaNuM AdimAM Ave che, tene jJAtimata kahe che. 1 jue A tripurA upaniSad uparanuM bhAskararAyanuM bhASya. www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 mAtranA upaniSad devInA parasvarUpanu bhAna karAvanArU' che; temAM zrIvidyAnI adhyAtmapratiSThA che. tenA upara appayyadIkSita ane bhAskarAcAryanAM bhASyA che. zAkta advaitavAdanA pAyA A upaniSad upar che. sarasvatIcamAM RgvedasahitAmAM AvatA savatIne lagatA sArabhUta maMtrA che, ane tenA tAMtrika viniyoga che. mA saMhitAmAM hAvAthI prAcIna ja che, emAM za`kA nathI. sItA upaniSad vaiSNavAgama pachItuM che, ane rAmamattinA vyApakapaNA pachInu che. saMhitA-brAhmaNamAM tenuM sthAna pakaDAtuM nathI, tethI te zrauta vanuM gaNavA lAyaka nathI. saumAnyaSTamImAM zrottu je RgvedanA ceAthA aSTakanA ceAthA adhyAyanA 34 mA vamAM Ave che, ane je vija athavA ziSTa sUkateAmAM Ave che, tene tAMtrika viniyoga che; ane navacakramAM devInI upAsanA kevI rIte karavI tenI samajaNa che. hATI, tArA, advaitamAva, kaujI ane zro viSAtAja prAcIna nathI, ane vAmamArgonA pracAra pachInAM che. temAM tArA tA bauddhonI devI che. arjaLA upaniSad taittirIya AmAM aMtaryaMta che. te upaniSad 108 upaniSadonA samuccayamAM AvatA ALiyo nivi karatAM jAdu che. te avaLA nAmanA zAkta upaniSad uparanI TIkA lakSmIdharanI je TIkA saucArI uparanI che temAM aMtargata thayelI che. vedanAM cha aMgAmAM vyAkaraNAgama mukharUpa gaNAya che. vyAkaraNaAgamamAM vAte caitanyanI zaktirUpe svIkArI che; ane tenA AdhAra RgvedanI zrutiomAM rahelA gaNAve che. RgvedanA eka maMtramAM a. 2. 3. 22. 5) kahyuM che ke " vAgadevInA cAra pAda che. tenee Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brAhmaNe buddhivALA jANe che. tenA traNa pAda guhAmAM gupta che, ane tenA cothA pAdane ja mAtra manuSya prANuM jANe che." A maMtranAM aneka vivaraNe thayAM che. maMtrazAstrAnusAra brahmatattvanI vApha zakita che. tenAM parA, pazyantI, madhyama ane vaikharI evA cAra rUpo te cAra pAda che. temAM parA, pazyantI, ane madhyamA e traNa buddhi, mana ane prANanI guhAmAM gupta rahelA pAde che; ane pratyakSa vaikharI vANuM te mAtra manuSya prANIne samajaNavALe pAda che. vaiyAkaraNe jAti, guNa, kriyA ane yaddacchA (eTale gujarAtImAM vizeSa nAma kahIe chIe te) evA zabdanA cAra pAda mAne che. niSkAsakAre nAma, AkhyAta, upasarga, ane nipAta evA cAra pAda mAne che. paraMtu mUla kRtinuM tAtparya puNyarAjanuM bhartuharinA vAkyapadIya uparanA vivaraNa uparathI evuM samajAya che ke caitanyane bahirgAmI vega te vaz2i che. puNyarAjanA zabdomAM kahIe te pratyagAtmA je aMtarniMTha che teno anya prANIne prabodha ApavAnuM athavA samajAvavAno prayatna tenuM nAma phAzi che, ane te AtmavastumAMthI save che. arthathI chUTI paDayA vinAnI A zakti te sUkSma devI che. bhartuharinA brahmakArDamAM A AtmacetanyanI zaktine sarva zabda ane arthanI prakRti kahI che (vA. pa. 1. 20. ) "te devIvApha A prapaMcamAM vikharAyelI dekhAya che" (vA. 5. 2. 66 ). TuMkAmAM vyAkaraNagama pramANe zabdabrahma, athavA vA te mUla parabrahmanuM apara rUpa che, ane te apara brahmane jANanAra parabrahane anubhavI zake che. A zabdabrahma athavA aparabrahma zaktine paryAya che. zabda phUTastha pheTarUpa che ke varNAtmaka che e vivAdane viSaya che, paraMtu sphoTAtmaka athavA varNAtmaka zabda mUlabrahmanI zakita che, e saMbaMdhamAM vivAdane viSaya nathI. vaiyAkaraNasiddhAtamaMjUSAmAM zakitavAdane Azraya laI evo siddhAMta sthApyo che ke -paramezvaranI sarjana karavAnI IcchAvaDe mAyAvRtti prakaTa thAya che. temAMthI avyakta bindu traNa guNavALuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaTa thAya che. A bidurUpa avyakta te ja pharitatva samajavuM. te binduno jaDa aMza te bIja, caitanya aMza te (apara) bindu, ane mizaaMza te nAda" prakaraNa cothuM zaktivAdanuM sUtrasAhitya mathAtaH vijJAna che (athasUtra ) vedanA karma upara zAta, gRhya ane dharma-e traNa zAkhA uparanAM satrane jannatra kahe che. tevI ja rIte zaktine lagatA saubhAgyakADa upara paNa sUtrasAhitya vipula che. parazurAmanuM dazakhaMDI vApasUtra che. graMtha ghaNe TuMke che. tenA upara zAkatonA AcAravicAra ghaDAyelA che. temAM (1) dIkSAkhaMDa, (2) gaNezapaddhati, (3) lalitAkrama, (4) paMdara nityAnuM tathA pradhAna devatAnuM layAMga pUjana, (5) zrIcakrapUjanapaddhati, (6) kAmya prayogo, (7) niSkAma prayoga, () sarva maMtronI sAmAnya paddhati, (9) samayAcAra saMgraha, (10) kaulAcArasaMgraha-eTalA viSaye Ave che. zAktamatanA anubhavI vidvAnonuM ema kahevuM che ke mUla dattasahitAmAM 18,000 loko hatA. tene parazurAme 6000 sUtramAM saMkSepa karyo, ane temAM 50 kApta hatA. hAritagotranA sumedhAe tene paNa saMkSepa karyo, ane te hAla dazakhaMDI nAmathI prasiddha che. bhAskararAya(I. sa. 1668- 1764) nA ziSya umAnaMdanAthe ni :va nAmane sUtra upara nibaMdha lakhe che; tathA temanI ziSya paraMparAmAM rAmezvare (I. sa. 1831) sUtra upara vRtti lakhI che. parazurAmakalpasUtra gAyekavADa saMskRta graMthAvalimAM prasiddha thayuM che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 vaLI jema vedanA jJAnakANDa upara jaimininuM prAtizAkhya brahmasUtra che, ane zAkhA upara baMdhAyalA brahmavAdanuM. bAdarAyaNanuM brahma sUtra che, tema zAkata siddhAntane sthApanArAM agastyamuninAM zaktisUtre che. te uparAMta bhAradvAjanAM paNa zaktinAM sUtreA che. A sUtre prasiddha thayAM jANavAmAM nathI, paraMtu mUlatra thA me meLavI vAMcI joyA che. A uparAMta nAgAnandanAM paNa zaktisUtra! che, ema bhAskararAyanI saptazatI uparanI TIkA tathA lalitAsahasranAmanI TIkA uparathI samajAya che. trikadana je kAzmIramAM prakaTa thayu che tenI paraMparAmAM pratyamijJAmatanAM zaktisUtreA che, ane tenA kSemarAja kartA che. te kAzmIra graMthAvalimAM prasiddha thayAM che. maharSi girAnAM devImImAMsAdananAM sUtreA che. tenA pahela pAnuM nAma rasapAna che, ane paramezvaranu rasAtmaka svarUpa temAM pratipAdana karyu che. khIjA pAnuM nAma utpattipAya che, temAM sAtaadvaitane anusaratI zaktivAdanI prakriyA che, ane brahma ane zaktine abheda temAM pratipAdana karyo che.. zrI zaMkarAcAya nA parama guru zraugauDapAdAcAyanAM throvivArana sUtra paNa che, te prInsesa epha velsa sarasvatIbhavana graMthAvalimAM theADAM varSa upara prasiddha thayAM che. tenA upara zakarAraNyanI TIkA che. A tAravaNI uparathI spaSTa samajAya che ke vedavAdanAM sUtre jevuM zAkatavAdanuM paNa vipula sUtrasAhitya che, ane tenI zodha thavAna agatya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 prakaraNa pAMcamuM zaktivAdanuM Agama sAhitya athavA taMtrasAhi . tantrakRttantrasaMpUjyA tantrezI tntrsNmtaa| tantrezA tantravittantrasAdhyA tantrasvarUpiNI ||(brhmyaaml) zrAtakALa pUro thayA pachI tenA anusaMdhAnamAM AgamagraMthane - AvirbhAva thaye che. chAndogya upaniSadamAM paMcAmRta vidyAnuM varNana che. temAM sUryanA biMbane devamadhu saMjJA ApavAmAM AvI che, ane tenAM pUrva, pazcima, uttara, dakSiNa evAM cAra dizAnAM kiraNo vaDe te madhurasa brahmAMDamAM prasarAve che. pUrvadizAnAM kiraNo vedarUpI puSpanA rasane kheMce che ane temAMthI je madhu upanna thAya che te vaDe vasudevatAo agnidvArA tRpta thaI rahe che; dakSiNa dizAnAM kiraNe yajurvedanA puSyarasane cUse che, ane te vaDe utpanna thatA amRta vaDe rudradevatAo indradhArA pioSAya che; pazcima dizAnAM kiraNe sAmavedanA punA rasane kheMcI tenA amRta vaDe AdityadevatAo varuNanA dvArA tRpta thAya che, ane uttara dizAnAM kiraNo atharvavedanAM puSponA sArane kheMcI tenA amRta vaDe marudevatAo somaThArA poSAya che. vidyArUpI - amRta athavA madhunAM AdhAra puSpa Rveda, yajurveda, sAmaveda . ane atharvavedamAM rahelAM che, ane tenA sArane bhagavAna sUrya potAnA . biMbamAM kheMcI te vaDe vasU, , Aditya, ane maruda-e devatAnA gaNe anukrame agni, indra, varuNa, ane sema--e cAra adhyakSa - dvArA madhurasa bhogavI tRpta thAya che. A cAra mukhanA rUpakavALA * brahmadeva pAchaLathI cAra vedanA pravartaka manAyA che. paraMtu te ja upaniSadu- mAM sUryanA urdhvamukhanuM varNana che. tenAM kiraNo parajJA kahevAya che, kAraNa ke temAM ne eTale rajoguNa athavA rAgane - sparza nathI, tenAM kiraNe "guhya Adeza"ne kheMce che, ane te - brahmatattvanA puSpamAMthI kheMce che, ane tenuM je madhu thAya che te ..praNavadvArA sAdhya devatAo eTale siddhajane bhogave che. A guhya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 Adezane Agama kahe che; ane prakaTa Adeza je cAra vedamAM che tene nigama kahe che. A urdhvamukhane AgamavAdIe paramezvaranuM athavA zavanuM pAMcamu` mukha kahe che ane te urdhvasrotas vaDe brahmavidyA cAra vedamAM ja samApta thatI nathI, paraMtu deza, kALa, ane nimitteAnA pheraphAra thatAM yugAnusAra siddhajanAdvArA te prakaTa thAya che. mAMDUkaya upineSane A kAraNathI Agama prakaraNa ja kahe che. AgamanuM lakSaNa vAcaspatimizra evuM Ape che ke jemAMthI bhoga ane mekSa ubhayanuM svarUpa samajAya che te Agama. jUnu vedasAhitya karmakAdvArA mAtra svargAdi bhAganAM sAdhanAnuM svarUpa samajAve che, athavA jJAnakANDadvArA kevala meAkSanuM svarUpa ane sAdhana darzAve che. paraMtu pAMcamu AgamasAhitya bhAga ane meAkSanI ekavAkyatA karI kramapUrvaka vyavahArasukha ane paramArthasukha ApI zake che. A Agama sAhityanA AvirbhAva muddanirvANa pachI ghaNAM saikAM sudhI thayeA jaNAya che. ane pratyeka devatAvAdane lagatuM Agama sAhitya hAya che. ravAne lagatuM zaivAgama sAhatya, vaiSNavAne lagatuM sAtvatataMtranuM athavA pAMcarAtra sAhitya, sArAne lagatuM sAra sAhitya; gANupatyeAne lagatuM gANupatya Agama sAhitya. jaine! ane aiAddo paNa AvA khetapeAtAnA Agama sAhityane mAne che. A sarva sAhityamAM zaktivAda rUpAntare peThelA jaNAya che, ane tenI vicAranI ane kriyAnI pati jemAM savistara varNavI hAya tevA graMthAne tantra evuM nAma ApavAmAM Ave che. te te devatAnA svarUpa, guNa, karma vigerenuM ciMtana jemAM karavAmAM AvyuM hAya, tene lagatA matrAne uddAra karavAmAM AvyA hAya, te te matrAne kevA prakAranA yaMtramAM gehavI devatAnuM dhyAna karavuM, e darzAvavAmAM AvyuM hoya, te te devatAnI upAsanAnAM pAMca aMgeA paTala, pati, kavaca, nAmasahasra, ane stotra vyavasthita rUpe darzAvAyAM hoya tevA graMthAne tantra kahe che. A tatrAnuM vipula sAhitya hatuM, ane tenA khaMDa mAtra hAla upalabdha rahyA jaNAya che. nAlaMdAnI bahu vidyApIThamAM tatrAnuM adhyApana thatuM hatuM. musalamAna Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nI mAtAnA ja prajAnA ane manuSya rAjyanA AkramaNanA prasaMge ghaNuM bekTonA ane hiMduonA taMtragraMthe nAza pAmyA che. rasikamohana caTTopAdhyAye A hoLInI AgamAM paDelA taMtragraMtho paikI keTalAkanuM rakSaNa karyuM che; ane Arthara eNvalena je jaTisa vuDraphanuM gupta nAma che temaNe ghaNu taMtrane uddhAra karyo che. A taMtrasAhityanA UMDA abhyAsakonuM sAMpradAyika maMtavya evuM che ke guhya Adeze sRSTinA AraMbhathI te Aja sudhI yogya guru-ziSyanI praNAlikAmAM utarI AvyA che, teno AtyaMtika nAza kadI thayo nathI, ane je saMbhava nathI. yugadharma tarIke te te Adeze divyaguru, siddhagurU athavA manuSyaguru dvArA prakaTa thAya che, ane tene saMpradAya prajAnA amuka vibhAgamAM sacavAyelo rahe che. jema mAtAnA jArane jANanAra putra te gupta vAta keIne prakaTa karate nathI, tema tAMtrike yogya adhikAra vinA koIne kazuM kahetA nathI. ane egya adhikAranI khAtrI thayA pachI guhya Adezane te te ziSyanA upayoga pUrato ja prakaTa kare che, pachI te ziSya pitAnI sAdhanasiddhinA krame siddhapade pahoMce che, ane chevaTe pUrNabhiSikta thAya che. vimalAnaMda svAmI jeo anubhavI tAMtrika jaNAya che temanuM evuM kahevuM che ke brahmavidyA upAsanAdvArA cAre yugamAM Agama athavA taMtradvArA pragaTa thayelI che. satyayugamAM jyAre te te devatAnAM sakAmakarmo bahu thatAM hatAM tyAre A brahmavidyA umA haimavatI dvArA indrAdi devatAone prakAzita thaI hatI; aMbhaNamuninI putrIne vAvamAM prakaTa thaI hatI. tretAyugamAM jayAre pazuyajJano atizaya thayo hato, tyAre brahmavidyA vasiSTha, vizvAmitra, janaka, parazurAma vigere brahmarSi, ane rAjarSio dvArA prakaTa thaI hatI. vasiSTha munie cInAcAradvAra taMtraprakAza karyo jaNAya che; vizvAmitranI taMtravidyA gaMdharvataMtranA prathama paTalamAM che, ane prasiddha gAyatrInI saghaLI rahasyapaddhati vizvAmitre racI jaNAya che. AnI sAkSI vizvAmitrane gAyatrIstavarAja adyApi pUre che. videharAja janakanA ghaNuM tAMtrika jIvananA prasaMge gArgI-sulabhA vigerenAM AkhyAmAM Ave che. kAlikulasavaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra7 svamAM parazurAmanuM tAMtrikatva varNavyuM che, ane temanuM rAnnatra dazakhaMDI adyApi vidyamAna che. dvAparayugamAM jyAre haviryone atizaya tyAre brahmavidyAnuM sthApana zrIkRoNe AgamaThAra karyuM che. zrIkRSNane bhagavadgItAno prasiddha Adeza che, ane guhya Adeza rAdhAtaMtramAM, devIbhAgavatamAM, mahAbhAratanA anuzAsanaparva(adhyAya 14) mAM, samAyelo jaNAya che. virATaparvanA chaThTho adhyAyamAM samajAya che ke pAMDave, rAjarSi bhISma, vedavyAsa, zukadeva, asita, devala, durvAsA vigere zakitavAdanA rahasyane jANanArA hatA. chevaTanA vartamAna kaliyugamAM durgApUjAmAM tathA aneka vrata vigeremAM taMtramArga guMthAI gayela jaNAya che. sAdhana karanArA pitAnA sAdhananA taMtrAnusArI marmone samajatA nathI, e prazna jUda che. paraMtu tAMtrika karma ane upAsanA vaidika karma ane upAsanA sAthe ADAavaLI guMthAyelAM che. A AgamazAstra zakitane lagatuM traNa bUhamAM vaheMcAyeluM che. sattvAdi traNa guNenA AdhAre A traNa mUhane taMtra, yAmala ane DAmara-evAM nAma ApavAmAM Ave che. darekamAM 64 graMthane samAsa karI, saMpUrNa sAhitya 192 graMthamAM grathita thayeluM kahevAmAM Ave che. A traNa sAhityanA vyuhane pRthvInA traNa vibhAga kalpI traNa khaMDamAM vaheMcavAmAM AvyuM che. pahelA khaMDane azvakrAnta, bIjAne rakrAnta, ane trIjAne viSNukrAnta kahe che. A pratyeka bhUmaMDaLanA vibhAgamAM kayA kayA pradeze Ave che te nakkI karavAnuM sAdhana mane adyApi maLyuM nathI. paraMtu A vyuha ghaNe bhAge samagra jaMbudvIpane eTale ezIyA khaMDane lAgu paDe che. ane temAM cIna, jApAna vigere pradezonA tAMtrika AcAre athavA devatAvAdene samAsa thaye jaNAya che. udAharaNa tarIke dazamahAvidyA pikInI tArAdevI bAhonI mukhya devatA che, ane tenI upAsanA mukhyatve karIne boddha dezamAM thAya che, ane bhAratavarSamAM tene gANa pracAra che. gr nAmanI devInI mUrtio khodakAmamAMthI nIkaLI che, ane tethI te devInI pUjApaddhati sArI rIte pravartatI haze, evuM anumAna jAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA | noTa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat mukhya 64 taMtra nI saMpUrNa mAhitI haju maLI zakI nathI. to paNa mukhya tatronA abhyAsathI nIce pramANe te graMtha hoya ema jaNAya che. nIcenA keSTakamAM jyAM nAma bheda che tyAM judAM nAma ApyAM che. te sivAyanAM nAme pahelA khAnA pramANe samajavAM - vAkezvara taMtrAnusAra ane(I. sa. 1724) | kulacUDAmaNitaMtra | saundarya laharInA bhAskararAyanA mata pramANe anusAra, TIkAkAra lakSmI dharanA mata pramANe (I. sa.12681 mahAmAyA 1 mAyottara 1379) 2 zaMbara 2 mArata. 2, 3,ka-eka 3 yoginI jAlazaMbara taMtra. sAvara vAmanuSTa ane 4 tatva zaMbara A taMtramAM mu khya zA viSayo thAmara judAM 9-1ra miyANA asitAMga taMtra gaNe che. { Ave che te bA ' bata juo mAre hiMdatatvajJAnane caNDa krodha ItihAsa vibhAga unmatta 2. pR. 63-65 kapAli bhISaNa saMhAra carU www.umaragyanbhandar.com Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 3-20 bahurUpASTaka brAhmI mAhezvarI kaumArI vaiSNavI vArAhI mAhendrI cAmuNDA zivadUtI 21-28 yAmalASTaka brahmayAmala viSNuyAmala rudrayAmala lakSmIyAmala umAyAmala skaMdayAmala gaNezayAmala grahayAmala www.umaragyanbhandar.com Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahozchya vAtula 29 taMtrajJAna 29 caMdrajJAna nityASaDazInuM 30 vAsuki30 mAlinI (samudrayAnavidyA) 31 mahAsaMmohana 31 mahAsaMmohana vAmamArganuM 31 vAtulottara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 33 mahAsUkSma habheda (pAni bhata) taMtrabheda / maniyAra sobhe guhyataMtra prayogArnu kAmika 36 kalAvAda rAmazAstra 36 kalApaka athavA kalApada 39 vAhana www.umaragyanbhandar.com 37 kalAsAra varNana apanI vidyA 38 kubjikAmata Ayurve ne gatuM taMtrottara vINAtaMtra yakSiIprayogarnu 41 roDala , dhuTi, mana, mane pAsidina prayo42 ghoDalottara gornu cha. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 48 vAhanottara 50 mAtRbheda paMcAmRta pAyAbhUtanA he725 putte| zI rIte ajarAmara rahe tene lagatuM. sUryabheda / bhA29 prayogArnu 45 bhUtoDDAmara / . kulasAra 47 kuloDDIza kula cUDAmaNi mahAkAlImata mahAlakSmImata siddhayogezvarImata | gA sAta kurUpikAmata pAlina devarUpikAmata sagata . sarvavIramata vimalAmata AmnAya pUrvAmnAya pazcimAmnAya dakSiNAmnAya uttarAmnAya 51 aruNeza pdde| 'nA 52 mohinIza | mane trI 43. 53 vikuMThezvaranA yo meN| 54 debImata che, ke bhinna te kaLI zakAya tema nathI. www.umaragyanbhandar.com Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mirattara vaizeSika Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 9 dara vIraSTi (jainataMba? ) dara vizvAsa dara sarA 63 mohinIza 64 vizuddhezvara A cesaThe temAM aneka vyAvahArika vidyAo ane paramArtha vidyAone samAsa thaelo jaNAya che. temAM brahmanuM svarUpa, brahmavidyA ane zaktitatva, jagatanI sRSTi ane saMhAra- kramanuM varNana, tatvavibhAga-eTalA viSaya paramArthane lagatA che ane bAkInA viSaye vyavahAranA dharma, artha ane kAmane sAdhanA che. A taMtrasAhityanA vicArakenA AcArabheda sAta prakAranA hoya che. (1) vaidika AcAravALA, (2) vaiSNavAcAravALA, (3) zevAcAravALA, (4) dakSiNacAravALA, (5) vAmAcAravALA, (6) siddhAMtAcAravALA ane (7) kola matane kulAcAravALA. A sarvane tavika siddhAnta zAkta advaitavAdane che. lakSmadhara tAMtrikanA sAmayika, kela, ane mitra evA traNa bheda pADe che. sAmayika matanuM sAhitya pAMca zubhAgomAM vaheMcAyeluM che, ema lakSmadhara jaNave che; ane tenI pAMca saMhitAo che ane tenA kartA sika, sanaka, zuka, sanaMdana ane sanakumAra e www.umaragyanbhandar.com Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 pAMca gaNAya che. A pAMca zubhAgamanA AdhAre zaMkarAcArye sAndayalaharI nAmanA graMthamAM zrIvipane samuddhAra karyo jAya che, ane temanA paramaguru gADapAdAcArye sumantava graMtha A sAmayika siddhAntane anusaratA lakhyA che. pAMca zubhAgamA ane upalabdha thaI zakayA nathI. sAmayikanA siddhAntI lakSmIdhara vigere samayamAganAM ta MtrAne yuddha mAne che, ane AcAramAM kramapUrvaka 1 vaidika, 2 vaiSNava, 3 zaiva, 4 dakSiNa, 5 vAma, 6 siddhAnta ane 7 kAla caDhatA utaratA mAne che. eTale vaidikAnA AcAra zuddha, tenAthI utaratA vaiSNavAnA vigare. kaulAnuM maMtavya evuM che ke kaulAcAra zreSTha, ane siddhAnta, vAma, dakSiNa, zava, vaiSNuva ane vaidika kramapUrvaka utaratA. kaiAlAnA AcArA pAMca makArane lagatA sthUlabhUmikAnA heAvAthI ane temAM pazubuddhinAM manuSyA niyamavidhine samajyA vinA adhaHpatana karAvanArA hAvAthI sAmiyakAnI niMdAnA pAtra banyA che; jyAre kAlAcAryAM sAmayikAne pracchanna tAMtrikA kahI niMdre che. eTaluM / taTastha vicArakane samajAya ema che ke vaidikAnA prAcIna vedAnucAyI AcAramAM paNa seAmapAna, mAMsabhakSaNa (yajJazeSa), mahAvratamAM maithuna vigarenI chUTa hatI, ane tene tAMtrikAnAM madya, mAMsa, matsya, mudrA, maithuna upara kaTAkSa karavAne hakka nathI. vastusthiti vicAranAM samajAya che ke vaidikA ane tAMtrikA-nene devatAne nimitta karI, pAMca tatvonA upayAga--pachI te mukhya dravyarUpe athavA pratinidhi tattvarUpesvIkRta jaNAya che. A viSayanI vizeSa carcA AgaLa upara tAMtrikAnA adhikArabhedane vicAra karavAnA prasaMga Avaze tyAre thaze. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa chaThuM zaktivAdanuM nibaMdha athavA vivaraNarUpa sAhitya tathA pairANika sAhitya. vAgubhUtA parAzaktiryA cidrUpA parAbhidhA vande tAmanizaM bhaktayA zrIkaMThArdhazarIriNIm . (sUtasaMhitA) upara kahela aiti, brAhmaNa, AraNyaka, upaniSadu, sUtra, ane Agama athavA taMtra nAmanA zakitavAdanA sAhitya upara bhASya, vRtti, TIkA, nibaMdha, vivaraNa stotra-ityAdi rUpanuM vipula sAhitya tAMtrikoe racyuM che. zrata, brAhmaNa AraNyaka ane upaniSad sAhityamAM samAyelA zativAdanA mUlavAgamaya upara sAyaNAcArya (I. sa. 1300), upaniSadabrahma (I. sa. 1750), apaca dIkSita (I. sa. 1540-1596), bhAskararAya (I. sa. 1724) ane kolAcArya sadAnaMdanAM bhASyo upalabdha che. temAM paNa prathamanA be zAMkaramatanA vedAMtIo che, a5ya dIkSita zivAtI che, bhAskararAya zAkta adaMtI che, ane sadAnaMda kila advatI che. apaya dIkSitanI AnaMdalaharI ane tenA uparanI TIkA thAkatavAdanA uMDA marmane prakAza karanArI che; ane bhAskararAyanAM zatra upara, rapaniSad upara, grepura mahopaniSad upara, jitashsr nAma 52 (saubhAgyabhAskara), saptazatI 52 guptavatI vigere bhASyo, tathA comanagya taMtra (vAmakezvarataMtrane bhAga che) uparanI setubaMdha TIkA vigere graMtha apUrva camatkRtivALA, ane ghaNAM gupta rahasyane samajAvanArA che. temane vicAra nAmane prakaraNa graMtha maMtrazAstrane ane upAsanAno pheTa karanAre apUrva vidvatAbharelo che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3pa bhAskararAyanI ziSya paraMparAmAM umAnaMdanAthe vidyA saMbaMdhI nityotsava nAmane nibaMdha lakhyo che. tenI paraMparAmAM rAmezvare (. sa. 1831) parazurAmanA kalpasUtra upara vRtti lakhI che. auDapAdanAM vidyAtri upara zaMkarAraNyanI TIkA che. rahasyastotromAM ghuvatI jemAMnAM eka be stotra prasiddha kavi kAlidAsanAM racelAM manAya che; gADapAdanuM kumaLo, zaMkarAcAryanI auhara, sAnaMda, appaya dIkSitanI mAnavajI; durvAsAnuM tripurAmadiknastotra, tirita ( jenA upara zaMkarAcAryanuM bhASya che), sAraMvArA vigare khAsa adhyayana karavA yogya che. pirANika sAhityamAM devIbhAgavata, ane nIlakaMThanI TIkA, brahmAMDapurANanA bIjA vibhAgamAM samAyeluM risanna nAmanuM 320 zlokanuM prakaraNa, mArkaMDeya purANamAM samAyeluM devImAhAsya athavA to; sUtasaMhitAnA yajJavaibhava khaMDamAM 47 mA adhyAyamAM samAyeluM pharitra vigere zakitavAdanuM svarUpa samajAvanArAM che. devIgItA nAmanuM prakaraNa devI bhAgavatamAMnuM che. zaktigItA graMtha Adhunika jaNAya che.* kUrmapurANamAM zivamAM parabrahmanuM rUpa vadhAre phuTa che evuM pratipAdana karI, zakitanI pUjAne mahimA gAyo che. ardhanArIzvara devatA puruSa ane strIrUpamAM vibhakta thAya che, ane paramezvarInAM 8,000 nAma vaDe stuti karavAmAM AvI che. ardhanArIzvaranA puruSa-saMzamAMthI ddho thayA che, ane strI-paMcamAMthI zakitao prakaTa thayAnuM varNana che. - * devImAhAsyane eka leka I. sa. 608 mAM kotarAyelA * eka lekhamAM Ave che. (D. R. Bhandarker J. B. R. A, s. 23 1909 P. 73 F.) bANa kavinuM caMDIzataka A mAhAsya upara ghaDAyuM che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com 1 c : Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Tiva purANa zaktivAdanuM svataMtra purANuM che. zAkanI prAgapaddhatio cananataMtra, vArAhatatra, ciyinIds, marIcitaMtra, DAmarataMtra, haragaurItaMtra, zaktisaMgamataMtra, lakSmI 4 vigare graMthamAM che. purANonA TIkAkAra nIlakaMThane titatvavina nAmane nibaMdha vicArathI bharapUra che. A uparAMta kAzmIkenA uttarAkhyAyane lagatA nIcenA pratha zakitavAdane bahu spaSTa karanArA che - vitridi, ca94mAnrasiddhi taMtra cho, saMdasAra, taMtranuSa, taMtraTana, jarA , karAbhijJA , (vRtti tathA vimarzinI tathA hadaya sAthe) " Imana, trivikAca, mAIvirAra, (A graMthane kAmazAstra sAthe kaMIja saMbaMdha nathI, paraMtu maMtra bIjane udaya zI rIte thAya che tenuM varNana vimata pramANe che) vArika ane paralo. A pratyabhijJAvAda athavA saMvisiddhAnta zaktivAda upara racAyele che, ane tene kAzmIraka zAnA trikadarzana sAthe gADha saMbaMdha che. te vAdanA mukhya pravartaka abhinavagupta (I. sa. 193), kSemarAja vigere thayA jaNAya che. 4 Kashmere S. S. No. 36; 2. K. S. S. No. 34; . 8. K. S. S. No. 28-33; 4. K. s. s. No. 20; 5. Trivandram s. s. No. 44; 6 abhinavaguptane taMtrAlokane saMkSepa; 7. K. s. s. 21. 8. K. s. s. No. 26 27, 3; & Trivnadram S. S. No. 66; 10 K. s. s. N. 38: 11. K. s. s. No. 13; 12-13 X S. s No. 15, 19. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 kaiAlamatanA prasiddha zAstravicAraka pUrNAnaMda athavA jagadAna da gADAcAya` i. sa. 1448-1526 mAM thayA che, ane temanA zrotA cintAmaNi nAmanA moTA graMtha haju aprasiddha che. tenuM chaThThuM prakaraNa SanirUpaNa prasiddha thayuM che. pUrNAnaMda svAmInA mArahasya, rAma, tattvAna-tamiLI, enasAra, jijAta graMtha tAravI zakAyA che. rahasya graMthAmAM tripurahattva vicAravA yAgya che. mAha uparAMta tArA ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38. prakaraNa sAtamuM zAktasiddhAnta vicAra citiH svataMtrA vizvasiddhihetuH // (pratyabhijJAsUtra ) pratyeka dharmasaMpradAyanI pIThamAM tattvavicAra hoya che. tattapITha vinAne devatAvAda vicArakanI parIkSAmAM TakatuM nathI. zAkta saMpradAyanI pIThamAM paNa siddhAnta samAyelo che. zAtasiddhAnta pAyAmAM advaita matane che; ane zAMkaramata sAthe gADha saMbaMdhavALo che. te sAthe zivAgAma sAthe paNa samavAya saMbaMdhathI joDAyela che. zAMkara advaitavAda jyAre mAyAvAda upara ghaDAya che, tyAre zAkta advaitavAda zaktivAda upara ghaDAyelo che. bhAskararAya nityA Da zikArNavanA bhASyamAM A bAbata nIce pramANe abhiprAya Ape che - " aupaniSada matanA anusaranArA atIone pakSa e che ke cidrupa paramAtmAnI zakitanuM nAma mAyA che. te pote jaDa che. te mAyAzakti jagatanuM upAdAna kAraNa che. parabrahma vivartI pAdAna thAya che. AthI jagata mAyAne pariNAma hovAthI jaDa che, ane mithyA che. advaitane jaNAvanArI kRtio pAramArthika vastu eka ja che, evuM pratipAdana kare che. A sarva brahma che e matalabanI, jagatanuM ane brahmanuM sAmAnAdhikaraNya jaNAvanArI kRti jagatanuM mithyAtva bAtala karatAM sarvaziSTa brahma che, e prakAre bAdha sAmAnAdhikaraNya vaDe baMdha bese tevI che. * sarva mAyeti yajjJAnamajJAnaM parikIrtyato sarva ziva iti jJAnaM jJAnaM jJAnavido viduH / (vipujArA )* Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAMtrikane pakSa evo che ke cicchakti je aupaniSadone paNa ISTa che, te ja anaMtarUpa dhAraNa karanArI mAyA che. te paramezvaranI parA zakita vividha bhAvavALI che; mAyA ane avidyArUpe pote ja thAya che. ityAdi zruti A rahasyane jaNAve che. te mUla zakitane ja pariNAma te prapaMca athavA jagata che. tethI jagata cikUpa che. A prapaMca cidilAsa che-e gavAsiSThanuM vAkya A prakAre baMdha bese che. AthI A vizva satya hevAthI A sarva brahma che.' -e ati mukhya sAmAnAdhikaraNyathI baMdha bese che. Ama thavAthI adaMta zrutine bAdha Avato nathI; kAraNa ke virodhane utpanna karanAra bhedane ja ame mithyA mAnIe chIe. (bhedane prakaTa karanAra zakita te cinmayIja che ). bAdarAyaNanAM sUtro-"A jagatanuM brahma upAdAna kAraNa che, kAraNa ke pratijJAvAkaya ane daSTAntanAM chAndagya upaniSadanAM vAka A rIte baMdha bese che " "A jagata AtmakRtinuM pariNAma che." "A jagata brahmathI abhinna che, kAraNa ke kAryarUpe temAMthI te AraMbha pAmeluM che, vigere vedavAkya te bhAvamAM baMdha bese che' - A prakAranA advaitamAM saralatAthI tAtparya bedhaka thAya che. A prakAre baMne pakSamAM prapaMcanA kAraNa rUpe zaktine svIkAra hovAthI, pazivane athavA parabrahmane vacamAM sAkaranA kaDakA jevo aupaniSadone mAnavAnI jarUra nathI. ghaTanA saMbaMdhamAM pariNAmI upAdAna kAraNa mRttikA vinA bIjuM koI jAtanuM vivarta kAraNe ame joI zakatA nathI. AthI eka jANyAthI sarva jaNAya che e prakAranI kRtimAM karelI pratijJA he putra zvetaketu! jevI rIte mATInA piMDathI sarva ghaTanuM svarUpa samajAya che tema sabrahma jANyAthI jagatanuM svarUpa samajAya che, e daSTAnta chAndogya upaniSadanuM baMdha bese che.'' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaLI te ja samartha tAMtrika vicAraka bhAskararAya lalitAsahasa nAmanA bhASyamAM lakhe che ke - "brahmatattva be prakAranuM cheH (1) sakala ane (2) niSkala. baMne prakAranuM brahma jANavAyogya che. eka para ane bIjuM apara. te paNa punaH be prakAranuM cheH (1) jaganiyAmaka, (2) jagadAtmaka. (A vibhAganA TekAmAM te zruti-smRtinAM pramANavA Ave che), jagadAtmaka brahma cara ane acara ema be prakAranuM che. te be prakAranuM paNa brahma hiraNyagarbhathI mAMDI te ghaNA cara jIvo vaDe ane AkAzAdi tattvonA bheda vaDe aneka prakAranuM che. jagajiyAtmaka brahma vastutaH eka chatAM sRSTi, sthiti, nAza, tirAdhAna, ane anugraha vigere niyamananA bhede vaDe brahmA, viSNu, ruka, IzAna, sadAziva vigere nAmavALuM aneka prakAranuM thAya che. niSkala brahma sadA sarvadA eka ja prakAranuM che..... A pramANe saguNa brahmamAM zabdazaktine praveza hovAthI tenAM svarUpanAM bedhaka nAme sArthaka che. kAraNa ke zabdapravRttinAM nimitto (guNa, kriyA, jAti, rUDhi) tevA saguNa brahmamAM lAgu paDe che. nirguNa brahmamAM zabdanI vAcaka zakita pravartatI nathI, te paNa lakSaNa vRtti * A mUla graMtha brahmAMDapurANanA bIjA vibhAgamAM traNa adhyAyamAM grathita thayelo che. temAM 320 lake che. tenA bAra vibhAga (vA) che. prathama adhyAyamAM pahelI kalA. bhagavatInAM se so nAmanA daza khaMDa( hajAra nAma)ne bIjo adhyAya che, ane phalastuti te trIjo adhyAya che. ekaMdara bAra kaLAmAM vaheMcAyelA graMthanI TIkAnuM nAma ramAzamArA pADavAmAM AvyuM che. tene eka artha gubA eTale bhagavatInA svarUpane prakAza evo thAya che, ane bIjo artha subhagAnA anugrahavALA bhAskararAyane racele evo paNa thAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praveze che. A pramANe nAma athavA zabda vaDe sakala brahma prANa thAya che. sakala brahmanuM vimarzarUpa eTale svAnubhava karavAnuM sAmarthya tene devI athavA zakti kahe che. te caitanya zakitanAM pUla, sUkSma ane para evAM traNa rUpa hoya che. karacaraNAdi avayavavALuM rUpa te pUla; maMtramaya zarIra te sUkSma; ane upAsakanI buddhinI vAsanAthI ghaDAyeluM rUpa te para. sUmarUpa paNa sUma, sUkSmatara, ane sUkSmatama ema traNa prakAranuM hoya che. paheluM te paMcadazAkSarI maMtrathI ghaDAyeluM; bIjuM kAmakalAkSaravALuM; ane trIjuM piMDamAM rahelI kuMDalinI zaktivALuM. A sarva prakAranAM rUpe nAmAdi vaDe ukelI tenuM bhaktipura:sara ciMtana karavAthI zaktisvarUpane sAkSAtkAra thAya che. parama zivanI zaktithI prakaTa thanArI sRSTinA cAra prakAra zAstro varNave cheH (1) bhAvasRSTi, (2) bhUtasRSTi, (3) zabdasRSTi, ane (4) arthasRSTi. bhAskararAya prathama benAM nAma cakramathI sRSTi, ane dehamayI sRSTi kahe che. A cAra prakAranI sRSTimAM zaktitatvanI cinmayI ane AnaMdamayI kaLA oLakhavAnI che." bhAskararAyanI A vivecaka paddhatine Azraya laI meM punaH zaMkarAcAryanA prasthAnatrayInA graMthe vAMcI joyA, ane prakaraNagraMthi paNa punaH avalokyA. te uparathI mane evuM lAge che ke kevaLa vedAntIo mAyAvAda dvArA zAMkara siddhAMtane samaje che, te uparAMta zAstronI dRSTi vaDe zAMkara siddhAMta zakitavAdadvArA paNa samajavAnI jarUra che. mArA tA. 4-10-17 nA eka vyAkhyAnamAM zAMkara advaita ja zabdabrahmanuM kAma athavA IcchA zakitanuM sabiMdu eTale kendragAmI guMchaLAvALuM (kuMDalinI) rU5 che, tene vAcaka ekAkSara ) ne kAmakaLAevuM rahasya nAma ApavAmAM Ave che. "kAmakalA" eTale Manifestation (kalA) of Creative Will. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42. darzanamAM zAtivAda kevI rIte pekele che tenuM meM varNana karyuM che, ane tene utAre atra vastuvicAramAM upayogI thaze ema gaNuM ApuM chuM - ApaNAM sarva darzanamAM ziromaNi tarIke gaNatuM zAMkara advaita darzana che. te ata darzananuM atyanta suMdara rU5 zrI zaMkarAcArya ghaDayuM che, tethI tene ApaNe " zAMkara ahRtakahIe chIe. kharI rIte te advaita darzananI mUla pITha te vedazAstranAM upaniSadomAM che. paraMtu vedatrayImAM samAyelI traNa vidyA-dharmane lagatI, upAsanAne lagatI, ane brahmajJAnane lagatI-sarvAza na samajAvAthI ekadezI jhaghaDA ApaNA dhArmika sAhityamAM peThA che. zrI zaMkarAcAryane sAmAnya keLavaNu pAmelA manuSya eka tattvajJAnI rUpe samaje che, paraMtu ekalA tattvajJAnanA bala vaDe zrI zaMkarAcAryanI pratiSThA bhUmaMDaLa upara prasarelI nathI. ekaluM tattvajJAna to mAtra vicAra athavA parIkSakane AkarSI zake. kevaLa tattvajJAna vaDe janatAnA cittanuM AkarSaNa kadI thaI zake ja nahi. samAjanA cittanuM A karSaNa mahAtmAo temanA tattvajJAna vaDe karI zakatA nathI, paraMtu temanA dhArmika jIvanabala vaDe ja karI zake che. zaMkarAcAryanuM, samayamAM mAtra batrIsa varSanuM laghu, paraMtu prajAnA uddharaNanA kAryamAM satata dIrdha vegavALuM jIvana, jeo sArI rIte samajI jANatA nathI, temane zaMkarAcAryanA zramanI kiMmata bhAgye ja anubhavamAM AvavI saMbhave che. A mahAtmAnA jIvananA prasaMgamAMthI ane temanI kRtionI tAravaNuM uparathI huM ema sAbita karavA mAguM chuM ke teo mAtra zuSkajJAnI nahotA, paraMtu bhAvika "paradevatAnA" upAsaka paNa hatA. teoe hindu dharmanI je sudhAraNA karI che, temAM te samayanA sarva pracalita saMpradAyonA doSo dUra karI, pratyekane brahmavastunA kendramAM kheMcI ANavA prayatna karyo che. brahmatatvanA parama satya svarUpa sAthe tenA divya bhAvane temaNe sArI rIte sAdhI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com kAkI ke vAvAna tenA pratikAra Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 jANyA che; eTale tattvarUpe je saccidAnaMda brahma athavA paramAtma paradevatA " athavA " paramezvara ,, 66 athavA laga te ja upAsyarUpe vAn" teo samaje che. saccidAnaMda vaibhavavALI eka ja vastu potAnA niSkala, nirvikalpa, nirAkAra, ane nirguNu svarUpe vidyamAna chatAM, te sakala, savikalpa, sAkAra, ane saguNa rUpamAM A dRzya jagatamAM bhAse che, e siddhAntamAM zrI zakarAcArye zaktivAdanA Azraya lIdhe che. emanA siddhAntane ApaNe " advaita darzana " kahIe chIe. advaita eTale eka nahi, paraMtu e bhinna sattAvALA padArtho nahi evA bhAva advaita zabdamAM rahyo che. brahmatattvamAM A divya bhAvanA athavA zakitasa MpannatAnI bhAvanA temaNe peAtAnAM prasthAnatrayInAM bhAAmAM varNavI che, tenA karatAM temaNe prakaraNagraM'thAmAM vadhAre sArI varNavI che. prasthAnatrayInAM bhASyAmAM emaNe vedanA jJAnakANDanA siddhAntAne taratA rAkhyA che. paraMtu prakaragranthAmAM temaNe upAsanA kANDanA siddhAntAnI carcA spaSTa rIte karI che. sAmAnya rIte ApaNuM dudhruva che ke vedanA upAsanAkANDanI athavA madhyamakANDanI mImAMsAnA granthA lagabhaga leApa pAmyA che. tenAM sUtreA ane bhASyA hAla upalabdha thatAM nathI. te paNa te kANDane lagatA mantrazAstramAM tathA Agama ane zAkata tantrAmAM advaitadarzananI kitavAdanI prakriyA theADe ghaNe aMze jaLavAI rahI che. zAMkara danamAM mUla brahma" e zabda sAthe para ane apara evAM vizeSaNA lagADavAmAM Ave che, ane je brahmatattva jJeya te para, ane je brahmatattva upAsya te apara, evA viveka karavAmAM Ave che. AthI apara eTale khATu ane para eTale sAcuM evA bhAva samajavAnA nathI. game te devanA svarUpa sAthe zaMkarAcAya para zabdane prayAga karI, te devanA tAttvika bhAva prati ApaNI buddhine kheMce che. paraviSNu athavA paravAsadeva, parizava, parAzakata vagere zabdo vaDe te te devanA AbhimAnika rUpanI pIThamAM sAcu antaryAmI saccidAnaMda kalAvALu divya rUpa che, ema spaSTa, samajAve che.. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat rr d www.umaragyanbhandar.com Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaMkarAcArya je kerala bhUmimAM janmyA hatA tyAM chAMdogya paniSadanI jA hatA nI upAsanA pracalita hatI. temanI pahelAM thaI gayelA advaitavAdI draviDAcArye tarayamari mahAvAkayanA chAMdogya prapAThaka upara zAkatavAda ubho karyo hato. brahmanaMdI nAmanA eka draviDAcA jagatanA kAraNa rUpe levAtA tatva eTale paramezvaranA vAcaka zabdanA arthamAM prayatAne lIdhI hatI. chAndogya upaniSadgA zaMkarAcAryanI pUrve thaI gayelA vAkyakAra brahmanaMdIe ane bhASyakAra draviDAcA jagata kAraNamAM sata saMjJAvALA brahmamAM parAvatA bhAva spaSTa karyo hato. A sadabrahma athavA pavitAnI bhAvanA drAviDa vedAntamAM ane zava siddhAtamAM vidanA rUpamAM praveza pAmelI sArI rIte oLakhI zakAya tema che. zaMkarAcAryanA ziSyanA ziSya sarvajJa muni saMkSepa zArIrakamAM A pUrvAcAryanA abhiprAyane spaSTa jaNAve che - antarguNA bhagavatI paradevateti pratyagguNeti bhagavAnapi bhASyakAraH / Antayattadiha nirguNavastuvAde saMgacchate na tu punaH saguNapradhAde // pRthvI, jala, ane tejanI adhiSThAtrI traNa devatAo sAmAnya puruSa eTale jIvanA zarIramAM praveza pAmelI che, te purUSa mare che tyAre tenI vAkazakita mananI zakitamAM laya pAme che, mana zakti prANamAM laya pAme che, prANazakita tejanI zakitamAM laya pAme che, ane A piMDagatA, tejomayI zakita pavitAmAM eTale ci7kitamAM laya pAme che. A "pApa" te che paNa abhii te che vetaketu! ApaNuM zodhanuM chevaTanuM jhINAmAM jhINuM rUpa che. e jhINu paradevatAnA AtmA vaDe A sarva jagata AtmAvALuM eTale sacetana che. te satya che. "te AtmA tuM chuM." (Anya 6-4.) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatI paradevatA "antarga" eTale guNone bhItara samAvanArI che, ane te "pratyaguNa" eTale AtmA rUpe upasI AvanArI paNa che; ema bhagavAna bhASyakAra eTale draviDAcArya ApaNane samajAve che. te uparathI eTaluM to sAbIta thAya che ke (zAMkara) nirguNa brahmavAda sAthe A prakriyA baMdha bese che, kaMI saguNa brahmavAda sAthe baMdha besatI nathI. sArAMza paradevatA "aMtaguNa" hoya tyAre nirguNa ane "pratyaguNuM hoya tyAre saguNa brahma kahevAya. paraMtu brahma vastumAM kevala saguNa ja bhAva hoya te "antarNa" e vizeSaNane avakAza ja rahetuM nathI, ema kahI sarvajJa muni zAMkara darzananA nirguNavAdamAM saguNa ane nirguNa baMne prakAranA brahmane eTale upAsya ane reyane sthAna che, paraMtu kevala saguNavAdamAM "aMtarguNa" para devatAnI paddhatine sthAna nathI, ema sAbIta karavA prayatna kare che. A avataraNa eTaluM batAvI zake che ke jagata kAraNa saddabrahmamAM vitA athavA zaktine bhAva chAMdogya upaniSadamAM ghaNe jUne hatA, ane brahmAnaMdi ane draviDAcAryo te upara zaMkarAcAryanI pahelAM bhAra mUkyo hato. brahmatatvamAM svAbhAvikI jagacitra prakaTa karanArI zakti rahelI, e siddhAnta zaMkarAcAryane pUrvabhAvi hato. tenAM mULa bIjake ghaNuM upaniSadamAM maLI Ave che. vedamAM-cava sAtha prathama rachata sattarazya tiUA A ja citazakita AdyA kahevAya che, ane te svaccha athavA nirmaLa bhAve vikase che. te zakti sarva prANI padArthamAM aMtargata rahI camatkRti kare che. sAmavedanI zAkhAnA chAMdogya upaniSadamAM tene kahevata nAmathI ja spaSTa ulekhI che, ane tenA upara zaMkarAcAryanA pUrvAbhAvI draviDAcArye saguNa brahmavAdanI sthApanA karI hatI. kRSNa yajurvedanI taittirIya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAkhAnA upaniSadamAM A cidazaktine ja mana e nAmathI oLakhavAmAM AvI che. yajurvedanI eka zAkhAnA vetAzvatara upaniSadamAM te spaSTa ja zaktivAdane ullekha che. upaniSadanA AraMbhamAM prazna che ke -"brahmavAdIe pUche cheH 1. kAraNa brahma zuM che? 2. kyAMthI ApaNe jamyA chIe? 3. konA baLa vaDe jIvIe chIe ? 4. zAthI ApaNe pratiSThita thaelAM chIe? 5. kAnA adhyakSapaNA nIce ApaNe sukha duHkha bhogavIe chIe, ane 6. brahmavidyAnI vyavasthA kevI che?" A praznAvalinA pahelA praznanA uttaramAM aneka pUrvapakSo batAvI siddhAmAM upaniSaduM kahe che ke - dhyAnayoganA baLa vaDe te brahmavidee joyuM che ke potAnA guNathI DhaMkAyelI devanI AtmabhUtA zakti jagatanuM kAraNa che, ne - hArivAri paramA tApAmyuai | satyanamnntN brahma / yo veda nihitaM guhAyAM parame vyoman / so'znute sarvAn kAmAn saha brahmaNA vipazciteti / / sai. 3. 2-2 1. brahmane jANanAra parama lAbha meLave che. A sUtranA TekAmAM uparane 28 maMtra che. satya, jJAna, ane anaMta-e brahma vastu che, te hada guhAnA caDhIAtA AkAzamAM (cidaMbaramAM) sthapAyeluM je upAsI jANe che, te kArya brahma eTale brahmadeva sAthe sA* yujya bhAvathI sarva kAmanA pUrNa karI zake che. (A upaniSada uparanA chaThavAnA vivaraNamAM appayyadIkSitanA AnaMda laharI nAmanA prakaraNamAM tAtparya nirNaya vaDe gharanema vaDe AnaMdamayI cidAkAza saMzAvALI zakitane artha tAravyo che. A AnaMdalaharI ane zaMkarAcAryanI AnaMdalaharI be jUdA graMtha che te dhyAnamAM - zakhavAnI jarUra che.') Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aneka kAraNanI paraMparAne te eka sazakta deva kAlAdithI yukta niyaMtrita kare che." AgaLa upara te ja upaniSamAM kahe cheH "te paramezvarane deha (kArya nathI, Indriyo nathI, tenA samAna keI nathI, tenAthI adhika keda jaNAto nathI. te devanI parA zakti svAbhAvikI (eTale mAyika athavA kalpita nahi) vividha rU5vALA che, ane tenA traNa mukhya vibhAga-jJAnazakita, balazakita (saMkalpa athavA icchAzakti) ane kriyAzakita-paDe che." parabrahmanI A svAbhAvikI parA zakitane lagatAM svataMtra ata , darzanane Teke ApanArAM nIcenAM zAkata saMpradAyanAM upaniSado che - 2 vRd, ra, saTTa, rU. mahetu, ka. mIDhA, . tethI, 6. taimacaMdrA , 7. vitAva, 8, tripurAtApino, 1. tripurA, 10. mAvanA, 3. tripurAmahat, 22. tamAra, rU. IchI, 4. tArA. A zAkata upaniSadomAM prathamanAM sAta te zaMkarAcAryanA samayanAM prasiddhimAM hatAM ema tAravI zakAya che. tyAra pachInAM - upaniSado temanI avalokanamaryAdAmAM AvyAM haze ke kema te khAtrIthI kahI zakAya tema nathI. paraMtu mArA upaniSadu jemAM zauvidyAnI upAsanA che te ghaNe bhAge zaMkarAcAryanA pUrvakALanuM mAnavAne baLavAna kAraNe che. kAraNa ke zrI vidyAraNya svAmI jeo dakSiNApathanA zRMgerI pIThanA zAMkara matanA zaMkarAcArya thayA che temaNe tathA temanA pratyakSa ziSya zaMkarAraNe potAnA upAsanAkASThanAM prakaraNomAM tene upayoga karyo che. A zAkta saMpradAyanA advaitadarzanane anusaratAM upaniSado upara zrI apathya dIkSita nilakaMTha dIkSita, bhAskararAya vagere aneka zAstranA vizArada vidvAnoe TIkAe lakhI che, ane te sarva vicArake zrI zaMkarAcAryanA atadarzanane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 siddhAntarUpe svIkAranArA che, ane upAsanAmAM zivazakitanA anuyAyIo che. advaitadarzananAM upara jaNAvelAM zAkata upaniSado tathA suprasiddha sAmAnya vedAntanAM upaniSado parabrahmanI jagata kAraNatA kevala kalpanAmaya athavA mAyAmaya mAnatA nathI, paraMtu tenI svAbhAviThThI zakitarUpe mAne che. zAMkaramatanA anuyAyIoe, paramezvaranI mAyA te kAMI addabhuta jAdugaranI hAthacAlAkI jIvone chetaravAne jANe ubhI karI hoya evuM mAnyuM che, athavA manAvyuM che, tevuM zaMkarAcAryanA pitAnA graMthamAMthI nIkaLI AvatuM jaNAtuM nathI. jyAM jyAM jagata kAraNanA ciMtanane prasaMga Ave che tyAM tyAM zaMkarAcAryanA zabdo zakitavAdanA samarthanamAM jAya che; kahevAtA mAyAvAdanA sama namAM DhaLatA nathI. udAharaNuM tarIke - - : (1) brahmasUtranA pahelA adhyAyanA ceAthA pAdanA juniva dhirAnA eka sUtranA vivaraNamAM zaMkarAcArya daitabhAvanI sAMkhyazAstranI prakRti karatAM judA prakAranI advaitavAdanI brAhmazaktine upanyAsa kare che. temanA zabdomAM kahIe te - - "ame (vedAMtI) je jagatanA udaya pahelAMnI avasthAvALA rUpane svataMtra mAnI jagatanA kAraNa rUpe mAnatA hoIe te te amArA siddhAntamAM pradhAnakAravAda athavA prakRtikAraNavAda Ave. paraMtu ame kAryAkAra jagatanI kAraNa avasthAne paramezvarane adhIna mAnIe chIe, ane tene paramezvarathI pRthapha rahI svataMtra kArya karavAne samartha mAnatA nathI. jagatanI A kAraNAvasthA avazya svIkAravAnI che. te svIkAra hatupurasara che, eTale arthavALo che. te kAraNa avasthA vinA paramezvaranuM jagatanuM aSTApaNuM sAbIta thaI zake tema nathI. zakti rahita paramezvaranI pravRtti banI zake tema nathI." (rijitarA tatha6pa) mukatinI puna tpatti nathI, kAraNa ke vidyA vaDe A bIjazaktine dAha thAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -avidyA rUpA A bIja zakti avyakta zabdathI oLakhavAmAM Ave che. te paramezvarane Azraye rahenArI, mAyAmayI suSupti che; jemAM potAnAM svarUpanA bedha vinA saMsArI jI udhe che. A avyaktane keTalAMka upaniSadamAM mArA nAmathI varNavavAmAM Ave che. "he gArgI A akSarabrahmamAM AkAza ADAavaLI guMthAeluM che." prasaMge tene kalara zabda vaDe kahevAmAM Ave che, jemake " kAraNa akSarathI para te puruSa che." prasaMge tene mAyA zabda vaDe vyavahAravAmAM Ave che. jemake "mAyA te prakRti che, mAyAvI te mahezvara che." evI vetAzvatara zruti kahe che. (2) te ja adhyAyanA cethA pAdamAM ramAyarA (. . 2. i. 1) sUtronA vivaraNamAM zaMkarAcArya kahe che ke - brahmavAdIo pUche che, kAraNuM brahma kevuM che? e praznane upakrama karI te dhyAnayoga vaDe potAnA guNathI DhaMkAyelI devanI Atmazaktine kANurUpe joI zakayA". evA vAkyanA upakramathI saghaLA jagatane racanArI, paramezvaranI zakti(paramezvayaH jija)ne samajAvI che. vaLI te ja upaniSadamAM vAyazeSa-vaDe kahyuM che ke " mAyAne prakRti jANavI ane mAyAne mahezvara samajavA" ema kahI veda spaSTa samajAve che ke koI svataMtra prakRti athavA pradhAna jagatanuM kAraNa nathI ane tethI sanA zada vaDe tevI prakRti athavA pradhAnane artha samajavAno nathI. prakaraNa balathI samajAya che ke "te ja daivI zakti jenAM nAmarUpa vikAsa pAmyAM nathI, ane je bhAvi vikAsa pAmanArAM nAmarUpanI pUrvAvasthA athavA bIjAvasthA che te ja zaktine nA zabdathI artha ma- vaDe samajavAnuM che. te ajazakti potAnA traNa vikAra vaDe traNa rUpavALI mAya che." ( 3 ) vaLI brahmasUtranA prathamAdhyAyanA cethA pAdanA pratyagijanA vivaraNamAM (4. jhU. 1. 4. 23. ra7) zaMkarAcArya brahmatattva jagatanuM kevala nimitta kAraNa nathI, paraMtu upAdAna 4 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 kAraNa paNa che, ema vedavAkyothI sAbIta karI, te zaktine jAti zabdathI vyavaharavAmAM Ave che, ane te bhAvarUpA bIjAvasthA che. paramezvaramAM ja prakRtibhAva athavA upAdAnakAraNatA rahelI che, emavarNavI brahmatattva zaktisaMpanna padArtha che, evuM pratipAdana karyuM che. (4) punaH bIjA adhyAyanA pahelA pAdanA 35saMdarAnAdivasamAM (tra. sU. 2. 1. 24. 25) zaMkarAcArya kahe che ke "brahmaparipUrNa zakitavALuM che. tene bIjA keI sAdhananI pUrNatA lAvavAmAM jarUra paDatI nathI. zruti kahe che ke te paramezvarane deharUpI kArya joituM nathI, IndrirUpI kAraNanI jarUra nathI. tenA samAna anya koI nathI. tenAthI adhika koI nathI. tenI para zakita svAbhAvikI jJAna, irachA, (bala) ane kriyAvALI sAMbhaLavAmAM pareparAthI AvI che." tethI eka ja brahmanI vicitra zaktinA pega vaDe dudhamAMthI dahIMne jema vicitra pariNAma thAya che, tema jagata rU5 vicitra pariNAma saMbhavI zake che. (5) vaLI bIjA adhyAyanA prathama pAkanA vAvetarivAramAM (4. jhU. 2. 1. 30. 31 ) zaMkarAcArya kahe che ke-"eka ja brahmanI vicitra zakti yoga vaDe vicitra prapaMca thAya che, ema kahyuM. zA uparathI kahe che ke vicitra zaktiyukta parabrahma che ? uttara -te devatA sarvazakitavALI che, ema vedavAkaya kahe che. tethI sarva zakitayukta paradevatA che ema svIkAravAnI agatya che. veda kahe che ke "te paramezvara sarva kAma-karma karanAra, sarva kAmane siddha karanAra, sarva gadhavALo, sarva rasavALo, A dazya jagatamAM sarvabhAve paDele, vANIthI na samajAya e, ane lagAra paNa kSobha nahi pAmanAre che" A pramANe zaMkarAcAryanAM brahmasUtrabhASyo uparathI, ane te grantha pitAnI ja kRti che evuM sarvamAnya hovAthI tenA AdhAre, ApaNe samajI zakIe ema chIe ke zaMkarAcAryanA pitAnA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pA abhiprAyamAM dayanA kAraNarUpe anAma nAmarUpane mAyA athavA avyakta nAma vaDe DhAMkanArI je bIja-zakti che tene aMkurabhAva ApanArI, AtmadevanI AtmabhUtA citazakita che. jeTalA aMzamAM te anAmarUpe dekhAya che teTalA aMzamAM te mAyA zakti che, ane jeTalA aMzamAM te anAtmarUpane vyakata kare che teTalA aMzamAM te daivI citazakita che. A pramANe brahmatattvanI mULa pUrNabhAvavALA preraka daivI zakitane upaniSadamAM pArevatA athavA tevAmAji. athavA vitaji kahe che, ane upAdAna kAraNarUpA zakitane mAyAprati kahe che. eka zakitamAM kartutva athavA prerakabala che ane te upaniSadanA zabdomAM mAvo pana rAzi che, ane bIjI zakitamAM bhinna nAmarUpane pariNAmamAM lAvanArUM bala che, ane tethI te para mAri kahevAya che. katRtva athavA nimittabala vitarariAmAM che, kAryAkAra pAmavAnuM bala mAyAzaktimAM che, paraMtu A pA ane zakti jene zaktisaMpradAyamAM vitarika ane mArA rUpe varNavI che, te banne mUla brahmavastune Azrita che ane pRthapha sattAvALI nathI, ane teTalA muddAmAM sAMkhyazAstranI prati, pradhAna, , nAmavALI jaDa svataMtra prakRtithI vivita karavA gya che. atadarzanamAM brahmavastune dharma kahe che, ane tenI zaktine karma kahe che. dravya ane dravyano svabhAvaguNa jema chUTo pADI zakAta nathI, tema ghAta ane tenI svAbhAvika parA zakti e kadI chUTAM pADI zakAya tevA padArtho nathI. jema agni ane uSNatA, jala ane tenI zItalatA avibhakta che, jema hAlanA vijJAna pramANe paramANurUpa dravya (matter) ane tene nirvAha karanAra(Ether)mAM kSobha karanArA vidyuko (Electrons) eka ja adhikaraNanA avasthAbhedo che; tema brahmatatva ane tenI svAbhAvika parA zaktinA antaH bha vaDe A vicitra jagat bhAse che. A jagat te zakitasaMkSobhaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para vaDe utpanna thatA brahmatattvanA abhAsa che, evuM zAMkaravedAntI mAne che. te brahmatattvane A anubhavAtA prapaMca sAceA pratibhima sAthenA pariNAma che evuM zAkata advaitIe mAne che. vaikAntI ane zAkta banne siddhAntamAM advaitI che, ane sAMpnanI peThe dvaitI nathI, eTalA muddAmAM aupaniSado ane zAkatamatavALA eka pakSamAM che, ane sAMkhyayeAgavALA dvaitavAdI hAvAthI bIjA pakSamAM che. zrI zaMkara!cAnuM bhautika jIvana tapAsatAM paNa ApaNane samajAya che ke temanA cittamAM zakitavAdanI uMDI bhAvanA praveza pAmI hatI. nIcenA jIvananA prasagA A anumAnane TekA ApanArA cheH-- (1) kerala bhUmimAM hindu dharmazAstrathI vilakSaNa mAtRvaMzamAM vArasA utaravAnI rUDhI ghaNuM! kALathI pracalita che. zaMkarAcAya nA pitA zivaguru temanI atyanta bAlyAvasthAmAM kailAsavAsI thayA hatA. ane temanA vidyAbhyAsamAM ane 1kAra avasthAmAM temanAM mAtuzrIe dhaNA ja zrama lIdhA hatA. devIne naivedya dUnuM dharAvavAnI peAtAnAM mAtuzrInI paddhati nitya lakSamAM rAkhanAra A kuzaLa bALake mAtAthI. naivedya na dharAvavAneA prasaMga ubhA thatAM pote dharAvavA gayA, ane dUdha jevuM ne tevuM pAtramAM rahyuM tethI devI AreAgatAM nathI ema samajI bhAvanApUrvaka stuti karI tenA kula rUpe vAdevatA prasanna thayuM ane kavi zizue uttama kAvyeA lakhyAM evI lokavAyakA che, eTaluM ja nahi paraMtu saundalaharI nAmanA prakaraNa graMthamAM ullekha pazu che. A prasaMgamAM alaukika bAbata bAda karIe te eTaluM tA samajAya che ke devInI bhakti zaMkarAcAyanI khAlaka avasthAmAM praveza bhAmelI hatI. (2) peAtAnAM mAtuzrI prati zaMkarAcAya mAM addabhuta bhaktibhAva hatA. pAtAnI sanyAsadIkSAmAM samati, magare temanA nadImA paga pakaDayA te vakhate, temanAM mAtAe, " jo khALaka chUTe te tene Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53. saMnyAsa levA daIza" evI pratijJA karyA pachI zaMkarAcArya maraNanA paMjAmAMthI bacyA e upakAra vaDe dabAelI vRttie saMnyAsa lIdhA pachI paNa "tuM jyAre smaraNa karIza tyAre AvI ubho thaIza," evuM vacana ApI parivrAjaka thaI cAlyA gayA. pitrAIoe mAne duHkha dIdhuM. teo maraNazayyA upara hatAM tyAre temane svama AvavAthI ekadama badarikedArathI cheka kAlarIgAma (kerala dezamAM) AgaLa AvI pahoMcyA. mAtAnI chevaTanI ghaDIe temane viSNunA paramapadane baMdha karyo, ane temanA dehotsarga pachI temanA pitrAIoe agnisaMskAra karavAnI nA pADI tyAre khinna mane, amine saMnyAsIe nahi aDavuM joIe, tema chatAM vidhiakaryA eTale vedavAkyanuM dAsatva na svIkAratAM svataMtra brahmavAdIrUpe pitAnI mAtAnA zabanA kaTakA karI temane agnidAha karyo, ane nIcenA zloka vaDe temane dehasaMskAra karyo hato, tema temanA jIvanacaritra* uparathI jaNAya che. AstAM tAvadiyaM prasUtisamaye durvAra zUlavyathA nairucye tanuzoSaNaM malamayI zayyA ca saaNvtsrii| ekasyApi na garbhabhArabharaNaklezasya yasyAH kSamo yAtuM niSkRtimunnato'pi tanayastasyai jananyai namaH / / bhAvArtha -"he mAtA! pratisamayanI asahya vedanAne huM bAju upara mUkuM, jamyA pachI eka eka saMvatsara paryanta malavALI zayA te bhogavI tAruM zarIra sUkavI nAkhyuM te vAta paNa AvI maka zaMkarAcAryanA samakAlIna geviMdanAthanuM raceluM vAvArita jUnAmAM jUnuM graMthalipimAM che. tenI nakala meM laMDanathI meLavI che. tenI devanAgarI prata meM madrAsathI meLavI che. tenA cothA sargamAM A zloka che. A kAvya ghaNuM saraLa, ane suMdara che. vidyAraNyanA saMkSepa zaMkaravijaya karatAM prAcIna che. A kAvya mukita thayuM nathI. mudraNa karavA yogya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka, paraMtu te janma pahelAM mArA A sthUla dehane bhAra sahana karI je kaSTa veThayuM eTalA ekaja tArA upakArane badalo vALavA huM Avo uMce brahmavidda thaye chatAM samartha nathI te mAtAne agnidAha prasaMge namaskAra che." AvI mAtRbhakita vinAne saMnyAsIe jagatano uddhAra zI rIte karI zake, te huM samajI zakatA nathI. (3) zaktisaMpradAyamAM- vidyA samastAstava devi bhedAH / striyaH sakastAH sapha lAH jgtsu|| saghaLI vidyAo bhagavatInAM rUpe che, ane saghaLI strIo jagatamAM bhagavatInI mUrtio che, e bhAva zaMkarAcArye saMnyAsAzramamAM maMDana mizranAM viduSI patnI ubhayabhAratI prati chevaTa sudhI jALavI jANyo hato. kumArilanA ziSya ane AgrahI karmamImAMsAnA samartha pracAraka maMDana mizra sAme vivAdanA prasaMgamAM madhyastha tarIke nyAyanirNayamAM maMDana mizranAM patnIne zaMkarAcArye svIkAryA hatAM. pakSapAta karaze te pitAnA pati prati karaze, ane saMnyAsI tarapha nahi kare evo sabhya janamAM vizvAsa utpanna karavAnI A kalAmAM paNa temane viduSInI vidvattA prati zraddhA hatI, ane te vivAdanA aMtamAM phaLI hatI, ane je ubhayabhAratI patine madhyAhune jamavA padhAre ane yatine bhikSA levA padhAre ema kahetAM hatAM, temaNe sAtamA divasanA madhyAhane bannene bhikSA levA padhAre, evuM belI nyAyanirNaya zaMkarAcAryanA lAbhamAM Apyo. e joI zaMkarAcAryane te viduSI prati sanmAna upajyuM hatuM, ane tenA cina tarIke maMDana mizrane sanyAsa dIkSA ApI, surezvara saMjJA ApyA chatAM pitAnA cAra pIThemAM ubhayabhAratIne brahmavidyAno avatAra mAnI, zAkta pIThanI sthApanA karI hatI. zAMkarasaMpradAyamAM ema Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnavAmAM Ave che ke pUrva pIThamAM jagannAthamAM vinA nAmavaDe zaktipratiSThA karI; pazcimapIThamAM dvArakAmAM rAtrI nAmathI pratiSThA karI, uttarapIThamAM pUjivitA nAmathI pratiSThA karI, ane dakSiNanI pIThamAM mikSa devatA tarIke pratiSThA karI. A zaktinI pratiSThA karavAmAM ane pUjanapaddhati dAkhala karavAmAM maMDana mizranAM viduSI patnI ubhayabhAratInA uttama jIvananI asara ApaNane jaNAya che. zaMkarAcAryanA jIvanacaritramAMthI ema paNa jaNAya che ke maMDanamizranAM patnIne temanA patine saMnyAsa dIkSA ApyA pachI sabrahmacAriNI tarIke chAyAvata surezvara sAthe rahevAnI chUTa ApI hatI, ane jema maitreyIne yatidIkSA yAjJavalkaye ApI hatI, tevI dIkSA ubhayabhAratIne paNa maLI hatI. zaMkarAcAryanA jIvananA A prasaMge strI jAti pratinI temanI pUjya buddhi ane nArIpratiSThAnuM bhAna karAvI zake che. sAmAnya saMnyAsIo jyAre strIne narakanuM dvAra mAnI niMdya gaNe che, tyAre zaMkarAcArya strI jAtine pUjya mAnI, brahmavidyAnI sahAyaka mAne che. zaMkarAcAryanA manamAM temanI janmabhUmie, temanAM mAtuzrIe, ane maMDanamizranAM patnI ubhayabhAratIe zaktivAdanI bhUmikA racI hatI. tyAre temanA parama guru zrI gaDapAde temane zaktivAdanI upAsanA zikhavI hatI. zaMkarAcArya pitAnA yatidharmanA guru zrI govindrAcArya pAse mAtra saMnyAsa ane gavidyA ja zikhyA hatA, tyAre upAsanAkANa ane jJAnakArDane marma teo temanA parama guru gauDapAdAcArya pAse zikhyA hatA. prasthAnatrayInAM bhASya racyA pUrve teo ghaNe samaya zrI gaDapAdAcArya pAse vidyAprApti arthe rahyA hatA. A gauDapAdanA brahmavidyAnA prasiddha granthamAMthI mAMDUkyakArikA upara zaMkarAcArye bhASya karyuM che. paraMtu brahmavidyAne upAsanAnI paddhatithI meLavavAmAM zrI gauDapAde temane ghaNI sahAya ApI hatI. gauDapAdanI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vedAnta vidyA meLavadatine AnapasaddhimAM thai nuM rAna karavAmAM vadhArAnuM karI zake avinAza thaI devIbhAgavata upara TIkA che. te uparAMta temanAM vicAra sUtra zaktisaMpradAyanA rahasya upara ghaNe prakAza nAMkhe che. A graMtha cheDA samaya upara prasiddha thayo che. tenuM avalokana karatAM jaNAya che ke vedAntazAstranI zravaNa, manana, ane nididhyAsanavALI jJAnapaddhati uparAMta brahmavidyA meLavavAnI zaktimArganI dhyAnapaddhati paNa che. jJAnapaddhati ane dhyAnapaddhatine viveka adhikArabhedathI karyo che, paNa baMnenuM phala mekSa, samAna che. temAM dhyAnapaddhati sugama, ane tene vega bhegathI avirodhIpaNe mekSarUpa puruSArthanI siddhimAM thaI zake che. upAsanA vaDe cittavikSepa dUra karI, brahmavidyAnAM zravaNAdi sAdhane sAdhanAra kevaLa Atmahita karI zake che eTaluM ja nahi paNa prajAne prabuddha karavAmAM vadhAre samartha thaI zake che. brahmanuM dhyAna ane brahmanuM jJAna kevI yojanAthI meLavI zakAya te bAbatamAM zrI gauDapAde ghaNuM UMDI samajaNa meLavI hatI, ane te dIkSA temaNe zaMkarAcAryane ApI hatI. zaMkarAcAryanI A zAkta dIkSAnA phala tarIke nIcenA zaMkarAcAryanA maMtrazAstranA cAra prakaraNagraMtho che. (1) saundaryalaharI (2) prapaMcasAra (3) lalitAtrizatIbhASya (4) sAvara vagere sta pahelA prakaraNagraMthamAM zaktinuM svarUpa ane tenI upAsanA maMtramArga vaDe kAvyarUpe varNavI che. tenA be khaMDa che. brahmalaharI, ane suMdarIlaharI. prathama khaMDamAM brahmamayI zaktinuM amUrta svarUpa ane tenA maMtrane prakAza, ane bIjA khaMDamAM tenuM mUrta svarUpa ane tenuM saundaryabhAvanAvALuM ciMtana apUrva dhvanikAvya vaDe karyuM che. bIjA prakaraNagraMthamAM samagra maMtrazAstranI paribhASA ane atadarzanane piSaNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 Ape evI siddhAntaprakriyA racI che. trIjA prakaraNagraMthamAM bhagavatInAM rUpa, guNu ane karmAMnAM prameAdhaka nAmeAnuM vivaraNa karyuM che. ceAthA teAtrAmAM bhagavatIne kevA bhAvathI bhajavAM tenA aneka prakAre ApyA che. A prakaraNagraMthaiAnI samajaNa sAmAnya vedAntIone nathI, kAraNa ke temane maMtrazAstranI ane upAsanAkANDanI paribhASAnuM jJAna nathI. te uparAMta sAmAnya darzanazAstranA abhyAsAne taMtrazAstra prati kaMI pUrvAMgraha ( Prejudice) heAya che, ane tethI A graMthAnA abhyAsa karavAmAM tee anadhikArI hAya che. zaMkarAcAyanA samayamAM zAkatamatanAM traNa rUpA pracalita hatAM:1 kaulamata, 2 mizramata, ane 3 sAmayikamata. traNe matamAM advaitavAda iSTa che, paraMtu upAsanAprakAramAM ane dravyAdi pUjanasAmagrImAM bheda che. bhagavatInA sthUla, sUkSma, ane para rUpane lakSamAM laI adhikArInA cittanA pazu, vIra, ane divya evA bhedane lakSamAM laI zAkta AgamAnA traNa vyUhai| aMdhAyA che. pazu adhikAramAM ceAsa'| kulAgamA che, vIra adhikAranA ATha Agame che, ane divya adhikAranA pAMca zubhAgame che. ekaMdara zAkta AgamA sittotera che. tenA divya adhikArane upayAgI thAya tevA pAMca zubhAgamA--zuka, zanaka, sanaMdana, sanAtana, ane vasiSTha munithI prAdhAelI sahitAmAM che, ane te pAMca sahitA upara bhagavatInI sAmAyika upAsanAnI pati racavAmAM AvI che. hAlanA jamAnAmAM kaulamatane vAmAcArI kahe che, ane sAmayika matane dakSiNAcArI kahe che. mizramata lApAmudrAthI pracalita thaye manAya che. zaktisaMpradAyanA malina azA dUra karI, cicchaktinI cAra prakAranA sAmyane prakaTa karanArI, sAmayika upAsanA zaMkarAcArye sthApana karyonuM " je traNa ,, krAnta mAM tatrAne vaheMce che teonA mata pramANe 6443=192 tA che. jIe prakaraNa pAMcama Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 samajAya che, ane A sthApanAnI sAbItI uparanA prakaraNagrantha kare che. sAmayika matamAM upAsya devatA sAthe cAra prakAranuM sAmya meLavavAno Azaya rahela che. pitAnA piMDane upAsya devatAnA vigrahanI samAna banAvI piMDagata sAmya sAdhavuM, e pahele prakAra che. samAna aNuothI racAyelA piMDa chatAM liMga zarIranuM sAmya na hoya te upAsaka ane upAsya vaccene yoga prakaTa thatuM nathI; tethI liMgAtmA ane sUtrAtmAne samAna saMbaMdha zI rIte utpanna kara, e bIjuM sAmya gaNAya che. sthUla deha ane liMgadehanuM sAmya chatAM devatAnA kAraNazarIra sAthe saMyogIkaraNa thAya tevI kAraNudehanI racanA ghaDAyA vinA sAyujyanI prApti thatI nathI; tethI bIjazarIra athavA kAraNazarIranuM samAnapaNuM maMtradvArA meLavavuM, e trIjo prakAra che. A traNa sAmya meLavyA pachI pUla, sUma ane kAraNa zarIranuM upAsakanuM sAkSI cetana upAsya devatAnA skUla, sUkSama, ane kAraNa zarIranA cetana sAthe ekIkaraNa pAmI zake che, ane te vaDe devabhAva athavA zAkta Aveza athavA samApatti upAsakamAM prakaTa thAya che. A cAra prakAranA sAmyane prakaTa karavAnI vidyApaddhatinuM nAma: vidyA che ane teno prabodha dIkSAnA kramathI guru, ziSyamAM saMkrAnta karAvI zake che, evuM zakti saMpradAyanuM mantavya che. zAMkara atadarzananI pIThamAM sAmayika matane zaktivAda rahelo che, te jaNAvavAmAM ane te saMbaMdhI rasavRtti utpanna karavAmAM A lakhANa upakAraka thaze. zAkta saMpradAyanA sAhityane jevo joIe te nyAya maLyuM nathI. doSa vedasAhityamAM paNa ghaNA che, ane je AcAranA de baMne pakSamAM hoya temAMnA eka pakSe bIjAne sadoSa kahe, e kaI rIte nyAyavALuM gaNaze nahi. A kAraNathI zrI apaya dIkSita Adi vicArakee veda ane to samAna AdarathI avalokyAM che, ane yogya samanvaya karyo che. zAkta matanA bhakto ane ciMtaka zAkta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya sArI rIte samajI jANe te zakita nAmathI bhaDakavAnuM kaMI paNa prayojana nathI. zAMkara atadarzananI pIThamAM eTale lokaprasiddha vedAntamAM zaktivAda che te uparAMta zivadarzanamAM paNa cinmayI zaktine vAda svIkArAyo che. zevasiddhAntanA tatvaprakAzikA nAmanA prakaraNamAM bhojarAja kahe che ke - zakto yayA sa zaMbhuH / bhuktau muktau ca pazugaNasyAsya // taamekaaNcipaaN| AdyAM sarvAtmanAsmi nataH // 3 // je zaktinA saMbaMdha vaDe zaMbhu A jIvavargane bhoga ane mese ApI zake che te maitanyarUpA Adya zaktine huM sarvabhAvathI namuM chuM. vaLI zivasiddhAntanA arazivAcAryanA ratnatraya nAmanA prakaraNa mAM lakhyuM che ke - "A zakti na dabAya tevAM ane bahoLAM citanyakiraNe vALI, akhaMDa phuraNarUpA, amaryAdabhAvavALI, nirvikalpa svarUpavALI, nirAvaraNa, nirdo, bIjA keI jaDa upAdAna kAraNanA Azraya vinA vaibhava dekhADanArI, mUla vastunA bindumAM eTale zivarUpa kendramAM prapaMcanA asta ane udayane dekhADavAmAM catura, bIja koIpaNa sAdhananI apekSA nahi rAkhanArI, potAnA svabhAvabaLathI prakAza ? darzanazAstranI dRSTithI zAktamatanuM svarUpa samajavA sArU sahindatatvajJAnanA itihAsanA bIjA vibhAganuM sAtamuM prakaraNa A sAthe vAMcavA bhalAmaNa karavAmAM Ave che. A pustakamAM mAtra zaktisaMpradAyamAM samAyele advaitavAda kevA prakAra che te samajAvavA prayatna karyo che, ane te vAstava zAMkaramatane virodhI nathI eTaluM sUcavyuM che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 pAmanArI, sAmukhI, Adi madhya ane aMta vinAnI, sa aMdhana vinAnI, prapaMcanI chellI kASThA ane niSThA rUpe rahenArI, atidivya sphuraNavALA, vasturUpA citi che, ane te paramezvaranA di na karamAya teva! mahimA che. jemAM kaMI vadhAre athavA ghaTADA thatA nathI evA zivatattvamAM nitya avinAbhAvasaMbadha vaDe, eTale di vikhuTA na paDe tevA tAdAtmyasaMbaMdha vaDe, vicitra vRtti vaDe vikArA darzAve che, te zakti pratyeka jIvanA aNu cidAkAzamAM rahelA zivabindune nAdanI laharIethI bharapUra kare che; ane jema candrabiMba AkAzamAM raheluM pRthvI uparanA samudrane caMcala meAjAnI bharatIthI bharI daI gaganamaMDaLane gajavI mUke che, tema jIvanA hRdayAkAzamAM ninAda karI mUke che. A zivAzrayA zakti ameAdha khalavALI eka ane aneka vibhAgA vaDe kA nuM vaicitrya kare che. jema savitAnI zakti jIvanama`DaLanAM prANIpadArthonA saMskArAnAM grahaNu ane tyAga kare che tema A zakti veAnA adhyAtmasaMskArAnAM kAca ane prasAraNa karAve che xx te zakti janma pAmanArI nathI, tema maratI paNa nathI, vadhatI paNa nathI, ane kSaya pAmatI paNa nathI; kAraNa ke pote ajaDadhavALA che, ane prakAzarUpA te citizakti che. x x zivanI A je vimalA zakti che te ziva sAthe samavAyasa badhathI joDAyelI che, eTale nityasaMbaMdhavALI che, te zakti pote ja kriyArUpA banI, sadAzivanuM zarIra prakaTa kare che." ( sArAMza sadAzivanI mUrti zaktinA eka prakAranA vaibhava che). vaLI zaiva paribhASAnA pati paricchedamAM kahe che keH-- zivanI parigraharUpA zaktinAM khIjAM nAma parA, mahAmAyA, kuMDalinI, bindu vigere che. te zakti jagatanuM upAdAna kAraNa ziva tattva ja che" (anya kAI vastu nathI). Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat "" www.umaragyanbhandar.com Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te ja graMthanA pAzaparicchedamAM kahe che ke - A sthaLe eka rahasya kahevAnuM che. A paramezvaranI zakti avikArI, ane Adi aMta vinAnI che; akhaMDa udaya pAmelI rahe che; niraMtara jaDa ane ajaDa vastuomAM sAdhAraNa bhAva vaDe vyApI rahelI hoya che, ane te vastuonI aneka avasthAmAM paNa te te dharmane anusaratuM rUpa dhAraNa karI, sthiti karIne rahe che." mRgendra AgamamAM paNa kahyuM che ke -"paramezvaranuM karaNa athavA sAdhana zaktithI juduM kaMI nathI. te zakita acetana nathI, aneka viSayonAM baMdha ane kriyAomAM te eka ja samartha che. " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa AThamuM zAta adhikArI bheda ane paMca makAra. parimRtaM jhapamA palaM ca bhaktAni yonIH supariSkRtAzca nivedayandevatAyai mahatyai svAtmIkRte sukRte siddhimeti // (tripurapani.) gayA prakaraNanA siddhAMtanA vicArathI samajAze ke zAkato ane vedAntIo siddhAntamAM adaMtIo che. mAtra ahaMtAnubhavanI sAdhanapraNAlikA bemAM bhinna che. zAkatonI sAdhanapraNAlikA pradhAnapaNe zabdazaktinI ukela ane upAsanA upara baMdhAyelI che, tyAre vedAtIonI sAdhanapraNAlikA zravaNa-manana-nididhyAsananI vicArapaddhati upara ghaDAyelI che. upAsanApaddhatine mukhya AdhAra zabdatatva upara hovAthI zAstronAM mukhya sAdhanamAM maMtra hoya che, ane te maMtra dvArA karavAmAM AvatI upAsanAnAM paTala, paddhati, varma(kavaca), nAmasahastra, ane stotra evAM pAMca aMge hoya che. te uparAMta japa, hema, tarpaNa, mArjana, ane brahmabhojana-evAM pAMca upAMgo hoya che. ekaMdare dazAMgI upAsanA zaktinI karavAmAM Ave che. pratyeka sAdhakanA cittanI parIkSA karI keI siddhaguru maMtranI dIkSA Ape che, ane sAdhake te maMtranuM purazcaraNa karI pitAne AMtara abhyAsa vadhArI, iSTadevatAno saMprayoga karavAnuM hoya che A dIkSAnA mukhya bheda traNa che -(1) eTale zaktine pAta ziSyanA cittamAM karAvanArI, (2) vI-eTale svarUpasukhane jemAMthI janma thAya che evA maMtranA varNane vinyAsa karI, svarUpAnandane ubodha karanArI, (3) mArA-jemAM maMtranI sarva AraMbhathI te aMta sudhInI prayoga 't juo . 2. 44 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63 paddhati vaDe iSTadevatAne sAkSAtkAra karAvanArI. A traNene, athavA koI ekane Azraya laI siddha manuSya zarIramAM prakaTa thayelA paramaziva maMtracaitanyane sAdhakacittamAM jagave che ane pariNAme pUrNabhiSekanI prApti thayA pachI sAdhaka siddhapadamAM AvI vase che. A dIkSA ApavAnA prasaMge, ane tyArapachI siddhapadamAM pahoMcatA sudhI, sAdhakanAM jIvanakrama upara siddhagurU ghaNI! dekharekha rAkhe che. A dekharekha sAmAnya upadezavALI eTale kahevAkathavArUpa hotI nathI, paraMtu netradhArA, sparzadvArA, yaMtradhArA, athavA game te sAdhakane priya padArtha hoya tenI dvArA sAdhakamAM zaktipAta karavAmAM Ave che, ane sAdhakane khabara paNa paDatI nathI ke tenA zarIramAM paThelAM chatrIsa tattanuM zodhana zI rIte thAya che. dIkSAne lagatI maMDaparacanA, yaMtraracanA, dravyaracanA vigere bAhya upacAre kaMIka ughADA ane kaMIka DhAMkyAevA rUpamAM karavAmAM Ave che, ane sAdhakanA mastaka upara bhagavatInA raktazukala pAdukAnI bhAvanA karI, tenA kSAlanajala vaDe brahmaraMdhrathI mAMDI suSaNa mArga pRSThavaMzanA madhyanI brahmanADImAM jANe kaI prakAzanI laharI vidyuta jevI UMDI utaratI hoya evI sthirabhAvanA guru kare che. te prakAzalaharI ziSyanA zarIranAM ghaTaka tatvomAM peThelI pApa saMskArane jANe bALI nAMkhatI hoya tevuM ciMtavavAmAM Ave che, ane pachIthI zaktinA maMtramaya zarIranI sAdhakanA hadayamAM sthApanA karavAmAM Ave che. A rahasya prakriyA pApanuM kSAlana karanArI hovAthI ane jIvanuM jIvatva TALI, divyabhAva ApanArI hovAthI dIkSA-evA hetu ? juo parazurAmapasUtra prathama savaMda tathA nityakaravo mAsa dIkSAnA svarUpa ane prakAra saMbaMdhamAM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ garbha nAmavALI hoya che.* maryAdita zaktivALA guruo mAtra pote siddha karelI vidyAnI ja dIkSA ApI zake che, paraMtu siddhaguru athavA divyaguru game te sAdhakanuM kalyANa karanArI dIkSA ApI zake che. sAdhakanA traNa prakAra mAnavAmAM Ave che. (1) pazu adhikArI, jemanAmAM dekhAtA manuSyatva chatAM AsurabhAva nivRtta thayA nathI, ane jemanAM kAma, krodha, lobha, moha*, madaY, ane mAtsarya e cha pazudharmo niyamavidhi vaDe pakavI zakAya tevA che tevA sAdhake; (2) vIra adhikArI, jemanAmAM vIrano bhAva eTale vIrya baLavAna che, ane zaktisaMgama thavAthI jemanuM svAbhAvika zaurya jhaLakI uThe tevuM che tevA; (3) ane divya adhikArI eTale jemanAmAM manuSya zarIra chatAM kAmAdi doSone laya thayuM che, ane jemane zaktisaMgama jevA uttejaka nimitta vinA vAstava zakti eTale svarUpanuM bhAna athavA vimarza phuTa thavAmAM vAra lAge tema nathI tevA. sAMkhyanI paribhASAmAM tAmasa, rAjasa, ane sAtvika kahIe, athavA vedAntanI paribhASAmAM kaniSTha, madhyama, ane uttama kahIe to cAle. paraMtu zAktonA A adhikAranAM nAmamAM khAsa bheda e che ke temanAM sAdhane paNa pazu, vIra, ane devane chAje tevAM hoya che. taMtrasAdhanAmAM strIne Avazyaka sAdhana mAnavAmAM AvI che; ane tevI ja rIte strIne paNa puruSa sahAyaka mAnavAmAM Avyo che. A saMbaMdhamAM vaidika jevI rIte patnIne sahadharmacAriNuM mAne che, tevI rIte tAMtrike strIne paramapavitra sAdhikA mAne che. strI vINA saMbaMdhamAM juo pazupAmolvira prathama khaMDa; 2. zaMkarAcArmanA prakAranuM prA . prathama paddhati thai mArganI che; bIjI paddhati sAmAjika jAnI che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhikAne mahAkAlasaMhitAnA guhyakAlI khaMDamAM pUrNatA ApanArI kahevAmAM Ave che, ane te ghaNe bhAge svakIyA zakti hoya che; jevA guNavALo sAdhaka varNavyuM che tevA guNavALI sAdhikA paNa joIe. tevA jeDAnA vegathI siddhinI prApti thAya che. bIjI koTie sAdhana sAdhanArane se varSe paNa siddhi maLatI nathI." je sAdhakane janmasahabhAvI madyAdi hoya temane niyamavidhithI te kramapUrvaka choDAvavAM e Azaya pazu adhikArInA sAdhanakramamAM rAkhavAmAM Avela hoya che. pazu adhikArInAM paMca dravyone paMcamakAra saMjJAthI oLakhavAmAM Ave che, ane teo anukrame mA, mAMsa, matsya, mudrA ane, mithuna-evA nAmathI prasiddha che. iSTa devatAne arpaNa karelA padArthoja bhagavAya, anya nahi evA khAsa pratibaMdha mUkelA hoya che, ane akhaMDa madyAdinuM sevana karanArane bhraSTa ja mAnavAmAM Ave che. tAMtrikanA pazu adhikArInAM A pAMca dravyo vaidika yajJakAMDamAM guMthAyelAM hatAM; mAtra dharmanA ItihAsanA jJAna vinAnA hinduo vaidikanI stuti ane tAMtrikonI niMdA kare che. vedanA pazuyajJamAM somarasanuM unmatta thatA sudhInuM pAna hatuM; te yajJamAM aneka pazuone vadha thato hato ane mAMsabhakSaNa paNa thatuM hatuM, ane pitRzrAddhamAM govadha paNa thato hato; vaidika brAhmaNe baMgALA vigeremAM matsya khAya che; vaDAM caNa vigere khAdya padArtho jevA tAMtrikAmAM che tevA vaidikamAM paNa pureDAza hatA; ane tAMtrikemAM jevuM latA sAdhananuM maithuna che tenA karatAM vadhAre adhama mahAvatanA chellA divase game te jAtinI strI sAthe svecchAvihAra thato hato. lagabhaga sAtamAM AThamA saikA sudhI ziSTa AcAra kone kahevA te bAbata vaidika ane beho vacce bhAre jhaghaDA cAlatA hatA, ane kumArika bhaTTane potAnA vArtikamAM kRSNa-balarAmanA dArU pIvAnA prasaMge, zrAddhAdimAM cAlatAM mAMsabhakSaNa, tenA pitAnA samayamAM ahi chatranI brAhmaNIe (kadAca nAgara jAtinI hoya) dArU pIe che, 5 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Asura ane pizAca lagna thAya che, vigere ddha pratipakSIonA ziSTAcAra saMbaMdhI praznonA khulAsA ApavAmAM pANI utaryuM jaNAya - che. TuMkAmAM dezakALa para AcAradharma baMdhAyelo che, e vAtanuM satya nahi jANanArA pitAnA AcArane ja mahimA gAnArA anya dharma ane saMpradAyanuM udAra manathI avalokana karI zake tema nathI. bhagavAna buddhane Adeza ahiMsAmAM chatAM hAla saghaLA bauddha dharmanA vistAravALA cIna, jApAna, laMkA vigere sthAnamAM mAMsabhakSaNa thAya che. mAtra A bAbata jainae kaMIka viziSTatA jALavI che, ane tenuM kAraNa paNa te dharma mAtra bhAratavarSamAM pitAnuM saMgApana karI TakI rahyo che mATe te viziSTatA jaLavAI che. hinduonA vaidika kALa pachI aneka prajAnAM AkramaNa thavAthI temanA AcAranI hindudharmavyavathApake e vyavasthA karI che, ane mAMsabhakSaNa kare che, magha pIe che eTalA mAtrathI paramezvara saMbaMdhI anubhava na maLe, e saMkecabhAva jaNAvyuM nathI. manu bhagavAna kahe che ke -"mAMsa bhakSaNa karavuM eTalAmAM doSa nathI; maithuna karavuM eTalAmAM pApa nathI. prANIonI A be svAbhAvika pravRttio. che. paraMtu temAMthI nivRtta thavuM te mahA phaLane ApanAra che." zrautAcAranA agraNI manunA vicArane anusaratuM tAMtrikAcAryonuM paNa maMtavya che ke devatAnA prasAda rUpe madyAdi pazu adhikArIne sevya che, ane Itarane asevya che. nIcenA kASTakamAM traNa adhikArI enA dravyanuM vargIkaraNa che - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ panAM pAMca magha mAMsa matsya mudrA mithuna dravya. varanAM pAMca dudha, ghI, mAbAna masura DAMgara athaDa-bidu* dravyo. madha. vA ghauMnA yoga vaLI padArtha vi. sAdhana. divyanAM pAMca tejasatattva-vAyu tattvanI jalatatvanI bhUmitattvanI AkAza dravyo. nI dhAraNA. dhAraNa. | dhAraNa. | dhAraNa tattvanI dhAraNA athavA aparAjitA puSpanI dhAraNa. mahAnirvANa taMtramAM paMcabhUtamAM rapUla, sUkSma ane para svarUpane paMcadravya gaNavAmAM AvyAM che. tejas tattvane sthUla pariNAma mAmAM che, sUkSma pariNAma dUdha, ghI, madha vigeremAM che, ane potAnI rU5 tanmAtrAmAM tenuM pararUpa che; vAyu tattvane sthUla pariNAma pazupaMkhInAM zarIra che, eTale temanuM mAMsa che; sUkSma pariNAma caNuM vigere annamAM che, ane rasa tanmAtrAmAM tenuM pararUpa che; jaLatattvanuM sthUla pariNAma matsya zarIra che, sUkSma pariNAma masura nAmanuM dhAnya che, ane rasa tanmAtrAmAM tenuM pararUpa che; pRthvItattvane sthUla pariNama vaDAM vigeremAM che, cekhA, ghauM vigeremAM tene sUkSma pariNAma che, ane gaMdha tanmAtrAmAM tene para pariNAma che; AkAza tatvanuM sthUlarUpa te strIpuruSanuM mithuna che, eTale temanI ekabIjAmAM vyApti che, sUmarUpa te mAtra ubhayanA zukazeNitane premabaMdhamAM vinimaya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che; ane pararUpa te zivazaktine zabda tanmAtrAne kuMDalIga che. A pUla, sUkSma ane parabhUmikAnAM dravyonA guNadoSanuM - varNana nIce pramANe te taMtramAM ApavAmAM AvyuM che - "duHkhavismaraNa karAvavAmAM jIvanuM meTuM auSadha, ane AnaMda ApanAruM paheluM tatva che. te je saMskAra vinAnuM hoya to umAda ane bhramane utpanna kare che, eTaluM ja nahi paNa lavAre. tathA regane utpanna kare che, mATe he gAri! AvuM tatva kadI levuM nahi. gAmamAM ucharelAM, vanamAM ucharelAM, vAyumAM uDatAM prANIonAM zarIre manuSya prANIne puSTi ApanArAM che; buddhi teja ane balane vadhAranArAM che. tene bIjuM tattva kahe che. jaLamAM utpanna thanAruM suMdara ane sukhaprada jaLacara zarIra prajAvRddhi karanAruM trIjuM tattva che. "pRthvImAMthI utpanana thanArAM dhAnyAdi jIvone sulabha chavananAM sAdhana che. traNe lokamAM AyuSane ApanAra A cothuM tatva che. "prANuonI sRSTikramane vadhAranAruM, viSayAnaMdanI meTI kaLAne jaNavanAruM anAdi jaganla kAraNa te pAMcamuM tatva che. pahelA tatvane tuM teja samaja; bIjAne vAyu samaja; trIjAne jala samaja; sethAne pRthvI samaja; ane pAcamAne AkAza samaja pitApitAnA adhikArane anusAra pazu, vI., ane divya A pAMce tattano upayoga zAkta sAdhanamAM kare che. prathama kahI gayA sahasrAropari bindau kunDalayA melanaM shive| maithunaM paramaM dravyaM yatInAM parikIrtitam (yoginItaMtra) sahastrAra padyamA bidupadamAM eTale zi : jvamAM, he pAvatI ! je yatio pitAnA paganA paMDAlanI zaktine maLavI jANe che teo sarvotama maithuna nAmanA dravyane meLavI jANe che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thI pagalAnI prathayAga karI tema dike paNa tene Azraya letA hatA. ane haju paNa A dezanA keTalAka bhAgamAM thAya che. brAddha ane prastI dharmamAM paNa thAya che. mAtra jainAcAramAM A vastuone sthAna nathI. niyamavidhi vaDe A paMcatattane athavA dravyane kramapUrvaka nIcI jAtamAMthI uMcI jAtanAM sevavAnI prathA tAMtrikAe svIkArI che, ane tethI saghaLA tAMtriko A vastuno upayoga karatA ja nathI, evuM kAI kahetuM hoya te te paNa bhUla che. sahaja jIvana sahabhAvI doSomAMthI dUTI kramapUrvaka zI rIte uMce caDhI uMcA dharmanuM pAlana karavuM, e dhyeya tAMtrikoe rAkhyuM jaNAya che. vAtsAyana kahe che ke AhAra sahabhAvI kAma che. zAstramAM aneka sANasAdhananA niyamo batAvyA che. paraMtu zAstrArtho vyApaka samajavA, ane prayogo ekadezI samajavA. zAstramAM amuka prakAranAM karmo amuka prakAranuM phala lAvI Ape che. tethI sarvee sarva karma karavAM e dharmane nirNaya nathI. zAstra, sadAcAra ane ApaNo adhikAra che ane keTalo che eno potAnI jAte athavA gurujane dvArA nirNaya karI dharmanuM anuSThAna karavuM e dharmanA tatvane nirNaya che, ane te tAMtrikone paNa mAnya che. vimalAnaMda svAmI A jamAnAnA TIkA karanArAne udezI lakhe che ke "madha, mAMsa, matsya vigereno upayoga, ane strI purUSonuM svecchA ramaNe A pRthvI upara eTaluM badhuM cAle che ke mane samaja nathI paDatI ke A padArthone devatAnI upAsanAnA aMza tarIke svIkAra karavAmAM tAMtrike khullA dilathI svIkAre che tethI zA sArU nava zikSite gabharAI uThe che? saghaLA manuSyo jANe che ke ghI zarIrane paSaNa ApanAra che, ane AyuSane vadhAranAra che. to paNa tene aNaghaTate upayoga cUMka lAvI maraNa paNa upajAve che. sApanuM jhera manuSyanuM maraNa nIpajAve che, paraMtu kuzala vaidya zodheluM ane chAza vigere zAnta upacAra sAthe ApeluM auSadha gAMDA mANasanI ghelachA dUra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Co kare che. tevI ja rIte paramezvara rUpI mahAvadhe AdyAzaktinA maMtrarUpa auSadha paMcamakAranA adhikArabhedane vicAra karI ApeluM yogya gurunI dekharekha nIce levAya te A kali kAlanA mahApApIonuM zodhana karanAruM che, eTaluM ja nahi paNa moTA bhAganuM nivAraNa karanAruM che. AyurvedamAM madha, mAMsa, masyAdine upayoga svIkAryo che, ane zakti lAvavAmAM tene mita upayoga karavAnuM kahyuM che. ATalA mAtrathI Ayurvedane niMdavo ghaTatuM nathI. tethI paMcamakAranuM vidhAna karavA mAtrathI maMtrazAstra niMdAvuM joIe nahi. zive taMtra zAstramAM kaI sthaLe zakitasAdhakane udezI ema kahyuM nathI ke temaNe nitya dArU pIvo, pazuo mAravAM, mAMsa khAvuM, strIvihAra kare; ane tema karaze te ja temane mokSa maLaze. ulaTuM vAraMvAra ema. prabodhavAmAM AvyuM che ke A vastuone atizaya kadI thavo na joIe ane svAbhAvika vastuone IzvarapUjanamAM viniyoga karI te padArthonA upayoganuM niyaMtraNa karavuM joIe. adhama jAtinA pazuoe paMcamakArane prAdhAnya ApI, zAstrane niMdAkeTie caDhAvyuM che." (tyAra pachI ghaNAM pramANuvacane paMcamakArane kayAM kevI rIte viniyoga kare te bAbata ApyAM che. ) zAkatanA mukhya traNa adhikArIonA paMcamakArane upayoga kevI rIte kare che te uparathI aneka AcArabhede che. temAM vaidika, vaiSNava, zaiva, dakSiNa, vAma, siddhAnta ane kaula evA sAta bhedo taMtromAM Ave che. paraMtu A sAtene traNamAM samAsa lakSmIdhara paMDita kare che? (1) dakSiNa athavA sAmayika, (2) vAma athavA kela, ane (3) mizra eTale dakSiNa-vAma mArganuM saMmizraNa. jeo paMcamakAranA divya adhikArInA niyama pramANe varte che teo dakSiNa mArga zAka che. temanuM bIjuM nAma sAmayika che, eTale ziva-zaktinuM juo vistara uparano upodaghAta. pu. 1923 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 sAmya teo cAra prakAre sAdhe che. A cAra prakAranuM sAmya athavA samarasapaNuM nIce pramANe karavAmAM Ave cheH-- (1) piMDatu ane brahmAMDanuM te te kendro dvArA ekaya. (2) liMga zarIra ane brahmAMDanA sUtrAtmAnA zarIranuM ekaya. (3) kAraNa zarIra ane avyAkRtathI raMgAyelA IzvaranA zarIranu aiya. (4) zuddha kSetrana athavA sAkSI AtmAnuM paramAtmacaitanya sAthe aiya. A cAra prakAranuM sAmya sAdhavAthI sAyujya yAga jAme che, ane upAsakamAM upAsya devatAnuM guNasAmarthya prakaTa thAya che. khIjA prakAranA vAmamArgIe prasiddha paMcamakAranuM sevana sthUla rUpamAM kare che. tee A vastune DhAMkapIcheDA karatA nathI. te vanA kaulAcArye unmatta athavA bhraSTa hAya che ema kaMI nathI. keTalAka pUchyuMnaMda svAmI jevA ArUDha dazAnA siyAgI paNa hAya che. jema ArUDha zaivA bhAMga athavA gAMjo pIvAmAM pApa mAnatA nathI tema A kaula zAkatA niyamavidhithI pUjAnA aMtamAM madyAdi levAmAM pApa mAnatA nathI. lakSmIdhara A kAlAnA purva ane uttara kaula evA bhAga pADe che, ane temanA bhraSTa AcAra| . jugupsA bharelA che ema jaNAve che. pU kailA ane uttara kAlA Ne bhAge aiAddha matanA ane kApAlika matanA hAvAnI saMbhava che. AsAmanI kAmAkSI devI taraphanA kaulA upara athavA AddAnA vajrayAnanAM sAdhane! karanAra lAmA vagere upara A kaTAkSa hAvAneA saMbhava che. ApaNA gujarAtanA khIjamArgI, athavA kAMcaLIA paMthIo A kaula mAnA vAmAcAranA avazeSo jaNAya che. parazurAmanuM maMtavya evuM che ke sAdhakanI AraMbha, rataNu, caiAvana, ane 4xDha, avasthA thatAM sudhI samayAcAra pALavA, tyAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 pachInI papDhAMta, unmanA, ane anavasthA, bhUmikAmAM sthita thayelAne AcAranuM baMdhana nathI, paraMtu teo avadhUtanI peThe yatheccha varte che. TUMkAmAM tevI sthitinA siddhone laukika nItinAM baMdhane hetAM nathI. paraMtu AvI bhUmikA baMdhAyA vinA svecchAvihAra karanAranuM aMdha:patana thAya che. siddhabhUmikAmAM caDhelAM strI purUSonAM AcaraNa prathamanA niyamanA abhyAsabala vaDe svAbhAvika suMdara hoya che; teo dhruNa, zaMkA, bhaya, lajajA, jugupsA, kula, jAti, ane zIlanA pAzathI mukata hoya che. guru, paramaguru vigerenA saMbaMdha thatAM maryAdAnuM pAlana karavA teo namanAdi kare che; yogya purUSonuM saMmAna kare che; potAnA svaprakAza svarUpanI daDha bhAvanA akhaMDa cAlu rAkhavA teo prANa dhAraNa karI rAkhe che. tevA siddha purUSanuM svarUpa samajyA pachI temanA vacana vaDe ja sAdhake vyavasthA karI le che; teo sarvathA satya bole che, paradhanamAM Asakti rAkhatA nathI; pitAnI stuti ane paraniMdAmAM rokAtA nathI; pArakAnA manane marmavadhI thAya evuM vacana, parihAsa, dhikkAra vigere kADhatA athavA darzAvatA nathI. jyAM sudhI pUrNa khyAti eTale pUrNanubhava nikAnA rUpamAM baMdhAto nathI tyAM sudhI zakitavidyAnuM ArAdhana karyA ja kare che. samayAcAro ghaNA kALa sevAyA pachI kulaniSThA baMdhAya che; eTale te svataMtra bane che. te kulaniSTha kRtakRtya hoya che. temane cAMDAlane tyAM deha paDaze ke kAzImAM paDaze tenI paravA hatI nathI. A kharA jIvanamukta che. zAkatonI uparanI sAta ullAsabhUmikA vedAnta zAstranI sAta jJAnabhUmikA sAthe maLatI Ave che, ane pariNAma baMnemAM chevaTe eka ja prakArane Ave che. - zaivazAsanamAM paNa adhikArIbhedane lakSamAM laI dravyaviniyoga karyo che. mahAnayaprakAza nAmanA graMthamAM kahyuM che ke - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 maithuna, madya, mAMsamAM sa` jaMtuonI sAmAnya pravRtti hoya che; keTalAkamAM te vizeSa heAya che. tevA prANIone ArbhamAM ja jo tyAganuM vidhAna karavAmAM Ave te dharmanA upadeza cittamAM lagAra paNa sparza kare nahi, ane parabrahmanI prAptimAM vAsanA khIlakula jAge nahi. A kAraNathI devatAne nimitta karI strI, madya, mAMsa, vigere pUjAdravyamAM svIkAravAmAM AvyuM che." 66 prakaraNa navamu zAktAnI vidyA ane yaMtranA bheda vidyA : samastAstava devi bhedAH striyaH samastAH sakalA jagatsu // ( devImAhAtmya ) zAtAnAM sAdhanAmAM maMtra e pradhAna sAdhana gaNAya che. maMtranI vAcaka zakti athavA vimaza zakti-e zaktittvanuM mUla rUpa che. A maMtranI vAcaka zakti maMtranI vAcya devatAne prakAzita kare-e zAkta sAdhanAnuM prayAjana che. zAkatA bhAga ane meAkSa ubhayanI ekavAkyatA kare che, ane tyAga ane vairAgya upara sAMkhya ane vedAntIenI peThe aNaghaTatA bhAra mUkatA nathI. strIjAtinI pratiSThA ane vanIyatA te uMcA prakAranI mAne che. strI dhasAdhanAmAM sahAyaka che, evuM spaSTa mAne che ane AcaraNamAM mUke che. vAcakamatra jyAre vAcyadevatAne spaSTa kare tyAre te vidyA evuM nAma dhAraNa kare che. (pratyamijJA) vidyAmaya huM vicArIvattA maitrahasyam zarIravALA thavu, e matranuM rahasya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 tAMtrikeA, mImAMsA, vaiyAkaraNA, ane yAgIe a ane zabda vacce anAdi prakAzyaprakAzaka saMbadha mAne che ane yeAgya sAdhana dvArA prakAsya vastu zabda dvArA abhivyakata thAya che evuM svIkAre che. tAMtrikAnA eka zlAkamAM kahyuM che ke " " devatAnuM zarIra khIjamAMthI, eTale khIjAkSaramAMthI prakaTa thAya che." paradevatA eTale parazivanuM zaktimaya svarUpa zabdabrahma athavA nAdabrahmanA Azraya laI sAdhakanA cittamAM prakaTa thAya che, ane te sthUla, sUkSma, ane para evA traNa rUpamAM prakaTa thaI zake che. tenA prakaTIkaraNa vaDe je sthUla, sUkSma, ane kAraNa bhUmikAnAM, sAdhake inhelAM pariNAme prakaTa thAya te te prakaTIkaraNanA purAve! che. mUla parAdevatA eTale zatitattvanuM svarUpa cinmaya ane AnaMdamaya svabhAvanuM che, ane te madhya AnaMdadhana cetanamAMthI traNa rekhAe prakaTa thAya che. madhya kendrane parabindu kahe che, athavA pradhAnadevatA kahe che, ane temAMthI je traNa nAnAM bindue prakaTa thAya che. tene jJAna, kriyA ane icchAnAM traNa aparabindu kahe che. A madhya kendramAMthI khaLa meLavI je kANabindue thAya tenI joDanArI rekhAe vaDe sabindu trikANu mukhya cidAkAzamAM prakaTa thAya che. te vima zaktinuM Adya sUcaka yaMtra che: zAkta paribaMdu a A yaMtramAM pabindune zUnya saMjJA ApavAmAM Ave che, paraMtu tenA artha kaI nahi tevA nathI. saccidAnadanA vaibhavavALuM mUla Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva pitAnA aMtargata baLane bahAra kADhavA haju udyogazIla thayuM nathI tethI te zUnya che. A zUnyabindu mahAkAlanI kalA vaDe eTale ahaMbhAva vaDe chUTuM paDI, kaMIka potAnuM svarUpa kaLI zake (8nati) tevA uchaLatA athavA ugatA bhAvavALuM thAya tyAre bindu vartana athavA zUnya thAya. A sabindu vala kharI rIte kAryAbidu gaNAya ane tene sArI saMjJA ApavAmAM Ave che. tenuM bIjuM nAma sAcA athavA viIio che; kAraNa ke maMtradayamAM te prathama prakaTa thAya che, ane bhaviSyamAM sarvajJatAne arpanArI vidyA temAMthI janme che. A AdyA vidyArAjJI, cinmayI tathA AnaMdamayI evA svabhAvavALI che; eTale ke te kAryAbindune huM chuM eTaluM ja bhAna hoya che ema nahi, paraMtu pote nityatRta athavA AnaMdamaya che evuM paNa bhAna hoya che. te kAryAbindumAMthI traNa avAntara pariNAme prakaTa thAya che. eka (1) aparabindu, (2) nAda, ane (3) bIja. temAM aparabindu cetanamaya che, nAda jaDAjaDa che, ane bIja jaDa che. paraMtu A traNe ajaDa, jaDAjaDa, ane jaDa aMze ekameka guMthAyelA hoya che, eTale jema meranA iMDAnuM dravya-garbha, jaLa, ane IMDAnuM chotaruM e traNa-ekameka jevAM hoya che tevAM ekameka A traNa zaktinAM pariNAme rahe che. A aparabindunuM bIjuM nAma zabdabrahma che, ane te pratyeka sacetana prANumAM arthanI vyaktinuM nimitta bane che. uparanI AkRtimAM 3 ne aparabindu kahIe, bindune nAda kahIe, ane bindune bIja kahIe. paraMtu e traNene paraspara saMbaMdha che, ane zaktinuM prasaraNa rekhA dvArA thAya che. A traNa rekhA vaDe je trikoNa utpanna thAya che tene mAMtrike tripurabIja kahe che. temAM 3-4 mAM raudrI zakti ane rudra puruSa, -mAM bhechA zakti ane brahmA puruSa, ane - mAM vAmA zakita ane viSNu puSa, evAM jeDakAM prakaTa thAya che. dhyAnamAM rAkhavuM ke A vastuvicAranuM rUpaka mAtra che. pahelA joDakAmAM jJAnazakitanuM prAdhAnya, saMhArakarma agniti , ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tame guNa; bIjAmAM IcchAzakitanuM prAdhAnya, utpattikarma saMmati ane rajoguNa; trIjAmAM kriyAzakitanuM prAdhAnya, pAlanakarma, sUryajyoti ane satvaguNa. A pramANe kAryAbindumAMthI traNa avAntara zakitaone tathA puruSone AvirbhAva, traNa prakAranAM karma, traNa prakAranI prakAzaka jyotie, ane traNa prakAranA guNo vyakata thAya che, ane te traNa traNa vastuo upara eka ja parabindu (parAzakita) adhyakSapaNuM kare che, mATe te tripurAmAM kahevAya che. A kAraNathI sabindu trikoNa e zakitanuM parama rahasya sUcavanAra yaMtra manAya che. tene mahAvinyuM evuM hetugarbha nAma ApavAmAM Ave che. kaNane saMskRtamAM yoni kahe che. paraMtu A zAktabIja, nathI puruSa, nathI strI, ke nathI napuMsaka. cinmaya ane AnaMdamaya mUlatatva -pachI tene brahma kaho, ziva kahe, viSNu kahe game te kahe-pitAne aMtargata vega bahirgAmI kare che, ane te sAmarthyane vitaraNa kahe che. A zakitatattvanA bIjamAMthI praNava saMbaMdha vaDe athavA zivatattvAtmaka nAdana kSobha vaDe sakArAdi varNo, ane temAMthI pade ane vAye sacetana prANu race che. paraMtu A varNa, pada, ane vAkayane racavAnI zakita kaMI bahArathI AvatI nathI. te zakita prANumAM aMtargata saMkecavALI gupta hoya che tethI kuMDalinI kahevAya che. te jyAre paramavikAsane pAmI, pitAnA mUla svarUpane eTale sakala ane nikala zivane prakaTa kare che, tyAre te baddha kuMDalinI chUTI mukata kuMDalinI bane che. je saMkocavALI baddha hatI, te vikAsavALI mukata thAya che. A zAkatabIjamAMthI je je maMtro anubhavIoe udayanA kamathI meLavyA che tene tAMtrike daza mahAvidyA athavA arADha mahAvidyA kahe che. paraMtu araDha vidyAo te dazanA peTA prakAre che. daza mahAvidyAnAM nAma nIce pramANe che - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. bIjAkSara maMtra. prayojana siddha karanArI. 1 thI | za kevalyadAyinI 2 tArA te haiM tattvavivAdAyinI 3 (joharo) athavA tripurasujo . . za tvarita phala ApanAra bhega-mekSadAtrI 4 bhuvanezvarI svarUpajJAnakarI 5 ait "du, " buddhidA / chinnamastA zatruchedakarI 7 dhUmAvatI dharmadA 8 bagalA vAstaMbhakarI 8 mAtaMgI % ke zuM mAnadA 10 jAmaTA A phrI duro lAlityapradA A dasane punaH be mukhya kulamAM goThavavAmAM Ave che. (1) jasTiIsTa ane (2) 4. te te kulanI vidyAnA upAsake te te kulanI aMgI devatAne pradhAna mAne che, ane teo maMtrAdayamAM Ifja matavALA hoya che ke hAddhi matavALA hoya che. trIje mikamata jJAtine che. je vidyAne Adya akSara 4thI thAya te jAti, thI thAya te hari, ane 4thI athavA dRthI AraMbha pAmatA game te dIkSAnA maMtrane Azraya laI ziva-zakitane yoga karI saMmelana ane samarasapaNuM meLave te vArtA itaMtrarAjataMtramAM traNe prakAre vyavasthA karavAmAM AvI che. A sarva prakAranI vidyAnA vibhAgamAM di athavA racAmAne pracAra pUrva bhAratamAM vadhAre che; suMvarIne athavA zrIne pracAra dakSiNamAM vadhAre che; muvanezvarane pracAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com mAna Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utkala eTale orIsAmAM vadhAre che; pazcimamAM paNa tripurAne aMbikA nAmathI pracAra vadhAre che. tAjIne mukhya pracAra sarva bauddha dezamAM che, ane te strI sAthe vizeSa saMbaMdhavALI che. vATIne saMpUrNa maMtra 22 akSarane che; ane tripurAne mUla maMtra paMdara akSarane che, ane SoDazI sAthe te ja paMdara akSare seLa thAya che. IDhIne vidyAvistAra racAnAradarzathI samajAze. jene vistAra parazurAma kalpasUtra athavA saundaryalaharInI lakSmIdharanI TIkAthI samajaze, athavA gauDapAdanA vicAratnasUtrathI samajAze. A nibaMdhamAM te te vidyAne maMtroddhAra karavAthI vAcakane kaMI paNa phaLa maLe tema nathI. te jemaNe jANavuM hoya temaNe yogya guru dvArA maMtrAdayane krama, tene varNa-vinyAsa, tenI prayoga-paddhati, tenAM sahastranAma, tenAM stotra vigere meLavavAM joIe. zAkta vicArakenuM ema mAnavuM che ke dIkSAnA kramathI maLela maMtra upAsanAnA kramathI ja siddha thAya che, te vinA bhASAnA niyamathI A vastu samajAya tema nathI. jema HO vaDe pANIne saMketa mAtra ApaNe samajIe chIe, paraMtu jalabindu utpanna karavA sArU te prayogazALAmAM zikSaka pAse prayoga karavo ja joIe, tevo niyama A zAktataMtramAM svIkArAyele che, eTaluM jaNAvI maMtroddhAra karavAnuM meM yegya gaNyuM nathI. maMtranA AraMbhamAM mukhyatve karIne praNava hoya che, tyAra pachI te te devatAne lagatA bIja akSara hoya che. te kAMte eka vAra, be vAra athavA traN vAra ziracAra karavAnuM hoya che. tyAra pachI mukhya devatAnuM nAma anAve che, tyAra pachI kAM to namaskAra hoya che, athavA bhUlabIja athavA bIjono punarAvRtti hoya che. keTalAka maMtro namaskArAMta nahi hotAM hAja paNa hoya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMtrazAstranA saMbaMdhamAM e paNa jANavAnI jarUra che ke maMtradevatAnuM nAma, tathA aMga maMtrane nirdeza laukika bhASAmAM jaNAvavAmAM AvatAM nathI. te te akSare te te devatAnA saMketarUpa hoya che, athavA avayavanI saMjJArUpa hoya che. A sarve paribhASA ghaNe bhAge gugamya hoya che. guthI dIkSA maLyA pachI taMtrAbhidhAna, bIjanighaMTu, mudrAnighaMTu vigere kezanI madadathI maMtranA uddhAra ane aMtargata vidyAnuM svarUpa kaLI zakAya che. udAharaNa tarIke vaDhione maMtra nIce pramANe saMketathI varNavyo che - have te devIne brahmaraMdhramAM brahmasvarUpiNI sAdhake prApta karavI. te subhagA che, kAma, repha, indirAnI samAdhirUpa che. te samAdhine traNa vAra bolavI. tyArapachI kUrcabIja be vAra, tyAra pachI bhuvanAnuM bIja be vAra. bhuvanA AkAza, agni ane IdirA tathA zUnyanA saMmizraNathI thAya che. te be vAra balavI. tyAra pachI rakSi ri-evAM be pado devI jANe samukha ubhAM che evA bhAvathI belavAM. tyArapachI upara kahyAM te sAta bIjene uccAra karo ane moTI agninI strIne bolAvavI. A pramANe sarvataMtramAM uttamottama maMtra vyutpanna thAya che -(rAjA zuti) have A upaniSadanuM zabdArtha vivaraNa keI spaSTa maMtranuM svarUpa samajAvI zake tema nathI. paraMtu bIjanighaMTu vigerenI madadathI maMtrano uddhAra nIce pramANe thaI zake che - suma -e bhagavatInI saMjJA che. te sarvottama cha bhAga athavA ezvaryane ApanArI che. te tema eTale je eTale ? dandirA eTale huM e traNa akSarenI samaSTi, eTale samasta rU5 che. sArAMza prathamAkSara ra che. te akSara traNa vAra bela za za . tyAra pachI kU bIja be vAra bolavuM. phUbIja eTale zuM te be vAra, eTale E E e rIte uccAra karo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 tyArapachI bhuvanA khIja be vAra khelavuM. muvanA khIja AkAza eTale haiM, agni eTale r ane indirA eTale haiM, ane zUnya eTale bindu athavA anusvAra enA saMmelanathI thAya che. eTale hI khIja be vAra khAlavuM. tyAra pachI ApaNI saMmukha jANe dakSiNA eTale meAkSadAna karavAne ubhI haiAya evI hrAhi e nAmathI maMtradevatAnuM AvAhana karI punaH upara kahelAM Ara ane hora e sAta khIjakA khelI; meTAM agninI strI eTale svAdA zabdatA uccAra karavAthI sarvottama 22 akSaranA vhAlphI maMtra vyutpanna thAya che. A pramANe saMpUrNa maMtra nIce pramANe ubhA thAya che: 3 20 kI hU~ DraoN dakSiNa kAlike OM krI 3 zrIdI sthAvA < >=22 AmAM nicenA 3, 2 vigere AMka evuM sUcave che ke te traNa vAra khelavA athavA e vAra khelavA. te prAcIna ziSTa paddhati che. upara meM IMgrejI AMkaDA lakhyA che te akSaranI saMkhyAnA sUcaka che. tene saravALA 2ra thAya che eTale khAvIsa akSaranA A maMtra che. A niyama pramANe daze vidyAnA ulhAra thaI zake che. TukAmAM jema rasAyaNa zAstranI paribhASA che, ane rAsAyaNikA te pirabhASAmAM khAlI paraspara bhAva samajI jANe che, tema tAMtrikA paNu potAnI paribhASAmAM khelI, paraspara samajI jANe che. A maMtranA utkalana athavA ukela saMbaMdhamAM kilaSTa racanAnuM prayAjana zuM, e praznanA uttaramAM tAMtrikA kahe che ke prathama je akSarA, pA ane vAkayA laukika rIte uccarita thAya te ame jhapaTa samajIe chIe evuM mAnI levAmAM Ave che, ane tethI sAdhaka te maMtranA sthUla, sUkSma ane para-evA ane ukelavA mahenata karatA nathI; ane buddhinA mathana vinA upAsanA saphaLa thatI nathI. khIjuM kAraNa evuM ApavAmAM Ave che ke jene jemAM adhikAra nathI tene te te Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 mA kaMI paNa kAmanA nathI, ane jo yAgya guru vinA te prApta karI upayeAga kare che, teA te tene anatha upajAve che. udAharaNa tarIke sAmAnya rIte jAhiyA dheAra devI manAya che, paraMtu tenA ata ta bhAvamAM kaivalyadAtrI adheAra devI che. have A maMtra meAkSaprazna chatAM sAMsArika sukhanI prApti arthe manuSyA vApare teA udhADA ana thAya che. vagara samaje AhItI upAsanA karanArA citabhramavALA thaI jAya che. tevI ja rIte zrIhanI vidyAe paNa adhikArIne dhanaleAbhI ane srIvyasanI karI de che tethI paMcadazAkSarI athavA jeADIne upadeza pratyakSa rIte kadI karavAmAM AvatA nathI, paraMtu upara kahelA hrAhIne lagatA kAyaDA pramANe karavAmAM Ave che. * zAktasaMpradAya hindudharmanA devatAone lAgu paDe che ema nathI, paraMtu vyavahAramAM auddha athavA jaina hAya tene paNa uparanA ja niyame matrodvAramAM lAgu pADavAmAM Ave che. eTale ke matrazAstra sarva dharmonu sAmAnya taMtra che. ekataMtramAM zaktinI vyApakatA saMbaMdhamAM kahyuM che keH-- "je je bhAvathI ane je je rUpathI caitanyazaktine ApaNe ci MtavIe te te bhAvavALI ane te te rUpavALI sAvakane pratIta thAya che. mAhezvarA tene zatti nAma Ape che; sAMkhyA tene vatta prakRti kahe che; sUryanA upAsakeA tene mahArAjJI kahe che; sugatanA bhakto eTale aiAddA tene tArA kahe che; lokAyata matanA cArvAka tene AzA nAmathI mAne che; pAzupata vigere tene cAntA kahe che; jaina matavALA tene zrI nAmathI bhaje che; hiraNyagarbhanA eTale brahmAnA bhakto tene zraddhA e nAmathI oLakhe che; vedavAdIe tene khAtrI nAmathI bhaje che; ane ajJAnamAM DUbelA sarva manuSyanA manamAM te medinInu rUpa pakaDe che." } Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 TuMkAmAM caitanyanI zaktine sabhAva sarvane nAmAntare mAnya che, ane jeo nAstika che teo potAnI mUDhatAne jANatA nathI ane te rIte paNa zakti mehinInA rUpamAM tene pANabaddha kare che. svarUpane oLakhavAmAM jeo mathe che temane mekSa ApanArI che; dehAdi rUpamAM Atmabuddhi bAMdhanArAne te dharmane avireAdhI kAma ane artha ApanArI che; ane jeo tevI Atmazakitane nathI mAnatA temane temanA ajJAnanA pramANamAM pAzamAM athavA baMdhamAM rAkhe che AvI samajaNa tAMtrikanI che. dareka maMtranA bIjAkSaramAMthI te te devatAnAM nAma, rUpa, guNa ane karmano bodha upAsanAkramathI karAvavAmAM Ave che. A bodhaka nukazAne yaMtra kahe che. kAraNa ke te vaDe devatAnuM sarva svarUpa niyaMtrita thaI manamAM samajAya che. pratyeka devatAne lagate maMtra ane yaMtra hoya che, ane tenI upAsanApaddhati je graMthamAM ApI hAya tene taMtra nAma ApavAmAM Ave che. nAnAmAM nAnuM zaktinuM yaMtra te sabiMdu traNa A che; meTAmAM meTuM viziSTa yaMtra zrIva che. A graMthanA pariziSTamAM namunA tarIke zrI yaMtranuM citra ApyuM che. A yaMtra vastra upara raMga vaDe ane dhAtunA patarA upara, sphaTika upara athavA zAligrAma upara kerIne kADhavAmAM Ave che. tenI aMdara maMtranA bIjene vinyAsa karavAmAM Ave che. zakitanI sAdhanAmAM yaMtrane pazu, vIra, ane divya adhikArIo jUdA jUdo upayoga kare che. pazuo bAhya jaDa yaMtromAM, vire strInA zakitamaya zarIramAM, ane divya pitAnA zakitamaya dehamAM yaMtraracanA racI bAhya ane AMtara yajana kare che. mAnaniSamAM nahi te navAM zIva e pramANe dehanuM ane zrI cakranuM sAmAnAdhikaraNya karI zrI cakrapUjananI bhAvanAmayI paddhati varNavI che. taMtra nA kAranApaTasTamAM paNa vidyAnI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 83 adhyAtmasAdhanA varNavI che. yaMtrastha zakitanuM pUjana zarIra vaDe, vANI vaDe ane dhyAna vaDe karavAmAM je krama sAdhavo joIe tenuM spaSTIkaraNa tripurAtApinI tathA mAvanA upaniSadamAM sAmayika matAnusAra ApyuM che. prakaraNa dazamuM. zakitapUjananA prakAre bAlikAracitavastraputrikAkrIDitena sadRzaM tadarcanam / yatra zAmyati mano na nirmalaM sphItacijaladhimadhya maashritm|| (arcanAviMzikA) pAchalA prakaraNamAM zaktinuM mUla adhyAtma svarUpa, tene samajavAnI maMtravidyA, ane tene lagatI upAsanAnAM yaMtro, ane tenI savistara samajaNa ApanArAM taMtranuM sAmAnya jJAna meLavyA pachI zAkta saMpradAyanuM bAhya rUpa samajavuM jarUranuM che. devInA AMtaraciMtanane upAsanA kahe che, athavA aMtaryAga kahe che, tenA bAhya arcanane ahiyaMga kahe che. bahiryAganA AlaMbana athavA AdhArane lIdhA vinA aMtaryAganI paddhati ghaNAone siddha thaI zakatI nathI. bAhyayAganAM pAMca aMgo hoya che : japa, rahema, tarpaNa, mArjana, ane brahmabhajana. devInA svarUpanA bedhaka maMtrane vAcaka rItie purazcaraNAdi niyama vaDe japate maMtranA japanI dazAMza saMkhyAno agninuM sthApana karI vidravya vaDe hama kare; devInuM paMca dravyanA upayoga vaDe potAnA adhikAra anusAra saMtarpaNa karavuM; saMsAranA saMskAronuM mAjana karavuM eTale tene khaseDI nAMkhI devInI kramapUrvaka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 caDhIAtI bhAvanA bAMdhavI; ane peAtAnA nyAyapuraHsara meLavelA dhana vaDe yathAzakti brAhmaNAnuM bhAjana karavuM-A pAMca aMga vaDe zAkta adhikArI kAyika ane vAcika yajanakriyA karyAM pachI mAnasa ana athavA aMtayuganA adhikArI ane che. aMtarvAMganAM pAMca agA heAya che:--(1) paTala, (ra) pati, (3) va`, (4) staMtra, (5) nAmasahasra. devInA svarUpamAdhaka maMtranA akSare vaDe piMDanA nADIvyUhamAM savistara bhAvanAnuM paTala racavuM, eTale ke maMtrAkSaro vaDe mUlAdhAra, svAdhiSThAna, maNipura, anAhata, vizuddha, AnA ane sahasradalamAM devInA svarUpanI bhAvanA goThavI cittane zaktisa panna banAvavuM tene paTala kahe che. te ma`trapaTala vaDe mAnasa pAMca athavA sALa upacAra vaDe AMtar yajana hRdayAdi pIThamAM devInuM karavuM tene pati kahe che; te prakAre nADIvyUhamAM ane hRdayAdi pIThasthAnamAM paTela tathA paddhati racyA pachI vidyAnA eTale RSTa maMtranA akSaranA vaDe sthUla deha upara kavaca racI, devInAM aneka nAme vaDe piMDanI rakSaNa bhAvanA bAMdhavI tene va athavA kavaca kahe che. tyAra pachI devInA maMtranI smRti jAgrata rahe tevA ladhustavI Adi rahasyastotra vaDe devInuM parAkrama gAvuM athavA bhajanakIrtana karavuM; ane chevaTe devInA aneka guNAmAMthI vizeSa dhyAnamAM rAkhavA lAyaka 'hAra guNAnAM edhaka nAmeA vaDe Antara bhUmikAmAM namaskAra karavA. zaktimAM deza mukhya rUpAnI piMka daza mahAvidyAne lagatAM A pAMce AMganI upAsanAnA ka5tra the, athavA padghatiprathA hoya che. A aMtarvAMga ane ahiyarDIMganAM pratyekanAM pAMca pAMca agA nityakama rUpe karavAnAM hoya che. naimittika anapatimAM kumAraDhApUjana ane baTukapUjana zAtAmAM khAsa lakSya kheMcanArUM hAya che. be varSathI mAMDI daza varSa paryaMtanI game te jAtinI kumArikAmAM ktinA svarUpanI . bhAvanA bAMdhI, temanI bAhya pAMca athavA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SoDaza upacArathI pUjana karavAnI vidhi hoya che. brAhmaNa jAtinI ja kanyA pUjya hoya evo niyama nathI. zaka ane atizaka jAtinI kumArikAne bolAvI, snAna, Asana vigere ApI, temanAmAM zaktinuM sacetanarUpa che, ema kalpI temanuM mana prasanna thAya tevI rIte AhAra, vastra, alaMkAra vigere ApavAmAM Ave che. vIra adhikAravALA zAkato yugmapUjA kare che, eTale daMpatIne zivazakti rUpe satkAra kare che; ane cakrapUjana samaye jAtibheda mAnavAmAM Avato nathI. paMcamakArano upayoga thAya che, paraMtu te niyamavidhi vaDe karavAno hoya che. jeo niyamavidhino tyAga kare che, temane, je pIThAdhikArI gya vidyAvinayasaMpanna hoya che te, cakrapUjanamAMthI bAtala karavAmAM Ave che, ane pazu AdhakAramAM pAcho mokalavAmAM Ave che. nitya ane naimittika pUjanamAM yajanIya devIne ghaNe bhAge pratIka rUpe levAmAM Ave che. eTale ke kAM te yaMtramAM pIThasthApanA karI, athavA mATInA chiddhavALA ghaDAmAM ghInA dIpakanI sthApanA karI, athavA eka bAjaTha upara keLanA cheDa cAra bAjue goThavI, rezamI vastra vIMTALI, zikhara upara darpaNa goThavI, temAM garbhasthAne sabiMdu trikeNa kaMkuthI racI, athavA mATInA kuMDAmAM gAyanA chANa vaDe athavA zuddha mATI vaDe pUraNa karI tenA upara jalasiMcana karI, temAM javanA dANA nAMkhI, javArA ugADI, devInuM pUjana karavAmAM Ave che. yaMtrapIThamAM zakitanI bhAvanA bAMdhavAne krama pAchalA prakaraNamAM AvI gayo che. mATInA chidravALA ghaDAmAM dIpakanI sthApanA te navaraMdharUpa ApaNuM sthUla dehamAM cinmayI devInI sthApanAnuM sUcaka pratIka che; bAjaTha uparanI racanA mAtakAnI bhAvanA ApanAra pratIka che; javArAnI racanA te maMtrAkSaranAM bIjake devInI vidyAne prasava kevI rIte thAya che tenuM svarUpa jaNAvanAra pratIka che. javArAnA khIlavA upara zakitano upAsaka pitAnA maMtranA khIlavAnuM anumAna bAMdhe che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAvacitra nirAzAjananuM pariNAravAmAM Ave bhAvanA daza mahAvidyA paikI koIpaNa mahAvidyAnuM pratIkapUjana karanAra prasaMge devInI sthUla mUrtinI paNa pUjA kare che. A mUrti paNa pratyeka devInI judI judI hoya che. tenAM vAhana, Ayudhe, tenI parivAra devatAo, tenAM aMga tathA pratyaMga, tenI mudrAo zaktinA rahasyanAM kaTaka hoya che. udAharaNa tarIke mahiSamardinI caMDInI mUrti te ajJAnarUpa mahiSane mAranArI che; tene siMhanuM vAhana che, eTale te parataMtra prANIne Azraya lenArI nathI, paraMtu svataMtra ane balavAna prANIne nimitta karI, pitAnuM kArya sAdhe che; tenI ATha bhujAnAM Ayudhe pApInAM nAza karanArAM citaravAmAM Ave che; tenI abhaya ane vara mudrAo bhaktajananuM paripAlana karavAnuM sUcave che-A vigere bhAvacitra mUrtimAM AlekhavAmAM Ave che. kevala manuSyabhAvanA A mUrtiomAM guMthAelI hatI nathI, ane tethI skUla pratimAne badale sUkSma bhAvabodhaka mUrti devInI racavAmAM Ave che. ghaNuM sthUla mUrtine ja devI mAne che, ane aMdaranA sUkSama bhAvane ukelI zakatA nathI temAM zAktataMtrane athavA saMpradAyane doSa nathI, paraMtu uttama zAktagunA abhAvanuM pariNAma che. zAkta taMtranA anubhavI gurujane A sava taMtranAM upakaraNone samajAvI zake che, ane jaDa vastuomAM cetanatA jagavI zake che. mahAkAlInuM paNa rUpa kapUrAdistotramAM rahasyabhAvanuM bAdhaka ukelavAmAM AvyuM che, ane A utkIlana thayA pachI prathama darzane je vicitra jugupsA jagavanAra kAlI dekhAya che te parIkSakanI dRSTie kevalyapradA AdyA zakita che, ema phure che. pratyeka dharma samajaNa vinA apadharma, vidharma, athavA adharma banI jAya che. rIvomAM paNa kApAlikA ane arapaMthIomAM kyAM apadharmAdi vikRti nathI ? vaisNomAM paNa kyAM kAmAdi svachaMdavihAra apadharmarUpe ubhe the nathI? seremAM nagnavihAra karavAnuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kayAM ubhuM thayuM nathI ? gANapatyamAM kyAM ucchiSTa gaNapatinI bhAvanAmAM melI kriyA thatI nathI ? jyAre paMcAyatana devatAnA cAra devatAnI zuddha bhAvanA chatAM vikRta bhAvanA samajaNanA abhAve ubhI thaI che, te ekalA zAktanI vikRta bhAvanAnI niMdA karavA tatpara zA sArU thavuM joIe? dharmane siddhAntAnusAra AcAramAM utAro te AcAryanuM kartavya che; dharmanuM svarUpa samajI, AcAramAM mUkavA mAganAre sAmAnya jJAna ane aMdhazraddhAne tyAga karI, praDha zraddhA dhAraNa karI, yogya gurujanane gurubhAve bhajavA joIe, ane ayogya puruSone satkAra karavo joIe nahi. zAktataMtramAM te eTale sudhI kahyuM che ke uddAma gurunuM ziSya zAsana karavuM, ane temAM gurudroha nathI, paraMtu saMpradAyazuddhinuM puNya che. kumArikA tathA daMpatIpUjana uparAMta zAkomAM potAnI zakitanuM pUjana karavAnuM vidhAna hoya che. puruSa je kramathI sAdhanA karavA mAgato hoya te ja kramathI pitAnI patnI sAdhanA laI potAne madadagAra thAya evI rIte patnIne dIkSita karavAne vidhi che. svakIyA zakitane dIkSAnA kramathI saMskAra ApyA pachI tene nitya naimittika karmamAM adhikAra maLe che. prasaMge parastrI je dIkSita hoya to tene paNa sahAyaka tarIke svIkAra thAya che, paraMtu temAM kevala pUjyabhAva bAMdhavAnuM vidhAna hoya che; bhAgyabhAva bAMdhavAnI manAI che. je bhegyabhAva bAMdhe che to tene patita mAnavAmAM Ave che. ghaNe bhAge svakIyA strImAM paNa zaktipUjana Adya Rtusamaye karavAmAM Ave che, jethI mAvajIva puna:saMskAranI jarUra paDatI nathI. A prakAranuM zakitapUjana rAmakRSNa paramahaMsanA jIvanamAM ApaNane svIkArAyeluM jANavAmAM AvyuM che ane mArA jANavAmAM keTalAMka yu zuddha zAkata Agama pramANe dIkSita thaI UMcA adhikAramAM AvyAM che. eTale zakitapUjana ane zakitasaMgama, jene latAsAdhana kahe che, te kaMI svecchAvihAra nathI, paraMtu AtmazodhananA prakAromAM eka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upayogI sAdhana tarIke zAkatoe ravIkArelo prakAra che. svakIyA zakitane dIkSAnA kramathI pavitra karavAne vidhi che; ane tevI strI prasaMge patinI paNa tAriNuM bane che. zakitapUjana sacetana kumArikA, suvAsinI strI, ane AtmapatnImAM karavAno vidhi samajyA pachI, acetana padArthomAM zakitapUjAnI prathA vicAravA yogya che. acetana padArthomAM upara ApaNe keTalAMka pratIkenuM varNana karyuM che, eTale ke mATInA ghaDAmAM dIvo mUkavAnuM, bAjaTha upara rezamI vastra karI, darpaNa goThavI, mAtAnuM zarIra racavAnuM, javArA vAvavAnuM-vigere aneka rIte zakitanAM pratIka athavA cihane racavAnA prakAra hoya che. paraMtu A sarvemAM samAyelA hetune sAmAnya zakitapUjaka samajatA nathI. paraMtu zakitanuM A sthUlabhAvanuM pUjana zakitanA sthUla AvirbhAvanI prakriyA upara baMdhAyeluM che. adhyAtma ciRkita, adhideva mAyAzakitanA rUpamAM palaTAyA pachI adhibhUta prakRtizakitamAM prakaTa thAya che. prakRtinA athavA kudaratanA sarva vyatikare A prakRtizakitanAM vividha rUpAntare che. A rUpAntaro vaDe je je banAvo bane che tene prakRtikAraNavAdio naisargika pariNAmo mAne che, paraMtu zAkto aMtaryAmInI preraNuMsattAnA vivarte mAne che. je mUla kAraNa vizvanuM sacetana hoya te A vizvanA sarva vyatikare te aMtaryAmI kAraNanA saMkalpAnusAra thAya che ema mAnavuM paDe che. A saMkalpa Adya preraNA rUpa hoya ane pachInA pariNAme pravAha rUpe niyata kramathI cAlatA hoya. bAhya kriyA ane AMtarakriyA sarva jaDa ajaDa padArthomAM cAlyAM ja para samArelA 11, lA ? juo-patnI mArAmAM di manovRttAnuvAni ! tAriNI durgasaMsArasAgarasya kulodbhavAm / (saddhAtuti) patnI saMbaMdhI AvI uMcI bhAvanA vaidikAmAM bhAgye ja maLaze. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kare che. prayatnajanya athavA icchIjanya kriyAne ApaNe sacetana karma kahIe, ane jemAM prayatna athavA IcchAne vega svayaMbhU nathI evA padArthonI kriyAne ApaNe jaDa athavA acetana karma kahIe. lokavyavahAramAM sacetana karma ane acetana karma evA vibhAga pADI zakIe, paraMtu zAstravyavahAramAM mUla karmanuM preraNu sacetana varganuM ja hoya che. A kAraNathI sezvarasAMkhyamatamAM tathA adaitadarzanamAM kriyAnuM vaicitrya prakRtimAM dekhAtAM chatAM tenuM nimitta kAraNa puruSa athavA brahmamAM mAnavAmAM Ave che. A pramANe vastusthiti che tene svIkAra zAktoe karelo che. teo prakRtinA sarva pariNAmo ane vikAre mUla zakitanA bala laDe thatA mAne che. jyAre prakRtizakitane cinmayI zakita sAtheno saMbaMdha visarAya che, tyAre A vizva jaDavAdanA pAzamAM guMcAya che. jaDa jaNAtA padArthomAM ajaDa zakitanA AvirbhA thAya che, ane tevA AvirbhAne zAstra pUjya mAne che. sRSTinA Adya kAraNane sat evI chAndogya upaniSadamAM saMjJA ApavAmAM AvI che. A sa6 vastune lagatI jagadAkAra dekhADanArI zakitane satata evI saMjJA ApavAmAM Ave che. cinmayI zakita brahmasvarUpamAM avyakata dazAmAM rahelAM nAma, rU5 ane karmanuM vyAkaraNa eTale vikAsa kare che, ane avyakata che te vyakata thAya che. A Adya skuraNa karanArI paramezvarI zakitane prakRti rUpe prathama AvirbhAva thayAnuM varNana purANomAM ane taMtramAM dakSayajJa ane satInI AkhyAyikAmAM karavAmAM AvyuM che. sRSTinA AraMbhanuM varNana karyA pachI mahAbhAratanA AdiparvamAM ane aneka purANomAM prajApatinI sRSTinAM varNana Ave che. temAM dakSa prajApatine tyAM ghaNuM kanyAo thaI temAM daza dharmane para vI, sattAvIsa kanyAo caMdrane paraNavI, ane tene ziva sAthe paraNavI. satI ziva sAthe varyA tyAra pachI kailAsa gayAM, ane pitAnA svAbhAvika AnaMdamAM magna thayAM ane pitAnA gharane ane vaibhavane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 bhUlI gayAM. dakSane A unmatta athavA gAMDA garIbanA joDA upara gussA AvyA, ane potAne tyAM meATA yajJa karyAM, tyAre satIne ane jamAI (zava)ne niyaMtraNa meAkalyuM nahi kSa (vyavahAramAM DAghA) prajApatine potAnI putrI satIne ane tenA kalyANamaya pati zivane mahimA bIlakula samajAyA nahiM, ane ulaTA ane prati tiraskAra darzAvyA. jAmAtAne niyaMtraNa karavAmAM peAtAne hINapada lAge evA bhAvanAM vAkayA dakSe uccAryAM. A vAkyAmAM pratyakSa nidA ane parAkSa rIte zivanA mahimA vedavyAse gAyA jaNAya che: dakSa kahe keH-- ziva mArA pitAnA karatAM paNa dharA che. tenAmAM kAI paNa guNa nathI; te bhaTakatA che; ene rahevAnuM sthAna nathI; te vyasanI hAI matta rahe che; tene mAnaapamAnanu bhAna nathI; tene puNya apuNyane athavA zubhaazubhanA viveka nathI; tene avidyAvidyA sarakhAM che; te kAI paNa dharmane mAnatA nathI; te kAI karmInu anuSThAna karatA nathI; caMdana ane rAkhADIne sarakhAM mAne che; tene mleccha, brAhmaNa, kUtarA, ane potAnI jAta sarakhI lAge che; svaga ane smazAna sarakhAM gaNI gAMDA tarIke smazAna bhUmimAM paDI rahe che; du:khamAM tene sukha bhAse che; sukhamAM tene du:kha lAge che; maraNa pachI zuM thaze tenA ane bhaya nathI; krAI jANatuM nathI ke te kaI jJAtinA che; te kAne mAna ApatA nathI; tene brAhmaNa gaNI zakAya tema nathI, kAraNa ke vaidika dharmakriyAnI maryAdA bahAra che; tene kSatriya kahevAya tema nathI, kAraNa ke te jaTAdhArI ane rAkhoDI ceALanAra che; tene vaizya gaNAya tema nathI, kAraNa ke te jamIna kheDatA nathI ane vyApAra karatA nathI; tene zUdra paNa gaNAya tema nathI, kAraNa ke jaivaNika prajAnI pUjana svIkAre che; ane sApanu jamAI pahere che, jyAre kharA zudra pAtAnI maryAdA pALe che ane janeAi dhAraNa karatA nathI; te gRhastha nathI kAraNa ke bhIkha mAgI peTa bhare che; te sanyAsI nathI, kANu ke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 91 satIne akhaMDa saMbaMdhamAM rAkhe che; tene vanI athavA yogI kahevAya tema nathI; kAraNa ke te araNyamAM rahetA nathI, paraMtu kalAsanA zikhara upara rahe che; tene brahmacArI kahevAya tema nathI, kAraNa ke aneka dAsIo sAthe te rame che." A sarva deSonI bhAvanAmAM sAcA guNo rahelA che te satI jANe che, ane dakSa jANatA nathI. tethI dakSanI avaLI matine lIdhe A Adya jagatanAM janaka ane jananInA joDAne tiraskAra thata joI nAradAdi maharSione cintA thAya che. satIe hetupurasara pitAne ghera javAno nizcaya karyo. ema kahevAmAM Ave che ke pitAne ghera nimaMtraNa vinA jatAM pahelAM zaktie potAnAM daza rUpe ziva AgaLa khaDAM karyA, ane pratyeka rUpane mahAvidyAnuM nAma ApyuM, ane zivane te vidyAo svAdhIna karI, pote pitAne ghera naMdI sAthe gayAM. vagara bolAvye gayelAM satIne anAdara thaye ane dakSe kahyuM ke "saghaLA jagatanA rAjAnI dIkarI AvI bhIkhArI dazAmAM mAre tyAM AvI tethI mane lAMchana lAge che. te vidhavA thaIne AvI hatI te huM tAruM pAlana karata. jyAM sudhI tAre gAMDa pati jIve che tyAM sudhI huM tArUM meM javA mAgato nathI.' A vacana sAMbhaLatAM satIe svecchAthI prANatyAga karyo. * naMdIe zivane A mAThAM pariNAmanI khabara kahI. zivanuM zAnta rUpa badalAI bharava rU5 thayuM. dakSanA yajJano dhvaMsa thaye. naMdIe dakSanuM mAthuM kApI yajJakuMDamAM nAMkhyuM. dakSanI patnI prasUtinA pralApathI pIgaLI, zive dakSane punarjIvana ApyuM; ane satInA zabane khabhe nAMkhI, gamagInImAM cAlyA gayA. A prasaMga kanakhala kSetra AgaLa baLe. zivanA unmatta bhairavavezamAM satInA zabane laI pharavAthI bhUmaMDaLamAM bhAre kSobha thaye. purANa kahe che ke viSNue pitAnA cakane cheDI, satInA dehanA zivane khabara na paDe tevI rIte. kakaDA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karyA, ane khabhA uparano bhAra halako thavAthI unmatta bharavane bhAna AvyuM; ane pitAnA mUla zAnta svarUpamAM karI jaI, kalAsamAM pAchA gayA. satInA zabanAM bAvana avayanA kakaDA jyAM jyAM paDyA tyAM tyAM zaktinAM pIThe thayAM, ane tyAM tyAM ziva pitAnA bAvana aMzamAM rahyA. maMtracUDAmaNitaMtra pramANe bAvana mahApIThe pazcimathI pUrva tarapha satInA zabanAM avayavo payAnuM varNana samajAya che; ane te bAvana mahApIThe zAktatIrtho manAya che. bhagavatI bhAgavatanI saptama skaMdhamAM zaktipUjAnAM sthAneno nirdeza che, ane devInAM 108 nAme ApyAM che. temAM keTalAMka bhUlokanAM pratyakSa sthAne che, keTalAMka piMDamAM adhyAtma sthAne che, jema ke cittamAM " brahmakalA," sarva prANIvargamAM " zakti ', jJAnInA hRdayamAM "hallekhA"nuM cintana karavAnuM vidhAna che. zAkta pIThonI gaNanA vividha prakAre thayelI jaNAya che. maMtracUDAmaNimAM bAvana mahApITha gaNuvyAM che, ane devI gItAnA prakaraNanA AThamA adhyAyamAM 72 pIThe gaNAvyAM che, tenuM koSTaka nIce pramANe che - 108 pITho 72 pIThe devInuM nAma sthAna devInuM nAma sthAna (108 mA kayA aMkamAM Ave che) vizAlAkSI kAzI 1 lakSmI (59tathA79) kolhApura 2 liMgadhAriNuM naimiSAraNya 2 reNukA mAtupura (sahyAdimAM) 3 lalitA prayAga 3 tulajA tulajApura 4 kAmukI gaMdhamAdana 4 saptazRMgI saptazRMga (nAsikathI pacIsa mAila upara) 5 kamudA dakSiNa mAnasa 5 hiMgulA hiMgalAja 6 vizvakAmA uttara mAnasa 6 javAlAmukhI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 gamatI gamata parvata 7 zAkaMbharI (rajaputAnAmAM) 8. kAmacAriNe maMdarAcala 8 bhrAmarI (bramarAlA) (zrI zailamAM) 9 amadeTA . citraratha 9 rakatadaMtikA 10 jayantI hastinApura 10 durgA - 11 garI kanoja 11 viMdhyavAsinI(58)viMdhyAcala 12 raMbhA malayAcala 12 annapUrNa 13 kIrtimati ekAmrapITha 13 kAMcI kAMcIpura 14 vizvezvarI vizvakSetra 14 bhImAdevI (85) 15 purudUtA puSkara 15 vimalA (34) vaMdu sanmArgadAyinI kedAra 16 caMdralA (44) karNATakamAM 17 maMdA himAlayapRSTha 17 kauzikI 18 bhadrakarNikA gokarNa (govA) 18 nIlAmbA nIlaparvata 19 bhavAnI sthAnezvara 19 jAMbunadezvarI 2. bilvapatrikA bIlvA 20 zrI zrInagara 21 mAdhavI zrIzaila 21 guhyakAlI (26 ?) nepAla 22 bhadrA bhadrezvara 22 mInAkSI cidaMbarahAlArayanAtha 23 jayA varAharzala 23 suMdarI (40). vedAraNya 24 kamalA kamalAlaya 24 parAzakti purI pAse (ekAmbarA) 25 dvANuM ( rUTi 25 mahAlayA dakSiNamAMmallArI 26 kAlI kAlaMjara 26 yogezvarI yogezvarI gupha(3) 27 mahAdevI zAlagrAma 27 nIlasarasvatI cIna 28 jalapriyA zivaliMga 28 bagalA vaizvanAtha ra9 mahAliMgA kapilA 29 bhuvanezvarI maNidvIpa 30 mukuTezvarI mAkeTa 30 kAmAkSI kAmarUpaAsAma) 31 kumArI haridvAra 31 gAyatrI 99) puSkara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 lalitAmbikA 33 maMgalA 34 vimalA 35 utpalAkSI 36 mahAtpalA 37 ameAdhAkSI 38 pATalA 39 nArAyaNI 40 rudrasuMdarI 41 vipulA 42 kalyANI 43 ekavIrA 44 drikA 45 ramaNA 46 mRgAvatI 47 kATavI 48 sugaMdhA 49 trisa dhyA 50 ratipriyA 51 zubhAnadA para nadinI 13 rukmiNI 54 rAdhA 55 devakI 56 paramezvarI 4 saMtAna gayA 35 pururhutA(15) puSkarAkSa mahAsthAna purUSAttama (purI) sahasrAkSa hiraNyAkSa 36 rati (pa0 ?) ASADhI vipAzA 37 caDi (DenI) paMDavana 38 bhUti bhArabhUta(bhADabhUta?) 39 nAkulI nAkula(nama dAtaTe) trikTa 40 caMdrikA(44) harizcaMda vipula 41 zAMkarI(21mAdhavI?)zrIgiri 42 trizUlA supA jayezvara sahyAdri 43 sUkSmA AnnAtakara rAmatI harizcaMdra 44 zAMkarI(76 ) mahAkAla 45 zarvANI yamunA 46 mA dAyinI(16) madhyamadeza kATitI 47 bhairavI malayAcala 32 caMDikA(68) amarezvara 33 puSkarekSiNI(70) prabhAsa 34 liMgadhAriNI(2)naimiSAraNya mAdhavavana 48 magaLA(33) gAdAvarI 49 sthANupriyA gaMgAdvAra pa. svAyaMbhuvI kaidAra bharava yA kurukSetra nAkula zivakuMDa pa1 grA kanakhala devIkATa para vizvazA(14) vimalezvara dvArakA 53 mahAnA vRMdAvana 54 mahAMtakA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat aTTahAsa mahendra mathurA 55 bhImezvara(85) vastrApatha (dakSiNamAM) pAtAla 56 bhavAnI adha kATika zAMkarI(19) www.umaragyanbhandar.com Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 57 sItA citrakUTa pa7 dvANI(25) rudrakeTa 58 viMdhyavAsinI viMdhyAcala 58 vizAlAkSI kAzI vimukta (14). pa9 mahAlakSmI karavIra 59 mahAbhAgA(73) mahAlaya 60 umAdevI vinAyaka 60 bhakaNa(18) gokarNa 61 Arogya vaidyanAtha 61 bhadrA(22) bhadrakaNuMka 62 mahezvarI mahAkAla 62 utpalANI(35) suvarNAkSa 6 3 abhayA uSaNatIrtha 63 sthAvIzA(19) sthANuM 64 nitaMbA viMdhya parvata 64 kamalA(24) kamalAlaya 65 mAMDavI mAMDavya 65 pracaMDA(67) chagalaMDaka (dakSiNa samudra) .6 svAhA mAhezvarapurI 66 trisaMdhyA(49) kusaMDala 67 pracaMDA chalagaMDa 67 mukuTezvarI(30) mAkeTa 68 caMDikA amarakaMTaka 68 zAMDakI maMDaleza 69 varAhA semezvara 69 kAlI(26) kAliMjara 70 pukarAvatI prabhAsa 70 dhvani zaMkukarNa 71 devamAtA sarasvatI 71 sthUlA pUlakezvara 72 pArAvArA samudrataTa 72 hallekhA(107) jJAnInuM hRdayAMbuja 73 mahAbhAgA mahAlaya 74 piMgalezvarI paNuM 75 siMhikA kRtazAya 76 atizAMkarI kArtika 77 lolA utpalAvartaka 78 subhadrA zaNasaMgama 78 lamI siddhavana 80 anaMgA bharatAzrama Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 81 vizvamukhI jAla dhara 8ra tArA kikidha 83 puSTi dAvana 84 medhA kApIra -85 bhImA himAlaya 86 tuSTi vizvezvara 87 dharA zikhAddhAra 88 dhRti piMDAraka 89 kalA caMdrabhAgA 90 zivadhAriNI achAda 1 amRtA vaNA hara urvazI adarIkAzrama 93 auSadhi uttarakuru 94 kAdikA kuzadIpa 95 mamayA hemakUTa 6 satyavAdinI kamRda 7 vadanIyA azvatha 98 nidhi kuberasthAna 99 gAyatrI vedamukha 1 00 pAvatI sadAziva 101 idrAnI -vazleka 102 sarasvatI brahmAmukha 03 prabhA sUryAbiba 104 vaNavI mAtRgaNu * 105 arUMdhatI satIgaNa 106 tileramA trIgaNa 107 brahmakalA citra 108 zakti savaprANIvarga Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 97 - mahAyaMmaMjarI nAmanA trikadarzananA graMthamAM A bAhya adhibhUta zaktipIThe ne badale upAsanAmAM upayogI thAya evAM pAMca pIThanI bhAvanA ApI che. ApaNe piMDa pRthivyAdi pAMca tatvothI ghaDAyele che. te pAMca to zAktonA paMcamakArane sthAne che, ema ApaNe AThamA prakaraNamAM vicArI gayA chIe. A pAMca tatvothI ghaDAyelAM mUlAdhAramAM mAtRkApITha, svAdhikAnamAM kuMDalIpITha, maNipuramAM kriyApITha, anAhatamAM mudrApITha, ane vizuddhamAM bomapITha-evAM pAMca zaktipIThenI bhAvanA karavI, ane anukrame pRthvI, jala, teja, vAyu ane AkAzanA maMDaLanI dhAraNuM te te pIThamAM karavI ane pUjanasAmagrI tarIke anukrame gaMdha, naivedya, dIpa, dhUpa ane puSpanA upacAra karavA. uparanAM mahApIThe te zAstanAM tIrtha gaNAya che. zAktinAM tamAM kRNa aSTamI, Azvina zukala pakSanI tathA citra zukalapakSanI navarAtri, tathA amAvAsyA ane pUrNimA mukhya tithio gaNAya che. te vatacaryAnA divase mAM naimittika pUjana tathA cakrapUjana paNa thAya che. satIne baje AvirbhAva purANamAM ane taMtramAM himAlayane tyAM umAnA zarIramAM thayo che. te AvirbhAva upara kAmadahana ane kAmanA punarjIvananI bhAvanA ubhI karI, ziva-pArvatIne lagnaprasaMga varNavI, kArtikeya athavA kumAranA janmanuM varNana racAyuM che; ane, kavi kAlidAse A prasaMgane varaturUpe laI kumAra kAvya racyuM che; upaniSadusamayamAM umA haimavatInI zakita tarIke bhAvanA siddha thaI cUkI hatI ema niSathI samajAya che. A be mukhya avatAro uparAMta zakitanA ghaNuM gauNa AviI devImAhAomAM varNavAyA che. purANomAM evI paNa kalpanA che ke jyAre jyAre viSNunA avatAre thAya che tyAre zakitanA paNa AvirbhA thAya che. kRSNAvatAramAM paNa tema thayuM hatuM. pratyeka AvirbhAvamAM zakita amuka pApI asura athavA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daityane mAre che, evI bhAvanA guMthavAmAM AvI che. saptazatImAM zuMbha, nizuMbha, ane mahiSAsuranA vadha caMDIe karyA che. tArakAsurano vadha arthe kumAra utpanna karavA pArvatIne ziva sAthe yoga varNavAyo che. brahmANDapurANamAM lalitAdevIe bhaMDAsurano vadha karyAnuM varNana che. A saghaLAM AkhyAno devInA caritranuM rUpaka dvArA varNana karanArAM che ane pratyekamAM adhyAtma rahasya raheluM che ema bhAskararAyanI ptazatI uparanI guptavatI TIkA tathA lAlatAsahastra nAma uparanI saubhAgyabhAskara TIkA uparathI. sArI rIte samajAya che. rUpakanA adhyAtmabhAva divyAdhikArIne arthe che. sAmAnya jana jeo zaktinA mahimAne sAMbhaLe che temane zakita prati bhakitanAM aMkure jAge che. te te sthAnanAM pIThane tIrtharUpe jANu pitAnA mananuM zodhana kare che. gujarAtanAM zAkatapIThemAM mukhya aMbikApITha ArAsuramAM che; kAlikApITha pAvAgaDhamAM tathA giranAramAM che. kAThIAvADamAM prabhAsakSetra, piMDatAraka kSetra jANItAM che. kelagiripITha te hAla keyalA nAme prasiddha che temAM harasiddhidevI che; ane te jAmanagara rAjyamAM porabaMdara pAse che. kacchamAM -AzApurI mAtAne gaDha nArAyaNasarovarathI bAragAu upara che. dvANuM bhujathI thoDe dUra che. okhAmaMDaLanA beTamAM abhayA mAtAnuM pITha che. AraMbhaDAmAM lUNuM mAtA che. dvArakAmAM rukimaNuM ane caMdrabhAgA che ane bhadrakAlI pITha paNa che. kALAvaDamAM zItaLA mAtA che. haLavadamAM suMdarIpITha che; upaleTA pAse khatrIyonI kuladevatA mAtRmAtA che. bhAvanagara pAse khaDIAra mAtA che. AbumAM abuMdAdevInuM pITha che. narmadAtIre anusUyA kSetra che. bahucarAjI cuMvALamAM che. bhAratavarSanAM bAvana mahApIThe bAvana vaNavalinuM bhAna karanArAM tathA gujarAtanAM nAnAM nAnAM pIThe eTaluM spaSTa batAve che ke zakita saMpradAya ghaNe vyApaka che, ane purAtana che. vallabhInA rAjya samayaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAM (I. sa. 746) jyAre valabhIne nAza thayo tyAre zIlAditya rAjAnI rANuM puSpAvatI aMbAjI gayAM hatAM e etihAsika dAkhalo che. zakitanI bhAvanA strI zarIramAM peThelI hovAthI, ane cAraNa jAtinI strIo kSatriyavargamAM pUjya gaNAyAthI keTaleka sthaLe cAraNa strIoe dehatyAga karyo che te te sthAne zakitanI pUjAne praveza thayAnA prasaMge che. hAlanuM bahucarAjInuM zakitanuM kSetra che, te cuMvALamAM AveluM che. cAraNujAtanI strIo salakhanapurathI pAsenA gAme jatI hatI tyAM temane keTalAka keLIoe lUMTI. temAM ekanuM nAma bahucarA hatuM teNe taravAra vaDe pitAnAM stana kApI nAkhyAM ane tAruM karyuM. tenI bUTa ane bulAla nAmanI bahene paNa tAgAM karI marI gaI A apamAna sahana na karavAnA traNanAM tAgAnA Avezane laI te maraNasthAne traNemAM devInI bhAvanA baMdhAI cuMvALamAM bahucarAjI pUjAyAM; araNejamAM bUTa pUjAyAM; ane sIhArathI paMdara mAIla dUra bAlaku AgaLa bulAla pUjAyAM. je je sthAnanI pIThadevatA hoya che te te sthAnanA lokonA svAbhAvika AcAravicAro tathA mananI keLavaNI anusAra pUjanapaddhati racAyelI hoya che, ane te te devatAnAM nAma uparathI sthAnapUjAnuM svarUpa lakSaNa dvArA kaLAya che. udAharaNa tarIke zrI bahucarAchamAM bALA tripurAno nirdoSa bhAva ghaNe bhAge khIlelo jaNAya che. pUjanapaddhati ghaNI sAdI hoya che. sAmAnya upavAsa vigere paNa thaI zake che. balimAM mUkaDAM vigere mAtra jIvatAM choDI devAmAM Ave che. ArAsuranI aMbikAnA ArAdhanamAM kaMIka yuvatine bhAva che; mAtRbhakti AgaLa paDatI che; bhUkhyA rahevAnI manAI che, kAraNa ke mAtAne bhUkhyAM bALake gamatAM nathI; yauvanasahabhAvI keTalIka A cAranI, bhavAI vigeremAM, chUTa levAya che; bhIla lokonA vAtAvaraNamAM mAtAnuM sthAna hovAthI pazubali paNa apAya che, ane hAlanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 ( bhAga che. paNa satAnA pari ahiMsAnA vAtAvaraNanA balane laI pazubali baMdha thayAnuM saMbhaLAya che. pAvAgaDhanI kAlikAmAM prauDha bhAva che. gaMbhIratAnI jANe parAvadhi hoya tevI pUjanapaddhati gupta rIte thAya che. pazubali paNa jaMgalI lakanAM maMtavyane anusAra thAya che. zaktio aMgI devatAnA parivAra athavA aMga devatArUpe ekatra thaI te te pIThamAM garabAnA rUpamAM gAya che evI bhAvanA daDha che; ane tenuM anukaraNa laukika garabAmAM strIsamAjamAM karavAmAM Ave che. Aja rIte gujarAta zivAyanA anya dezanAM zAkta pIThamAM paNa deza, kAla ane janatAnA svabhAvane anusAra pUjanapaddhati hoya che. zrIzailanAM bhramarAsnA, gokarNa pAsenAM mUkAmbA, AsAmanAM kAmAkSI, kAlIghATanAM kAlikA, TiperAnAM tripurA, viMdhyAcalanAM viMdhyavAsinI caMDI, vigere prasiddha zAktapIThamAM pUjanapaddhati che te devatAnAM nAma, guNa, ane parAkramane anusaratI hoya che. A sarva prasiddha pUjanazreNuonAM vAma ane dakSiNa, kaula ane sAmayika rItie vargIkaraNa karI dakSiNa athavA sAmayika paddhati upara prajAne vALavAnA muddAthI zaMkarAcArya zAkta saMpradAyanA samuharaNane prayatna baLavAna karyAnuM samajAya che. TuMkAmAM cInI mukhya zrI vidyAne sAmayika dizA prati vALavAne emane prayatna karyA nAmanA upAsanAthI bharelA kAvyagraMthamAM spaSTa samajAya ema che, paraMtu A vizuddha vAtAvaraNane laI ema samajavAnuM nathI ke vAmAcAra athavA kaulAcAra che. te devInA paTha AgaLa thatA nathI. tevA AcAra parApUrvathI pazu adhikArIone arthe thatA AvyA che, ane thAya che. kavi bANunI kAdaMbarI je zrIharSanA rAjyasamayamAM lakhAI che, ane je samaye behonuM ahiMsAmaya vAtAvaraNa vidyamAna hatuM te samaye paNa, caMDikAnA pUjanamAM kalAcAra hatA ema ApaNane caMDikAnA rathAnanA varNanamAMthI ane jaradda draviDa dhArmikanA varNanamAMthI sasAya che. zAkta dharmanI vikRti sarva dezakAlamAM heya che, ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1031 hovA sabhava che; paraMtu tenI pIThamAM prakRtidhama hoya che, e vAta visarI joitI nathI. zAkta saMpradAyamAM vilakSaNatA e che ke te pazudhanA sadbhAvanA svIkAra kare che, ane vIratva ane divyatvane dhyeya tarIke mAne che, jyAre zaiva, vaiSNuva vigere saMpradAyeA azubha AcAranA DhAMkapIchoDe kare che, ane zubha AcAra ja amArA sapradAyamAM che evA khATA dAvA kare che; AthI pracchanna pApa thAya che, ane prakaTa puNyane mahimA dekhADAya che. che. zAkta saMpradAyanuM maMtavya che ke zakti svarUpe adhyAtmabhAve cinmayI ane AnaMdamaryAM che. te devavamAM mAyAmayI, ane manuSyAdi prANIomAM prakRtimayI thAya che. prakRtimayI eTale bhUtamayI thayA pachI te vikRtimayI paNa bane che. TukAmAM je zakti pAzamekSa karanArI che te ja pAzad paNa karanArI che, enA viniyeAgamAM ane sevananA prakAramAM zuddAzuddha bheda che, ane jema brahmarUpa dharmI jagadAkAra dekhAtAM chatAM brahma svarUpa badalAtuM nathI ane nityazuddha rahe che, tema brahmazakti paNa prakRti ane vikRtimAM adhyAtmabhAve peThelI prakRti- vikRtinA guNadoSa vaDe zubhaazubha banatI nathI. guNa ane deSo jIvAe pote ubhA karelA dharmo che, vastu guNa-doSa vivarjita vastunA svarUpane samajavA arthe ApaNe guNadoSavALA prakRtijanya padArthone eTale vikRtine AlaMbana athavA AdhAra rUpe laIe chIe; guNadoSanA viveka karatA jaie chIe, ane chevaTe guNAnA paNa upasaMhAra karI aMtargu NuA bhagavatI te bhajIe chIe. zAkata siddhAnta jagatanA vaiSamyanA ane bhedanA svIkAra karI AcAranA bhedane jevA che tevA svIkArI uMcI kakSA upara laI javA mathe che, jyAre khIjA dharmo siddhAntA te vaiSamyanA ane bhedanA jANe abhAva ja hoya ane dharmanA adhikAra mAtra buddhivALA ane kahevAtA saMskArIne athavA keLavAyelAne ja hAya evuM khATuM dharmAbhimAna ubhuM kare che. yathAvatathAvahiA--be sUtra sAcA mate "9 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 jaNAve che. AthI zAkata dharmamAM pazubali kema thAya che, madyAdinuM sevana kema thAya che, e prazna kharI rIte ubhA thavA na joIe; kAraNa ke adhikArabhedane abhyapagama athavA svIkAra che, ane tethI virodha nathI. prasta dharmamAM paraprajA upara AkramaNa kema thAya che, e khare prazna che, kAraNa ke jIsasa krAIsTanI dharmabhAvanA ane tyaMta namratAnI che, ane keTalAka prIstIonAM vartana tethI virodhI che. A niyama sarva dharmone lAgu paDe che. jyAM dharma adhikArabhedanI avagaNanA kare che, tyAM AvA prIne ubhA thAya che, jyAM adhikArabhedane svIkAra che tyAM AvA prazno ubhA thatA nathI. prakaraNa agIAramuM zAkta saMpradAyane lagatA gujarAtano itihAsa "pRthvI enuM pITha, gagana gahana caMdara, cArU cAmara vAya, teja dIpe che gara; abhiSeka jaLatattva, citizakti sacarAcara, mA ! tuM sakala mahatva, vyApaka kahe sura munivara. (valalabha dhoLA ) gujarAta ane pazcima hindusthAnamAM zAkta saMpradAyanuM astitva ghaNuM purAtana kALanuM jaNAya che. buddha pUrvabhAvI gujarAtane itihAsa ApaNane jevo joIe te upalabdha nathI; paraMtu saurASTramAM ane mukhyatve karIne dvArakAvALA okhAmaMDaLanA bhAgamAM zrI kRSNa no vAsa karyo tyArathI ziva ane zAkta saMpradAya A bhUmimAM dAkhala thayAnuM anumAna jAya che. ArAsuranI aMbikAnuM pITha ghaNuM prAcIna hevAne saMbhava che. zrI kRSNanA vALa tyAM utaryA hatA; ane rukimaNuM mAtAnA pUjana arthe tyAM gayAM hatAM, tyAMthI temanuM haraNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 thayuM-ityAdi paraMparAgata vAtamAM kaMI nahi te eTaluM satya samajAya che ke A sthAna pratine pUjyabhAva mahAbhAratanA samayamAM paNa hatA. lokonI daMtasthAne prasaMga vItAvI gayA pachI jyArathI saurASTramAM kSatrapAnuM rAjya thayuM tyArathI zAkta saMpradAya kaMIka uttejita thaye jaNAya che. zevo ane zAkato siddhAtamAM judA nathI. ziva ane zakti e avinAbhAvavALAM eTale pRthapha na paDe tevAM prakAza ane vimarza rUpa to che. jyAre prakAzanuM athavA jJAnanuM prAdhAnya ApavAmAM Ave tyAre upAsaka zeva kahevAya; jyAre vimarzanuM athavA AtmabhAna karAvanAra kriyAnuM prAdhAnya ApavAmAM Ave tyAre upAsaka zAkta kahevAya. ziva-zaktinI upAsanAno bheda mAtra vastunA guNapradhAna bhAva upara baMdhAyelo che. ziva ane zAkato bane chatrIza tane mAne che; adhikArabhedanI vyavasthA sarakhI che; atabhAva paNa sarakho che; taMtramArga paNa sarakho che; yogacaryA paNa sarakhI che; prasaMge ziva upadeSTA thAya che ane zakti ziSyA bane che; prasaMge zakti upadeSTA thAya che ane ziva ziSya bane che. pahelI rItimAM taMtrazAstra AgamanuM rUpa pakaDe che, bIjI rItimAM taMtrazAstra nigamanuM rUpa pakaDe che; jyAM ziva pUjAya tyAM zakti pUjAya; jyAM zakti pUjAya tyAM ziva pUjAya; jyAM zivanuM jyotiliMga tyAM zaktinI pIThikA; jyAM zaktinuM pITha tyAM zivanuM liMga; jyAM sAyujya mekSa tyAM ziva-zaktinuM sAmarasya. ziva ane zaktio kaivalya mokSane mAnatA nathI. kevalya mekSane siddhAH smAne, eTale zAMkaramatavALAne che. zaMkarAcAryanA siddhAntane anusaranArA vastutaH ziva, zAkta nathI, chatAM zAMkara matAnuyAyI zaiva manAya che, athavA zAkta manAya che. A bhrama gujarAtamAM ghaNe cAle che. zaMkarAcAryane kevalAdvaita siddhAnta zivonA ane zAktonA viziSTa advaita athavA zuddhAdvaita karatAM kaMika jUda che ane A bAbatamAM ziva zrI rAmAnuja sAthe ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 zAto zrI vallabhAcAya sAthe kaMIka aMze maLatA che. jo devatAnuM nAma zivane badale vAsudeva athavA viSNu mAnavAmAM Ave, ane zaktine badale zrI kRSNa mAnavAmAM Ave tA siddhAntamAM mATe bheda rahetA nathI, mAtra AcAramAM, ane sAdhanamAM bheda rahe che. je devatAvAdI che, ane tattvavAdI nathI temanA meAkSanuM svarUpa sAyujya zivAya khIjuM hAvuM saMbhavatuM nathI. upAsyaupAsakanA chevaTanA pratItirUpa bheda sAyujya vinA TakI zakatA nathI; kaivala abheda upara upAsanA athavA bhakti baMdhAtI nathI. A kAraNathI bauddha rAjA azAkanA rAjyasamaya pachI mahAkSatrapa castanuM rAjya saurASTramAM thayuM, tyArathI zava-zAkta matanuM khulavAna AMdolana te bhUmimAM peThu jaNAya che. dAmA ( i. sa. 130-150 ) parama zaiva hatA. jUnAgaDhanA lekha (Ep. India VIII. P. P. 39-40) A zeva rAjAtI zAsanamaryAdAnuM bhAna karAve che. akarAvatI (mALavA) anupa (nadAnA uparanA pradeza), saurASTra (hAlanuM kAThIAvADa), bra (sAbaramatInA kAMThAnA pradeza), maru ( mAravADa ), kaccha, siMdha-sauvIra ( sidha prAMta ane mUlavAna pradeza ), kukakura (japutAnAnA pUrva bhAga ), aparAnta (uttara kAkaNa), ane nizAda ( vidhyAcaLane pradeza ) A zaiva rAjAnA zAsanamAM hatA. A maryAdAmAM hAlanI muMbAi ilAkAnI mahArASTra ane karNATakanA jIllAo bAda karatAM rahe te sarahada, tathA kaccha, kAThIAvADa, revAkAMThA, mahIkAMThA, vigere dezI rAjyA ane esInA mulaka samAI jAya che, ane te uparAMta madhya hiMda eja'sInA bhAga paNa temAM AvI jAya che. IrAna, arabasthAna, pUrva AphrikA, mIsara athavA jIsa, ane madhya samudra sAthe A zaiva rAjAnA rAjyane vepArasa baMdha hatA; ane ujjayanImAM rAjadhAnI hatI, tyAre pazcimanAM samudra pAranAM rAjyAnA elacIe anna AvatA hatA; ane hindusthAnanA A pazcima vibhAganA rAjAnA elacI te parapradezamAM paNa jatA hatA. TAlemI (Pto Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 lemy) " AgenI "( ujjayinI)mAMthI " tiestInisa " elacI tarIke AvyAnuM lakhe che. i. sa. 218-222 mAM sIrIAmAM jyAre enTanImasa (Antonimus) rAjya karatA hatA, tyAre je elacI AvelA te kSatrapa rAjA candra (Tsandra) taraphathI AvyAnuM lakhe che. vaLI kharadesanIsa (Bardesanes ) hindusthAnanA brAhmaNa ane jaina sAdhuenI tyAgavRttithI kaiMka cakita thayA hatA. brAhmaNa ane zramaNA kaivala vanaspatine AhAra kare che, maraNanA temane laya nathI, ane rAjA tathA prajA A sAdhuone bahumAna Ape che. sTeeesa ( Stobaios) kharadesAnIsanA lakhANanA AdhAre jaNAve che ke hindusthAnamAM ghaNAM maMdiza guhAmAM hAya che. te guhAmAM anArIzvaranI mUrtie athavA kAtarelI AkRtio hAya che. eka paryaMtanI guhAmAM dazathI bAra vetanI ardhanArIzvaranI mUrti che, ane te padmAsana vALI besADelI che. tenuM dakSiNa khAjInuM adha zarIra sarvAMzamAM askhalita puruSanuM ane DAkhI khAjInuM adha zarIra sarvAzamAM askhalita strInu che. ane enAM sayeAgIpaNAmAM evA tA advaitabhAva jagavyeA che ke jonAra cakita thaI... tanmaya bane che. A lakhANu spaSTa sAkhIta kare che ke zivazaktinu pUjana pazcimahindunA pradezamAM isavI sananA pahelA khIjA saikAmAM vyApaka hatuM. hindusthAnanA A vepAra saMbaMdhamAM AvelA elacInI daramIyAnagIrIthI hindu vepArIe alekajhAnDAmAM i. sa. 215 mAM AvI vasyA hatA. jyAre kerekullA( Caracalla )e alekajhAnjhAnA vasanArAne katala karyAM, ane paradezIone kADhI mUkayA tyAra pachI hindusthAnanA vepAra rAmana rAjyamAM theADe ekhIsInIA mAraphata ane gheADA ezIA mAinara mAraphata cAlatA rahyo. * Saka Pallavas in Indian History-by Shrinivasa Iyengar-Journal of the Quarterly Research July, September, 1930--uparathI A lakhANa tAravyuM che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 ardhanArIzvaranI mUtimAM samAyelI zaktibhAvanA uparAMta samagra hindusthAnamAM siddha upara besADelI durgAnI kAtarelI mUrti zAkta saMpradAyanA astitvanA baLavAna purAvA che. A avazeSa khrIsta janma pUrvanA che. dhaNAM gAmaDAMomAM meTA rastA upara zAstA devInAM maMdirAnA avazeSa maLe che; ane zAstAnA vAhana tarIke siha ane hAthIe darzAvavAmAM Ave che. zAstA nAmanI devI che, ane te zaktinuM rUpAntara che. zAstAnuM khIjuM rUpa paDayuM che, ane sAjItrA pAse eka maMdiramAM jaine te devInA pUjananI vyavasthA kare che, ema meM tyAMnA vatanI taraphathI sAMbhaLyuM che. hAla leAkamAM " chAsanAM devI " gaNAya che. apabhraMzanA zabdamAM zAsana karanAra devInI bhAvanA tAravI zakAya tema che; ane prAcIna durgo je siMhavAhInI che tenI chAyA temAM utarI AvelI jaNAya che. HH ,,' zAsanA gujarAtamAM vallabhInA rAjyasamayamAM akhA bhavAnInI bhakti meTA rUpamAM pracalita hatI. i. sa. 746 mAM vallabhIpura paDayuM tyAre zIlAditya rAjAnAM rANI aMbA bhavAnI mAtAe yAtrArthe gayAM hatAM evA ullekha maLe che. kALapara parAe . dAMtAnA rAjyamAM AdevIpIThe Avyu che, ane rAjA peAtAne akhAnA bhakta tarIke mAne che, ane devInuM a`Na thayeluM dhana te bhAgavI zake che. A sthAna sAthe rAjyavyavasthA karanAra nAgara jAtinA brAhmaNAnA parApUrvanA sabaMdha jaNAya che ane vaDanagarA, vIsanagarA, sAThedarA vigare nAgare! A sthAnamAM kArtika, mAgazI, zrAvaNa, bhAdaravA vigere meLAmAM saMdhamAM jAya che, ane mAtAnI pUjAne temanA pahelA hakka che, ema mAne che, ane vyavahAra paNa tevA cAle che. A sa Ramchandra Dikshita on " Asokas' Religion. " Journal of Quarterly Research-JulySeptember 1930 uparathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 pravRtti sAbIta kare che ke brahmakSatrathI pUjAyeluM A ArAsuranI aMbA bhavAnInuM pITha Adhunika nathI, paraMtu ghaNuM prAcIna che. aMbAdevI zrI nI vidyA jaNAya che; ane jitA devI sAthe maLatAM Ave che. jenAM devaLono nAza thavAmAM devIne ko5 kAraNa hato, evA maMtavyane laI jene paNa mAtAne mAne che, ane ghaNuM jainamaMdiramAM devInI maMdiramAM pesavAnI bAjue sthApanA hoya che. zIre hI rAjyanA tAbAmAM piMDavArA relve sTezananI najIka dakSiNe pAMca mAIla upara nAne DuMgara che. tenA upara eka gaDha che. tene vasaMtagaDha kahe che. A gaDhanI pazcimamAM nAnuM mAtAnuM devaLa che. mAtAne "bImala" mAtA kahe che. te zabda mane apabhraMza jaNAya che. tyAM I. sa. 625 no zilAlekha che. temAM lakhANa che ke "AbunI AsapAsanA mulakane rAjA varmalATa(athavA zarmalATa)ne sAmaMta sajijala hato. tene kabaje ane sattA vaTakAra(vasaMtagaDha)mAM hatAM, tyAre satyadeva nAmanA vepArIe mahAjananI AjJAthI kSemA nuM maMdira baMdhAvyuM hatuM." I. sa. 104ranA arasAmAM vaTapura (vArikapura) pAse devaLa hatuM tene vigraharAjanAM rANuM lAhinIe jIrNoddhAra karyo hato. varmalATanI rAjadhAnI binamAla(zrIma4i)mAM hatI. AbumAM abuMdAdevInuM sthAna purANamAM prasiddha che. A uparathI samajAya che ke ArAsura pAsenAM aMbikAnA sthAnanA hAlanA dAMtAnA mahArANA je paramAra kulanA gaNAya che temanI maryAdAmAM tathA Abu pAsenA cauhANavaMzanAM zahIrAjyanI maryAdAmAM devIbhakti lagabhaga zrIharSanA sAmrAjya samayamAM pracalita hatI. rajaputAnAmAM puSkarakSetra AgaLa kSemaMjaranuM pITha che. A devInuM varNana padmapurANanA sRSTi khaMDanA 30 mA adhyAyamAM che. A devIe mahiSamardinuM rUpa pakaDayuM jaNAya che. AsurI kanyA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 mAhiSmatInA putra mahiSa thayA ane teNe daivI prati sakAma vAsanA karavAthI te mahiSAsuranA vadha thayA. pAvAgaDhamAM patAIrAvaLanA vinAzamAM paNa AvI ja bhAvanA dAkhala thayelI jaNAya che. padmapurANanA A khaMDamAMthI samajAya che ke je strIe akhaMDa kaumAravratavALI rahe tenA pati ziva ja gaNAya che, ane manuSya prANIne tevI strIo pati tarIke svIkAratI nathI. gujarAtanI bhUmimAM zrIkulanI aMbikA, lalitA, bhAlA, tulajA bhavAnI vigare devI uparAMta kAlIkulanI devInI paNa pratiSThA ghaNA prAcIna samayanI hAya ema samajAya che. kAlIkulanI dakSiNA kAlInI naisargika sthApanA pAvAgaDhanA parvatamAM che. pAvAgaDhanuM paurANika nAma pAvakAcala che, ane te vAta ja sUcave che ke A paryaMta vaDavAnalathI jvAlAmukhI rUpe prakaTa thayelA che. pAvakanA atha agni thAya che. A paryaMtanI kudaratI AkRti kAlikAnA yaMtra jevI che, eTale paMcatrikANAtmaka che. skaMda purANamAM pAvakAcala mAhAtmya nAmanuM prakaraNa che. temAM vizvAmitre eka ja dehamAM brahmatvaneA jAyantara pariNAma meLavavA prakRtidevInI ArAdhanA karyAnu vadhuna che, ane AdyA zaktine anugraha thavAthI tapasiddhi thaI che. temAM pAMDavAzvamedha paryaMtane paurANika itihAsa Ave che. tyAra pachI paurANika athavA sAcA bhaugAlika itihAsa maLI AvatA nathI. gujarAtanA ahilavADa rAjyasamayamAM vanarAjanA maMtrI cAMpAe A parvatane lagatI bhUmine AbAda karI te dezane gujarAtanA | jIe: vatAmAM tametepu jutho zomanaH / sarvAsAM bhagavAn rudraH sarvagatvAtpatiH smRtaH / yAvatyastA mahAzaktayastAvadrapANi zaMkaraH / kRttivAsAstu bhajate patirUpeNa sarvadA // ( pAna 6, smRtija a. 20. ii 1-22) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 rAjyamAM bheLavI dIdhA jAya che. tyArapachI pRthvIrAja cauhANanA vaMzaja puraSA pAlanadeva nAmanA purUSe A sthaLe sattA jamAvI. patAI rAvaLa A vazanA caudamA puruSa hatA. patAI rAvaLanA unmAdane laI devInA kApa thayA, ane gujarAtanA bAdazAhanA tAbAmAM pAvAgaDha paDayuM. tenA nAza thayA pachI vaDedarA, bharUca, surata, vigere nagaresamAM pAvAgaDhanI bhAgelI varatI vasI ema manAya che. tyArapachI marAThA saradAra si MdhIonA tAbAmAM te sthAna gayuM, ane tyArapachI briTIza rAjyasattAmAM paMcamahAlamAM AvyuM. A sthAnanI adhiSThAtrI kAlikAnuM yajanapUjana dakSiNamAthI jADApacAra, ane khIjA mizrApacAthI thAya che; ane vaMzaparaMparAthI bhaTajInA vaMzajo te yajanapUjana kare che. dara varSe` sahasracaMDI, tathA e zatacaMDInAM anuSThAnA thAya che. jUnA kALamAM naimittika pUjana vakhate pazuvadha thatA haze, paraMtu hAla tevuM kaiM jaNAtuM nathI, ane dakSiNamAnu prAdhAnya che, eTale kalakattAnI kAlikA devI sAthe je bhatsa ane bhayaMkara bhAvanA athavA AcArA joDAyA che tevA A sthAnanI kAlikAdevI sAthe joDAyelA nathI. prathama sidhIA sarakAre laTane traNa gAma 4nAma ApelAM, paraMtu pAchaLathI bhamUchanA vazajoe te inAma rAkAha tarIke badalAvyuM jaNAya che. kAlikAnI mAnyatA gujarAtamAM sarvatra prasarelI che, ane A AdyAnI pIThanI chAyA dhAM sthAnAmAM chAyA rUpe prasarelI che. gujarAtanI kAlikAne bhadrakAlI nAma ApavAmAM Ave che, eTale temAM vAmA athavA bharavI kAlikA nathI, paraMtu dakSiNA athavA dAkSAyaNI zivA kAlikA che, evA bhAva spaSTa thAya che. * pAvakAcalanI kAlikAnI pUjanapaddhati vigere mAhitI bhaTajI bAlAzaMkara mahAza kara taraphathI mane maLI che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 bahucarAjI je cuMvALanI pIThanI devI che te sthAnanI mUla devInuM nAma bAlAtripurA che, ane te zrIkulanI vidyA che. A sthAnamAM cAraNa bAIne deha AvezamAM chUTavAthI te sthAna sAthe cAraNa jAtinI strIyoginInuM rUpa ApavAmAM AvyuM che. A devInuM bAlAyaMtranuM rUpa ane te upara caLakatI AMgI mUkavAnI prathAmAM hindu-musalamAnanuM kaMIka mizra rU5 utpanna thayuM che, ane karUDhimAM puruSane strIbhAva thayAnI camatkRtinI vArtAthI hIjaDA jevI tRtIyA-prakRtivALAM manuSya mAtAnA bhatapaNAne maMdamatinI prajA AgaLa dAvo karI jIvananirvAha zubhAzubha prasaMge meLave che. paraMtu A sarva saMjoge mUla zuddha bAlA tripurAnI prakRti bhAvanAnI adhikArI prajAnA vegathI thayelI vikRti che. dharmane A apadharma thayo che, paraMtu tenA mULamAM zuddha dharma bAlAne che. A bAlA tripurA devInA maMtra, yaMtra ane taMtranuM puSkaLa varNana taMtrazAstramAM che. vA, strI tathA vAcA e mukhya devInAM pIThe gujarAtamAM che te uparAMta gauNa zaktipIThe paNa ghaNuM che-kacchamAM AzApurA nArAyaNa sarovarathI bAra gAu upara che; dvANuM bhujathI thoDe dUra che; kAThIAvADamAM dvArakA beTa najIka abhayA mAtA che; AmilamAM luNuM mAtA che; parabaMdara pAse harasiddhi mAtA che; haLavada pAse suMdarI che; narmadAtaTe anasUyA che; geghA najIka kheDIAra mAtA che. TuMkAmAM zaktinA amuka rU5nI sthApanA sarva pradezamAM jovAmAM Ave che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 prakaraNa bAramuM zAkta saMpradAyane lagatuM gujarAtI sAhitya Slata devInI A davAne amuka rIte karavI gujarAtamAM zakitapUjA ghaNuM jUnI chatAM zAkta saMpradAya upara gujarAtI bhASAmAM te saMpradAyanA siddhAntone jaNavatuM sAhitya prakaTa thayuM nathI. je kaMI te saMpradAyane lagatuM gujarAtI bhASAmAM sAhitya che te mAtra bhaktipradhAna che. temAM devInAM aneka rUponI stuti karavAmAM AvI che. zaktinuM mUla svarUpa kevuM che; tenAM nAma, rUpa ane guNo zA kAraNathI che; tenuM seya ane dhyeya svarUpa kevuM hovuM joIe; pracalita devInI mUrtiomAM zI bhAvanA guMthI che; amuka yaMtra zA sArU svIkArAya; amuka devIne amuka maMtra zA sArU yojAya che; maMtra, yaMtra ane devatAnI ekavAkyatA zI rIte karavI; vigere vicAraNIya prazno gujarAtI bhASAmAM bIlakula carcAyA nathI. je kaMI lakhAyuM che te kAM te zaktibhakatinI zaktine lagatI stuti, athavA temanA virodhI sudhArakee karelI zaktimArganI niMdA lakhAyelI che. zAktasaMpradAyanA mUla siddhAntanI sAcI mAhitInA abhAve mAtra rUDhimAM je vAmAcAre utarelA te uparathI zAkta saMpradAya anItithI bharele che, evuM maMtavya briTIza rAjya thayA pachI sudhAraka vargamAM pisI gayuM che. gujarAtamAM bhaktimArgane vegavALo pravAha dAkhala thayA pachI bhaktinAM mukhya AlaMbane traNa svIkAravAmAM AvyAM che-(1) zrIkRSNa jemAM pUrNa athavA para viSNunI bhAvanA pravezI che; (2) ziva jemAM pazivanI bhAvanA peThI che; ane (3) zakti athavA devI jemAM parAzaktinI bhAvanA peThI che. parabrahmanI zakti e svabhAva dharma che, e bhAvanA upara baMdhAyelI bhaktinuM AlaMbana mAtRbhAvane vahana karanAra devInuM rUpa che. A sthUla devInA rUpamAM niSThA baMdhAyA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 pachI devInA sUkSma rUpanI bhAvanA ane tyArapachI devInA pararUpanI bhAvanA bAMdhavAmAM Ave che. sthUlarUpa upara bAhya upacAra vaDe pUjana ane pararUpa upara dhyAnaja5 ane svarUpaciMtana ghaDavAmAM Ave che devIne lagatA sAhitya sAthe vAstava saMbaMdha dharAvanAra sUmarUpanI bhAvanA gaNAya che. A bhAvanAmAM dekhAtuM AlaMbana dhUlamUrti hoya che, paraMtu bhaktinuM hRdaya te mUrtimAM pravezelA sUkSmarUpane vaLagatuM hoya che. devInI sUkSmarUpanI bhAvanA bAMdhI gujarAtI sAhityamAM raMga pUranAra keTalAka kavio thayA che, paraMtu temanA graMthe ghaNe bhAge prasiddha thayA jANatA nathI. hastalikhita prate temanA graMthanI prasaMge maLe che; prasaMge temanAM garabAgarabIo amuka jJAtinAM strIpuruSamAM kaMThAgra hoya che. gujarAtI sAhityamAM devIbhakto paikI kavitvazaktivALA keTalAka lekhake jaNAyA che. temanAM jIvana tathA kRtio jemAM keTaluMka zAktasaMpradAyanuM rahasya haju agamya rahyuM jaNAya che - 1, nAtha bhavAna (i. sa. 1681-1890) A bhaktakavi kAThIAvADa prAMtanA jhAlAvADa prAMtanA ghoDAdara gAmanA gheDAdrA (gheDA) avaTaMkavALA vaDanagarA nAgara jJAtinA hatA. mULa puruSa kahAnajInA putra suMdarajI prathama jUnAgaDha AvI vaselA jaNAya che. te kuTuMbanI kuLadevI esiDanA DuMgara uparanI AnadezvarI che. suMdarajIne madanajI ane nAthabhavAna nAmanA be putra hatA. te paikI nAthabhavAna devIbhakta hatA. teo bhavAnIbhakta hovAthI temanA nAmamAM devIne saMketa peThelo jaNAya che. A puruSa zaktinA parama upAsaka hatA. jUnAgaDhanA vAghezvarI nAmanA daravAjA bahAra te samaye vikaTasthAnamAM lakSmaNa TekarI upara AvelAM zrI vAghezvarImAtAnA nityapUjanane temane aTala smima hato. eka divasa comAsAmAM tyAM jatAM pUjAnI sAmagrI: bhUlI jatAM ghera pAchA pharavA. vicAra karyo. te arasAmAM bhAre varasAda paDavAthI nadIne vokaLo Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 bharAI javAthI te tarIne javuM azakya hatuM. tevI sthitimAM devInA samarUpanI temane pratIti thaI, ane temanAmAM kavitvanI pUrti AvI. te prasaMge temaNe 41 kaThIna "aMbA Anana no garabo racyo hato. A garabe nAgara jJAtimAM haju gavAya che, paNa te prasiddha thayo nathI. tenI nakala gu. va. se. nA eka hastalikhita pustakasaMgrahamAM che. temanA vaMzaja zrI motIlAla ravizaMkara ghoDA taraphathI mane tenI eka nakala maLI che te vAMcI jotAM spaSTa samajAya che ke A puruSa sAmAnya mAtAnA bhakta nathI, paraMtu zaktitatvanA svarUpanI samajaNavALA che. A garabAmAM prathama bhagavatInA skUla rU5nuM zuddha mukhabiMbathI mAMDI caraNAraviMda paryatanuM bhAvanIya svarUpa uttama kAvya vaDe varNavyuM che. garabAnuM dhruva pada - aMbA AnanakamaLa sehAmaNuM tenAM zuM kahuM vANu vakhANa e prakAranuM che. sthUla rU5nI bhAvanA pUrI thayA pachI sUma rUpanI bhAvanA zAktataMtrane anusAra AlekhI che - hetuM te vAre mA tuM kharI, tuM to pUraNabrahmanI zakti re, kahevAya parabrahma tama vaDe, viraMcAdi kare tArI bhakti re aMbA Anana-johAmaNuM. 18 sahu mAhe sahu tama viSe, bAdhA vizvamAM tAro vilAsa re, mahAmAyA kaLe nahi keIthI, jema jujavA puSpanI vAsa re aMbA Anana-sehAmaNuM. 19 dvabhAva dharI sRSTi racI, paNa ekAkI adaita re, tArI mAyAe guNa aLagA karyA, tenA parIe bhALe daivata re, aMbA Anana-sohAmaNuM. 20 mAjI huM nahi te jAuM jANavA, tAruM rUpa kothI na kaLAyare, zeSa brahmAdika hArI gayA, tAre pAra kothI na pamAyare, aMbA Anana-sohAmaNuM. 21 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 peAte pAtAne jANI karI, rAkhA sarvAMdA karuNA: dRSTi 2, jema himakara saghaLe dIsatte, jema saghaLe te ghananI dRSTi 2, aMbA Anana--sAhAmaNuM. 22 siMdhunu" jala te siMdhumAM reDavuM, vandvi mAMhe temAM jyAta re, tArI vANI mA tujane soMpavI, ema huM mAMhe tArA udyota re, aMbA Anana--sAhAmaNuM 23 tArUM AvAhana te huM zuM karUM ? tuM te vyApI rahI satra re, karI visarjanA kayAM huM meAkalu, saLe tuM huM kayAM lakhuM patra re, aMbA Anana--sAhAmaNuM. 24 X * x x mAchamAM tattva guNa traNanuM, tu tA vyApI rahI savAsa re, sa` indriya te saM devatA, aMta:karaNamAM tArA nivAsa re. aMbA Anana--sAhAmaNuM 31 te Adya madhya ne aMta re, sthUla sUkSma sahunuM mULa tuM, tuM sthAvara jaMgama sacarAcara viSe, ema che paTa mAMhe taMtu re. aMbA Anana--sAhAmaNuM. 32 X X X x kAi veLunI kaNikA gaNe, kaiAI sAhI lahere nakSatra re, kaiAI gaNI na zake guNu tAharA, gaNe sa` tarUnAM patra re, aMbA Anana--sAhAmaNuM. 36 AvyA zaraNe bhavAnIdAsa re, huM te| dIna thai aMbAjI vinavuM, jema darpaNa dekhADe mA ane, ema huM mAMhe tAreA AbhAsa re, aMbA Anana--sAhAmaNuM. 27 * x * x kAi mAgere mA tama kane, huMmAM te nahi eva uN jJAna re, jema tema re jANNA mA pAtA taNA, nAma rAkhyuM te nAcabhavAna re, aMbA Anana--sAhAmaNuM. 40 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 je koI gAe zIkhene sAMbhaLe, tenA mananI pUraje mA Aza re, zakti mAguM tamArI bhaktine, ema jAce bhavAnI dAsa re, aMbA Anana-sohAmaNuM 41 uparanI kaDIo vAMcanArane sahaja samajAze ke nAtha bhavAnanI dRSTimAM devI vastutaH skUla rUpavALI vyakti nathI, paraMtu pUrNa brahmanI vizvavyApaka cinmayI zakti che; vANuM te zaktinI ApelI svarUpane eALakhavAnI bakSIsa che, ane zaktinI ApelI vAka vaDe zaktinA svarUpane ukelavAnuM che; vastuta: AvAhana ane visarjana zaktinAM ghaTatAM ja nathI, kAraNa ke te sacarAcara jagatamAM divya bhAve aMdara pravezelI che; devInuM nirmala rUpa abhimAnInA cittadarpaNamAM AbhAsa tarIke peTheluM che; AvA sAcA bhaktane saMsAranAM sukha mAgavA e hINapada che; ane te je mAge te devInA vAstava svarUpane jANa vAnI zakti ja mAge. A nAtha bhavAne zrIdharI gItA, ane sUta saMhitAmAM aMtargata thayelI brahmagItAnuM padyAtmaka bhASAMtara karyuM che. upAsaka tarIke teo zAkta che, paNa vastusiddhAntamAM advaitavAdI che. temaNe uttara ava sthAmAM saMnyAsa lIdho hato, ane te AzramanuM temanuM nAma anubhavAnaMda hatuM. (2) vallabha dhoLA (I. sa. 1640-17pa1) bALAzaktinA parama bhakta ane devImArganA marmane samajanAra vallabha bhaTTano janma saMvata 1696(I. sa. 1640 )nA A * nAtha bhavAnane lagatI hakIkata mane gAyatrI makhya nAmanA zrI motIlAla ravizaMkara ghoDAnA graMthanA upadyAtamAMthI tathA temanI sAthenA patravyavahArathI maLI che. temanA saghaLA graMthe ekatra karI prasiddha karavAmAM Ave te A puruSanA akSara zarIrane kadAca sArA rUpamAM AlekhI zakIe. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 suda AThame eTale durgASTamIe thayo hato. amadAvAdanAM covIsa parAM pikI navApurAmAM temanAM pitA haribhajI rahetA hatA. habhiTTajInAM patnInuM nAma phulakera hatuM. haribhaTTa sAmavedI kauthumI zAkhAnA, gautama gotranA brAhmaNa hatA. haribhaTTajInA be putro mULajI ane mAdhavajI uchAMchaLA ane mastIkhora nIvaDavAthI mAbApane ghaNo asaMteSa raheto. sArI supAtra prajAnI vAsanAvALAM kulakarane te vAsanA devIbhaktithI pUrNa thaI, ane temane be putronuM joDakuM prApta thayuM. ekanuM nAma vallabha, ane bIjAnuM nAma gheLA. baMne yugala putro hovAthI vallabhadhALA saMjJA pracalita thaI hatI. pAMca varSe janoI dIdhA pachI paramAnaMda svarUpa nAme brahmacArI pAse bhaNavA mUkyA, paNa brahmacArIe temane ThATha gaNuM kADhI mUkyA. kadaSTithI akSazatru hatA, paraMtu navArNa maMtranI prApti karI zraddhAbhaktithI te maMtrano japa karatA hatA. ema kahevAmAM Ave che ke pAMca varSa pAMca mAsa ane paccIsa divase maMtrasiddhi thaI, ane bhagavatInA bALA svarUpanI jhAMkhI thatAM vallabha bhaTTane zIghra kavitva rU. tyAra pachI AnaMdano garabe, ArAsurano garabo, kalikAlane garabo, vigere aneka garabA, garabIo vallabhe lakhI che. A kavitvanI phurti vallabhane 13 mA varSamAM thaI hatI. vallabha bhaTTa vaDanagaramAM paraNyA hatA. temane cAra saMtAna hatAM, paraMtu te sarva temanI thAtImAM gujarI gayAM hatAM. temaNe mAvajIva bAlA bahucarAjInI bhakti karI che, ane jyAM bahucarAjInI sthApanA vallabha bhaTTane hAthe thaI che tyAM tyAM sukha saMpatti thayAnA prasaMge jANavAmAM AvyA che. vallabha bhaTTa devIbhakta hatA, to paNa teo dakSiNAcArI hatA, paraMtu te samayanA lekee temane kaulamatanA. eTale vAmAcArI gaNa niMdA karavA prayAne karyA hatA, paraMtu chevaTe temanI zuddha dakSiNa mArganI bhakti sAbIta thaI che, ane niMdAnI vAdaLI dUra thaI gaI che. vilocana nAmanA nAgara vANuAne bALA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 tripurAnI upAsanA vaDe nirdhana avasthAmAMthI sadhana avasthAmAM ANyAnAM AkhyAne saMbhaLAya che. zrI yadurAmakRta zaktibhaktirasapadamALAmAM "vailocanano parace" nAmanI garabI che, temAM A AkhyAna guMcyuM che. vallabhabhaTTa 111 varSanuM dIrdhAyuSya bhogavI I. sa. 1751 mAM zaktisvarUpamAM zamI gayA hatA. vallabha bhaTTamAM zaktinA saMbaMdhanI bhAvanA sthUla rU5nI na hatI, paraMtu sUkSma rUpanI hatI. vailocane vallabha bhaTTane pratyakSa devInuM sthAnaka nahi chatAM stuti karatA joI prazna pUche tenA uttaramAM bhaTTajIe kahyuM ke - "pRthvI enuM pITha, gagana gahana caMdara, cArU cAmara vAya, teja dIpe che garave, abhiSeka jaLatattva, citi zakti sacarAcara, mA ! tuja akaLa mahatva, vyApaka kahI suramunivara." A uttara vallabha bhaTTanI zakti svarUpanI uMDI samajaNanI khAtrI Ape che. vallabha bhaTTanA aneka garabAomAM " AnaMdano garabo " zaktinA svarUpanuM satya rahasya samajAvanAra che. e garabAnI pratyeka paMktimAM bhaktinA zuddha Aveza vaDe vizeSa kAvyacamatkAra Avyo jaNAya che. nIcenI kaDIo bhAvanI uMDAI ane zabdanA lAlityane spaSTa prakaTa karanArI che - " jyAM jyAM jagatI joI, tyAM tyAM tuM tevI mA, samavita bhramavita khAI, kahI na zakuM kevI mA. bhUta bhaviSya vartamAna, bhagavati tuM bhavanI mA, Adya madhya avasAna, AkAze avanI mA. timiraharaNa zazi sUra, te tAre che ke mA, ami agni bharapUra, thaI pokha zekhe mA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 vaTa Rtu rasa khaTa mAsa dvArA pratibaMdhe mA, aMdhakAra ujAsa, anukrama anusaMdhe mA. dharatI tuM dhanya dhanya, dhyAna dhare na Avo mA, pAlaNa prajA parajanya, aNacintavyo Avo mA. sakala samRddhi sukhadAI, paya dadhi dhRta mAMhi mA, sarve rasa sarasAI tuM viNa nahi kAMI mA. sudhA tRpA nidrAya, laghu bana vRddhA mA, zAMti zara simAya, tuM saghaLe sikkA mA. kAma krodha maha lebha, mada matsara mamatA mA, tRSNathI sthira kSobha, zarama dhare zamatA mAartha, dharma ne kAma, mokSa tuM meha mAyA mA, tana manane vizrAma, ura aMdara dhAyA mA. ude udAraNa asta, Adya anAdenI mA, bhASA bhUra samasta, vAka vivAdenI mA. harakha hAsya upahAsya, kAvya kavita vitta tuM mA, bhAva bheda nija bhASya, bhakti citra tuM mA. gIta nRtya vAchatra, tALa tAna mAne mA, vANa vividha vicitra, guNu agaNita gAne mA. ratirasa vila vilAsa, Aza sakaLa jaganI mA, tama tana mana madhya vAsa, moha mAyA agni mA. jANe ajANe jAta, be bAdhA jANe mA, jIva sakala A sRSTa, sau sarakhAM mANe mA. vividha bhega marajAda, jaga dAkhyuM cAkhyuM mA, garatha surata niHsvAda, pada pate rAkhyuM mA. jala sthala zAkhA patra, puSpakaLe phaLI mA, paraNa mAtra eka aMtra, rasa basa vicaratI mAShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 nikaTa aTapaTI vAta, nAma kahuM kenuM mA, saracha sAte dhAta, mAta adhika sonuM mA. ratna maNika mANeka, naMga maDhayAM muktA mA, AbhA aTaLa adhika, anya na saMjuktA mA. nIla pIta Arata, zyAma veta sarakhI mA, ubhaya vyakta avyakta, jaga jevI narakhI mA. nAga je aSTakula ATha, hamAcala Ade mA, pavana gavana ThaThI ThATha, tuja racitA bAdhe mA. vApi kUpa taLAva, tuM saritA siMdhu mA, jalatAraNa je nAva, tuM tAraNu baMdhu mA. vRkSa vana bhAra aDhAra, bhU upara ubhAM mA, kRtya karma karatAra, koza vidhi kUbhA mA. jaDa cetanya abhidhAna, aMza aMza dhArI mA, mAnavI meTe mAna, e karaNuM tArI mA. x vallabha bhaTTa pachI gujarAtI sAhityamAM devI saMbaMdhI uttama kAvya lakhanAra kaI thayA nathI. haragevana(maraNa 1841 )no aMbA mAtAne garabe suratanA eka devI maMdirane lagato che, paraMtu sakti rahasya jaNAvavA lAyaka kAvya camatkRti nathI. premAnaMda (1636 - 1734)nuM devIcaritra, ane mArkaDeya purANa bhASAMtara rUpanuM zAkta sAhitya che. zrI. bheLAnAthabhAI prArthanAsamAjanA ekezvaravAdI thayA te pahelAMnAM temanAM mAtAjIne lagatAM kAvya ghaNuM rasabharyA che; ane te rasanI chAyA uttara avasthAmAM bhaktinuM AlaMbana badalAvAthI prArthanAmALAmAM nirAkAra paramezvaramAM utarI AvI che. vedadharmasabhA taraphathI devI bhAgavatanuM bhASAMtara thayuM che ane je sastA sAhityavardhaka kAryAlayathI prasiddha thayuM che te gujarAtImAM upayogI zAktadharmanuM sAhitya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 (3) mIThuM (i. sa. 1778-1991) sAmarasyavAdI tAMtrika zAkta saMpradAyanuM gujarAtI bhASAnuM, prakaTa thayelA sAhitya uparAMta, bIjuM ghaNuM aprakaTa sAhitya che. vallabha bhaTTanuM sAhitya devI bhaktinuM suprasiddha che, paraMtu taMtramArga ane kAvyamArganuM mizra sAhitya haju aNakheDAyeluM bahu che. zAkta saMpradAyane kAvyAlaMkAra tathA saMgItAdi lalita kaLAo sAthe ghaNe gADha saMbaMdha che. tenuM mukhya kAraNa e che ke hiMdu dharmanA zaiva, vaiSNava, gANupatya, saura vigere saMpradAyamAM saMsArI jIvana prati vairAgya ane upekSA adhika che, ane strI jAti prati jANe aNagamo hoya evo bhAsa rahelo che. A sarva saMpradAyamAM vairAgya ane tyAga upara adhika bhAra mUkavAmAM Avyo che. AthI ulaTuM zAkta saMpradAyamAM strI jAti prati adbhuta rIte kamaLa dRSTi che. strIne dharmasiddhimAM vinarUpa mAnavAmAM AvatI nathI, paraMtu parama sahAyaka mAnavAmAM Ave che. strInA vivAha saMbaMdha vaDe athavA zuddha prema vaDe puruSanuM pazatva TaLe che, ane te mekSamArgane adhikArI bane che. tevI ja rIte strI paNa puruSanA zuddha saMbaMdhathI pavitra banI mokSabhAginI thAya che. siddhAntamAM zAkta saMpradAya akta darzanane svIkAre che, topaNa daitane te taddana mithyA mAnanAra nathI. zaktivAdanuM adaMta mAyAvAdanA addata karatAM bhaktipoSaka vadhAre che, kAraNa ke A vizvane bheda, ane jIva-zivane bheda kevala vadhyAputra je mithyA nathI, paraMtu advaitAnubhava thatAM sudhI sAce che. jema prakAza ane chAyAne chUTA na paDe tevo saMbaMdha che, tevo ziva ane zaktine avibhakata saMbaMdha che. A nityasiddha sAmarasyane saMbaMdha saMsArI dazAmAM chavAmAM chAyA rUpe utarI Ave che, ane te chAyAnA Azraya vaDe mUla prakAzane saMbaMdha lopa pAmelo punaH pratyabhijJA eTale oLakha vaDe ughaDe che. AvA zivazaktinA samarasavAdI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 tAMtrike yAmala varganA gaNAya che, ane teomAM strIpuruSane daihika saMbaMdha pApanuM mUla che ema mAnavAmAM AvatuM nathI. teonA abhiprAya pramANe vivAhAdi saMbaMdhathI grathita thayelAM jeDAmAM haMsa-haMsIbhAva ughaDatAM premanI utkaTa kalA jAge che, ane te kalA vaDe mAnasa tathA adhyAtma bhUmikA strIpuruSanI malina hoya che te svaccha thatI jAya che. A kAraNathI zAkata saMpradAyamAM ghaNe bhAge daMpatIne samAna dIkSA ApavAne rIvAja che. A yAmaladIkSAnA adhiSThAtA devane ardhanArIzvara kahe che, ane temanuM pAribhASika nAma sarAi che. prasannatA ane satyatvanI mUrti akhaMDa (ra) je prakAzAtmaka zivatatva sAthe joDAyelI rahe che tenuM nAma "sadAziva." AnuM bIjuM nAma rAkhyA che eTale aMbA athavA mAtAnA nitya saMbaMdha, vALuM nirmala rUpa. AvA ardhanArIzvaranA athavA sAMba sadAzivanA samarasa bhAvane oLakhanAra ane zAkata paribhASAmAM rasika prakaraNa ane pado lakhanArA gujarAtI lekhakemAM mIThu mahArAja thaI gayA che. temane lagatI mAhitI meM te puruSanA lekhI graMtha di. ba. kezavalAla ve saMgraha karyA che tenuM avalokana karI meLavI che. mahI nadI pAse mahIkAMThAnA mahIsA nAmanuM gAma che. te gAma alINa pAse che. tyAM saMvata 1794, eTale I. sa. 1738 mAM moDha brAhmaNanI nAtamAM mIThune janma thaye hato. tenA pUrvajonAM * jue -garaje gujara janapade, mudagaNa mahisA gAma, maNimUle mituo , zivazaktika sukha dhAma. (rAsarasa. lekhI prata AMka 11 pR. 393.) sevyaH zrI zuklavaMze harajidamaladhIH, kRSNadAsastato'bhUd vIrezastattanUjaH zrutizikhararasAsvAdanotsAhayuktaH / tatsUnuH zraddhadhAna: zrutivihitavidhau zrIkRpArAmanAmA mIThustasyAtmajaH zrInagaragataparArAsalIlAvilAsI // (rASidhirANano (pR.16 chevaTane loka) jue vaLIrAsarasa pR. 396. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 nAma te Ape che. temanI avaTaMka zukala hatI. tenA pitAnuM nAma kRpArAma hatuM. mAtAnuM nAma kadAca "maNi" haze. kRpArAmanA pUrvajo vIreza, kRSNadAsa, ane harajI jaNAya che. teNe bAlyAvasthAmAM yapavIta meLavyA pachI sAre vidyAbhyAsa karyo jaNAya che. tenAM patnInuM nAma lalitA jaNAya che. temane saMsAra sukhI hatA. prajAnI jALa vadhI hatI. vizeSa vidyAbhyAsa arthe te viMdhyATavImAM gayA jaNAya che, ane tyAM aSTabhujA devInI ArAdhanA karI zrInAthavidyA eTale zrIcakranI yAmala vidyA prApta karI jaNAya che. zaka jAtine te pratigraha karanAra na hatuM. tenA pitAnA kahevA pramANe teNe cAre veda ane tenA bhAge vicAryA hatAM, upaniSadanuM adhyayana karI brahmAmeyanI samajaNa meLavavA teNe yatna karyo hate; eseTha taMtre teNe jeyAM hatAM; ATha arNava graMtha joyA hatAyAmalagraMtho paNa avalokyA hatA; karmakAMDanA niyama zrAddhAdinA sArI rIte te jANato hato; zAMbhava taMtrano abhyAsa karyo hata; karmamImAMsAnuM zAbarabhASya te zIkhyo hato; siddhisAdhananA aneka upAyo jevA ke smazAnamAM zabasAdhana vigere teNe karI jemAM hatAM, paraMtu vedAdhyayana vaDe prapaMcanuM jJAna vadhyuM, paNa niprapaMcapada maLyuM nahi; upaniSada vaDe brahmAtmakya vicAryuM. paNa cittamAM nirmala vastune prakAza thayo nahi; arNava ane yAmala vaDe aMdarano rajoguNa vacce paNa ghaTa nahi; karmakAMDa vaDe "mAgavAne mama" ughaDyo paNa cittanuM zodhana thayuM nahi; siddhisAdhana vaDe vadhAre brAnita thavA lAgI, paraMtu siddhi maLI nahi-A badhI araDha vidyAo ane upavidyAo vaDe dhUrtone ThagavAnA mArga ughaDayA che evuM ene samajAyuM. chevaTe saMgItazAstramAM nipuNatA meLavI ane manolaya karavAmAM saMgIta jevuM bIjuM kaI zAstra tene jaDayuM nahiH " zAma sadA saMgIta eka sAcuM, yAyuM yAcaka joI re, jeha zaNa dehamAM rasa jAme, dha kaLe nahi kaImAM; Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 anyA akhila avidyA vadhavI, vidyA vAsavilAsa re, ajJAnI jana darane arathe, pise kuvighA pAsa. maLIe mUla mIThe. jJAnI thaI jJAna gaNave, jJAna ghaNuM che gUDhare, dekhe nahi dehamAM dIThA daSTa, matamatatA mati mUDha maLIo mUla mIThe. rasika sakala ramaNo raMga rasIo, raMga rame matya mAMhI re, rAsa ramADI rasika saghaLAMne, bAjhI gayo bahu bAMhI maLIo mUla mIThe. (rAsarasa-34 mo ullAsa.) saMgItakalA sAthe kAvyakalA jeDI, ane tene zrIcakranI vidyA sAthe samanvaya karI, teNe AMtara rAsa ane bAhya rAsanuM saMyogIkaraNa karyuM jaNAya che. teNe rAsamaMDaLanI sthApanA karI hatI, ane temAM aneka strIpuruSone teNe joDayAM hatAM. tenI bhakta ziSyA janIbAInA kahevA mujaba teNe mahIsA uparAMta, dadhipura, vADavapura (vALavaDa), pIja vigere gAmomAM bhakta strIpuruSanuM maMDala sthApyuM hatuM. prathama dIkSA teNe potAnI patnIne ApI hatI. te pitAne "mutamIThuM" nAmathI oLakhAve che. teNe saMskRtamAM ane gujarAtImAM nAnA meTA prakaraNagraMtho tathA pado lakhyAM che. temAM nIcenI kRtio mukhya jaNAya che 1 rasikavRttivinoda 2 zrIrasa-bAra ulAsamAM 3 zrIlaharI-103 zikharNimAM, A graMtha zaMkarAcAryanI saundaryalaharIne samazlokI anuvAda che. kavi bALAzaMkara nI saundaryalaharI pahelAMnI A kRti gujarAtImAM che. 4 zaktivilAsalaharI (tera ullAsamAM ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 bhagavadagItAne anuvAda gurustotra, bhartastotra (patnIe patinuM karavAnuM ) ane strIstotra (patie patnInuM karavAnuM)-A traNe tetro saMskRta bhASAmAM rasabhAvapUrNa che. 7 paramazivastotra, zivazaktirAsAnukrama (gadya), rasikASTaka, brAhmaNASTaka, vigere sta. bhaktiraMgiNuM (traNa laharImAM) paracuraNa pado. lagabhaga pa7 anukramamAM lakhAyelAM che. 10 cItarya-saMskRtamAM strI jAtinA sAtvika, rAjasa, ane tAmasa vibhAgonuM varNana che. A graMthamAM tAMtrika siddhAMta e sthApe che ke pratyeka puruSane nityasiddha zakti vaLagelI che. tenI pUrNakalA jyAre yAmala mArge thAya tyAre ja mekSa maLe che, kAraNa ke strI puruSanuM ardha zarIra che. aneka janmaparaMparAmAM jyAre mUla yugma samAna kakSAmAM Ave che tyAre samarasathI mokSa maLe che. A graMtha kAmazAstranA niyama pramANe bhegabhAvanuM prakaraNa nathI, paraMtu taMtrazAstranA niyama pramANe bhega-mekSanI ekavAkyatA karavAnuM prakaraNa che. rAsarasa (batrIsa ullAsamAM)-A graMtha mIhanI mukhyakRti jaNAya che. temAM ardhanArIzvaranI bhAvanA upara zrIcakranI paddhati anusAra rAmarasanuM varNana che. prakaraNa vastutaH adhyAtma che, topaNa AcAramAM adhibhUta rAsamaMDaLamAM mUkavA dhAreluM jaNAya che. kAvya ane saMgIta zAstranI dRSTie mIThanI kRtio mane uMcI pratanI jaNAI che, paraMtu A nibaMdha dharma ane tattvane lagatA hevAthI viSayAntara karavA huM mAgatuM nathI. mIThuMnA graMtha gujarAta vanakayulara sesAiTI, di. ba. kezavalAlabhAInA saMpAdakapaNamAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 chapAve te te vaDe taMtramArganuM gujarAtI sAhitya sArUM' prakAzamAM Ave ema che. rAsama`DaLanI racanA karI pUrNa rasikabhAvathI muktamIThue potAnuM jIvana gALyuM jaNAya che. tenA jamAnAmAM sAmAnya prajAe tathA paMDitAe zrI. dayArAmanA jevI tenI paNa niMdA karI che. tenA ullekha teNe peAtAnI ISTadevatAne karelI sa MskRta vijJaptimAM karyAM cheH-- . " huM adhanArIzvara ! aneka saMcita prArabdha, ane kriyamANu ka-pachI zubha ane azubha vanAM thayelAM-karyAM pachI tenA phUlane bhAgavavA A chevaTane janma A manuSyayenanA maLyA che. Ave zubha saMyoga pharI AvavAnA nathI. tema chatAM keTalAka mane kulamA vAmAcArI mAne che. keTalAka mane adharmI zaiva ane zAkata mAne che; keTalAka mane kuTila vaiSNava gaNe che. huM anArIzvara ! tArA rAsarasanI dIkSAthI jee vimukha che temanuM huM anna sarakhuM paNu letA nathI.. ubhuM TIluM ane madhye biMdu karI tilaka karUM chuM, tethI keTalAka mane mithyA vaiSNava kahe che. keTalAka dAkSiNAtya paMDitA purANa pATha karUM chuM ane te vaDe vRtti mArI calAvuM chuM tethI sAmAnya brAhmaNa mAne che; vaLI huM zrIcakramAM haMsanI arcanA karUM chuM tethI huM vAmI chuM evuM pAkAre che. A saMsAramAM adhabuddhivALA aneka kalpanA e mArA sabaMdhamAM karI asatya bhASaNanA pApamAM baMdhAya che. mArI nAtajAtanA mane madonmatta, dhUta, bhraSTa, malina, pAkhaDI, niya, anAcArI, abhimAnI evAM aneka vizeSaNA lagADI nide che. paraMtu A mArA potAnA adharmane nAza karanArI ane puNyamAgane udhADanArI duniMdAne bAjue mUkuM, teA prazaMsA paNa ghaNI thAya che. paraMtu te praza MsAnuM vaNuna mane potAne lAbhadAyaka nathI. paraMtu A lekane nIcenA vicAra paNa kema nahi AvatA hAya ! :-- A manuSya eTale " mIThuM " adhama, madhyama, uttama aneka janme bhAgavI, tenAM sukhadu:khane anubhava meLavI, sArA zuddha brAhmaNu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kulamAM janme che; jAteTayAdi saghaLA zrAtaHsmArta saMskArothI saMskRta thayela che; pitAnI zAkhAnA veda tathA vedAntAgama, tathA smRti vagere zAstranuM teNe thoDuM ghaNuM adhyayana paNa karyuM che, kaMIka dhyAnAdi paNa kare che; AvI saMpattivALA manuSya prArabdhane adhina thaI pitAnuM dhAreluM nirmala pada meLavavA je mathe che te ekadama kumArge zI rIte jato haze? kadAca balavattara prArabdhathI ayogya mArge tenuM valaNa thaze to paNa prArabdhane ja temaNe doSa devo ghaTe che. AthI lakonI A niMdA mane te Azcarya utpanna kare che. mArA manamAM zaMkarAcAryanI ukita yAda Ave che - svairaM prazaMsantu nindantu santo yatheccha tato me na toSo viSAdaH janArAdhanArtha mayA na pravRttaM svataH kintu dhiiprerkprernnaatH| mane sArA naThArA yatheccha stuti kare athavA nide, tethI mane harSe nathI, tema zAka paNa thato nathI. kAraNa ke lokanI ArAdhanA karavA meM pravRtti AdarI nathI, paraMtu buddhipreraka paramAtmAnI preraNuMnusAra pravRtti sevI che. ziva paNa eka sthaLe kahe che ke nindantu bAMdhavAH sarve, tyajantu strIsutAdayaH janA hasantu mAM dRSTvA, rAjAno daNDayantu vA // seve seve puna: seve tvAmeva paradevatAm tvatpadaM naiva muzcAmi manovAkkAyakarmabhiH // kenApi devena hRdi sthitena yathAniyukto'smi tathA karomi // mane badhujane sarva bhale niMde; strIputro mane bhale tyAga kare; loko mane joI bhale hasa; rAjAo mane bhale daDo. te paNa huM to he paradevatA! tArI sevA karmo ja karIza. mArA hRdayamAM rahelA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 koI vilakSaNa deva jema prere che tema huM kArya karuM chuM." (juo mIThuviracitA vinatiH) A uparathI samajAya che ke A puruSa sarvataMtrasvataMtra zAkata vicAraka che, ane nirjenta pravRtti karanAra che. tene deha saMvata 1847 athavA I. sa. 1791 mAM paDayo hato. (4) bAI janIka (mIThuMnI ziSyA.) tenA anuyAyI bhakatamAM janabAI nAmanI rasika kavayitrI thaI gaI che. mIThanA jIvanasamaye te kadAca dIkSita thaI haze, paraMtu tene AMtara baMdha gurunA nirvANa pachI thayo jaNAya che. saMvata. 1847 mAM guru mahArAja zamI gayA. saMvata 1857 mAM gue te bAIne darzana dIdhuM. saMvata 1858 mAM e bAIe "navanAyikA varNana "nuM kAvya lakhyuM. saMvata 1960mAM ene yugala darzana thayuM; saMvata 1868 mAM ene zrI bAlAdarzana thayuM; sane 1868 nA pisa vada teraze te bAI svargavAsa pAmI. ATalI sAlavArI janInA graMthemAMthI zrI. DAhyAbhAI derAsarI tAravI zakayA che. janIe pitAnA gurUne mahimA gAyo che. "nAthajI prAkaTaya" mAM gurune daivI janma varNavyo che. janIne taMtrazAstranI paribhASA samajAyelI jaNAya che. nityA SoDazikAnuM svarUpa te samajI hoya ema jaNAya che; ane zrIvidyAno marma sAMsArika paMcamakAramAM nathI, paNa uMDA adhyAmabhedavALo che ema te samaje che. guru ane ziSyAnA graMthe eka taMtre prasiddha thAya te zAtasaMpradAyane pracAra AjathI base varSa upara gujarAtanAM gAmaDAMmAM ke hato tene unnata khyAla Ave ema che. *juo, "janIbAI (eka prAcIna zAkata kavayitrI)"amadAvAdamAM chaThThI sAhitya pariSad rUbarU zrI. DAhyAbhAI pItAMbaradAsa derAsarIne vaMcAyela lekha. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 (5) kavi bAla (i. sa. 1858-18980) gujarAtanA suprasiddha kavi bALAzaMkaranuM sthAna jeTaluM kavi tarIke che teTaluM ja zAktasAhityanA rahasyanA prasazaka tarIke che. sAmAnya manuSyo temanI kRtiomAM masta zRMgAra ja jue che. paraMtu tenAM ghaNAM kAvyomAM bhagavatI pratinI sukImatanI bhAvanA eTalI te ubhaya tarI Ave che ke tenAM kAvyane zRMgArI kAvya kahevAM, ke bhaktikAvya kahevAM-e nirNaya karavo te saheluM kAma nathI. to paNa keTalAMka kAvyo te evAM spaSTa che ke jemAM bhaktibhAva vinA, bIjA keI bhAvanA A5 ApaNe karI zakIe nahi. udAharaNa tarIke "haripremapaMcadazI." A uMDI bhaktinI chAyAnA pravezanAM kAraNe temanA jIvanamAMthI maLI Ave che. kavi bAlano janma I. sa. 1858 mAM eka vidvAna ane dhanavAna pratiSThita kuTuMbamAM thayo hato. temanA pitA ullAsarAma ajunalAla phArasI arabbI jANanAra, tathA saMskRtanA sAmAnya jJAnavALA hatA, ane te sAthe parama ziva-zaktinA upAsaka hatA. teo pharsTagreDanA mAmalatadAra thaI I. sa. 1881-82mAM penzana laI nivRttimAM dharmAbhyAsa karatA hatA. kavi bAlane 1863-1879 sudhIne samaya sAmAnya hAIskUlanA abhyAsamAM gayo hato. seLamAM varSamAM meTrIka thayA pachI kelejamAM F. E. A. parIkSAne abhyAsa karavA teo amadAvAdamAM rahelA hatA. temaNe kAvyazAstranuM tathA saMgItanuM sAruM jJAna saMpAdana karyuM hatuM. kavitA karavA ane karAvavAne chaMda temane bALapaNathI hatA. temane janma bALAtripurAnI * A saMbaMdhamAM juo narmadAzaMkara devazaMkaranuM bhASaNa, gujarAta varnAkyulara sosAiTI AgaLanuM " kavi bAla: temanuM jIvana ane sAhityasevA "--e viSaya upara bhASaNa (vasaMta varSa 2, aMka 5, saMvata 1984). Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 upAsanAnA phalarUpe thayela hovAthI temanuM nAma bALAzaMkara pADavAmAM AvyuM hatuM. sane 1880-81 mAM kelejane abhyAsa choDI temaNe govAmAM kasTama khAtAmAM nokarI saMpAdana karI hatI. tyAra pachI 1883-84 nA arasAmAM bharUca jIllAmAM ekAunTa ophisamAM, kalekaTaranI ophisamAM, AsIsTaMTa kalekTaranI ophisamAM nokarI karI, pAMca varSa rajA upara gayA tyAra pachInAM traNa varSa 1883-1885 sudhInAM temaNe temanA pitA pAse naDIyAdamAM rahI, dharmarahasya zikhavAmAM gALyAM hatAM. A dharmajJAnanuM pitAnuM RNa teoe "saundaryalaharI"nI prastAvanAmAM sane 1886 mAM nIcenA zabdomAM svIkAryuM che - A graMthanuM rahasya samajavAne UMDI tarkabuddhi, jJAna, ga, nyAya, sAhitya ityAdinA khUNekhecarAthI mAhita purUSa ja adhikArI che ane paramezvara AzAne taMtra jArI rAkhe to mArA pUjana ane AvA kAvyAdimAM kuzala tathA ArabI bhASAmAM pravINa pitAnA hAthe mArI TIkA saMzodhana karAvI prasiddha karavAne IrAde che. paraMtu hAla vidvAnomAM carcAvavAne vAstu ane TIkAkArenI parIkSAne mATe A mUla AvRtti kahADI che. TIkAkAree viSayanA pUrNajJAna zivAya Tebala na zodhavuM e ja ati uttama che." kavi bAlane pitAne AzAne taMtu jArI rahyo, paraMtu pitAnuM maraNa sane 1886-87 mAM thavAthI kavi bAlanI "sAndaryalaharI" TIkA vinAnI adyApi rahI che. kavine paNa sane 1898 mAM svargavAsa ca ane prajAne AzAtaMtu paNa truTI gaye. A graMthanA mULane nahi jANanArA gujarAtI vAcake e graMthanA nAma uparathI kaI nAyikAnuM saindarya varNana karanAruM kAvya haze ema mAnI ane kavi zRMgArI hovAthI kAvya paNa zRMgArarasanuM ja che evuM svIkArI le che. paraMtu A bhagavatInuM rahasyastotra zaMkarAcAryanuM saMskRtamAM raceluM che tene gujarAtImAM anuvAda che ane te samAna zikharaNuM vRttAmAM chee muddo smaraNa bahAra jAya che. zrRMgArane sthAyIbhAva rati, ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 bhakitane sthAyIbhAva prema-e be vacce evuM te vilakSaNa sAhacarya che ke aMgArarasa ane bhaktirasa vacce vibhrama avivekI janane thaI jAya che. zRMgArano Ala bana vibhAva lAkika strI athavA nAyikA heya che; bhAtane AlaMbana vibhAva alaukika paramezvara cetana che, pachI te strIrUpe hoya ke puruSarUpe hoya ke bAlakarUpe hoya; mRgAramAM ane bhaktimAM uddIpana vibhA, ane saMcArI bhAvo lagabhaga sarakhA chatAM prathamamAM te saMsArI rati athavA rAganA piSaka hoya che, jyAre bIjAmAM te asaMsArI kakSAnI varAta athavA nirvedanA paSaka hoya che; prathamamAM AlaMbana vibhAva eTale strI AdinA aMtagaMta guNamAhAsyanuM bhAna hetuM nathI, ane tethI prema svAthI hoya che, jyAre bIjAmAM AlaMbana vibhAva nityasiddha paramezvaranuM satya svarUpa asatya zarIramAM peTheluM svIkAravAmAM Ave che, ane tenA guNanuM ane karmanuM mAhAmyajJAna nyUnAdhaka aMze bhaktane hoya che, ane tethI prema nisvArtha eTale AtmArpaNabhAvathI prerAyelo hoya che. AthI zrRMgArI ane premabhaktanI bhASA samAna chatAM phalamAM ghaNe bheda rahe che. zrRMgArI manuSya rasika banI je zuddha AlaMbanane kaI rIte meLavI zakatA nathI to saMsAranA kIcaDamAM kaLate jAya che, jyAre premI bhakta AlaMbananA mAhAbhyajJAna vaDe vizuddhi thavAthI saMsArIdazAmAM nirlepa thaI jAya che. zrRMgAramAM atizaya thavAthI unmAda Ave; premI bhaktAmAM atizaya thavAthI zAMta athavA staMbhabhAva jAge che. A vagere aneka sUma bhedo zRMgAra ane premabhaktimAM rahelA che. paraMtu bhASAnuM sadazya, ane uddIpana vibhAge ane saMcArI bhAvanuM sadazya eTaluM badhuM be rasa vacce rahe che ke ghaNA buddhimAna manuSyo paNa kayAM mRgAra che ane kyAM premabhakti che e oLakhI zakatA nathI, ane A kAraNathI kaye prasaMge kavi zrRMgArI che ane kaye prasaMge kavi bhakta che te kaLI zakatA nathI. AvA rasavibhramanA bhaMga thaI paDela ghaNA kavio che. narasiMha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahetAnI paNa A ja dazA thaI che; dayArAmanA saMbaMdhamAM paNa Ave ja vibhrama thyA che; hAphIjha vigere kaviemAM paNa AvI ja bhramaNA thaI che; ane mIThuM tathA kavi khAlanA saMbaMdhamAM paNa AvI bhrAnti praveza pAmI che. paramezvaravastune pitA, mAtA, patnI, khAlaka,guru, mitra vigare aneka rUpamAM Alakhana vibhAvamAM lAvyA vinA premanAM aMkurA kadI utpanna thatAM nathI, ane A kAraNathI premabhakti dAsatvamAM, sabhyatvamAM vAtsalyamAM, mAdhyamAM ema aneka raMgamAM palaTAya che. jema sUryanAM kiraNa khIleArI kAca sAthe joDAtAM aneka raMga race che, tema premabhakti paNa aneka vaNu race che, ane bhakta game te bhAvanA vaNa mAM lIna thaI bhaktirasanuM phUla-IzvarasAyujya--meLavI le che. AmAM kAI paNa raMga athavA vaNu khATe gaNavA jevA nathI, ane khoTA gaNavA hAya tA jema rUpapratyakSa svataH bAhya vastu nathI, chatAM khAdya guNa che eve vijJAnathI sAbIta thayelA vibhrama che, tema dAsatvAdi sava bhAvA paNa vibhramAtmaka che, ema tattvadaSTithI mAnavuM paDaze. paraMtu meAhane mAharUpa jANI rasAnubhava karavA, ane mAhathI mugdha thaI satyatva samajI zAkamAha pAmavuM--e emAM pAyAmAM bheda che--e samajavuM joie. sInemA vigeremAM prauDha matinuM nirIkSaNa, ane khAlamatinuM nirIkSaNa vibhramaviveka karanArUM dhADu che; ane samAnacakSuthI jue che, AnaMda paNa aMte le che. paraMtu prathamanA mAhu chUTelo che, bIjAne meAha . tene vaLagelA che. saundaryalaharInA mUlane abhyAsa karatAM pahelAM kavikhAle te rahasyAtra sabaMdhamAM je kaMI sAdhanA te samaye maLI AvelAM te meLavI joyAM hatAM; suThThI matanuM sAhitya sArI rIte temaNe joyuM. hatuM; ane zaktirahasya, zyAmArahasya, zivarahasya vigere rahasyagra thA temanA pitA pAsethI temaNe samajI jANyA hatA. temanA pitAmAM sAMpradAyika rIte zAkta upAsanAM hAvAthI dhaNA aTapaTA prasaMgo A rahasyasteAtranA te ukelI zakayA hatA evI mArI peAtAnI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 jAtamAhitI che. saundaryalaharIne mUla graMtha te zrI vidyAnA maMtranI sArastuti che. zivanI saccidAnaMdamayI para zaktinI upAsanA vinA maMtrAthI ane zrIgusTanA maMtrAthI thAya che. temAM zrIkulanI vidyAne zrIvidyA" kahe che. A vidyAnI adhiSThAtrI zaktine zrI evI saMjJA ApavAmAM Ave che. A zrInuM bIjuM nAma "subhagA athavA "suMdarI" che. atharvavedanA subhagAne lagatA kAne saubhAgyakANa kahe che, ane suMdarIne lagatAM ghaNAM upaniSado che. ANaketuka cayanane bhAga taittirIya AraNyakamAM Ave che, ane ApaNuM piMDamAM zivazaktinuM parama rahasya sAmarasya vaDe ughaDI zake che, evuM bhAna aruNepaniSamAM karAvavAmAM AvyuM che. te upaniSadamAM nIcenA gUDha bhAvanAM vAkaye che - kharekhara, A bhuvana (zarIra) zodhavA lAyaka che. indra ane vizvadevee tene zedhI joyuM che. Aditya ane indra A dehamAM yajJa sAthe che, pitAnuM adhuM aMga-panIrUpe-prApta karyuM che; ane navI prajAne prakaTAvI che. Aditya, Indra, maruta ane temanA parivAra devatAo amArAM A pRthaka paDelAM zarIranuM (pati-patnInAM) rakSaNa kare, temanuM jala vaDe zodhana kare, teja vaDe temane DhAMkI de, temAMthI sapiMDIbhAva vaDe navA aMDe utpanna kare. duHkhanA sparza vinAnA ane sukhanA prakaTa karanArA nUtana zarIramAM amArI purI tarIke amane adhyakSarUpe sthApe. A divyapurInA ghaTaka aMze svayaMbhU prajApatinAM kiraNa(marIci) mAMthI prApta thAo, ane vaninAM 108 kiraNo, ravinAM 116 kiraNe, ane caMdramAnAM 136 * A lekhaka svargastha kavi bAlanAM bhANeja che, ane arADha varSa sudhI temanA kuTuMbamAM ja naDIAdamAM kuTuMbIjana tarIke ucharelA che, tethI A vAkaya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 kiraNe maLI ekaMdara 360 kiraNAvali vaDe amAre A na deha dedIpyamAna thAo. he bhAratavAsIo! uThe, uMgha nahi. agninuM rahasya samajI jANe. tenI sAthe sema rasathI tRpta thAo, ane sUrya sAthe sAyujyavALA thAo. suMdara varcasavALA kavaca vaDe yuvAna bane, ane devonA pura jevI A ayodhyA (eTale yuddhamAM harAya nahi evI.) purIne ATha cakramAM ane navakAramAM goThavI do. te purImAM hiraNyakeza che. temAM svargaloka jyotirmaDalathI DhaMkAI gayela che. amRta vaDe DhaMkAyelI A brahmapurIne jeo jANe che temane kAraNa brahma (paramezvara) ane kAryabrahma (brahmA) AyuSa, kIrti ane prajA Ape che. kharekharI AvI hirazmayI purIne " aparAjitA" nAma vALI brahmAe saMpAdana karI che, ane te brahmayaza vaDe vIMTaLAyelI, tejasvI, ane divyagati karanArI (hariNI) che. A purImAM te kAryabrahma peThA che. bAhya pratibadhethI na DaganArI, bAhya vastuothI na nAza pAmanArI A divyapurI A lokamAM ane paralokamAM ApaNuM sAthe rahe che. vidvAnone, devone, ane asurone A purI vastutaH prApta che. paraMtu keTalAkamAM tenI kumArIbhAvamAM zakti maMda maMda dhvani karatI guMjArava kare che; keTalAkamAM te pativratA patnI banI AgaLa dhape che; A zaktinuM utthApana karyA pachI ariSTa kaMi thAya che to ami tene nAza kare che. apakva kaSAyavALA, ane pakavabhAvavALA sAdhake, indra ane agnine upAsanA vaDe jANanArAo, jema retInA kaNe moTA DhagalAnA rUpamAM thaI jAya che, tema kiraNa vaDe vidyA baLathI athavA upAsanAbaLathI A purImAM kheMcAI Ave che. teo A lokamAMthI athavA paralokamAMthI AkarSAI Ave che. jeo mAtra samajaNa vinAnuM karma kare che (avivAvALuM karma ) teo gADha aMdhArAmAM pese che-A rahasya pu inAmanA RSione maLeluM che." (R. nA. . 2. 1. 28. ) A upaniSadamAM zrIvidyAnuM mUlabIja che. temAM evuM sUcavyuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che ke kAraNabrahmanI divyazakti brahmAthI mAMDI bhudra jIvanAM zarIramAM ' gupta bhAvathI peThelI che. te brahmadevane nityavyakta thayelI hoya che, ane anya sarva prANIomAM avyaktabhAve rahelI hoya che. A mUla zakti lajjAbhAvamAM avyakta dazAmAM hovAthI kuMDalinI kahevAya che, ane tenI saMjJA le che. A ekAkSarane lajajAbIja, mAyAbIja, bhuvanezvarIbIja vigere aneka nAmathI prabodhavAmAM Ave che. A drokAra kaumArI, athavA suMdarIbhAve pratyeka piMDamAM hoya che. A zivanI jIvakalAne bhagavaddagItAmAM parA prakRti kahe che, ane tenuM utthAna karI tene avyakatamAMthI vyakata dazAmAM lAvavI, ane chevaTe tenuM ziva sAthe sAyujya karavuM e upAsanAnuM parama prayojana che. A vidyAnuM nAma athavA upAsanAnuM nAma vitha kahe che te vidyAnAsAdhakane pitAnA piMDamAM ja saghaLI upAsanA karavAnI hoya che, ane mUlAdhArathI mAMDI sahastradala paryata cakravedha karI, piMDastha zakitane eTale kula zakitane, A piMDastha ziva sAthe eTale akula ziva sAthe saMga karAvI, zivano jJAnaprakAzadharma ane zakitane AtmaparAmarza karavAne (vimarza) dharma jagavI, divya jJAna, divya dharma, divya vairAgya, ane divya aizvarya manuSyayoninA jIvatA dehamAM pratyakSa jogavI sAyujyasukha meLavI kaivalya pAmavuM-e prakriyAne zAkatasaMpradAyanI sAmAyika prakriyA kahe che. A prakriyAne pUla strIpuruSanA zarIramAM sthUla ceSTAmAM utArI lAvI je prayoga karo tene kelaprakriyA kahe che. baMnemAM zakitasaMgama hoya che. eTale prathamamAM piMDastha zaivI zakitane jAgrata karAvavAmAM nimittarUpa thanAra puruSane patnI hoya che, ane patnIne pati heAya che. baMne samAna adhikAranAM samAna dhyeyavALAM, samAna upAsanA karanArAM dIkSita yugale hoya che. A joDAM ghaNe bhAge divya varganAM athavA siddha varganAM hoya che, prasaMge manuSya varganAM paNa heya che. manuSyavargamAM paNa divyabhAvavALAM athavA sihabhAvavALAM hoI zake che, ane tevA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - 35 vAMdarAola kahe che mAra guNakamogala vigara bhAvanI siddhi karanArAM strIpuruSo zarIranA roganI apekSA rAkhatAM nathI, paraMtu adhyAtmayogavALAM hoya che, ane temanA piDe jUdA chatAM temanAM sUkSma zarIre adhyAtmasa evAmAM Ave che. paraspara sahAyaka thanArA A yugalone taMtrazAstramAM haMsayugala kahe che. jemAM A bhUmikAmAM AvI zakatAM nathI tevAM jeDAne bakyugala, kAkayugala, kukakuTayugala, mayurayugala vigere saMjJAo ApavAmAM Ave che. guNakarmAnusAra taithA megya dIkSAthI meLavelA te maMda ane madhyama sAdhakasAvInAM jeDAM kALe karIne Atmazaktino parAmarza karI zake che, ane potapotAnI niyata zakitane saMpAdana karyA pachI teo piMDagatA jIvazakitane zivasAyujaya karAvI zake che. A zaktitatvanuM zivatatva sAthenuM sAmarasya zI rIte jagavavuM tenA sAdhana tarIke zrIvidyAne maMtra, zrIvidyAne yaMtra, ane zrIvidyAnuM taMtra egya guru pAsethI zIkhavAnuM hoya che, ane tene krama siddhi paryata sAdhavAne hoya che. A sAdhanAmAM zivazaktine AlaMbana rUpe levAmAM Ave che, ane jJanA janakajananInA A yugmane Adarza rUpe levAmAM Ave che. prasaMge zivanuM prAdhAnya, ane zakti gauNa, prasaMge zaktinuM prAdhAnya ane ziva gauNu, ane prasaMge samapradhAnabhAvavALuM zivazaktinuM je levAmAM Ave che. A traNa AlaMbanamAM advaitabhAva vastune kAyama rAkhavAmAM Ave che; parantu sAdhakanA citanA adhikAra pramANe puruSazarIra, strI zarIra, athavA saMyukata zarIra AlaMbana rUpe levAmAM Ave che. AvI upAsanA karanAra sAdhakenA piMDanA puTe palaTAya che, prANadi kriyAtaMtranI zakita khIle che, IndriyonI jJAnazakti vikAsa pAme che, ane buddhine vijJAnamaya koza je malinasatvA prakRtithI sAmAnya nemAM bharela che te hirasmayakeza rUpe eTale zuddhasattA prakRtithI ghaDAya che. upAdhinuM rUpAMtara thavAthI piMDa-brahmAMDanI ekatA vAte karavAmAM mAtra rahetI nathI, paraMtu siddha dizAmAM Ave che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 ema kahevAmAM Ave che ke suMdarInI athavA zrInI vidyAnuM rahasya uttarApathamAM zaMkarAcAryane prApta thayuM hatuM, ane kailAsa parvata AgaLathI sadAzivanA pAMca AmnAyane sUcavanArAM vegaliMga, bhegaliMga, valiMga, mukitaliMga, mekSaliMga nAmanAM pAMca pratIke, ane zrInuM cakra tathA tene lagatA paMcadazAkSarI maMtra temaNe meLavyo hate. kaulAmatanI apadharmavALI zAkataprakriyAno tyAga karAvI, zAktasaMpradAyanI prAcIna sAmAyikamatanI upAsanAnuM temaNe punaHsthApana karyuM hatuM ane A upAsanAnA sAdhana tarIke "saundaryalaharI" nAmanuM rahasyastotra temaNe racyuM hatuM. saundaryalaharI graMtha 100 zikhariNIvratamAM racAyelo che. keTalAka pAThamAM 103 sudhInA loke che. mUlagraMtha upara lagabhaga 32 TIkAo che. temAM ghaNuMkharI haju mudrita thayelI nathI. mukhya TIkAomAM 1 sahajAnaMdanI aneramA, 2 appadIkSitanI TIkA, 3 viSNupakSI, 4 kavirAjazarmanI TIkA, 5 kRSNacAryanI maMjubhASiNe, 6 kevalyazarmAnI saubhAgyavardhinI, 7 kezavabhaTTanI TIkA, 8 gaMgAharinI tavadIpikA, 9 gaMgAdharanI TIkA, 10 gepIramaNanuM tarkapravacana, 11 garIkAnta sArvabhAma bhaTTAcAryanI TIkA, 12 jagadIza TIkA, 13 jagannAtha paMcAnananI TIkA, 14 narasiMhanI devI tathA viSNupara TIkA, 15 brahmAnaMdane bhAvArthadIpa, 16 malabhaTTanI TIkA, 17 mahAdeva vidyAvAgIzanI TIkA, 18 mAdhava vaidyanI TIkA, 19 rAmacaMdranI TIkA, 20 rAmAnaMdatIrthaMkRtA TIkA, 21 lakSmIdharakRtA lakSmIdharA TIkA, 22 vizvabhara TIkA, 23 zrIkaMThabhadakutA TIkA, 24 rAmasUrikRtA TIkA, 25 DiDima TIkA, 26 rAmacaMdramizrakRtA TIkA, 27 ayyatAnaMdakRtA TIkA, 28 sadAzivakRtA TIkA, 29 zrIraMgadAsakRtA TIkA, 30 goviMdatakavAgIzakatA TIkA, 31 pravarasonanI sudhAvidyotinI, 32 prAga pati sahita maMtra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 A sarva TIkAomAM uttamottama lakSmIdharanI lakSmIdharA nAmanI mAMka 21 vALI che. zaMkarAcAryane vidyAnuM bIja upaniSadamAMthI maLyuM che, tenuM poSaNa AraNyakanA graMthothI thayuM che, ane aMkura temanA paramaguru gADapAdanAM zrIvidyAsUtramAMthI ane subhadayaprakaraNamAMthI ugI nIkaLyuM jaNAya che. A prAcIna gurujananA AdhAra vaDe A maMtrasArastuti emaNe racI che. A stutinA be khaMDa che. prathama zlokathI mAMDI ekatAlIsa loka parvatanA bhAgane brahmalaharI athavA AnaMdalaharI kahe che; uttarAkhaMDane zRMgAralaharI kahe che. brahmalaharI athavA AnaMdalaharInA khaMDamAM zivasvarUpa, zakitasvarUpa, zivazakitanuM yugma, zakita vinA zivanI kriyAzakitane abhAva, zakitanuM sthUla, sUkSma ane para rU5, sthUla rUpanuM sAlaMkAra anusaMdhAna, parama ziva sAthe tene akhaMDa saMga, sahastrArapadyamAM tenI sthiti, zacakranuM svarUpa, SacakramAM devInA rUpanI bhAvanA, sindaryamahimA, strIvasyakara prayAga, kAvyasiddhikara prayoga, viSajvaraharaH prayAga, sAyujyaprAptiprAga, devInuM guNamUrtiothI para svarUpa, teno AjJAcakramAM prabodha, mahAlayamAM paNa devIne ziva sAthe vihAra, sakalakriyAkalApane devIpUjanamAM viniyega, devInuM pativraya, devI sAthenA tAdAmyanA anusaMdhAnanuM phala, devItaMtra, devI maMtra, zivazakitane saMbaMdha, devInuM sahastrArathI nIcenAM AzA, vizuddha, anAhata, maNipura, svAdhiSThAna, ane AdhAracakramAM karavAnI bhAvanAo vigere viSayo Ave che. uttarakhaMDamAM devInA sthUla rUpanAM aMgapratyaMganI bhAvanAo ApI che. kirITa, kezapAza, sImaMtasaraNi, lalATa, bhUmadhya, dRSTi, karNayugala, galasthala, kuMDalabhUSaNa, nAsA, ei, vadana, jihA, tAMbUlakavalana, bhASaNa, kaMThanI rekhAtraya, bhuja, kara, stanayugma, hAra latikA, stanya(dhAvaNa), rAmAvali, nAbhi, madhya, valitraya, nitaMba, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 jAn, aMdhA, caraNa, samagra zarIra, e pramANe sarvAMgasuMdara rUpanI bhAvanA, ane tenAthI sUcita tattanI bhAvanAnI siddhinAM phalo. varNavyAM che. caMdramaMDalamAM devInI bhAvanA, devacaraNupUja, devInuM adbhuta pativratya, caraNajalanI abhyarthanA, devIbhaktamahimA, ane svAhaMkAranirAkaraNa pUrvaka stotrane upasaMhAra Ave che. upalaka vAMcanArane A zleke uttama khaMDakAvya rUpe lAge tevA che, paraMtu temAM rahasyabhAve guMthyA che, ane zaktinA divya svarUpanI mAMtrika upAsanA ane dhyAna karavAnI paddhati temAM zaMkarAcArya goThavI dIdhI che. keTalAka kemAM gAdi zAstranA saMyamanAM sUkSma lakSaNo ApyAM che, ane zrIvidyAnI paMcadazAkSarIne uddhAra karI maMtranuM SaTacakra sAthe, canuM zrIyaMtra sAthe, zrIyaMtranuM SoDaza nityAnA kAlacakra sAthe, ane mAMtrika athavA upAsakanuM maMtradevatA athavA upAsya parA devatA sAthenuM ekIkaraNa kevI rIte thAya che, e rahasya lakSaNAvRttithI skuTa karyuM che. - kavi bAlAzaMkare A stotrane samalaikI bhASAMtaramAM utAryuM che, ane mUla kenA bhAve ghaNuM camatkRtithI gujarAtI bhASAmAM utArI ApyA che. gheDA divasa upara bhI mahArAjanA graMthe mane jovA maLyA, temAM laharI nAmano graMtha upalabdha thAya che. te saundaryalaharInuM nAmAMtara che. lagabhaga base varSa upara thayelA A gujarAtI bhASAntara sAthe lagabhaga beMtALIsa varSa upara thayelA kavi bAlanA bhASAtarane sarakhAvatAM samajAya che ke mIThuM karatAM kavi bAla kavi tarIke vadhAre caDhIAtA che. nIcenuM eka udAharaNa basa thaze - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUla bleka mIThugu bhASAntara mAi jevu nirA | kIze vAMkI dhIrI hasata udare mandahasite pAtaLI ghaNuM. himA vire 866pa4-TI taTe paheLA, kaThina kucatade mA surata bahu baNI, surA tanya mArgo pRthuri - svabhAve che AvI, sarasa phula godavi jevI kuMLI bhaNI, katra rAjonati | jagadurakSA kAme vilasI kaI zakti riNAM . ziva taNI. kavi bAlanuM bhASAntara, dise vAMkI keze paNa prakRtithI tuM sarala che, kaThorA kuce che, ziriSa kulazI kamaLa cite atikSINA maLe, atiza skula nitaMbaviSaye kayA zaMbhunI tuM yapi dIsatI, kAti aNe mUla zlokamAM vakratA ane saraLatAno, kemalatA anekAThinya, tanutA ane vizAlatA, dayA ane krodhano virodhI bhAva avidha rUpe devInAM gAtrAmAM zI rIte saMniveza pAmyo che tenuM camatkRtivALuM varNana che. kezamAM vakratA ane maMda hasavAmAM saralatA, uttamAMgamAM goThavI che. aMdaranA hadayanI kamalatA ane bahAranA kucamaMDalanI kaThinatA vakSasthalamAM ANuM mUkI che; keDamAM tanatA ane nitaMbamAM vipulatA nIcenAM gAtrAmAM goThavI che; ane manebhAvamAM karuNuM ame bahAranA zarIranA raMgamAM lAlAza batAvI camatkRti ANuM che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 mIThue bhASAntaramAM gAtrone anukama badalI pahelI paMktimAM mUlanI trIjInA pUrvArdhane bhAva, bIjImAM mUlanI trIjInA uttarArdhana bhAva A che, ane chellImAM kahyuM ane aruNanI virAdha chAyA lAvI zakayA nathI. kavi bAlanuM bhASAntara bhUlane sArI rIte anusare che, paraMtu "maMdahasita" zabda mUlano lepa pamADe che. mUla graMtha sarvaza vivaraNa sAthe mIThanA ane kavi bAlanA bhASAntara sAthe prasiddha karavA yogya che. zAkata saMpradAyanA zuddha sAmayika sAhityarUpe sindaryalaharI eka apUrva graMtha che. mUla graMtha zaMkarAcAryane che ke anya koI draviDa kavine che, e bAbata mATe vivAda saMskRtajJa paMDitamAM cAlelo che. paraMtu upara lakhelA ghaNuM TIkAkAre zaMkarAcAryanI ja te kRti che ema kahe che. vizeSa purAvo rAjazekhara kavi(I. sa. 900)nI eka ukti sUktimuktAvali( jalpaNa kavinI teramA saikAnI kRti )mAM nIce pramANe che, temAMthI maLI Ave che - sthitA mAdhvIkapAkatvAnnisargamadhurApi hi kimapi svadate vANI keSAMcid yadi shaaNkrii|| A zlokamAM je zabda upara zleSa che. zaMkaranI vANuM svabhAvathI madhura chatAM temAM mIThI madirA jevo moha rahI jAya che. A mugdha karanArI zAMkarI vANuM kaMI prasthAnatrayanA bhASyanI nathI, paraMtu temanAM A sandaryalaharI vigare rahasyastotrAnI che. bIjuM kAraNa zaMkarAcAryanI kRtinA samarthanamAM evuM che ke kumaLoca graMtha gADapAdane upalabdha thayo che. te kenuM vistRta svarUpa sindaryalaharImAM che. paramagurunI kRti zaMkarAcArye vistRta karI hoya, e svAbhAvika che. gADapAda vilAnA upAsaka hatA, e nirvivAda che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 trIjuM kAraNa samarthanamAM evuM che ke sahajAnaMdanAthanI manoramA TIkA ghaNuM jUnI che. te TIkAne ullekha kaivalyAzrama pitAnI TIkAmAM kare che, ane lakSmIdhara (I. sa. 150432) paNa kare che. A sahajAnaMdanAtha saccidAnaMdanAthanA ziSya che, ane saccidAnaMdanAtha zragerI maThanI guruparaMparAmAM Ave che. sahajAnaMdanAtha gurupAraMparyathI vidyA prApta thavAne ullekha kare che, ane temAM zaMkarAcArya Adi gurusthAne jaNAve che. (6) sarvatra svataMtra zrImannusiMhAcArya (I. 1858-1897). gujarAtanA vizuddha dharmapravartakemAM zrImannasiMhAcAryajInuM sthAna ghaNuM ucuM che. zreya sAdhaka adhikArI varganI sthApanA thayA pachI A divya mahApuruSe pitAnA tAtvika nizcaye siddhAntasiMdhu, bhAminI bhUSaNa, paMcavaradattAnta, tribhuvana vijayI khASya, surezacaritra, satIsuvarNa, sanmitra prati pa ityAdi aneka prakAranA sAhityamAM spaSTa karyA che, ane te uparAMta vedAntazAstranuM sAdhanAzAstra kahIe to cAle tevA maMtrazAstranA agamya siddhAntanI spaSTatA teozrIe adhikArI sAdhake AgaLa pravacana vaDe ane AcAra vaDe siddha karI che. temanA vipula sAhityanuM avalokana karanArane nIcenA muddA sAmAnyavedAnta prakriyA karatAM vilakSaNa sAdhanazreNanA sthApaka jaNAyA vinA nahi rahe (1) vyavahAra ane paramArtha dharmamAM dAMpatyoga atyanta mahatvane che, ane zuddha gRhasthAzramanI kasoTImAM jeo pAra utaryA nathI temane tyAgadharmane adhikAra nathI eTaluM ja nahi paNa evA tyAgIo A vizvamAM bhArabhUta ane anartha karanArA che. (2) strI jAtinI niMdA dharmanA rahasyathI vimukha rAkhanArI che, ane jJAnapratibaMdhaka che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 (3) mahezvaranI mAyAzakti sAmAnya vedAMntio viM karanArI mAne che tevI nathI, paraMtu caitanyapakSapAtinI che. (4) A divyazaktinuM svarUpa ane vaibhava maMtramArga vaDe spaSTa thAya che. A sarvataMtrasvataMtra zrImannasiMhAcAryajI paramAtmazakitanuM nAma "svabhAvasAmarthya' kahetA, ane teo te sAmarthyane lokaprasiddha prakRtizakitathI vivikata karatA. teozrInA abhiprAya pramANe paramAtmA vizvano AvirbhAva karavAmAM "svabhAvasAmarthya " vaDe pravRtta thAya che. A "svabhAvasAmarthya ane tAtriko cinmayI athavA saMvinmayI zakita kahe che. A vastubhUtA zakitanuM rUDha nAma mahAmAyA zakita che. chanA baMdhananA hetu rUpa te zakita kharI rIte nathI, paraMtu pAzavimocana arthe te zakita maLe che. AcAryazrInA zabdomAM kahuM te - "IzvaranI mAyAzakti IzvarAbhimukha thanAra prANuonA sUkSma saMskArane hareka prakAre sthUla sUkSma bhega dvArA nivRtta karI, tene pitAnI sattAthI bahAra kADhavA prayatna kare che. kAraNa ke sUkama viSayavAsanAnA bhAva paryata te prANIne sarvajJa Izvarane sAkSAtkAra thato nathI. tethI te prANunA sUma saMskAranA anukUla siddhi Adi vibhava dvArA te mAyAzakti te prANIne yukta kare che, paNa vartamAna puruSArthanI nyUnatAvALo te prANuM ghaNuM kALathI aprApta evA siddhidvArA prApta thanArA apUrva vibhone bhogavavAnI icchAne AdhIna thaI mAyAnI pradhAna sattAmAMthI na nIkaLatAM putaH temAM adhika pravezane kare che. tethI te prANuM pitAnA prApha saMskAra tathA vartamAna puruSArthanI nyUnatAnA yoge IzvarAbhimukha thavAmAM pAchA paDe che. tema chatAM paNa sasathI vimukha evA te avicAravAna gAbhyAsI e yogathI bhraSTa sirAmamAM pazcAttApane karatA mAyAzaktine viSe dezane Ape che. x x x x ATaluM kahyAthI e siddha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 thayuM ke adhikArIe nirlobha ane aDaga thaI IzvarasAkSAtkAra : paryata vahyA javuM; te tevA nirlobha prANune mAyAzakti kApaTya kiMvA balAtkAra karatI nathI. x x paramezvaranI rANurUpa mAyAzakti potAnI maryAdAnA pramANa sudhInA padArtho ApyA pachI asatiSane prApta rahelA prANIne sAkSAta Izvara saMmukha thavA kiMcita paNa virodha kastI nathI. tethI IzvaranI prAptimAM prANune anadhikAraja kAraNa hoya che, mAyAno doSa nathI." AcAryazrI pote zAkta saMpradAyanA athavA ziva saMpradAyanA athavA koI paNa saMpradAyanA baMdhanavALA na hatA. temanA siddhAnto ghaNuM vyApaka ane gaMbhIra hatA, ane te vaDe anya saMpradAyanA maryAdita siddhAntonI gyAyogyatAnI kasoTI thatI hatI. temanA pitAnA tAttvika nirNaya keTalA aMzamAM zAkta siddhAntanA piSaka ane samarthaka che eTaluM darzAvavA pUrate atra prayatna karyo che. koI paNa sAMpradAyika siddhAntanI kasoTI kevaLa Agama vaDe thatI nathI, kevaLa tarka vaDe thatI nathI, tema kevaLa vyaktinA anubhava vaDe paNa. thatI nathI. paraMtu Agama, tarka, ane anubhavanI ekavAkyatA vaDe ja thAya che. tevI kasoTI zakitavAda saMbaMdhamAM zrI manusiMhAcAryajInA prasannagaMbhIra graMthothI thaI zake che eTaluM ja kahevAnuM tAtparya che. (7) zAkta AcArazAktasaMpradAyanA AcAre tathA bhaktine pracAra ziSTarItithI nAgarAmAM mULathIja peThelo jaNAya che. nAgara mAtranA kuladeva hATakezvara ane kuladevI aMbikA gaNAyAM che. jUnAgaDhanA divAna raNachoDajIe caMDIpAThanA garabA lakhyA che, ane kAThIAvADanI ka (juo siddhAntasiMdhu prathama rana pR. 119. 120.) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laDhAImAM hAthe zakivaca bAMdhI laDyA che. devI mAhAmyanA anuvAda karanArA kavi premAnaMda pachI ghaNuM thayA che. navarAtrinA prasaMge kuMbhasthApanA, garabAnI pratiSThA javArA vAvavA, saMghanA prasaMge aMbAjImAM niyamita javuM, tyAM bhavAI vigere karavI vigere aneka AcAre nAgarAmAM vidyamAna che je ke krama pUrvaka te ghasAtA cAlyA che. svargastha bheLAnAthabhAI prArthanAsamAjanA ekezvaravAdI thayA te pUrve zivazaktinI mUrtinA paramabhakta hatA. amadAvAdanA vaDanagarA nAgara brAhmaNa bAlAjI bhagavAnajI davee aMbikA kAvya tathA aMbikenduzekhara kAvya chapAveluM che. temAMthI ghaNuM jUnA garabAo maLI zake ema che. sAThodarA nAgara jJAtinA garabAonA saMgrahamAM ghaNuM garabA mAtAjIne lagatA maLe che. nAgarenAM keTalAMka naDIAda, amadAvAda, vigere sthAnanAM kuTuMbamAM daza mahAvidyA paikI kaI kaI vidyAnI paraMparAgata upAsanA cAlatI AvelI hoya che. temAM bAlA tripurA, zrI vivA, bagalAmukhI vigere vidyAonAM yaMtro tathA paTalo paNa maLI Ave che. aMbAjImAM nAgane pUjAmAM prathama haka ane naivedya dharAvavAmAM agrabhAga suprasiddha che. tevI rIte rAyakavALa brAhmaNemAM lalitA devI, zrIgaDhamAM, zrImALImAM lakSmI devI vigere jJAtidevIonAM pUjana arcana cAlyAM kare che. bhAlaNa kavi paNa zAkta hatA ane bAlAnA upAsaka hatA ema jaNAya che. paraMtu A sarva zAkta AcAronI pIThamAM rahelA zAktasaMpradAyanA siddhAMtenA marma taMtrazAstranA ajJAnane lIdhe bhUsAI gayA che, ane te te AcArene pALanAra bhaktajanene te te devInA maMtra, yaMtra, paTala vigere bAbata pUchavAmAM Ave che te tenuM sarahasya pratipAdana karI zakatA jaNAtA nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 prakaraNa 13 mu zaktinI upAsanAmAM pravatA traNa bhAvA yadu kumArI maMdrayate yad yoSit pativratA, ariSTaM yatkiMca kriyate agnistadanuvedhatu // ( a. A. ) mUla vedathI mAMDI hAlanA gujarAtI sAhitya paryaMta jyAM jyAM zakitavAdanuM cintana che te vicArI jotAM sahaja samajAze ke hindu dharmanA aneka saMpradAyA ane pathaiA chatAM, te samAM zaktivAda eTalA badhA ADeavaLA guMthAyelA che ke hindu dharmanI prANanADhI kahIe te zaktinA svIkAramAM che. jemAM pAruSa bhAvathI devanu yajanapUjana thAya che tyAM paNa te te devanI adhAganA rUpe zaktine svIkAra che. jo samudramAM maryAdAzakti na hAya, jo AkAzamAM vyApakatA zakti na hoya, jo brahmadevamAM sarjanazakti na heAya, jo viSNumAM pAlanazakti na hoya, jo rudramAM saMhArazakti na heAya, jo gurudevamAM tArakazakti na hoya, jo buddhamAM kheAdhakazakti na heAya, ane jinamAM yAzakita na heAya, teA samudra, AkAza, sUrya, candra, brahmA, viSNu, rudra, guru, buddha, ane jina kaivala zabdASya vikalpa ja rahevAnA, paraMtu vastubhUta padArtha gaNAya nahi. divya padArthonI divyatAnuM khIja zaktitattvamAM che, ane te zakti eTale kAryaka vavALuM cetanabaLa samajavAnuM che. zAkta siddhAntanA prakaraNamAM vicArI gayA te pramANe zakti e brahma vastunA aMtargAmI ane bahirgAmI dharma che, ane brahmavastu te dharmI che. vastune dhama tarIke vicAratAM zaktinI bhAvanA prakaTa thAya che, dharmAM tarIke vicAratAM zivanI bhAvanA prakaTa thAya che. paraMtu 10 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 jema upara kahelA samudrAdi padArthInI maryAdA vigere dharmAM khAda karatAM dharmI svarUpa samajAtuM nathI, tema zivasvarUpa zaktine Azraya lIdhA vinA samajAtuM nathI. jema nyAyavaizeSikamAM guNAnA AdhAra tarIke dravya padArtha che, jema sAMkhyAmAM satvAdi guNatrayanA sAmya vaDe ja prakRti padArtha che, jema vedAntIomAM mAyAnA saMbaMdha vaDe ja saguNa brahmanA bhAva prakaTe che, tema zavAmAM ane zAtAmAM zakti vaDe zavanuM zivatva, ane zaktinuM saiAbhAgya ghaDAyuM che. A pramANe zaktitattva e brahma vastunA ravabhAvadhama che. tA paNa te dhanu cintana karavA svataMtra padArtharUpe tene zAtA raju kare che. jema AyurvedanA zAstramAM mukhya dehanA kAI avayavane naitra, hRdaya, kahyuM vagerenA vizeSa vijJAna arthe khAsa abhyAsa thAya che, tema adhyAtmazAstramAM paNa brahma vastunA A svabhAvadhanuM vizeSa vijJAna meLavavA khAsa upAsanA thAya che. A upAsanAmAM mUla 'gI eTale dharmInA anAdara athavA avIkAra nathI. netrAdi avayavAnA khAsa abhyAsa karanAre samagra dehamAM tenI kyAM sthiti che, ane vA upayeAga che e vastuta: bhUlavuM joie nahi; tema brahma vastunA zAtaravabhAvanuM cintana karanAra brahmavastunA niSkala svarUpane avagaNanArA hAvA joie nahi. paraMtu ApaNu jIve te niSkala, nirAkAra, niprakAra, nirvizeSa brahmavaratu tenI kalA, AkAra, prakAra, athavA vizeSa vinA anubhavamAM AvatI nathI, mATe sakala, sAkAra, saprakAra, ane vizeSa rUpe brahmavastu dhyAnanA ane jJAnanA viSaya rUpe laie chIe. brahma vastune sakala, sAkAra, saprakAra, savizeSa rUpe rajI karanArA svabhAvadhamane zakti evI saMjJA ApavAmAM Ave che, ane rahasya vettA tenAM hetugala dhaNAM nAmeA Ape che:---- nAgAnandasUtramAM A zaktine 1 vimarza, 2 citi, 7 caitanya, 4 AtmA, 5 svarasa udaya pAmanArI vAdevI, 5 parA*jIe-manalastutiyAvasthA mArAmarImevatAH(tripurArahasya) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAku, 6 svAtaMtrya, 8 paramAtmA pratinI unmukhatA, 9 ezvarya, 10 sattava, 11 sattA, 12 phurattA, 13 sAra, 14 mAtRkA, 15 mAlinI, 16 hadayamUrti, 17 svasaMvida (eTale AtmabhAna), 14 spaMda, vigere nAma ApavAmAM AvyAM che. paraMtu A sarvemAM rUDha saMjJA zakti che. A zakti nathI puruSa, nathI strI, ke nathI napuMsaka. A traNe prakAranAM liMgavALAM sacetana zarIrIomAM zaktine kuMDalinI rUpe gupta vAsa che, te paNa zAstrano evo abhiprAya che ke strI, puruSa ane napuMsakamAM sAmAnya kalAo rUpe rahelI A zakti pitAnA vaibhavamAM strI zarIramAM vizeSa jhaLake che. zaMkarAcArya prapaMcasAra( prathama paTala 24-28)mAM varNave che keH "dehIonA dehamAM ane deha bahAra caitanyanuM pUraNa karanArI, AtmasaMvedana rUpA A zakti, gunA prabodhathI dazya bane che, eTale anubhavamAM Ave che. jema AkAza ane aMdhakAra hAtha lAMbA karavAthI pakaDAtAM nathI, tema svarUpAnubhava rUpA zakti paNa pakaDAtI nathI. A zakita puruSa, ane napuMsakamAM paNa samAna rIte vyApta chatAM strI jAtimAM vizeSa rUpe prakaTIkaraNa pAmelI che. sAMkhyo jene pradhAna kahe che, tenuM bIjuM nAma zakti che, te tamane (devane), ane mane (brahmAne) nitya vaLagelI chatAM tamArA ane mArA maryAdAvALA svarUpanuM atikramaNa karanArI che. te zakti te huM chuM, tame paNa che, ane sarva vedyavastumAM paNa te che. pralayakALamAM paNa sacarAcara jagatane potAnI aMdaralAvI mUke che. kharekhara te parAzakita pote pitAne jANe che, ane tene bIje kaI jANanAre nathI." uparanAM ramya vAkayamAM caitanyazakti sarva prANI padArthomAM vidyamAna chatAM strI zarIramAM adhika jhaLake che, ema samajAvavAmAM AvyuM che. A siddhAntamAM ze hetu samAyelo che ? zuM trIjAtinA puruSa jAtine thatA AkarSaNane lIdhe AvuM mantavya ThasAvyuM che ke bIjo koI hetu che? kharekhara zAkta siddhAntamAM strInI mahattA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 tenA bhAgya paNa upara nathI, paraMtu tenA dhAraNa ane poSaNa ApanArA svabhAva upara rahelI che. jagatakAraNane keTalAka nimitta kAraNa mA che, keTalAka upAdAnakAraNa mAne che, ane keTalAka abhinnanimittopAdAnakAraNa mAne che. pahelI be bhUmikAmAM tavAda che, ane te nyAyavaizeSikAdi vicAramAM, ane sAMkhyAdi prakRtikAraNavAdIomAM svIkArAyelo che. paraMtu trIjI bhUmikAmAM advaitavAdane Azraya che. temAM paNa mAyAvAdI vedAntImAM mAyAnI jaDatAne svIkAra che, ane zaktivAdI advatIomAM zaktinI cetanatAne svIkAra che. brahmanI kevala jJAnazakti uparAMta IcchAzakti ane kriyAzakti paNa cheA mantavya zAktonuM bahu daDha che, eTale sAMkhyonI prakRti jevI ekalI kriyAvALA zAktonI zakti nathI, tema vedAMtInI mAyA jevI jaDa paNa nathI, tema kevala sAMkhenI puruSanI taTastha citi jevI. paNa zAktonI zakti nathI. zAktonI zaktimAM sAM nuM prakRtinuM sarvoza kartutvabala che, vedAntIonI AtmarUpa cicchaktine samAsa che, ane sAMonA puruSanI prerakabalavALI, paNa niSkriya jevI jaNAtI paruSabhAvavALI, icchAzakti paNa che. A irachAjJAna ane kriyAbalanuM mUlakendra adhikaraNamAM raheluM hovAthI zaktine strInuM rUpaka ApavAmAM Ave che. adhikaraNasAdhanA loke brI-styAyati asyAM garbha iti kartRsAdhanazca pumAn / saMstyAna vivakSAyAM strI, prasavavivakSAyAM pumAn / ubhayoravivakSAyAM napuMsakam // e vAkayamAM suMdara vyutpatti karavAmAM AvI che ke adhikaraNane sAdhanarUpe lokamAM strI levAya che, kAraNa ke tenA zarIramAM garbha vistAra (spAyara) pAme che; kartAnA bhAvamAM lokamAM puruSa saMjJA apAya che, kAraNa ke te kartA aMdara pese che. A pramANe vistAra karavAno muddo jaNavo hoya te rI; prasava karavAnA dharmane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 muddo raju kare hoya tyAre puruSa, ane jyAM baMnemAMthI eka paNa pAvane prakaTa karavAnuM na hoya tyAM napura, A vyutpati uparathI samajAze ke jagatanA nimittakAraNa tarIke vastune oLakhAvavAmAM ziva, Izvara, viSNu-ityAdi puruSabhAva batAvavAmAM Ave che; upAdAnakAraNa tarIke vastune oLakhAvavAmAM zakti, IzvarI, nArAyaNuM ityAdi strIbhAva batAvavAmAM Ave che; ane jyAM jagatanI utpati Adi prakriyAne sparza nathI evA tasvabhAvamAM napuMsakabhAve brahma-evI saMjJA ApavAmAM Ave che. A vicAraNane dhyAnamAM rAkhavAthI zAktavAdanA marmo strI vigerenA bhAgyabhAvamAM nathI, paraMtu mUlavastunA UMDA pUjyabhAvamAM rahelA samajAze. have jyAMthI zAktasaMpradAyamAM upAdAnakAraNa *upara eTale adhikaraNanA bala upara bhAra mUkavAmAM Ave che, tyAMthI sacetana strIzarIra pUjyatAne AdhAra bane che. A pUjyatA zAkto traNa bhAvamAM darzAve che ane AcAramAM paNa mUke che. prathama bhAva te kaumArIne, bIjo bhAva subhagA athavA pativratA saubhAgyavatI strIne ane trIjo bhAva te mAtAno athavA jananIne. zAktasaMpradAyamAM cirachaktine bAlAnA rUpamAM prathama bhAva ane temAM icchAzaktinuM prAdhAnya; sundarInA rUpamAM bIjo bhAva ane temAM kriyAzaktinuM prAdhAnya, ane kAlInA rUpamAM trIjo bhAva ane temAM jJAnazaktinuM prAdhAnya; A traNe bhAvanuM jyAM kendra thAya che temAM parA zakita, pUrA vAk ityAdi bhAva vaDe turIya padane prabaMdha thAya che. vAmA, jyeSThA, raudrI, ane ambikA; mahAsarasvatI, mahAlakSmI, mahAkAlI, ane parA devatA; vaikharI, madhyamA, pazyantI, ane parA-vigere aneka bRhamAM mUlazaktinA prakAre darzAvI sAdhakamAM je je guNadharmanI khAmI hoya te te pUrI karavA sArU maMtravidyAne prayoga zAktomAM hoya che. laukika puruSArtha traNa-dharma artha ane kAma; tene sadhAvanArI vidyAo Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 paNa traNa phUTamAM vaheMcAya che. ekane dharmapadA vidyA kahe che jenuM nAma vANabhavaTa, bIjIne arthapradA jenuM nAma kAmara, trIjIne kAmapradAvidyA kahe che jenuM nAma zAktakUTa kahe che. pratyeka sAdhakane dharma, artha ane kAmanI jarUra che, ane tenuM paraspara avirodhI bhAvathI sevana karavAmAM upAsanAnI cAturInI jarUra che. dharmano agninI daza kalA sAthe, arthane sUryanI bAra kalA sAthe, ane kAmane candranI soLa kalA sAthe saMbaMdha hoya che. A kAraNothI traNe puruSArthane samayasara, ane yogya dezamAM prApta karAve teTalA sArU zAktomAM paMcadazAkSarI maMtra traNa phUTamAM, traNa timAM, ane ADatrIsa kalAmAM vaheMcI aneka rIte upAsanAnA kramathI sAdhavAmAM Ave che, ane tene sRSTikramathI ane saMhArakramathI,-visargabhAve, ane bidubhAve-- svAdhyAya karavAmAM Ave che, eTale japa karavAmAM Ave che. ane te sAthe bhAvanA paNa karavAmAM Ave che. paMcadazAkSarI maMtrane traNa phUTamAM jeNe sAdhI siddha karyo hoya ane jenA dharmArthakAma prApta thavAthI jene viSayone moha chUTI gayA hoya evA uttamAdhikArIne arthe SoDazI maMtrane prayoga sAyujyamekSa ane kevalyamekSane arthe vidhAna karavAmAM Ave che. zaktinA tripurA, mUlaprakRti, ambikA, zrIdurgA, bhuvanezvarI vigare upAsyabhedonI upAsanAnA vividha prakAre prapaMcasAranA navamAthI te paMdaramAM paTalamAM ApavAmAM AvyA che. A zaktinI mukhya paMcadazAkSarIthI thatI upAsanAmAM kumArikAzarIramAM, ane prauDha purabrIo athavA mAtRzarIramAM sAdhakane A maMtrane atra prakAza karavAnuM prayojana nathI, kAraNa ke te bhASAnA niyamathI samajAya evA nathI. je akSaranA rUpamAM lakhAya che ane japAya che te paNa tenuM mAtra sthUla rUpa che, tenuM sUkSma ane para rU5 piMDanAM mUlAdhArAdi cakkAmAM maMtrAdayanA kramathI prakaTa thatuM, ane laya pAmatuM gugamya gaNAya che. zAkatanuM zuM mantavya che te samajavA purata ja atra prayatna che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 pUjyabhAva bAMdhI, nitya ane naimittika rIte A traNe prakAranI strIone divyAbhUSaNa, arcanAdi vaDe satkAra karavAno niyama vidhi hoya che, A AMtara upAsanA ane bAhya arcanamAM samAnabhAvathI ane samAnaguruthI dIkSita sAdhaka-sAdhikA samAna dharmAcaraNathI satvara kriyAsiddhi karI zake che, jemAM sAdhikAe potAnA patinA zarIramAM zivabhAva, ane sAdhake potAnI patnInA zarIramAM zaktibhAva sthApavAnI agatya mAnI che. A paraspara pUjyabhAva siddha karavA sArU patine strIstotra, ane patnIne bhastAtra zikhavavAmAM Ave che, ane tenA rahasyanuM bhAna guru taraphathI samajAvavAmAM Ave che* jayAre - vidyAH samastAstava devibhedAH khiyaH samastAH sakalA jagatsu e devI mahAbhyanA loka pramANe saghaLI vidyAo ane saghaLI strI vyaktio jyAre bhagavatInAM rUpa samajAya che, tyAre ja cothA mokSa puruSArthanI prAptine adhikAra maLe che, evuM zAstonuM mAnavuM che. AvuM rahasya-jJAna ApanArA gurujane puruSavarganA ja hoya che ema nathI, paraMtu strIvarganA paNa hoya che. vedakalamAM kaumArI aMzaNamuninI vApha nAmanI duhitA zakitarahasyanI prabodhaka hatI; agatya muninAM patni lopAmudrA zAkta AgamanAM ghaNAM UMDAM jANanArAM hatAM, ane siddhikeTinAM hatAM; agatyanAM bahena baMdhumAtA paNa sUkSma zAkta vicAraka hatAM: smAtakAlamAM madAlasA jevI mAtAe ane cUDAlA jevI patnIe putrane tathA patine zAta * AvAM ghaNAM rahasyastotra taMtro ane AgAme mAM che. mIThuM mahArAje paNa AjathI baso varSa pahelAM AvAM saMskRtamAM racAM che, ane daMpatIoe paraspara pUjyatAne prakAza karyo che. A sta vedAntIonI strIniMdAne kheTI TharAve tevAM che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15ra rahasyane prabodha karyo che; arvAcIna kALamAM maMDana mizranAM patnI ubhayabhAratI jevI patnIoe tattvanirNaya karavAmAM pati ane gura vacce niSpakSapAta vRtti jaNavI baMnenuM hita sAdhyuM che. AvAM aneka dRSTAnta uttama dharmatatvane jANanArI strIonAM aneka yoginIonAM zAkata AgamamAM AvelAM che. paraMtu strIniMdAmAM tatpara mithyAvedAntIoe ane strInI bhogyadRSTithI mithyAstuti karanArA viSayAMdha rAgI kavioe-strInI vAstava pratiSThA darzAvI nathI. zAkanA uMcA AdarzamAM strI vyavahAradharmanI sahacAriNuM che, eTaluM ja nahi paNa paramArtha dharmanI paNa sahacAriNuM che. zAkanI strI jAti prati ghaNu ja komala daSTi che, ane puruSajAtinA uddhAramAM te ghaNuM uMcA prakAranI madada kare che, evo spaSTa svIkAra che. lagnAdi vyavasthAmAM paNa zAkata ane sarve Agama ghaNuM udAra matanA che. mahAnirvANa taMtramAM (adhyAya. 71-66-67) evuM spaSTa vidhAna che ke - je paraNAvelI kanyAne pati paMDha nikaLe, te rAjAe te kanyAnuM punaH dAna karavuM. A vidhi zive prabodhelo che. paraNuM hoya paNa patinA zarIrasaMbaMdhamAM AvI nA hoya tevI bALA vidhavA thAya to tenA pitAe tene pharI pANagrahaNa karAvavuM. zevadharmamAM A vidhi che." te ja taMtranA navamA adhyAyanA 278 mA zlokamAM kahyuM che ke zaivavivAhamAM vaya, varNa vigerene vicAra khAsa karavAne nathI. strI sapiMDa saMbaMdhavALI na joIe, ane bhartA vinAnI joIe. asapiMDa ane bhartA vinAnI hoya to, zaMbhuzAsana evuM che ke te strI vivAhagya che. tAMtrikanA samakSa, he pArvatI ! tevI varavarNinI strIe zuddhabhAvathI mane patibhAve svIkAra evI vinaMti karavI." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 strIne A prakAre patinA varaNamAM svataMtra adhikAra ziva ane zAkta taMtramAM che. vaidikAcAravALA hinduo A paddhatine adharma mAne to teo svataMtra che, paraMtu taMtrAcAravALA paNa hiMduo che, ane teo brahmazAsana karatAM caDhIAtA zaivazAsanane mAnanArA che. te temane te adhikAra zI rIte vaidike laI zake ? zeva ane zAtAe potAnA AgamamAM svataMtra vyavahAradharmanI zreNio racI che, ane te zreNI pramANe ziva ane zAkato AcAradharma uparAMta vyavahAradharma sAdhe che. prAcIna vaidika sAhityamAM strInI pratiSThA thI tarIke ja mAnI che. zatapatha brAhmaNamAM (11. 4-2) eka nAnI AkhyAyikA mUkI che. prajApati prajA utpanna karatAM manamaya tapa vaDe thAkI gayA, ane baLathI thI utpanna thayAM. te zrI suMdara rUpavALAM prakAzavA lAgyAM. temanI prabhA vaDe ane lAlitya vaDe devo meha pAmyA, ane ane tenA prati tene haraNa karavA devA lAgyA. prajApatine pratyeka deva kahevA lAgyA ke mane varAvo, nahi te ame tene nAza karIzuM athavA laI jaIzuM. prajApatie temane samajAvyA ke A zrI te strI che, tene balAtkArathI harI javAya nahi, tema marAya paNa nahi je te jIvatI rahe, ane prasanna thAya te svecchAvara vare. te uparathI agnie te strIne (1) puSkaLa annAdi bhogya padArtho ApyA, sAme (2)rAjya ApyuM, varuNe (3)sAmrAjya ApyuM, mitre (4)kSAtrabaLa ApyuM, Indra (5)parAkrama ApyuM, bRhaspatie (6)brahmavarcas ApyuM, savitAe (7)rASTra ApyuM, pUSAe (8)saubhAgya ApyuM, sarasvatIe (9)puSTi ApI, tvaSTAe (10)rUpa ApyuM. A sarva vipula saMpattivALI zrIe prajApatine kahyuM ke A badhA devoe ATaluM badhuM ApyuM.prajApatie kahyuM ke yajJa vaDe te te devanuM tuM saMtarpaNa kara. te uparathI daza haviryajJa vaDe, ane daza dAna vaDe deva tRpta thayA, ane strI jAti pratinuM sAhasa karavAnuM bhUlI gayA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15: A nAnI ramujI vAtamAM trIjAtinuM dRza prakAranuM saMgApana jyAM thAya, tyAM devA yajJAdi vaDe la Ape che evA sAra jaNAya che. Adyazaktine kumArI-mAlA-rUpe, satI-yuvatibhAvamAM zivapatnI rUpe, svecchA vidhAta thatAM nAza karanAra kAlI rUpe, punaH vizuddha rati utpanna karanAra varaNanI gaurI rUpe, punaH vizvanAM uddhAraka kumAra athavA kanA janma ApanAra jananI rUpe-ityAdi navAM navAM rUpomAM purANAmAM prakaTa thatAM vAM che, ane A sarva vaNunAmAM kaumArI, gRhiNI, ane jananIA traNa pavitra bhAveAnI khIlavaNI karavAmAM AvI che.. te uparAMta durgAnI bhAvanAmAM mahAparAkramI strI tarIke paNa tenuM caritra AlekhAyuM che. ane saptazatInA caritrayamAM pradhAnadevatAe traNa rUpamAM zuMbha, nizuMbha, mahiSAsura vigere rAkSaseAne sAravAmAM je parAkrama darzAvyuM che temAM rUpaka vaDe zakti strI zarIramAM chatAM akhalA nathI paNa sabaLA che evA bhAva citaravAmAM Anya che, saptazatInI guptavatI TIkAmAM tathA saubhAgyabhAskaramAM zaktinuM sAcuM svarUpa ane mahiSa vigeremAM samAyelA ajJAna, kAma, krodha vigere gupta sa ketAnA spheTa karavAmAM AvyA che. devImAhAtmyanA sakatA ukelavA e ja upAsanAnuM rahasya che. zaktinI upAsanAnA A kumArI, gRhiNI ane jananI-A traNa bhAvAmAM je sAdhakA siddhi meLave che te ziva-zaktinA parama sAmarasyane jANanArA rasikA che. AvA zAktabhAvanA AvezathI kavi bAla svarUpane vimarza karI athavA pratyabhijJA karI gAya che keH X X prema taNA nila jharaNAmAM, karI snAna AvyeA huM Aja, pavitra pUrA pUjana kAje, premapratApe thayA chuM Aja, hRdaya rahI ramatI raDhIALI, auMthI agamagata pekhuM Aja, nRtya kare. hara hara viracI, viNA vajADe vANI Aja. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat x 5 www.umaragyanbhandar.com Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 155 tallIna paramAnaMde pUre, purAM bharyA rasa khelA Aja, mukuTa maNi ravi lacI lacI rahe, madhura grIvA ThamakAve Aja. hRdayahRdayagata aMtara kerI, jANeA bhUlI gayAM che| Aja, navarasa tAMDava navala aneAkhAM, jokhanavaMtAM jANNA Aja. nila manathI vacana lIdhuM'tuM, te sAMbharatuM nathI zuM Aja ? tava maMdira prAMgaNanI rajava, cuMbana kIdhI bhUlI zuM Aja. aMtara bhede aMtaranI gata, javI te nava bhUlIza Aja, khAla premI zaraNAgatane zuM, samala saluNAM che| ziratAja. 17 samasta ciraika rasAtmikAne samasta vidyArUpa sAtvikAne samasta jaileAkaya vinimalAne pramANa premANa premaLAne. F . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 prakaraNa caudamuM zAktasaMpradAya ane bauddhadharma zUnyatA bodhito bIjaM bIjAdU bimbaM prajAyate bimbe ca nyAsavinyAsastasmAd sarve pratItyajam // (mahAsukhaprakAza) AgalAM prakaraNamAM zakitavAde ane tenA upara baMdhAyelA zAkta saMpradAye hindudharmamAM ke prasAra karyo che tenuM svarUpa ApaNe samajI gayA. paraMtu zakitavAda pote tattvavidyAne siddhAnta hovAthI tene nAmAntare ane rUpAntare praveza bIjA aneka dharmomAM thayo che. zAktavAda bauddhadharmanA mahAyAnamAM eTalo badho vyApI gayo che ke hindudharmanI taMtrasAdhanA ane mahAyAna brAhamatanI taMtrasAdhanAnuM pRthakkaraNa karavuM, e kaThina kAma che. sAmAnya zikSaNavALA hinduo ddhadharmanA sAhityane tathA tattvadarzananA sAhityane jANatA nathI, ane je dharma bhAratavarSamAM janma pAmI, bhUmaMDalanA traNa caturthAMza bhAgamAM phelAya te dharmanuM svarUpa bhAratavarSanA manuSya bhUlI gayA eTaluM ja nahi paraMtu bAddha dharma hindudharmano virodhI che evI bhAvanA daDha thaI javAthI baddha dharma prati pUrvagraha baMdhAI gayo. aitihAsika dRSTithI hAlane hindudharma je rUpamAM che te rUpane racAvAmAM baddha dharmo ane bAhatatvajJAne mATe hisso Apyo che. vaidika pazuyone lepa, ahiMsAnuM prAdhAnya, jagatanuM mithyAtva vigare hAlanA hindudharmanA siddhAnta ne sIdhe vAraso vedamAMthI nIkaLI Ave ema nathI, paraMtu vacalA kALanA baddhadharmanI ADakatarI asaranuM pariNAma che. buddhabhagavAnane viSNunA avatAramAM purANoe gaNanA karI, ane jagatanI mAyAmayatA athavA mithyAtvane siddhAnta mahAyAnanA joddhoe nyAyapura sara racelo te zAMkaradAte je ne te svIkAryo. A kAraNathI zAMkara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157 advaitadarzana upara custa sanAtana vedavAdIoe pracchana baddhapaNAne AkSepa karyo. A muddAo niSpakSapAta daSTie hinduoe khAsa vicAravA jevA che, ane dharme hinduone je ApyuM che tenI avagaNanA karavA lAyaka nathI. prAcIna sAMkhyadarzananI asara beha Agama upara ane bhagavAna buddhanA jIvana upara thaI te prasaMge brAhmaNee buddhane bhUmikA racI ApI, ane buddhe cAra AryasamAMdu:khasatya, duHkhasamudayasatya, nirodhasatya, ane mArga satya-brAhmaNanA sAMkhyasiddhAntane nAmAntare ravIkAra karI aSTAMga mArga pate navo sthA; tyArapachI boddha dharmo vijJAnavAdane Azraya laI A dazya jagata mAyAmaya che, ane vijJAna ja parama satya che e siddhAnta zAMkaradAntane badalAmAM Apyo; tyArapachI nityasiddha IzvaravAdanI e avagaNanA karavAthI zAMkaradAntanA nityasiddha brahmavAde kSaNika vijJAnavAdane pAcho haThAvya, ane bematanA grAhya aMzo pirANika hindudharmamAM brAhmaNee praveza karAvya; behadharmanI svataMtra upayogitA bhAratavarSamAM laya pAmI; paraMtu bhAratavarSamAM laya pAmavAnA saMdhie boddhadharmanA navA mahAyAna zarIramAM zaktivAde punaH navuM avataraNa karyuM, ane taMtrazAstra TIbeTa vigere zraddhadharmavALA dezamAM ghaNuM phelAyuM. brAhmaNe ane beho vacce darzanazAstramAM ane AcArazAstramAM ghaNuM Apale thaI che. jema jema sAhityanuM saMskaraNa thatuM jAya che; jema jema-azvazeSa, (i. sa. 78), nAgArjuna (250-320) asaMga (310-390), vasubaMdhu (390-450), * juo padmapurANa vacana--mAthAvAmachAra jI nna bauddhamucyate. azil Influence of Buddhism on Vedanta e nAmane A lekhakane aMgrejI nibaMdha. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 dinAga, ( 450-pa20) zaMkarasvAmI (naiyAyika ) ( i. sa. 550 ) yuddheAya, dharma kIti, vigare zaMkarAcAyaOnA pUbhAvI Ad vicArakAnA graMthA prasiddhimAM AvatA jAya che, ane jema jema bAda zilAlekhA, ane stUpa, vihAra vigerenA avazeSa! jaDatA jAya che, tema tema ApaNI dRSTi udhaDe che. bodhane hindudharmamAMthI pRthak pADavA, e muzkelInuM kAma che. bhAratavarSamAM bedhama hindudharmanA saMpradAyarUpe prakaTa thaI temAM ja te zamI gayA che. bAdhama nA taMtrasaMpradAya A muddAnI sAkhItI Ape che. brAhmaNAnA prAcIna vedadhama mAM kama vaDe pitRyAna ane upAsanA vaDe devayAna prApta thAya che evuM mantavya hatuM. pitRyAne gati karAvanAra sAdhanane dhUmamAga eTale avidyAnA mA` kahetA, ane devayAne gati karAvanAra sAdhanane arcimAga eTale vidyAne mAga kahetA. yAna eTale vAhana, gatinuM sAdhana, athavA gamananA mAga-evA atha thAya che. bhagavAna buddhanA parinirvANa pachI aizAsananA khe mukhya vibhAga paDayA. prathama vibhAganA lakAM vigere dakSiNApathanA anuyAyIAe ati evA pratyekamuddhanI nirvANubhAvanA svIkArI; khIjA vibhAganA eTale TImeTa vagare uttarApathanA, ane cIna jApAna vigare pUrvanA dezeAnA anuyAyIoe kheAdhisattvanI leAkeAttara kalyANa karavAnI, ane yuddhanI trikAyanI ( dha kAma, sabhAgakAya, ane nirmANukAya ) bhAvanA svIkArI. prAcIna dakSiNApathanA aiddAnA saMpradAyanuM nAma hInayAna paDayuM, ane uttarApathanA tathA pUrva dezanA anuyAyIonA saMpradAyanuM nAma mahAyAna paDayuM. mahAyAna matanuM sAhitya i. sa. pahelAMnA pahelA bIjA sakAthI racAtuM cAlyuM hatuM, ane temAM je je dezanA manuSyA vaidhanI maryAdAmAM AvyA temanA peAtAnA mULadhanA saMskArAnA praveza nAmAntare ane rUpAntare thayA. A navadhanAM mukhyasA nIce pramANe vasubaMdhu nAmanirdezasUtramAM gaNAve che, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 1 amitArthasUtra, 2 uttamasUtra, 3 mahAvaipulasUtra, 4 ghodhisatvayAna, 5 buddhayAma, 6 buddhaguhmopadeza, 7 sarva. buddhAnAM piTakam, 8 sarvabuddhAnAM guhyasthAnam, 9 sarvayuddhagarbhasthAnam 10 sarvabuddhatIrtham 11 sarvabuddhadharmacakra, 12 sarvabuddhAnAMdhIradhAtu, 13 sarvabuddhAnAM upAyakauzalyasUtra, 14 ekayAnaupadezasUtra, 15 paramArthasthAnam, 16 saddharmapuNDaroka, 17 utsamadharma. A uparAMta ritapitta, ruMvAvatAQs vigere vijJAnavAdanA mUlaprasthAna rUpa sUtro racAI cUkyAM hatAM. i. sa. nA cethA pAMcamA saikAmAM suvatIrajhanAM bhASAMtare cInAI bhASAmAM thaI cUkyAM hatAM. mULa Arya sarvAstivAdInA sAta peTA saMpradAya, ane AyasamitIya matanA traNa peTApaMthane samuccaya vaibhASika bRhamAM paDe; AryamahAsaMdhinA pAMca peTApa ane AryasthaviranA traNa peTApa satrAntika lUhamAM paDayA. A pramANe ekaMdare aDhAra saMpradAya hInayAnanA thayA. upara gaNavelAM nava dharmanAM sUtromAMthI kanikanA rAjyasamayamAM yogAcAra ane mAdhyamika evI be zAkhAo thaI, je anukrame vijJAnavAda ane zUnyavAdanI hImAyata karanArI gaNAya che. mahAyAna yugAcAra zAkhAnuM mukhya dArzanika sAhitya ghaDanAra maitreya, (I. sa. 270-350), asaMga (I. sa. 370-390), ane vasubaMdhu (I. sa. 390-490) thayA; mahAyAna zrAdhyamika zAkhAnuM sAhitya racanAra nAgArjuna, Aryadeva (32), zAnideva (650) vigere thayA. paraMtu A darzana sAhitya sAthe vyavahAradharmanuM sAhitya brAhmaNonA darzana sAhitya, ane vyavahAra dharmane sAhitya rUpe racAvAnI jarUra hatI. A vyavahAradharma ane AcAradharmanuM bauddhonuM sAhitya brAhmaNanA taMtrazAstrane anusaratuM dhaDAvA lAgyuM che, tenuM kAraNa evuM che ke brAhmaNonA vaidika zAkhAnA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 anuyAyIo varNAzrama dharmanA AgrahI hatA, ane taMtrazAkhAnA anuyAyIo ane temAM paNa rove ane zAkto varNIzrama dhanA AgrahI na hatA. AthI hinduonI taMtrazAkhAnuM sAhitya bauddhone vadhAre sugama ane sarala thaI paDayuM. mahAyAnazAkhAnA tAMtrikAnI eka mukhya zAkhAne vajrayAna athavA mayAna kahe che. vajrayAna athavA maMtrayAnanA navapeTA saMpradAya che: (1) zrAvakayAna, (2) pratyekamuddayAna, (3) dhisattvayAna, (4) kriyAtaMtrayAna, (5) caryAM athavA upAyataMtrayAna, (6) yAgata trayAna, jenA traNa vizeSa vibhAga (7) mahAyAgata tra (8) anuttarayAga taMtrayAna ane (9) atiyeAgata trayAna. A nava yAne paikI pahelA traNa yAna bhagavAna muddanA parinirvANu pachInI traNa samitiomAM nakkI thaI gayelA jevA ja hatA. tyAra pachI padmasa`bhava nAmanA khaudguru tIbeTamAM gayA tyAra pachI khAkInA cha yAnAnA upadeza thayA jaNAya che. A pratyeka yAnanA sAhityamAM cAra siddhAMtA pratipAdana karelA hAya cheH (1) daSTipAda, (2) dhyAnapAda, (3) capAda, (4) lapAda. * yogya prakAre aiAddazAstranI dRSTi meLave, dhyAna meLave ane AcAra pAme tene je kula prApta thAya tenuM vana karanAra chellA traNa yAneA che. temAM paNa mahAyeAga taMtrayAna (sAtamuM) pitRpradhAnataMtra gaNAya che kAraNake temAM puruSabhAve dvicittanI bhAvanA karavAmAM Ave che; anuttarata MtrayAna ( AThamuM ) mAtRpradhAna taMtra che, kAraNa ke temAM strIbhAve kheAdhicittanI bhAvanA thAya che. atiyeAgata tra ( navamuM ) advaitabhAvane lagatuM che. A traNa tatrA ( mahAyAga, * A sAthe sarakhAvA thaivAgamanA vidyApAda, kriyApAda, yeAgapAda, te carcApAda. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 161 anuttara athavA anuyAga, ane atiyAga ) aiAddha siddhAntane AcAramAM zI rIte anubhavavA tenuM zikSaNa Ape che. A traNe taMtrayAnAne vajrayAna athavA maMtrayAna kahe che, kAraNake te traNemAM maMtranu vaja jevuM ameAdha sAdhana vAparavAmAM Ave che. navamu` atiyeAga taMtra ghaNe bhAge gADhapAdanA aAtivAda sAthe maLatuM che, ane advaitasiddhAntanuM sthApana kare che. jagatanuM satyatva, jagatanuM satyAsatyapaNu, jagatanuM vijJAnarUpa, jagatanuM zUnyarUpa-e cAra bhUmikAmAM bahumatanI sAtrAntika, vaibhASika, yAgAcAra ane mAdhyamika prakriyAo caDhatI caDhatI cAle che. temAM chevaTanI kakSA te zUnyavAdanI mAdhyamikanI che. temAM bhUta-bhAtika khAdya padArtho, ane cittacaityarUpa AMtarapadArthoM vAstava satya nathI, paraMtu dekhAva mAtra che. paraMtu je bhUta-bhautika padArthonA ane cittacaityanA niSedha karavAmAM Ave che tenuM adhikaraNa manavANIthI ageAcara che. te padArthAMnuM varNana kAI paNa prakAranA guNa vaDe,tama vaDe thaI zake tema nahi hAvAthI tene mAdhyamikA candra kahe che. saMpUrNa` dRzya jagata-nAmarUpavALu-te vastumAM zamI jAya che. A kAraNathI tene zUnyasa'nA ApavAmAM Ave che. A bAhvonI vastuzUnyatA vedAntIonA brahmabhAva jevI che. aiAddo A chevaTanA tattvane kevalazUnya mAnatA nathI, paraMtu vavata - zUnya mAne che. AthI saMsArI pudgala ( hiMduonA jIva ) jyAre taMtrasAdhanA vaDe citta ane cittanA vilAseAnuM zamana kare che, tyAre ja tene zUnyatAne athavA edhicitA satya anubhava jAge che. A taMtrasAdhanAmAM je vijJAnanAM rUpe prakaTa thAya che. tene " devatA " saMjJA ApavAmAM Ave che; ane je yAnamAM A devatAonA uDDaya ane asta samajAya che tene vajrayAna kahe che. jema hIre| athavA vajra kApavA kiThana che, tema A yAnanA sAdhaka kazAthI DagatA nathI. aDaga, acala sthANu, sthira-e athamAM bahuzAstramAM ya zabda rUDha thayA che. jemake vAsana, vajJAna, vajracitta. 11 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 jyAre vijJAnamaya kadhamAM kAI paNa kalpanA ubhI na thAya ane citta niHspada thaI jAya tyAre vajJAna thAya che. A acala samAdhiprajJA( vasattva )nI pratIti karAvavA pAMca dhyAnISuddhanI mUrti kalpavAmAM Ave che. A bhAvanA sadyojAtAdi paMcamukhavALA zivanI mUrtinI samAna che. pUrva dizAmAM vasatva dhyAnI, dakSiNamAM ratnasaMbhava dhyAnI, pazcimamAM amitAMbha dhyAnI, ane uttaramAM ameAdhasiddhi dhyAnI, ane te upara vadhara dhyAnI muddanI bhAvanA svIkArI che. dhyAnI muddatA eka hAthamAM dhaTa ane khIjA hAthamAM va darzAvavAmAM Ave che. IMTa e samAdhipranAnuM sUcaka che. samAdhiprajJAnuM phala zUnyatA (hinduenI asa'prajJAtasamAdhi ) ane tene upAya te vaheLA, mUla vastu karuNAthI bharka che, ane tene bhAva saMyukata nara-nArInA rUpamAM darzAvavAmAM Ave che. kheo A taMtrayAnanI naradevatAne vadhara kahe che, ane nArIdevatAne vajavArAhI kahe che. zUnyatA ane karuNAnA yAga vadhara-vavArAhInA yugma vaDe darzAvI beddo khuddabhAvane meLavavAnI taMtrasAdhanA race che. A sAdhanAmAM hinduenA taMtreAnI peThe maMDalaracanA, khIjanyAsa, maMtrajapa, muddApradarzana, upacAro, abhizeka. dhyAna vigere samAna rIte karavAmAM Ave che; ane aiddonA kriyAkalApa hindu tAMtrikAnA jevA ja che. mA paNa saMskRtamAM hoya che. mAtra khudevatAnA nAmanA phera hoya che. A sAdhanAnA avidhae peAtAne bhAvanAnuM chevaTanuM kula prakaTa thavAnuM che tenA nirdeza karavAmAM Ave che. jemake:-- * AnI sAthe sarakhAvA hinduonI ardhanArIzvaranI-zivakitanA sAmarasyanI bhAvanA. TIbeTamAM AvI mUrtione cala-ghum kahe che. + jemake:-- sarvatathAgatazrIcakSamAmaMDanaprasarvayoginiibhyH ardhya pratiSThApayAmi svAhA / pratiSThApayAmi svAdA / / vigare. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat thaM www.umaragyanbhandar.com Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM svabhAvazuddhaH sarvadharmasvamAvazuddho'ham huM svabhAvazuddha chuM, sarva dharmanA svabhAva mArAmAM nathI te chuM. ___ OM zUnyatAjJAnavajrasvabhAvAtmako'ham huM sarva dharma ane pugalanI vAstava sattA vinAnA zUnya svabhAvanuM, acalajJAnanA svabhAva rU5 chuM. vajayAnanI maMtrasAdhanA vaDe traNa prakAranI buddhakAyAne anubhava varNavAya che. buddhanI prathama kAyAne dharmakAya kahe che. te sarva rUpI dravyathI para, mana ane vANuthI na samajAya evI, saMsAraprasava jemAMthI thAya che evI nirvANabhUmikAnI vastu che. A vastu vedAntanI kAraNa bhUmikAnA brahmasvarUpa sAthe maLatI che. te nirvANabhUmikAnI dharmakAyA upara rUpa, vedanA, saMjJA, saMskAra ane vijJAnaplenI rUpavALI bIjI kAyA ghaDAya che, tene saMjogakAyA kahe che. A saMjogamAyA beddhisanA mAnasapratyakSanA viSayarUpa thAya che. te dharmadhAtunuM vyakta thayeluM rUpa che. A saMjogamAyA ApaNuM hindu dharmanI kAryabrahmAnI athavA saguNabrahmanI lIlAva! jevI che. trIjI kAyAne nirmANakAyA kahe che. A kAyA manuSya zarIra dvArA prakaTa thAya che. dharmakAyA adaita bhUmikAnI che, ane te buddhadazAnI che; saMgakAyA bhedabhedavALI che, ane te bodhisonA jJAnanA viSayarUpa bane che; nirmANakAyAmAM buddhatattva ghana rUpa dhAraNa kare che, ane aneka prANIonA laukika jJAnanA viSayarUpa bane che. A trikAnI prakriyA sAthe vedAntanI Izvara, hiraNyagarbha ane virAnI bhAvanA sAvavA lAyaka che, taMtrazAstramAM AvI upAsya devatAnI kAyAnI racanA AbhAsarUpA mAnI che. mUla citizakti svarUpamAM koI jAtanI vikRti vinA pitAnA svachaMda svAtaMtrya bela vaDe chatrIsa tattvanA rUpamAM AbhAsa pAme che, ane aneka bhuvane racI kAryAkAra bhAsamAna thAya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che, e tAMtrika siddhAnta che. uparanA baudvataMtraprakriyAnA sArasaMgrahathI samajAze ke maMtrazaktine svIkAra vajIyAnanAM traNa taMtramAM karavAmAM AvyuM che. zAktasAdhanAnuM nirUpaNa hindu taMtrazAstrane anusaratuM che. mAtra devatAne nAmabheda che, paraMtu vastunA nAmabhedathI vastu svarUpa badalAtuM nathI, e pratyeka vivekIne saralatAthI samajAya ema che. zrIcakrasaMbhAra nAmanA bauddhataMtranA guruonI paraMparA jotAM jaNAya che ke I. sa. 1233 pahelAM 19 guruo thaI gayA che. e uparathI trIsa trIsa varSane gALo gaNatAM nidAna i. sa. nA 1233 pahelAM 570 varSa upara maMtrayAnane praveza hindusthAnamAMthI tIbeTamAM thaye jaNAya che, eTale i. sa. 66 3 nA arasAmAM zAktasaMpradAya tyAM sthapAyelo hoya evuM cokkasa anumAna nIkaLe che. bauddhonA bIjA taMtragraMtho haju tapAsaNamAM AvyA nathI, paNa mAnavAne kAraNa rahe che ke lagabhaga prajJApAramitA vigere sUtro racAyAM tyArathI maMtrayAnane praveza tIbeTamAM thayelo hovo joIe. vajavArAhI devI bauddhanI lagabhaga brAhmaNanI pariNI athavA hinI sAthe maLatI Ave che. upAsanAkrama paNa lagabhaga sarakhe che. bauddhonI vizeSa devInuM bIjuM rUpa tArAnuM che. tArAnI upAsanA hinduomAM paNa pracalita che. brAhmaNa ane bauddho OMkAra athavA praNavane tIra kahe che. te devanI patnInuM nAma to ApavAmAM AvyuM che. bauddhonI taNi devI saMbaMdhamAM vipula saMskRta sAhitya che. mArA jANavAmAM lagabhaga tetrIsa graMthe tAla uparanA che. A * A prakaraNa ghaDavAmAM AvaramAra nAmanA bautaMtrane AdhAra lIdhA che.. + 1 pratApaga, 2 tApIes, 3 tApatA, 4 tArAkavaca, 5 tArAtatvam, 6 tArAtaMtram, 7 tArApaMjikA, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 sarva graMthamAM tArAnA divyasvarUpanI bhAvanA uparAMta upAsanAnA paMcAgenuM eTale ke paTala, paddhati, kavaca, nAmasahastra, ane stotranuMsavistara varNana che. jevuM zrIvidyAnuM ane kAlIvidyAnuM vipula sAhitya brAhmaNanuM che tevuM tArA vidyAnuM bauddhonuM paNa che. mahAcAnanI tArAdevI jevI hInayAnanI "maNimekhalA" devI che. laMkAM, sIAma vigere dezamAM te samudranI devI tarIke pUjAya che. mahAjanaka jAtaka (mahAnipAta ), ane zaMkhajAtaka(dazanipAta)mAM A samudradevatAne ullekha Ave che, ane samudranA tophAnI prasaMgamAM te rakSaNa karanArI devI gaNAya che. tAratArAnuM yugma te zivazaktinA yugma samAna che. bauddhomAM zUnyatA (samAdhi prajJA) ane karuNAnuM sAmarasya vajIyAnanA prema nAmanA tetramAM varNavyuM che. samyaphadhi athavA nirAbhAsa citinuM nAma zUnyatA. A zUnyatA jANe kAminI che, ane tene pratibhAsa jANe kAnta che. je pratibhAsa rUpI vara na hoya to zunyatA nAmanI kAminI mRta jevI samajavI; ane je zUnyatA vinAno pratibhAsa nAmane kAnta nAyaka 8 tAIvAMva, 9 tAjApati, 10 tAraparAnA, 11 tAra pUjanavarI, 12 tApa pUjJAnyANavidhi, 13 tApUjJA coga, 14 tArApurasAyana, 15 takipa, 16 tArAmota nipat nAma, 17 tApamasuiva, 18 tAmUvaSa, 19 tArAMca, 20 tAvaraphucakRttiva, 21 tagirvanacaMdira, 22 tArjanAtafjA, 23 tAva, 24 tArAvivAha5, 25 tApavidyAlaya, 26 tArApalI, ra7 tArAmottA2tanAmastotrama, 28 tAraNahanAma, 29 tAsUtra, 30 tAtaMtra, 31 taLapati , 32 traNa rAstotram, 33 sragdharAstotraTIkA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ heya te te baddha dazAne samaja. zanyatA vinAnuM pratibhAsanuM jIvana nathI, ane pratibhAsa vinA sUnyatA nirarthaka che. AthI A varavadhUne daMpatIbhAvamAM gurue jeDI dIdhAM, ane te vaDe teo sahajAnaMdane bhagavatAM thayAM. sarvabhAmAM A zunyatA ane pratibhAsa pesI gayA che, ane tethI A vizvano alaukika vibhrama cAlyAM kare che. A vigare bhAva A premapaMcakamAM* che. prakaraNa 15 muM zAktasaMpradAya ane jainadharma kSIrAMbhodherviniryAntI plAvayantIMsudhAmbubhiH bhAle zazikalAM dhyAyet siddhisopAnapaddhatim / / (hemacaMdratayaurAtri). jainadharma IzvaravAdI nathI, paraMtu tIrthakaravAdI che. teo 24 tIrthaMkaranI pUjAbhakti hinduonA devanI peThe ja kare che. temanAM tIrthasthAnamAM devInI mUrtionuM sthApana ghaNebhAge jovAmAM Ave che. aMbAjI mAtAnA sthAna najIka kuMbhArIyA gAma che, temAM Azcarya pamADe tevAM jainenAM maMdire che. A sthaLe kuMdanapura nAmanuM prAcIna nagara hatuM tenuM pAchaLathI nAma kuMbhArIyA paNuM jaNAya che. A sthAne prAcIna kALamAM kimaNInA pitAnuM rAjya hatuM. ahIMthI zrIkRSNa rukimaNanuM haraNa karyuM hatuM evI lokamAnya vAta che. ema kahevAmAM Ave che ke vimaLazA nAmanA zeTha devIbhakta hatA. temane mAtAjI prasanna thayAM ane bhaMDArA nAmane DuMgara te gambarathI pazcime Avelo che temAMthI devInI kRpAthI vimaLazAne ghaNuM dhana maLyuM. te vaDe * juo athavA rU. 18, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temaNe kuMbhArIyAnAM devaLo tathA pAsenA Abu uparanAM vizvaprasiddha delavADAnAM jainamaMdira baMdhAvyAM hatAM. pAchaLathI vimaLazA upara mAtAne kApa thavAthI kuMbhArIyAnAM bIjAM devaLo baLI jaI mAtra sADAtraNa devaLa ja rahyAM che. A vAtamAM game te satya hoya to paNa eTaluM te samajAya che ke vimaLazA zeTha jAte jainadharmI haze, paraMtu lokaprasiddha devInA sthAnamAM devInI bhaktinI avagaNanA na karavAne temane udAra Azaya haze. jainazAsana sAthe zAktamatane kaI paNa saMbaMdha na hoya te A lokarItanuM maMtavya je hajusudhI janamAM pracalita che, te Take nahi. jainayatio malina vidyAnA upAsaka che evuM hinduonuM vagarasamajanuM mAnavuM che. paraMtu emAM paNa jaina yatie tAMtrika upAsanA karanArA hatA e muddo visarA joIe nahi. tyAre jainazAsanamAM A zaktinI tAMtrika bhakti ane upAsanA zI rIte peThI te vicAravA gya prazna che. jainazAsanamAM tIrthakarane lagatA dhyAnayoganuM vidhAna che. te dhyAnanA dharmadhyAna ane zukaladhyAna evA be mukhya vibhAga che. temAM dharmadhyAnanA dhyeyasvarUpa upara baMdhAyelA cAra vibhAge che - (1) piMDastha, (2) padastha, (3) rU5stha, (4) rUpavarjita. jemAM dhyeya eTale dhyAnanuM AlaMbana piMDamAM hoya tevA dhyAnane piMDastha dhyAna kahe che; jemAM zabdabrahmanA varNa, pada, vAkya upara ghaDAyelI bhAvanA karavAnI hoya che tene padastha dhyAna kahe che. jemAM AkAravALA ahaMtanI bhAvanA hoya che tene rUpatha dhyAna kahe che; ane jemAM nirAkAra AmaciMtana hoya che tene rUpavarjita yAna kahe che. A cAra prakAranA dhyAnamAM pRthivI, jala, vAyu vigarenI dhAraNAno krama piMDatha yAgamAM hoya che, ane A piMDaratha dhyAnamAM potAnA A mAne arvajJaka5 (rvasama) ane kalyANaguNata pitAnA dehamAM satata dhyAna karanArane maMtramaMDalanI halakI zaktio, zAkinI Adi zudra ginIo, bAdha karI zakatI nathI, ane hiMsavabhAvanAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 prANio tenA najIka AvI ubhAM hoya te staMbhita thaI ubhAM rahe che jene dhyAnayoganuM varNana hemacaMdrasUrinA mAripaniSa6 e nAmAntaravALA yogazAstramAM sArI rIte pratipAdana karavAmAM AvyuM che. piMDastha dhyAna pachI bIjuM dhyAna padastha varganuM hoya che. A dhyAnamAM hinduonA pakavedhanI paddhati pramANe varNamayI devatAnuM citana hoya che. A dhyAnayogamAM hinduonA maMtrazAstranI saghaLI paddhati svIkAravAmAM AvI jaNAya che. nAbhisthAnamAM paDazadalamAM soLa svaramAtrAo, hadayasthAnamAM evI dalamAM madhyakaNikA sAthe pacIsa akSare, ane mULapaMkajamAM avarataparA-e varNASTaka goThavI, mAtRkA dhyAnanuM vidhAna karavAmAM Ave che. A mAtRkA dhyAna siddha karanArane naSTa padArthonuM tatkAla bhAna thAya che. vaLI nAbhikaMdanI nIce aSTadala padmanI bhAvanA bAMdhI, temAM vargASTaka goThavI dareka dalanA saMdhimAM mAyA praNava sAthe na pada goThavI hasya, dIrgha, ane buta uccAra vaDe nAbhi, hadaya, kaMTha vigere sthAnene suSuNNa mArge pitAnA jIvane urdhvagAmI karavo, ane tenA aMtaramAM aMtarAtmAnuM zodhana thatuM cittavavuM. tyAra pachI SoDazadalapadmamAM sudhA vaDe plAvita pitAnA aMtarAtmAne soLa vidyAdevI sAthe seladalamAM goThavI, pitAne amRtabhAva maLatuM hoya evI bhAvanA karavI. chevaTe dhyAnanA Aveza vaDe toDae, tauDa-e zabda vaDe potAne mahaMta rUpe anubhavavA mUrdhAmAM prayatna kare. A pramANe potAnA AtmAne, je paramAtmA mAMthI rAgadveSa ane moha nivRtta thayA che, je sarvadaza che, ane jemane deve paNa name che tevA dharmadezanA karanAra saMta deva sAthe ekIbhAva pAmelA jeo anubhavI zake teo piMDastha dhyeya siddha karelA samajI zakAya che. *juo hemacaMdrarAze. sAtamA govA 27-28 kAmakArA. 5 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 169 A sAmAnya prakriyA uparAMta bIjI aneka maMtrAnI para parA vaDe zaktiyukta AtmasvarUpanI bhAvanAonuM vidhAna yAgazAstranA mADhamA prakAzamAM kalikAlasarvajJa hemacaMdrasUrie karyuM che. A maMtrazaktinI prakriyA hemacaMdrasUri( 1088-117ra)e pote upajAvI kADhelI nathI, paraM'tu prAcIna gaNadharAe svIkArelI matra saMpradAyanI rIte vaNaeNna karelI jaNAya che, ema temanA yogazAstranA AThamA prakAzanA aMtima zlokA uparathI spaSTa samajAya che. padasthadhyAnayeAganuM kula va`vatAM hemacaMdrasUri kahe che keH-- dhyAna vaDe yAgI vItarAga thAya che; A zivAyanA zrama te mAtra graMthavistAra samajaveA. maMtravidyAnA vaNu ane padanA jarUra paDe te vizleSa karavA eTale siidhavanAnAM pado paNa vAparavAM, kAraNa ke tema karavAthI lakSyavastu vadhAre sphuTa thAya che. A jainazAsanamAM maMtrarUpI tattvarane prAcIna gaNudharAnA agraNIoe uddAra karelAM che. tenA pAtAnA hRdayada NamAM suddhimAnAne prakAza thAo; ane te mA aneka bhavanA lezeAnA nAza karavA prakAza karavAmAM AvyA che. yeAgazAstranA navamA ane daMzamA prakAzamAM rUpastha ane rUpavarjita dhyAnanA prakAro varNavyA che. paraMtu te sAthe zaktivAdanA saMbaMdha nathI. tyAra pachInA zukaladhyAnanI prakriyA paNa zaktivAda sAthe saMbaMdha dharAvatI nathI. TukAmAM piMDastha ane padastha dhyAnayeAgamAM jainane taMtrasAdhanA ane taMtrazaktinA svIkAra che, ane mUlavastunI zaktine devatAbhAve aMgIkAra jaNAya che. * A mAmAM praNava (OM), mAyA ( dardI ) vigare khIjAkSarA jevAne tevA zAktataMtranA svIkAravAmAM AvyA che. mAtra mukhya devatA tarIke arihaMtANam evI janapaMcAkSarI lIdhI che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1eo jainazAsananA siddhAntamAM A zaktisvIkAra hovAthI tene sAre. upayoga ane kheTe upayoga thAya e svAbhAvika che. hinduomAM paNa dakSiNamArga ane vAmamArga che; bauddhomAM paNuM vajayAnanI malina ane zuddha paddhatio che; tevI jainemAM paNa melI vidyA ane zuddha vidyA devI saMbhave che. hemacaMdrasUrie zuddhavidyA upara ja bhAra mUkI che. jaina kavio zAktasaMpradAyanA sArasvata kalpane svIkAre che; eTale ke sarasvatInI upAsanAne pratyakSa svIkAra kare che. siddha sArasvatAcArya zrIbAlacaMdrasUrinA vasaMtavilAsa mahAkAvyamAM maMgalAcaraNamAM nIcenA zAkta paddhatinuM anumaMdana ApanArA ke che - ceto'zcalaM caJcalatAM vimocya saMkocya paMcApi samaM smiiraan| pazyanti yanmUrdhani zAzvatazrisArasvataM jyotirupAsmahe tat // jyotistaDidaMDavatI suSumNAkAdambinI mUrdhni yadAbhyudeti / vizAradAnAM rasanApraNAlI tadA kavitvAmRtamudgRNAti // citta rUpI vastranI caMcalatA tyajIne, tathA prANudi pAMca vAyunA vyApArane khaMbhita karIne, mUrdhapradezamAM je sthira bhAvALA sarasvatInA tejamaMDalane jue che, te jyotimaMDalane ame upAsIe chIe. jyAre suSuNNa nAmanI nADI rUpI vAdaLI, sarasvatInA tejomaya vijaLInA daMDathI bhUdAI mUrdhAmAM AvI varase che, tyAre vidyA vinAnA manuSyanI paNa rasanA eTale ja hArUpa paranALamAM kavitvanuM jaLa vahI Ave che." sarasvatI devInI upAsanA vaDe A bAlacaMdrakavi pitAne divya kavitvazakti prApta thayAne spaSTa nirdeza kare che. - sarasvatInI pUjA uparAMta jemAM pratyeka tIrthaMkaranI zAsana kara juo vasaMtariyANa I. 70-73. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 devatA mAnavAmAM Ave che. vetAMbara mata pramANe A grevIsa devatAo nIce mujaba che : 1 cazvarI, 2 ajitabalA, 3 duritArI, 4 kAlikA, pamahAkAlI, 6 zyAmA, cha zAntA, 8 vAlA, 9 sutArakA, 10 azakA, 11 zrIvatsA, 12 caMDA, 13 vijayA, 14 aMkuzA, 15 pannagA, 16 nirvANa, 17 balA, 18 dhAriNI, 19 dharaNapriyA, cha naradattA, 21 gAMdhArI, rara ambikA, ra3 pAvatI, ra4 siddhAyikA. sarasvatInAM vidyAvyahe 16 mAnavAmAM Ave che. tenAM nAma nIce pramANe che - 1 rahiNI, 2 prApti, 3 vajazRMkhalA, 4 kulizAMkuzA, 5 cakrezvarI, 6 naradattA, 7 kAlo, 8 mahAkAlI, 8 garI, 10 gAMdhArI, 11 sarvastramahAvAlA, 12 mAnavI, 13 vairApyA, 14 achutA, (ayyatA ?), 15 mAnasI, 16 mahAmAnasika. uparanI hakIkatathI spaSTa thAya che ke zaktinI upAsanA jemAM ISTa manAI che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17ra I nAkhAomAM ApaNe joyuM , prakaraNa seLayuM ziva-zaktisAmarasyanuM phala Adarzayorivonyo'nya lambhitapratibimbayoH zivazaktayoranaMtAH syuraMtaraMntaH prasaktayaH // pAchalAM sarva prakaraNamAM ApaNe joyuM ke bhAratavarSanA hindudharmanI sarva zAkhAomAM, brAddha dharmamAM ane jaina dharmamAM zaktivAdane jUnAdhika aMze svIkAra che. A zaktitatvanuM svarUpa svayaMprakAza caitanyanI pharatA rU5 che evuM siddhAntavicAranA prakaraNamAM ApaNe vicArI gayA chIe. mUla svayaMprakAza vastune dhamI tarIke svIkAratAM ziva saMjJA apAya che. ane dharma tarIke svIkAratAM za isaMjJA apAya che. prakAza ane vimarza--vijJAna ane vedya-baMne eka ja vastunI be bAjuo che, ane AthI zaiva tathA zAkta darzana advaitavAdI che. vedAnta zAstramAM paNa advaitavAda che, paraMtu temAM vizvane vivartarUpe svIkArI advaita siddhAnta sthApavAmAM Ave che, ane jIvane pratibiMba rUpe mAnI ekAtmavAda daDhAvavAmAM Ave che. paraMtu A zAktonA pratibiMbavAdamAM lokika pratibiMba vAda sarvIze svIkArAyo nathI. lakika pratibiMbamAM biMba, Adarza, ane pratibiMba evI tripuTI samajAya che. paraMtu zava-zAkta darzanamAM ziva pote ja potAnI zakti vaDe jagatanA vicitrane dhAraNa karI anekadhA bhAse che, evuM mAnavAmAM Ave che. jema keTalAka prANio aMtastha vacitryavALA hoya che, tema mUla vastu prakAza ane vimarza rUpe-vijJAna ane viya rUpe bhAse che. A bhAvamAM zAkta "vivarta" zabda paNa vApare che, paraMtu tyAM vivarta eTale vedAntIo samaje che tevA vastune vikAra vinAno anyathA bhAva tha e artha nathI; paraMtu zivata vipina vartana Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com vAya cheparIne pratibikIkArI anAja Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 na tu vidhAvAta jintu svAtaMtmyataH----vivata eTale vicitra rUpe dekhAvuM; te pazu avidyA vaDe nahi, paraMtu svAtaMtryathI tevuM dekhAvuM. A vyutpatti pramANe vizvanuM vaicitrya zivanA zaktisabaMdhathI athavA svAtaMtryaskhalathI prakaTa thatA vilAsa samajavAnA che. A zaiva-zAkta advaitamAM vedAntanA jevuM prapaMcanuM mithyApaNuM nathI, nyAyavaizeSikanA jevuM AraMbhavAdanA Azraya laI jagatnuM kAtva nathI, sAMkhyayoganA jevuM pariNAmavAdane Azraya laI aneka vikAravALuM jagatanuM rUpa nathI; khauhonA jevuM vizva asat paNa nathI, paraMtu vilakSaNa svarUpa camatkAra rUpe advaitabhAva che. A svarUpacamatkAramAM prasaMge prakAzabhAva AgaLa paDe che tyAre zivaprAdhAnya bhAsa thAya che; jyAre vimarza bhAva ( AtmaparAma`) AgaLa paDe che tyAre zaktiprAdhAnya bhAsa thAya che; jyAre prakAza ane vimaza` samabhAve hAya che tyAre brahmabhAva bhAse che. jaDacetana vigere vibhAga vastuta: nathI, paraMtu advaitabhAvamAM caDhavA sArU zaktinI pAyarIe che. dekhAtA jaDajaganI zaktine AdhabhUta prakRtizakti nAma ApavAmAM Ave che, dekhAtA jaDAjaDa jIvatA zarIramAM adhyAtmapuruSa zakti rahelI che; tenA aMtaryAmI tarIke zuddAvAnI zivazakti (cinmayI ane AnaMdamayI ) rahelI che; jaDajagat ane cetanabaddha puruSanI zaktionA saMbadha karAvanArI trIjI adhideva mAyA zakti (vaiSNavI) rahelI che. TUMkAmAM kAI paNu padArtha zaktivirahita eTale kAya pratIti karavAmAM asamartha nathI. svayaMbhu brahmatattva zaktinA visaga vaDe anekAkAra thAya; zaktinA * sarakhAveza:-- ataH prapaMcasyamRSAtvavAdI kAryatvavAdI pratibhedavAdI / asatyavAdI ca pareza zaMbho tava sthitineSadapispRzanti // ( mahAtha prakAza) www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 174 biMdubhAvathI ekAkAra thAya che. A anekAkAra thavAmAM lokadaSTinI jaDa prakRtizakti vastutaH mUlavastunA saMkalpazAktanA pariNAmarUpA che. tethI mArI kalama vaDe lakhAtA akSare je ke zAhI, patra ane kalama jevI jaDavastunI kriyA vaDe prakaTa thAya che, topaNa te sacetana vastunA preraNathI utpanna thayelI kriyA che; tevI rIte Adya kAraNa rUpe AdyA cinmayI zakti che ane tenI paraMparAmAM A sacarAcara jagata ubhuM thayuM che. A prakAza ane vimarzane - vijJAna ane vedyano - adalAbadalo thavAthI jagavibhrama ubho thayo che. paraMtu A vaicitrya kevala mithyA padArtha nathI. temAM vastunuM ekarasapaNuM nathI, virapaNuM nathI, paNa samarasapaNuM che ema zivazakita mAne che. vedAntInuM ekarasa paNuM, ane sAMkhyayogInuM vairAgyajanya virapaNuM zAkane ISTa nathI. bhAga sAthe zavazAktane virodha nathI, mokSa sAthe pakSapAtI sneha nathI; bhegamekSanI ekavAkyatA thaI zake ema che, evuM zavaSAktanuM mAnavuM che. zAkonuM evuM mantavya che ke jo hai saH e zrutine sarala arthamAM samajavI hoya to te zaktivAdathI ja samajAvI zakAya tema che. bhagavAna paramAnaMdaH svayameva hi manogataH tadAkArarasatAmeti puSkalam // (madhusUdana sarasvatI ) bhagavAna paramAnaMda pote ja manamAM pahelA te AkAra banI puSkala rasarUpa bane che. vAmakezvara taMtramAM kahyuM che ke pUrNabhiSekavALA zAktasiddha paMcAvana prakAranA rasanA bhakatA hoya che : kAvyazAne nava rasAH yoge cASTau rasAHsmRtAH bhaktiyoge navarasAH Rtavo viSayesmRtAH aSTAdazaprakArA hi vidyAyAH parikIrtitAH paMcamAdyA rasA devi paMcapacAzataH smRtaaH|| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvya zAstranA 1 zrRMgAra, 2 vIra, 3 karaNa, 4 rika, 5 hAsya, 6 bhayAnaka, 7 bIbhasa, 8 adbhuta, 9 zAMta e navarasa; yogazAstranA 1 yama, 2 niyama, 3 Asana, 4 prANAyAma, 5 pratyAhAra, 6 dhAraNA, 7 dhyAna, ane 8 samAdhi eTalA ATha rasa; bhaktizAstranA 1 manana, 2 kIrtana, 3 dhyAna, 4 smaNa, 5 pAdasevana, 6 arcana, 7 vaMdana, 8 dAsya ane 9 Atmanivedana-e nava rasa; viSayI jananA 1 puSpa, 2 gaMdha, 3 strI, 4 zayA, 5 vastra ane 6 alaMkAra-e cha rasa; vidyAprasthAnanA cAra veda, cAra upaveda, 6 cha aMgo, 1 mImAMsA, 1 nyAya, 1 dharmazAstra, ane 1 purANo maLI araDha vidyAnA rasa; peyavastunA 1 gauDI, 2 mAvI, 3 ilsanI (zeraDInI), 4 phalanI, ane 5 dhAnyanI madirA maLI pAMca magharasa maLI ekaMdara paMcAvana prakAranA rasane anubhava zAktasiddha sAmaraNyanI kalA vaDe eTale bhogamokSanI vyavasthA vaDe meLavI zake che. ema kahevAmAM Ave che ke sAMkhyazAstranAM vIsa jaDa to ane pacIsamA puruSamAM je vagIkaraNa thayuM che te baddhapuruSane lagatuM che. puruSa zabda ja puramAM sUtele evA bhAvane vAcaka che. baMdhananA svarUpanI samajaNa pUratuM sAMkhyazAstra upagI che; te bahu puruSanI baddhadazAmAM dareka tattva tene pAMca pAMca bhAvamAM bAMdhI rAkhe che. udAharaNa tarIke mAyAtattvanA AvaraNamAM rahele puruSagarbha 1 kalA, 2 vivA, 3 rAga, 4 kAla, ane 5 niyati vaDe alpazakta, alpajJa, alpa sukhI, anitya ane maryAdita thaI aNu banI jAya che; prakRtizakti nI chAyAmAM paDI 1 satva, 2 rajasa, 3 taman, 4, vikRti ane 5 avikRti-evA guNa ane tenA prabhAvamAM dabAya che; mAtRvaMzanI mAyAthI ane pitRvaMzanI karmajAlathI puruSagarbha vapha, dhira, mAMsa, * juo mana mokSamAnati mana sAdhanA .... tasmAdayatnAd bhogayukto bhavedvIraH sudhIH (kurA vasaMta. V. 219) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 meda, asthi, majA, zukra e dhAtuothI jakaDAya che; tenuM mahatva athavA buddhitattva saM kAcavALuM thaI 1 dharma, 2 jJAna, 3 vairAgya, 4 aizvaya, ane 5 varadAna ApavAnuM sAmarthya gumAvI bese che, tenuM mana 1 mamatva, 2 amamatva, 3 kArpaNya, 4 mada ane 5 matsara vaDe sadoSa thaI pApakarmamAM lapaTAve che; tene kSudra malinatyA mAyAne satvaguNa 1 saundarya, 2 sAbhAgya, 3 sAdhuzIlatA, 4 saumukhya, ane 5 saujanyanI cheDI pratIti karAve che, tene rajoguNa 1 vazIkaraNa, 2 AkarSaNa, 3 zAnti, 4 poSaNa ane 5 pAlana evI pravRttimAM tene dhakele che; tene tame guNa 1 viSaNa, 2 uccATana, 3 staMbhana, 4 mehana, 5 mAraNa-evI adhama kriyAmAM prere che; tene sAtvika ahaMkAra (vaikArika) 1 zabda, 2 sparza, 3 5, 4 rasa, 5 gaMdhanuM zrotra, vapha, netra, jIhA, ane ghANa vaDe bhAna karAve che; tene rAjasa ahaMkAra (taijasa) tenI pAse 1 vacana, 2 AdAna, 3 dhAvana, 4 visarga, ane 5 AnaMdanI vApha, pANi pAda, pAyu, upastha vaDe kriyAo karAve che; tenI IndriyonI zakti maryAdita hovAthI tene 1 yatheSTazarIraprApti, 2 parakAyApraveza, 3 dUragatiAgati, 4 dUrazravaNa, ane 5 adasyakaraNanI siddhi maLatI nathI; tenA puNyakarmamAM 1 viya, 2 gAMbhIrya, 3 aizvarya, 4 bhestRtA, ane 5 dAtRtAne prabhAva hato nathI. A prakAre haNAyelo ane dabAyelo puruSa athavA bahaMjIva zAktasAdhanA vaDe malina abbAmAMthI jyAre zuddhAvvAmAM Ave che tyAre mAyAnA AvaraNane bheda karI zuddha vidyAnA AvaraNamAM Ave che; tenuM malina savAnuM AvaraNa badalAya che, ane zuddha satyAnuM AvaraNa maLatAM tene addabhuta vega maLe che, tenAmAM 1 svayaMprakAza, 2 jJAna, 3 ga, 4 kriyA ane 5 carcAnA niyamo ughaDe che; te yogya gusaMbadhathI 1 zAMbhavI, 2 zAktI, 3 ANavI, 4 zodhanI, ane 5 bodhanI evI pAMca prakAranI dIkSAthI vizuddha banI jAya che, te 1 turIyAtIta, 2 turIya, 3 suSupti, 4 svapna, 5 jAgrata -e pAMca Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avasthAmAM jAAva karale potAnA svarUpathI kadI kadI bhraSTa thatA nathI; te kramamUrvaka IzvarastatvanA bhuvanamaMDalamAM Ave che ane tyAM 1 rUpAtItathI para, 2 smAtIta, 3 rU5, 4 5da, ane 5 piMDa-evI pAMca prakAranA kramanI dhyAnakalA sAdhI zake che, tyAMthI AgaLa caDhI sadAzivatattvanA maMDalamAM pravezI, 1 IzAna, 2 tapuruSa,3 aghera, 4 vAmadeva, 5 sojAta -e pAMcamukhavALA paramezvaranA prabhAvane meLave che; tyAMthI zaktitatvanA maMDalamAM praveza karI, maMtravidyAnAM 1 unmanA, 2 samanA, 3 vyApinI, 4 nAda ane 5 bindu - evAM pAMca razmione siddha kare che ane te vaDe game te vastumAM pesI zake che; te razmiAga vaDe 1 anugraha, 2 tiradhAna, 3 saMhAra, 4 sthiti, ane 5 sRSTi -e pAMca karka karI zake che; ane chevaTe zivatattavamAM praveza karI, 1 sarvAkiyA, 2 sarvajJatA, 3 nityodayatA, 4 sarvavyApakatA, ane 5 sarvapatie zaktipaMcakane meLavI, kRtakRtya thAya che. baddha puruSanI A muktabhAvApatti zuddhAdvAnA sAgarasya vaDe maLe che, ane A kAraNathI zAkta saMpradAya eka umegI dharmataMtra che eTaluM ja nahi paNa jJAnataMtra paNa che. e vAta kharI che ke dharma ane jJAnane suupayoga ane du5yoga. zaya che, paraMtu temAM taMtrane deSa nathI, kartAne tathA yajakano doSa che. zAktadharmanA sAhityanuM sarvIza # puruSanI baddha ane mukta sthitine bedharahasya vyutpattithI karavAmAM Ave che - vasatata puruSa eTale ke traNa puramAM vase che te puruSa eTale baddha chava; purapati vArtA pusat : traNa purane bALe che mATe puruSa eTale mukta ziva. baddha puruSa buddhi. prANa ane zarIra-e traNa suvarNa, rUpuM ane lohanA puramAM rahe che; e traNa puramAM abhimAna karI, vasanAra asurane nAza karanArane tripurAMtaka (ziva) kahe che, ane tenuM purANamAM tripurAsura vagerenuM samAdhAna ApyuM che. (juo mahArthamaMjarI upara parimala nAmanI TIkA). 12 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 avalokana niSpakSapAta vRttithI nahi thayeluM hovAthI; tathA tenI paribhASA ane "saMdhAbhASA" (saMketabhASA) nahiM samajAyAthI, te dharmanA pAlana karanArA ghaNA ajJAna ane aMdhazraddhAvALA hovAthI, te dharmanA AcaraNa karanArA ane karAvanArA gurUomAM siddhAntanuM jJAna nahi hovAthI, ane mAtra kriyApaddhatimAM jaDabhAve pravRtti karanArA hovAthI zAkta saMpradAyanI zuddha bAju jevI joIe tevI prakAzamAM AvI nathI. A zuddha dRSTi ughADavA pUrata A soLa kaLAvALe soLa prakAzano nibaMdha che ane tevI daSTi ughaDyA pachIH cano cArja sapAdhyAyaH (pataMgarimArtha) e nyAye zAktayoga pite ja tenA uMDA vyavahAra ane paramArthanA ghaNA marmo abhyAsakane ughADI zakaze, evuM mAruM mAnavuM che. A zAktaganA eTale maMtravarganA prakAza vinA kevala vedAntazAstra sAdhakanA zreyasane sAdhI zake tema nathI. kharekhara zaktijJAnaM vinA devi muktihassyAya kalpyate // he devI! tArA svarUpanA jJAna vinA mukti hasavAne pAtra bane che. zivasadana, amadAvAda, tA. 23-6-31 narmadAzaMkara devazaMkara mahetA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 179 pariziSTa 1 zrIvanI samajutinuM paTala (1) grIva - bindutrikoNavasukoNa dArayugma manvazranAgadalasaMyutaSoDazAram / vRttaM tribhUpurayutaM paritazcaturdAH zrIcakrametaduditaM paradevatAyAH // A paikI-1 trikeNa, 2 aSTakeNa, 3-4 be dazAra, ane 5 catu EzakeNa-e pAMca zaktico che; ane 1 aSTadala, 2 SoDazakala, 3 mekhalA traya, ane 4 bhUpura, e cAra zivacakro athavA zrIkaMThacakre che. (2) zrI vidyA saMbaMdhI vizeSa mAhitI meLavavAnA gurugamya graMthe - 1 devI upaniSad 22 tripurAtApinI zrauta sAhitya 3 puironika 4 bhAvanopaniSad 5-6 hI tathA apavAsa-samayamatanuM sAhitya. ke taMtranAka-(taMtra sAhitya lali, dali, hari matanuM.) 7 nityAziva-(bhAskararAyanI TIkA sAthe) 8 kirAto-(zAMkarabhASya sAthe) 9 ritasiMhanAma-(bhAskararAyanI TIkA sAthe.) 10 tho vicAra-maMtranA aneka prakAre sArU. 11 parazurAmapatra-maMtrAnudAna paddhati sArU. 12 jivasthA dazya-bhAskararAyano (hAla upalabdha nathI.) 13 mAtRravi-(amudrita) uparanuM sAhitya dakSiNacAravALuM sAmayika matanuM che. naMbara 6, 7 mAM pazuAdhakArI sArU vAma cAranAM prakaraNe paNa che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat zrocakrapRthakkaraNa sRSTikrama - sRSTikrama - saMhArakrama - biMdutrikoNAsukoNa dazArayugma- 1 bindu 1 bhUpura 2 trikoNa 2 SoDaza dalA anvana nAgadalasaMyuta ssoddshaarm| 3 aSTakoNa 3 aSTa dala attaM tribhapura yutaM paritazcanu H 4 daza Na (prathama) 4 caturdazAra zrIcakrametadudita paradevatAyAH // koNa (dvitIya) 5 daza koNa (dvitIya) 6 daza keNa (prathama) [7 aSTa dala 9 aSTa koNa Daza la 8 trikoNa 9 bindu www.umaragyanbhandar.com Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukrama. huM hasAvaraNapUjA cakra rU5. cakranAma. TippaNa hayadharmo, MS ?| | Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat , cakranA ka68 co trailokya mohana para yojana' devatAzakti bAhyarekhA bhAvanIya ta. cakramAM sthAna parivAra devatA prApya dharma vizeSa niyAmaka) () mapuranI bhautikasiddhi dazasiddhio-1 aNimA, cAra dvAra4 mili ATha | ATha zakti | 2 mahimA, 3 ladhimA, cAra kANu 4 aSTa azakti 4 garimA, 5 prApti, 6 Urdhva 1 rasa virasatA sarasatA prAdhAnya, 7 Izitva, 8 nIce 1 niyati unmattatA sAMkuzatA vazitva, 9 sadhikA tRtva, 10 nitya. (4) mapuranI madhyarekhA 1 trAso kAma niSkAmatva bhUpuramAM prakaTa yoginI 2 mAhezvarI adharva bhAvanAnA utkarSa thatA heya 3 mAro lobha nirlobhatva dharmo (deSo) jAya che ane 4 chAyA meha nirmohatva prApyadharmo (guNe) Ava5 vAha madanuM nirmadava vAthI sAdhakane uparanI 6 jALI matsara amAtsarya siddhio pitAnI niyata 7 rASnA pApa niSpApa maryAdAmAM eTale dezakAla 8 mahAjanapuNyapuNyabhAvanAbaMdhana ane vastumaryAdAmAM saMbha vinAnI karma karavAnI vI zake tevI prApta thAya che. zikti,kartavyabuddhi mAtRkA cakranA niyama www.umaragyanbhandar.com Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat (#) mUranI dazadipAla. pramANe kAra ginI AMtararekhA te varasAcA-e yaMtra stha piMDasthAna nava varganI varNadevatA, rasthAna tathA adhyakSa mukhya deva tAnI niyati athavA mapuranA dazamudrA bIja maryAdA karanAra zakti bahirdezamAM zakti maLI daza thAya che. teo maMtra dvArA kArya kare che. pUrvamAM 1 ravi zaoN mUlAdhAra dakSiNamAM 2 adhikArI zrI svAdhiSThAna pazcimamAM 3 vArSi . maNipura uttaramAM 4 sarvavaphA kI anAhata agnikeNa 5 mAhitI naiRtyakoNa 6 mAMkurA vAyukoNa 7 sa rara dU sahastrAra IzAnakaNa 8 vAnakura phUlla dvAdazAMta ava sarvamahAyoni laMbikAgra adhaH 10 jiladhi brahmaraMdha vizuddha AjJA www.umaragyanbhandar.com Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cakranAma cakranI devatAnI zakti | bhAvanIya dharmo TippaNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat cakrarUpa dvitIyA AvaraNapUjA varaNa ne anukrama SoDazadala sarvAzAparipUraka 183 // guptayoginI :1 kAmAkarSiNI 2 buddhayAkarSiNI 3 ahaMkArAkarSiNI 4 zabdAkarSiNI 5 sparzAkarSiNI 6 rUpAkarSiNI 7 rasAkarSiNo 8 gaMdhAkarSiNo - cittAkarSiNI 10 dhairyAkarSiNI 11 smRtyAkarSiNI 12 nAmAkarSiNI 13 bIjAkarSiNI 14 AtmAkarSiNI bhUpuranA pUla saMyama pachI kAma sUma saMyama bIjA AvaraNamAM zarU thAya che. bhAvanAnA ukartha vaDe | mAra kAmAdi sALa dharmo upara sAdhakash6 nI sattA jAme che. A guptasparza yoginAta SoDazanityA nAma 35 ApavAmAM Ave che. te choDaza rasa caMdramaMDalanI soLa nityAo nIce gadha pramANe ch:citta 1 a~ kAmezvarI nityA 2 A~ maga mAlinI nityA smRti 3 . nitya kinnA nityA nAma 4 I bherunDA nityA virya athavA rajas | 5 u~ vanivAsinI nityA sUkSma zarIra | OM mahA vanezvarInityA dheyaM www.umaragyanbhandar.com Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 amRtAkarSiNI | mAnasa 16 zarIrAkarSiNI / sthUla zarI2 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat . zivadUtI nityA 8 . tvaritA nityA 8 . kulasundarI nityA le nityA (nityA) 11 e~ nIlapatAkA nityA 12 e~. vijayA nityA 13 A~. sarva maMgalAnityA 14 au. jvAlAmAlinI nityA 15 a~. cittA nityA 16 a: mahA nityA. jyAre bhUpuranI prakaTa yoginIe mAtRkAnA varganI adhiSThAtrI che, tyAre paDazadalanI gupta ginIo svaramALAnI adhiSThA trI che, ane teo maMtra dvArA kArya 3re cha. www.umaragyanbhandar.com Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvaraNupUjA cakarUpa cakadevatAzakti sthAna sahita bhAvanIya dharma bIja sahita TippaNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat tRtIyAvaraNa | nA anukrama sarvasaMmar | cakranAma aSTadala 185 guptatarayoginI trIjA AvaraNamAM aSTadalamAM AMtarasAmAnar (pUrva) haM vacana kriyAzaktine te te karmendriyathI vikhUTI ra samAne TA(dakSiNa) gaM che kaNabaAdAna pADI, svataMtra vihAra karI zake tevI zakti sAjAmanA (pazcima) ke je gamana meLavavAnuM zreya jaNAya che. sAmAnya 4 gAmamAtA ti zuM huM chuM visarga rIte sthUla aMganI indriya hoya te ja (uttara) u u ma baMAnaMda vacana-AdAna vigare thAya che, paraMtu pa solA (agni) che je hAnI bhAvanAnA utkarSathI bhUtAkAzamAM ja ka samAjanA (nairUtya) ra u ra upAdAna aMga vinA (naM) te te kriyA karavA7 ajamalanat i upekSA | nI zakti prApta thAya che. jema tAra (vAyu) mAraphata vijaLIne pravAha cAle, ane 8 * mAni ' tene jema tArA vinA paNa phelAvI (IzAna) zakAya che tema indriyanA sthUla taMtu vinA paNa sUkama razmiyogathI kriyA sadhAya che. A kriyAzakti vadhAre gupta kAma kare che, tethI guptatAnI kahevAya che. A kramamAM vyaMjanamAlAnI adhiSThAtrI maMtra dvArA kArya kare che. www.umaragyanbhandar.com Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - -- - - AvaraNupUjAnI cakrarUpa cakranAma cadevatA zakti bhAvanIya dharmo TippaNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat caturthAvaraNano anukrama caturdazAra sarvasaubhAgyadAyaka 186 - RAyojina - ) nADIcakra-sthAna | trIjA AvaraNamAM kriyAzakti 1 vAkSamiLa | alaMbuSA-DAbA karNamAM ! kAraNa vinA mAtra razmivegathI vahe2 vidyAviLI | kUdU - pAyUmAM vaDAvAya che ema kahyuM te rasmine 3 | vizvAdarA-jaTharamAM | pravAha piMDanA kayA bhAgamAM vahe 44 rAhUDhavina | vArUNuM (citrA)-upasthamAM | che tevuM sAMpradAyika jJAna cothA mUtra tathA vIrya visarjanamAM | AvaraNamAM guMcyuM che. 5 rasiMhanI | hastichavahA-DAbA netramAM | -gati karavI. je zistamAM 6 dmina yazarivanI (zarA)-bhUmadhyamAM | gati thAya te rekhAnuM nAma nADI7 $ $mi | pasvinI-nAsikAmAM | A nADI IcchAne jJAnane ane vAra | gAMdhArI-jamaNuM netramAM kriyAne vahana kare te uparathI mane9za sarvalinI | pUSA - jamaNa kAnamAM vahAtathA prANavA nADIo kahevAya 10 sa mAvina | zaMkhinI-kaMThakUpamAM che tenA sthUla taMtuo te vaDe marma 11 ? rakSarfdhana | sarasvatI-jihAmAM | bUha ane mastiSka racAya che. saM. 12 8 saMvataparipura iDA-DAbA nAkanA raMdhamAM pradAyoginIo ekAkSara vaDe te 13 huM tamaMtramayo piMgalA-jamaNA nAkane , te nADInA pravAhanuM bhAna karAve che, 14 kakSAnI suSuNa-pRSThavaMzanI madhya- "gagane" upAdhyAya bane che zitimAMthI brahmaraMdhra sudhI ) e sUtra dhyAnamAM rAkhavAnuM che. www.umaragyanbhandar.com Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com wh fatblive nA anukrama cakrapa paMcamAvaraNa (mla) Inued cakranAma sarvArthasAdhaka cakradevatA zakti kulayoginI :1 ga~ sarvasiddhipradA 2 ta~ sarvasaMpatpradA sarvapriyaMkarI jaEthamavAranI sarvakAmapradA 5 1 naiM sarvaduHkha vimocinI 7 sarvamRtyu - 8 hU~ savitra nivAriNI 9 maiM tALakuMvarI 10 maiM sarjanomAnyadaayinii prazaminI bhAvatIya dharmo prANa-hRdayamAM apAna-gu4mAM vyAna-sava zarIramAM udAna-ka dezamAM samAna nAbhimAM nAga--udgAramAM krUma -unsIlanamAM kukara--sudhAmAM devadatta-viz2A bhaNumAM dhana ya-stabdha zarIramAM TippaNa ceAthA AvaraNamAM je nADIyeAga kahyo te nADIomAM pravatatAM kiraNA ''hiraNyagarbha'puruSamAMthI nIkaLe che; tene piDamAM praveza kyAM thAya che, ane kayA kendramAM te kiraNa biMduMbhAvane pAmI nADIcakrane calAve che tenA prodha A pAMcamA AvaraNamAM che. hiraNyagarbha nAM razmie A yoninI daza prANa rUpe piMDamAM kendrabhAvane pAme che, ane te prANAnI khIlavaNI ane aMkuza kare che. eTale pRthvI athavA sthUladevu-temAM hIna thayelI zaktitenuM nAma jyoginI. 187 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvaraNa pUjA cakranAma cadevatA zakti bhAvanIya dharmo TippaNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat SaSThAvaraNa |ne anukrama halAvo (AMtara) | cakrarUpa dazavahinakalA sarvarogahara recaka pAcaka zoSaka dAhaka ja plAvika kulottIrNayoginI:1 meM sarvajJA 2 ya sarvazaktA 3 Rs sarvezvaryaprakA la~H sarvajJAnamayI 5 & vyA vinAzinI 1 hA sarvAMdhArA 7 Sa sarvapApaharA 8 sa~ sarvAnaMdamayI 8 haiM sarvarakSA 10 % - psitaphalapradA kSAraka ugAraka pAMcamA AvaraNanA daza prANa piMDamAM hiraNyagarbhanI mAtrA rUpe praveza pAmI, kendrita thayA che. A prANone je bala dhArArUpe prApta thAya che te AjanuM che ane te nara eTale sUryabiMbamAMthI utarI Ave che. A agninI daza kalAnuM svarUpa A chA AvaraNamAM samajAvyuM che. A daza akilA jyAre ra eTale piMDa bihAranA brahmAMDamAMnI eTale sUrya biMbastha adhyakSanI samajAya che tyA ninI devatA jAge che, ane te devatAo dazavahinakalAne piMDamAM samayAnusAra abhivyakta rAkhI dehanA sarva rogane nAza karI, Arogyasiddhi karAve che. kSobhaka jubhaka mehaka re www.umaragyanbhandar.com Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvaraNa pUjA. cadevatA zakti bhAvanIya dharmo TippaNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat saptamIvara ! ne anukrama saTakAmAM ' cakarUpa 'sAkSara athavA parijijara ! cakranAma zIta uNa nigarbhayogitI vayitA:1 . zAna vAgdevatA 2 . rAmezvarI, 3 ca- mohinI sukha 4 -Na vimalA ku:kha jai jai saT IcchA 6 - cina satva 7 ya-au~ sarvezvarI raja 8 -auN kolinI sarva rogahara cakranuM chaThThA AvaraNamAM svarUpa samajAyA pachI tathA anuSThAna vaDe te siddha karyA pachI sAtamA AvaraNamAM dehajaya, manejaya ane prakRtijanya meLavavA sArU zabdabrahmAtmikA vAgudevInI upAsanA A sAtamA AvaraNamAM che. teNe kaMTha dehanA che, sukhaduHkhaIcchA-e tripuTI manane lagatI che, ane satva, rajas tamasa-e guNatraya prakRtinA che. jeo deha mane jya ane prakRtiya karI zake teo niput zaktinA svarUpane jANavAnA adhikArI che. tamam www.umaragyanbhandar.com Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com bonele rUpa nA anukrama aSTamAvaraNa (a) Inupay cakranAma sarvAzAsiddhiprada cakradevatA zakti sarvarahasyayoginI : eN kAmezvarI lI vajrezvarI sauH bhagamAlinI A traNa vyasta (analytic) tripura suMdarI devI kahevAya che. TippaNa nAbaMdhana-sahA tava mUla prakRtinAM malina sattvAnuM atikramaNa karyA pachI AThamA AvaraNamAM zuddhasatttAnI traNa khaMDamAM bhAvanA karavAnI che. jemAMthI mUla biMdunI unnatti thAya che, jyAMthI nAda kalA jAge che, jyAMthI 'haMsa" eTale prANukalA jAge che, ane jyAMthI mananuM sphuraNa thAya che te hoLane hrAmarUpa pITha kahe che. AnI maryAdA mUlAdhArathInAbhiparyaMta hAyache;tyArapachI eTale nAbhithI anAhata paryaMtanA pIane pUrNagiripITa kahe che. anAhatathI AnA paryaMtanA pradezamAM nAruMpIThanI vyApti che. mUla prakRti kAmane jagave che; mahattattva te kAmane uMcA zikhara upara laI jAya che, ane ahu kAra te kAmane siddha karAve che. jIvAnA je mithyA vikalpe athavA kAme che te upAsanA siddha karanArane satyasaMkalpa athavA satyakAma thAya che. bhAvanIya dharmo pIDha :-- zrAma-prakRtitattva pUrNagiri - mahattatvaM 190 Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvaraNa pUjA anukrama | cakarUpa cakadevatA zakti bhAvanIya dharmo TippaNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat navamI ! cakranAma navamAvaze | maya kendrane maMtra :aMgIdevatA AvA kuMDalinI zakti 4 OM hU~ zrI samastA mUlavidyA tripurA-lalitA [ (f) ne pUrNa kendramAM moDIyArapIke zrI maNipura suMdarI devI zrI pAdukAM mUla samarata devatA | lAvI joDaNI (zrI) pUmi namaH (Synthetic ' | vighA rUpe eTale | A maMtra vaDe AvaraNapUjA thAya , che. A aMgI devatAne chokarI Self Conciousness sevA rUpe alaMgraha samaSTi vidyA kahe che, jyAre uja to maMtra vyarata vidyA che. paMca on cosmic plane) | vaDe anubhavavI. dazAkSarI guru pAsethI dIkSAnA kramathI meLavavAnI hoya che. te pacadaza akSare paMcadaza nityA (kAlalA), tathA pAMca mahAbhUtane traNa guNe vaDe guNavAthI paMdara (diphakalA) tathA www.umaragyanbhandar.com Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat pratyeka bhUtamAM AkAzAdi kramathI dipuranuM lakSaNa - 1+2+3+4+5 paMdara guNene A trimUrtisargAzca purAbhavatvAt virbhAva thavAthI ekaMdara paMdara (bhUta kalA) bhautikanityA prakaTe che. AthI prayImayatvAJca puraiva devyaaH| kAla, dipha, ane vastu maryAdAnA sarva laye trilokyA apipUraNatvAt padArtho paMdara kalAmAM ekatra karI, tene prAyo'mbikAyAstripuretinAma / / traNa bUhamAM ekatra karI, tene mUla trikoNamAM ekatra karI, tene traNa rekhAmAM ekatra karI, tene traNa rekhAmAM (prapaMcasAra 92) mAtRkAnA soLa soLa akSare -rA. brahmA, viSNu, ane rudra-e traNa devamUrtionA | tha saMjJAthI vinyasta karI, te koNanA aMta:pradezamAM .kSane vinyAsa prakaTa thatA pahelAM vidyamAna hovAthI tathA veda karI, te sarva mAtRkAcakrane biMdumAM trayI rUpe devInuM vigraha hevAthI tathA A trilokane lIna karI, biMdune nAdamAM lIna karI, jaya thayA pachI paNa pUrNa caitanyarUpe zeSa rahenAra | nAdane zaktimAM lIna karI, zaktine svaprakAza zivasvarUpamAM lIna karIhevAthI mAtRzaktinuM nAma tripurA pADavAmAM A mahAtripura suMdarI devatA te huM Atmacetanya chuM-e prakAranI ahaM prahabhAvanA karavI. AvI bhAvanA siddha karanAra vidyAne jIvanamukta zivayogI gaNAya che. ra AvyuM che. www.umaragyanbhandar.com Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 193 pariziSTa 2 juM hAdimatAnusArI zrIyaMtra le. zAstrIjI motIlAla kalyANajI dIkSita-vidyAvAridhi, nivRtta AcAryazrI, muMbAdevI saMskRta pAThazALA muMbaI prAcIna AgamagraMthomAM zrIyaMtranA mukhya be prakAra darzAvelA che. eka prakAra vivighAnusAra kahevAya che ane bIjo prakAra vivighAnusArI kahevAya che. eka trIjo prakAra holiviyAne che. paraMtu prAcIna AgamamAM A trIjA prakAranuM varNana vadhu jovAmAM AvatuM nathI. pAchaLathI thayelA keTalAeka paddhatigraMthamAM vodihine trIjo prakAra jovAmAM Ave che. vidyA ane dakSivighAnAM cakramAM kaI rItane pheraphAra nathI. A sAthe joDelAM bane co jovAthI samajAze ke e bane cakranI racanAmAM kaI rItane pharaka nathI. vari matanA cakramAM je AvaraNadevatAo che te ja devatAo hari matanA cakramAM paNa che. banne cakramAM pharaka phakta madhyabiMdumAM AvanAra paradevatAnA maMtrane che. cakranA madhya bhAgamAM cakranAM adhiSThAtrI tripurasuMdarIne je maMtra lakhavAmAM Ave che te maMtranA be bheda nIce mujaba che - patnyasya lopAmudrAkhyA mAmupAste'ti bhktit:| ayaM ca nitarAM bhaktastasmAdasya vadasva tat / / tripurAsiddhAntamAM paNa agastyapatnyA lopAkhyamudrAyAH paramezvarI / prasannatvAdiyaM devI lopAmudreti gIyate // . brahmANDapurANAntargata lalitAsahastranAmamAM ropAmudrAvatA sTAnnAimaveTA A Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upAsika munivara temAM zrI bhagavatI rasadarI vivighAne mahAmaMtra sAthI zarU thAya che ane rivighAne mahAmaMtra thI zarU thAya che. 2 0 daravaha ra (kAdividyA) paMcadazAkSarI. 2 iMsavA dasa hajU raviNa (hAdividyA) paMcadazAkSarI. A graMthamAM vividyAnA upAsaka agatsya RSi che, ema jaNAveluM che. brahmANDapurANamAM lalitAdevInuM upAkhyAna che. temAM paNa agatya muni vAviyAnA upAsaka hatA, evuM kathana che. darividhAnI upAsikA munivara agatyanAM patnI mahAsatI lopAmudrA che. brahmADapurANAntargata lalitAtrizatimAM zrI bhagavatInuM vAkaya che. te uparathI munivarya agatya ane mahAsatI lopAmudrA banne zrIpurasuMdarInAM upAsaka hatAM, ema spaSTa jaNAya che. vivighA ane hari vidhAnA upAsaka guruonI paraMparA nIce mujaba che - kAdividyAnI gusparaparA 1 paraprakAzAnaMdanAtha 2 pazivAnaMdanAtha 3 parAzakacaA 4 kalezvarAnaMdanAtha divyaguruparaMparA 5 zukaladevyambA 6 kalezvarAnaMdanAtha 7 kAmezvarI aMbA 1 bhegAnaMdanAtha 2 kilajAnaMdanAtha siddhaparaMparA , 3 samayAnaMdanAtha 4 sahajAnaMdanAtha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaganAthanAtha 2 vizvAnanAtha vimalAnaMdanAtha 3 4 sadanAnanAtha 6. 5 jIvanAnaMdunAtha 6 lIlAnanAtha svAtmAnaMdanAtha priyAna nAtha G e 6 da deg deg 3 4 paramazivAnaMdanAtha kAmezvaryambAnaMdanAtha divyaudhAna dranAtha mahAdhAnaMdanAtha sarvAnaMdanAtha prajJAdevyacchAnAtha prakAzAna dranAtha 195 hAdi vidyAnI guruparaparA divyAna nAtha cidAnadmanAtha kaivalyAnadanAtha anudevyammAnaMdanAtha manuSyaguruparaM parA divyagurupara parA ra 3 4 5 mahAyAna danAtha 6 siddhAna danAtha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com siddagurupara parA Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 prasiddha che. dakSiNanA keTalAeka paddhatigraMthamAM vidyA eTale ke zrI tripurAsuMdarInA hakArAdi maMtra tarIke rosTarayAdava du laH A ja maMtra lIdhe che. maMtraratnAkara vigere paddhatigrAmAM hAdividyA tarIke A maMtra levAmAM pramANa karyuM che te jaNAvyuM nathI. paraMtu lalitAsahastranAmanA bhASyamAM mAtApadanuM nivarcana karatAM bhASyakAre lakhyuM che ke haravAha e cha vyaMjanane cheDe vAitripujonA f bIjamaMtranA traNa svare, anukrame jeDIne traNa phUTa eTale traNa khaMDa banAvatAM je maMtra thAya tenuM nAma mAtA che. zrI cakanI racanA dararoja pUjA karatI vakhate yaMtra lakhIne pUjA karavI, ane tenuM visarjana (aMtarAtmAmAM samArepa) karavuM, A eka prakAra che. A prakArane nityayaMtranirmANa prakAra kahevAmAM Ave che. nityayaMtrane siMdUra athavA kezarathI lakhavo, ema AgaLa graMthamAM kahyuM che. bIjo prakAra siddhayaMtranirmANane che. siddhayaMtrane sonuM, rUpuM, ane hA ApyA che, e banne maMtro zaiva saMpradAyanA ja che. prathama maMtramAM sRSTikrama che ane bIjA maMtramAM saMhArakrama che, ema e saMpradAyanA AgrahIo jaNAve che. A jAtanA maMtavyane zAstrane Teke heya, evuM mArA jANavAmAM AvyuM nathI. * bAlA tripurasuMdarIne bIjamaMtra 4 ta che. savAira4 nI sAthe zuM ? e traNa svarane joDatAM ra he rAIva iveTaH e zrImAtA eTale zrI tripurasuMdarIne thI zarU thatA maMtra thAya che. ane A sAthe ApelA zrIcakramAM e ja maMtra madhyabiMdumAM lIghe che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alcohito Mollers Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com