Book Title: Parshwanath Paramparaya Itihas
Author(s): Devguptasuri, Gorinath Shukla
Publisher: Ratnaprabhakar Gyan Pushpmala
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004433/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pArzvanAthaparamparAyA itihAsaH (saMskRta gadyamaya) hindI saMskaraNa kA mUla lekhaka AcArya zrI devagupta sUri saMskRta adhyApakazAstrI gorInAtha zukla sAhityatIrtha saMskRtAdhyApaka jyubIlI hAIskUla, umareTha. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI yadupakeza gacchAcArya zrI devaguptasUrIzvarajI mahArAja janma. lagna sthA0 dIkSA jaina dIkSA sUripada 1637 1655 vijayAdazamI | mAgasara vada 10 1663 caitra vada 3 1972 mona ekAdazI 2000 vaizAkha zuda5 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- -- - -.... - wesomeonewomen-e zrIjJAna-guNa-puSpamAlAyAH 41 puSpam / - - - LAAAAAMALAR --- - - - - zrImadratnaprabhasUrIzvarapAdapatrebhyo namaH / zrIpArzvanAthaparamparAyA itihAsaH / . hindIsaMskaraNasya lekhakaH zrImadupakezagacchAcAryaH zrIdevaguptamarIzvarAparanAmA ... zrIjJAnasundarasUrIzvaramahArAjaH - - - - Knh-Hat HAMIRevkotathiHR-WIKHinde Hd HikediaRKH saMskRtAnuvAdakaHzAstrI gaurInAthazuklaH / sAhityazAstrI / - - sAhityatIrthaH / - ___ saMskRtAdhyApakaH-jyubIlI hAIskula, umareTha - prakAzaka - - - - - - ADMAbc.AADARASIMURARAMIRRORIhd - zrI ratnaprabhAkarajJAnapuSpamAlA-phalodI (mAravAr3a) - vIra saM0 2471 / zrosavAla saM0 2401 / vi0 saM0 2001 sarvahakka svAdhIna hai - - prathamAvRttiH / mudrakabAbU cimmanalAla jaina dvArA Adarza priMTiMga presa, ajamera ra mUlya rUpyakadvayam - - - - ---more -0000Memesnesengen- on - a -manandeanseenned Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . mode.. Pero...... N . GLEDGERAS u. .000.00 Doors 0.00 Don S s ed....... 0.00Mbe . . o OM Shree Dryaagunan Pushpamal's Book 41 HISTORY OF ..... Des e eeeeeeeeeee ce SHREE PARSHWANATHPARAMPARA OneDoge. Neeeeeeee Peercece LGCDPD Original in Hindi by Doyanasundar Suri Alias Shree Devagupta Suri, Shreemad Upakeshgachhacharya . ed c .. . . ..... " Sanskrit Translation by Shree Gaurinath Shukla Shnstri Shahitya Shastri (Govt.) and Sahitya Tirtha ( Calcutta Sanskrit Teacher Jubilee Institution, UMRETH (Gujarat) .. ... oe Cocoderede . .. . .. Vir Samvat 2471 Osawal 2401 Vikram ,, 2001 Price . First Edition 5 0 0 Copies All rights reserved All rights reserved Rs. 2-0-0 only Rs.2.00 wee p .... .. S.R.ORGOT SPOJ ... .. ... com Monste . . . . GERNING ........... der r er Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiJcita prAstAvikam // iha hi vikarAlakarAlakalikAlakavalIkRte virazciprapance sukhaduHkhamizritAsu nAnAyoniSu baMbhramyamANA bahavo'trAvalokyante niratizayasukhasaMprAptidRDhaparikarA mAnavAH / tathApi tadanukUlopAyamalabhamAnA rAgadveSavimohitamatayo duHkhe'pi sukhaM manyamAnAH zAzvatikasukhalezamapi na labhante mRgatRSNAkulamatayo mRgAH salilamiva / bhaviSyati kAle sameSAmiyaM duHkhaparamparAmAkalayya svacetasi parahitaniratAH svasukhanirapekSAH paramakaruNAvalayA mahAmahimazAlinaH saralodAracaritracitrIkRtasakalajanamAnasA mahAmatayo mahApuruSA nikhilajanazvaHzreyasAya vividhAnupAyabhUtAna zAstrapramANapramANitAn mArgAn svakIyAnavadyavidyAvibhUSitAn prakaTIcakruH / yatastatpradarzitamArgAnusaraNena te svAbhimAM siviM prApnuyuH paratreha ca kuryana nijamanujajanikRtArthatAM saukaryeNa / _ bhinnarucihi lokaH / na khalvekenAviSkRtena sudRDhena mArgeNApi bhinnarucInAM sakalajanAnAM cetAsi santoSaM modaM pramoda sukhazcApnuvantIti vividhA nikhilasukhasaMpAdakA prAgamapranthapradarzitA mahApuruSapraNItAH panthAnaH samupalabhyanta eva / sahAyabhUtaistairupAyabhUtaizca mAjarAcaraNe kriyamANe'JjasAsyAtsukhaM mAnavAnAm / evaM sati nAmamAtre vivida. mAnAnAM zAstrANAM sakalAnAM bhagavataH paramAtmanaH svarUpaikye na kasyacid vipratipattiH / tathA ca "ahiMsA paramo dharma" ityatrApi saiSA rItiH / panthAztra sArvajanInaH / paramArthataH sakalAgamopaniSado'vyayaM siddhAntaH prAdhAnyena jainasaMpradAye pracAra prabhUtaM prApto maulikatA bhamata iti nirvivAdam / siddhAnto'yaM kiMsvarUpaH ? kathazcAcaraNIya ityatra bahavo hi tatpratipAdakAH prasnA jinAgamapanthA idAnI prasiddhiM yAnti / vaizca tatsaMpradAyapracArakaiH paripoSakaizcAneke jJAnakozAH purA nirmitAH / paraM yavanairAkAnte bhArate dhandhiprakRtikastairdagdhA bahavaH, kaMcana guptasyale ca saMrakSitAH pranthAH / zaithilyaM gate tatsaMpradAye punastaduddhAro duHzaka eveti mahAna khalu khedsyaaymvsrH| adhunA vaikamasya viMzatitame zatake vijJAnavAdaH sarvatra prAdhAnyaM prApto yena jainasAhityasya saMzodhana prAcIna bhAratIyamidaM sAhityamiti paryAlocya gaveSakaiH sunipuNaM nirUNyAnuSThIyate / prasiddhAzca bhavanti prabhUtA pranyAstadIyasAhittyasya bhAratasya vividhAsu bhaassaasu| idAnIntaneSu prAktaneSu ca prantheSu tatsaMpradAyasiddhAntasvarUpaM taditihAsaca vistarazo vijJAyata eva / bhagavatAM paramavandanIyacaraNapaMkajayugalAnAM zrImadAcAryaparyAgA paramparAyA itivRttamitastato vikSiptaM kacanakadeze ca vistRtaM yadyapi labhyata eva tathApi kramaza upavarNitaM cetazcamatkRtijanakaM sarvatra prAyo durlabhameva / prabhAvakacaritamanye'pi ca santi caritravarNanaparA pranthAH kintu tatra prAdhAnyenaiva tattadAcAryANAmitivRttamupaniSaddhaM, na kramAnusAreNa sameSAm / tatrApIdAnIntanasaMzodhanaprAptasAhityAnukUlyAbhAva eveti maskhA samarcanIyacaraNakamalasya prAcAryasya zrIdevaguptasUreH (mAnasuMdarasUraH ) prayAsastAM kSatiMdUrIkartu bhUyasA'nehaseti mahaparanivAsino balIyasI saasthaa| Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [2] zrImatA tatrabhavatA AcAryavaryeNa jainasaMpadAyasyAtimahatI sevA suvihitA, nUtanA kAcit cetanA ca samarpiteti 241 granthAnAM nirmANameva nidarzanam / saMpradAyasyAsya kathaM kAraM samunnatiH syAt . kathaJca tahaSaNAnAM parihAra bhavediti nipurNa nirUpya svadharmasaMrakSaNaM tatpracArazca svakIyaM mukhyaM kartAmiti vicArya, mamupekSya ca janApavAdaM, vihatya ca yatra tatra jIvitanirapekSa parizramaH kRta iti nAtizayoktiH / vizeSazca AdarzajJAna nAma ke hindIbhASAyAM likhite pranthe draSTavyaH / svanAmadhanyena vidvadvareNyena prAcAryeNa zrIdevaguptasUriNA (zrIjJAnasundarasUriNA ) hindIbhASA * / 2000 patrAtmako mahAn "zrIpArzvanAthaparamparAkA itihAsa"-nAmakaH svajIvanasarvasvarUpo pranthaH pAyodadhimanyanasAra bhUtaM pIyUSamiva nirmAya sakaladhArmikasukha sAdhakasAdhanabhUtaH prakaTIkRta iti jAnantyeva bhavantaH / paraM saMskRtajJA apyetadIyaM rasaM saMskRte'pyAsAdayantviti vicArya tamanuvAdakaraNe'hamAdiSTaH / mayA va smRtastatrabhavAn kavikulacUDAmaNiH kAlidAsaH-ka sUryaprabhavo vaMzaH ka cAlmaviSayA matiH / titIrghadustaraM mohAduDupenAsmi sAgaram / / yato hi sAdhAraNamatemamAyaM saMskRte prathamaH prayatnaH / tadanu vicAryamANe "athavA kRtavAradvAre. sAhase zrIH pratiSThite" tyAdi ca smRtipathamArUDham / vastuna AviSkaraNe hi guNadoSacarcA, prayatne saphalatA niSphalatA cetyapi sudUraM svacetasi nyarUpayam / atra lekhanakAya kiyadavadhika saukaryamAsIt / yato hi sUrivaryasamIpe kenacit paNDitena kRto'nuvAdaH kiyatparyantaM vidyate sma / sa ca vastuprathanamAtre me sahAyamakRta / paramatra sampradAyasiddhAntanirUpaNaviSaye tasminnanuzade mUlamanthe cApi suruSaSTaM nAlekhi kiJcit / tato hi mahatI vipratipattirajani / yena tatsvarUpAnarUpaNe mayA maulikatAmanusaratA prakRtivadanukaraNameva siddhAntitam / yathA-50 pRSThe AtmatatvanirUpaNaprasaMge 4 munivAkye "na jAyate mriyate vA kadAcit" idaM mUla kAralekhAkSaratAtparyAnusAreNa mayA tathaivoTuMkitam / prAyo'nuvAdakAnAM lekhakAnAmiva nAsti svAtaMtryam / aparazca dUrasthAnasthitiH kAdAcitka prAcAryavaryasya samAgamo'niyatasthitikaH, sahAyakamanthAnAM daurlabhyam, vartamAnaparisthateH sApekSatvam , mudrApaNe ca mahatI tvarA, sApyAvazyakI, sarvANyetAni panthalekhanapratikUlAni me vAstavikAni kAraNAni, tathApi "na nizcitArthAd vismanti dhIrA" iti me prabhUtamatra lekhane protsAhaka subhASitam / granthasyopAdeyatvam / / "dharma eva hato hanti dharmo rakSati rakSitaH" dharmadarthazca kAmazca "dharmo vizvasya jagataH pratiSThA" ityAdibhiH pramANaiH sarvapumarthasAdhakalve dharma eva mukhyaM nidAnam / sa ca tattasaMpradAyanirUpitasvarUpaH / tatazcAtra jenasampradAya tattadAcAryANAM yatra tatra viharaNena dharmatatvopadezaH, tatpracAraH, tIrthayAtrAyai saMghaniSkAsanama, abhinavajinapratimAnAM caityAnAM ca nirmApaNam , purAtanAnAM jIrNoddhAraH, sarmibhyaH sajAtIyebhyazca sahAyapradAnam, bhAgamapanthAnAM nirmApaNe muktahasto dravyavyayaH, zrImadbhagavatIsUtravAcanAmahotsavAnuSThAnam anyeSAmapi dharmarucisaMvardhakAnAmaSTAhikAdInAM mahotsavAnAM samArohaH ; prAcAryacaraNAnAM bhavyaH svAgatavidhiH, dInebhyazvAnnavakhAdInAM vitaraNam, ahiMsApratapAlanArtha mahAn dravyotsargaH-evamAdIni bahuvidhAni dharmAcaraNAni pranthe'smin tattadAcAryajIvanacaritaprasaMgAnuSakoNa pradarzitAni / ___idamatrAvazyaM vaktavyaM yadanyadharmApekSayA jainasampradAye svadharmAcaraNe prAktanapuNyapujalabdhaM draviNarAzimupayoktumidAnImapi jainA manAgapi pazcAtpadaM na kurvanti / kimu vaktavyaM tatra vividhasamRddhimati prAcIne bhArate saralodArasaMskRtamatInAM dharmamayakajIvanAnAM vaizravaNopamAmAM janAnAM vidyamAnatve / atra pranthe bhUrizasvA Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAni 'varNanAni - samAyAnti / tAni ca vastugatyA pradarzitAnItivRttAnusAreNa yena pAThakAH piSTapeSaNAcAlocanakliSTamAnasA na bhaveyuH / jinadharmaH purA sarvatra prAptapracAro rAjabhirmahArAjairdhanikaizcAhataH pUrNakalaH kalAnidhiriva tadAnIntane kAle'tra bhArate vidyotate smeti sUkSmekSikayA vicAraNIyam / / aparaJca dayAdharmamAsthAya bhAvukAnAM sAMsArikaklezaparihArapUrvakaM niratizayasukhasaMpAdanAya vItarAgANAmAcAryakaryANAM mantrabAdyanuSThAnena vividhA mahAnto darIdRzyante'tra pranthe prayatnAH / upAyena yena zakyeta sAdhayituM zAsanasamunnatiH, yatra cAnyamatAnuyAyikRtA svadharmakSatistatra jhaTiti sametya paramatadUSaNapUrvakaM svasiddhAntasvarupapratipAdanapuraHsaraM svadharmasyopAdeyatvamAcAryANAM zAsanazubhacintakAnAM bahuzo dRggocara bhavati / hanta ! gataH sa samayaH / adhunA cirAd videzIyairAkAntaM dhvastadharmamaryAdaM svecchAcArabahulaM vipadprastaM paravazaM kathaMkathamapi prANAn dhArayati bhAratam / idamatra dRDhamAstheyam-na khalu dharmamantarA jAtu kazcidapi janaH zarma para vindava iti / .: etadgranthaviSaye bhImantaH paramamAnyAH kezavarAmazAstriNaH ( kyUreTara-gujarAta varnA sosAyaTI ) zrImadhukumAramahodayAzca ( prinsipala-jyuSIlI hAIskUla ) svAbhiprAyapradarzanena mAmupakRtibharAnatamakArSaH / pratyupakartumazaktaH kevalaM bhagavantaM paramezvaraM sAlibandhaM bhUyo bhUyo'bhyarthaye teSAM bhUyasImabhipretAM bhUtiM vidayAditi / / anyacca zrImanta- AdarzamudraNAlayAdhyakSAH zrIrAmalAlamahodayA asya mudraNaprabandhaM kRtvA mahatA parizrameNa prakAzane sAhAyyamAcaraMstadartha te dhanyavAdArhAH / ____ jAnAmyahamatra baha vyaH khalu truTayaH, tAzca madIyapArataMtryanibandhanAH / yathAmati zuddhipatre saMskRtAH / tathApi sarvajJaH sarvavidIzvara eva / mama cAntarbhAvo yuSmadIye pakSe / ante ca guNadoSau budho gRhNan-indukSveDAvivezvaraH / zirasA zlAghate pUrva paraM kaNThe niyacchati // saM0 2000 vijayAdazamyAM ) saumyavAsare tAH 27-1-44 / dalAlapola, vaDA vajAra ) vidvaccaraNakamacadharIka zAstrI gauriinaathshuklH| saMskRtAdhyApakaH jyubIlI hAIskUla / umretth| gujarAta / Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Some Opinions. Ahmedabad, 1st August, 1944 zrI pArzva paramparAyA itihAsaH, a Sanskrit prose work is in the form of narrative biographies of Jain preceptors, from 9732779, the 23rd Tirthamkara in fine style, mostly resembling old was. Such being the case, one should not expect a classical style, strictly observing the orthodoxy of the Sanskrit grammar. The author seems to be conversant with old qerarefits and has been able to get authentic information about the proceptors. To reconstruct the Jain history, publications of such granits are essential, Not only qeraris but also griffats at the ends of MSS and their colophons are very useful in reconstructing history. Old Jain Bhandaras possess - such. literature in great quantity, and it is worth publishing. Such efforts have been already begun and the texts require careful editing. Keshavram K. Shastree Curator, Research and Postgraduate Department, Gujarat Vernacular Society, AHMEDABAD. I have read with interest the Sanskrit book 'sit qpeqze9779T FETA: written by Mr. G. M. Shukla. The History of Jain Tirtham karas is given in chronological order. This might greatly facilitate the compilation of Jain History. In the book we find scattered here and there the jain religious tenets as also the ways and means they adopted for spreading their religion. The language is every easy but terse, Mr. Shukla has made a laudable and patient attempt after compiling a book which may not fiind many readers. The book must however prove a very welcome addition to Jain literature and history. M. S. Desai, m. A., 8. T. O, D. Principal, JUBILEE INSTITUTION, UMRETH. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA pRSTham / vikramapUrvataH vikramapUrvaparyantam 696 626 554 626 554 418 . . . - . 342 - 418 386 342 288 288 - 247 217 182 136 136 kramAH / zrAcAyanAma 1 zrIzubhadatto gaNadharaH 3 zrIharidacasUriH 3 zrIsamudrasUriH / 4 zrIkezizramaNasUriH 5. zrIsvayaMprabhasUriH / 6 zrItanaprabhasUriH (1) . 7 zrIyakSadevasUriH (1) 8 zrIkakkasUriH (1) 9 zrIdevaguptasUriH (1) 10 zrIsiddhasUriH (1) 15 zrIratnaprabhasUriH (2) 12 zrIyakSadevasUriH (2) 13. zrIkakkasUrIH (2) 14 zrIdevagupta sUriH (2) 15 zrIsiddhasUriH (2) 16. zrIratnaprabhasUriH (3) 17 zrIyakSadevasUriH (3) 18 zrIkakkasUriH (3) 19 zrIdevagupta sUriH (3) 20 zrIsiddhasUriH (3) 21 zrIratnaprabhasUriH (4) 22. zrIyakSadevasUriH (4) 25 zrIkakkasUriH (4) 24 zrIdevaguptasUriH (4) 25. zrIsiddhasUriH (4) 26 zrIratnaprabhasUriH (5) 27 bhIvanadevaguptasUri:(5) 28 zrIkakkasUriH (5) 19 zrIdevaguptasUriH (5) vi. pU. 12 vi. saM. 52 taH vi.saM. 52 taH vi. saM. 115 157 115 174 199 218. 199 218 260 235 260 282 298 310 336 aaaaaaaa 282 298 320 326 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [2] vi0 saM0 vi0 saM0 pRSTham 40. 440 480 520 558 601 Aaaaaaaaa 424 440 480 520 . 558 601 631 660 680 kamAH prAcAryanAma 30 zrIsiddhasUriH (5) 31 zrIratnaprabhasUriH (6) 32 zrIyakSadevasUri (6) 5 zrIkakkasUriH (6) 34 zrIdevaguptasUriH (6) 35 zrIsiddhasUriH (6) 36 zrIkAmasUriH (7) 37 zrIdevaguptasUriH (7) 38 zrIsiddhasUriH (7) 39 zrIkakkasUriH (8) 4. zrIdevaguptasUriH (8) 41 zrIsiddhasUriH (8). 42 zrIkakkasUriH (9) 43 zrIdevagupta sUriH (9) 44 zrIsiddhasUriH (9) 45 zrIkakkasUriH (10) 46 zrIdevaguptasUriH (10) 47 zrIsiddhasUriH (10) 48 zrIkakkasUriH (11) 49 zrIdevaguptasUriH (11) 5. zrIsiddhasUriH (11) 680 724 778 837 892 952 892 952 100 1011 105 108 taH taH 1011 1033 1074 1108 1128 1033 1074 1108 1128 . 120 125 a. a. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhipatram *eGo pRSThama azuddham 1 dravyabhAhatu 1 kriyA nimagnAn 2 mAdhavo 4 dvasutI 5 vimAnoH 5 bhaviSyatI 6 bhavatvityukta . zuddham dravyamAhartu kriyAnimagnAn sAdhavo dvI sutau vimAno bhaviSyatIti bhavatvityuktvA pRSTham azuddham 12 pUrNAnraMga: , mamatyanta " sUriti "suri 13 lAkSeNyena . 14 niyAraya zuddham pUrNAntaraMgaH mamanyanta sUririsi sUri lAkSaNyena nivAraya saMghena 6 bRhaye vRdaye " saMdhena " gautrai " sUrizvaraH 6 zrAvakAnA ... 6 gaganA. . 7-8 zrAvakAnA 8 sotsahApuraHsaraM ,, koreNTaka. , niprahIto " ghupasargAH gotra sUrIzvaraH mumUrcha tvovAca AzcAryayukto vidhAyaH . . . . mUlAbhidhAnam 15 mumUchI 16 tvotvAca " Azcarya yukto " viSAya , mUlAmidhAnama . " Snane 17 saMdhastu "rAmarza " zrAvo " spRzaM . zrAvakANA gamanA zrAvakANA sotsAhapurAsaraM koraNTaka nigRhIto dhupasargAzca . 'nena rAdarza lakSyIkRtya dharmotsAho zreyAna magRhAt zrIsaMgha aSTAhnikA - cakAra aizvaryAnvitA tyaar magRhNAt dvitIyaH sunurupa pitroH "mAgama "kA'A 18 vIrapUra " lakitya 9 dhamotsAho 1. zreSThaH magRhAt 11 zrIsaMgha .., aSTAnhikA "cakAra: ,, airyAnvitA .. " karudra . "magRhayAt 12.dvitiya , sUnurUpa saMghastu bhAddhaHspRk / marAma kA' vIrapura : rArabdhaH nivRtti dharmA "rArUpa ,nivRtti : 19 dhamA , hi 20 svazreyasakaraH , saMkhyakaijanai ,, saMgho ,, nirmita , dehamasRjat zvaHzreyasakaraH . saMkhyakai .. saMgho nirmita dehamudasavat / , pitrIH / Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTham azuddham 21 tamalo 22 saMdhaM zuddham saMgho tamasasya 91 saMghenA syIhaM pRSTham azuddham . 49 saMdho 50 dharma , nirupitama 51 padavIma " saMdhenA dIkSA 23 tpITha 24 dIkSA ,, bahuvidyA "prApyA 25 sUre "vAstavya "nnAcArya 52 varadatto'sya "tantra "dhyAya bahuvidhAM prAptyA sUreH dhyAyAya guruNA rAcArya baha vyo niSphalAH sUrerdA saMgha devyazvAsan tAni devAna cihnani 26 guruNA 28 rAcArya 31 bamhayo , niSphalA 32 sUredA 33 saMgho 34 devyazcA sanatAni nirUpitam padavIma vAstavya nnAcAryoM varadatto'yaM tatra dAhvAna bumukSA zvazura . . zcorastasyA zvazurA tIrthe sahana ThAkarazI dRzyata apica evAnu .. . " devIna 35 cinhAni nasA " sA " rUpadeza saMgha 36 mehati / " kautuhala " pancAnanaH 38 saMsepya 40 sakhyA 41 magRhAt 43310 44 rAjyaprAti rupadezaM marhati kautUhala pancAnanaM saMsejya saMkhyA magRhAta 320 rAjyaprAptiH, papanna sarvasmin draSTavyam sarvAna , dAvhAna ___, bumUkSA 52 zvasura ,zcauro tasyA "zvasurA . 53 tItha " sahastra "ThAkarazI 54 dRzyanta , apica , evAtnu "370 55 saMdhaM ,, saMghasthA .., STAnhikA ,, pitR 56 gamiSyAmi , miSTAnnakopAca , stapolikA , sthApinA , jAzmA , vaha , karmaketi 56 sahastrAd. ,kalyANA "mApamAyaka saMghasthAH nTAhnikA pita gamiSyAmi miSTAnnapAcako ghRtapolikA. sthApitAH jAmA "papannA 45 sava'smina "dRSTavyama , sarvemyo 47 pRSThama . 48336 karma karoti sahasrAd kalyANa mApamAyae Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTham azuddham - 57 sAI zuddham "mAtatve mAtRtve pRSTham azuddham 80 rasnujJAM. , niruzo 80 dehamudatsRjat 81 caityAnivAsinA "hiM. " zvAzvato " mriyate "sadhUnAM 59 rUtpadyate , nirupyA , yAcAryA ranujJa nirAzo dehamudasRjat caityanivAsinA sAdhUna nirbuddhiH ..... nidhanatA zarIrakAya kAlAntare ekadA jalabubuda ivAti zAzvato mriyate cetyAdi rutpadyate nirUpyA hyAcAryo . . vairAgyA vairAgya - sarve cojjIvitAH krameNa sthAna 60 varAgyA " varAgya 84 nirdiH ,, nitu ghanatA 85 zarIrakAmaMtAM 85 kAlAntara 87 ekAdA : 88 jalavuddhada vAti 89 dharmo 90 pratinivavRtya ,payAmAsa 91 zayyA ,, svabahmacaryavrate 92 puNyaganenA , sarva cAjjIvinAH "kramaNa dharmaH pratinivRtya , sthAna ,, parimita 61 sodharma parimi zayyAyA " tasyeva " Acaryo saudharmaH tasyaiva bhRtyAH madhyAhe zrIsaMghaH saMskAro vividhAn tAbhyAM nivedikaH vyavahAraM te'yudhyanta sarvamima svabrahmacaryavrate puNyamanenA AcAryoM svadharmavighAtakA khalu na tanmUlA ca suspaSTamitthaM . sthavira 62 bhRtyA madhyAnhe , zrIsaMghaH 64 saMskArI 64 vividyAn 66 tAmyaM . . , nivedataH "vyahAraM 71 ta ayudhyanta , sarvamidaM , saMjahaH 71 mudatsRjat nAmmi. .. 73 dazamyoH yataH 94 svadharma vidhAtakA 95 khalana "tanmUlAca 97 suspaSTamityaM , svavira 98 yato . 99 bamubu , zravaNasamA " taddhArtAlApena. " bhAvukA , nAnavAdIt .. 10 nirudheminaH 102 parjayAmAsuH . saMjaha mudasamat nAmni dazabhyaH . babhUvu zravaNasabhA tadvArtAlApena bhAvukAH tAnavAdIt / nirudyaminaH marjayAmAsuH tadvaco bANa japA pauraiH bAlyA kurvanti .. ___, taddhaco . 103 vAkSyaNa . . 77 mukha "dhAM Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , cihnartha "ascA gandhaM . "tava x pRSTham azuddham zuddham . pRSTham bazuddham 103 mili militA 113 tyuktvasA tyuktvA sA 104 tyaktavAkvA tyaktavA , pAtAyAmAsA pAtayAmAsa 107 mAgham mArabdha , yantrayuktaM mantrayuktamaMjana " jatIyaH jAtIyaH mareSayata mapreSayat , evaDhaMzIyA etadvaMzIyAH "dhRtaM ghRtaM cihnArtha 114 ladhu laghu ,, mahiSuH maprahISuH 115 dAridraya dAridraya asyA "matraM 108 saujya saujanya "lADulaH lADuka: 109 vibhUpitaM vibhUSitaM 116 kSama 1 . bhagamat magamat , lotpannA lotpannA, . 111 vayamevA vayameva "devyupamhAra devyupahAra 117 skaina staistena , parAmavintukuyAt parAbhavituM zaknugat , vidyAsye vidhAsye ,jinAlaSA jinAlayA- 118 nivedayatevi nivedayateti " syAphadAditi saphalA syAditi ,, nistamavo munistamavo " bhrAtRdhya . bhrAtRvya 111 dIzatu dizatu ,, tamAvhayat tamAhvayat 112 tayaivAsAn tathaivAsan "tasthatuH tasthatuH pAvitaH " madra bhadra " catuH puSaSThi catuH SaSThi , saMntidhAnayA sannidhAnayA cchatra " nRpatti nRpatiH mamAnta ,, saMkhyakAna saMkhyakAn . samadhika " bahirmokSyAmati vahimokSyAmIti 113 zvarasUri zrIzvarasUri , padmaprameNa pacaprameNa . vijJApanam zuddhipatramidaM zAkSiNA choTelAlazarmaNA, zAstriNA ca ramaNalAlazuklena kRtam / atra hi prAyaH pAribhASikAH zabdAstathaiva sthaapitaaH| dezabhASAyAM pracaligani nAmAni yathAkathaMcit kutracit parivartitAni / sAdhAraNajanopayogaM ca vicArya saMdhirapi sAdhAraNataH svIkRtaH / mudrApaNe ca bahavaH kArya karAH / kAnicit patrANi mayA mahArAjena ca zodhitAni sarvamidaM samIkSya guNaikagRhayAlavo bhaviSyanti bhavyAH pAThakA ityAzAse uparoktayorumayoH sahayogo'tra mayA ciraM smaraNIyaH priyasuhRdoretayorupakArasmaraNasamullekho' nAvazyakaH suhRddharmatvena tatkarvavyAt / apara madantevAsI manoharalAla zAhaH prabhUtamatra saukaryamakRtetyAziSA bhASanIya eva / lekhkH| , plAvitaH "mAnta " samAdhika Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIphAvapaTTAkalI zrIpArzvanAthAjhisarojalagnastadIyasaugandhyamudAnvito'ham / alaukikAnandaparamparAyai punaH punastaccharaNaM prapadye // iha tAvat tribhuvanopakartA paramapitA paramAtmA SaTcatvAriMzadguNasaMyukto brahmaviSNurudranAradakhecarapUjitaH paramazivaMkaraH sakalapApasantApahartA prayoviMzastIthaMkaraH pArzvanAtho babhUva / sa cekSvAkuvaMzasamadbhavo vArANasInagarIzasya rAjJo'zvasenasya vAmArAjyAzca putraH pauSakRSNadazamyAM janma leme / sa bhagavAn triMzad varSANi yAvad gRhe sthitvA saptati 70 varSANi kevalaparyAyaM pUrayAmAsa / sarvatra jinadharmapracAraM ca kRtvA digantakIrtimAsAdya ca sammetazikharaparvate zrAvaNa zukla 8 muktimApa / tatrabhagavataH zrIpArzvanAthasya caritamAvAlavRddhaviditaM, nAviditaM ca vizeSato jinadharmAcaraNazIlAnAM zrAvakANAm / ato'trAyuktameva piSTapeSaNam / atrodezyabhUtaM tu tatpaTTAdhiSThAtRNAmAcAryavaryANAM saMkSiptamitivRtrAm / .. ___ bhagavAn zrIpArzvanAthapaTTavarNanam vi0 pU0 720 taH] 1-zubhadatto gaNadharaH [vi. pU. 666 paryantam zrIzubhadatto gaNadharaH sUrya ivAjJAnanivArako jinakulakamaladivAkaro bhaktajanahRdayapuNDarIkavibodhako jinazAsanadhurAvAhako zAstravicakSaNazcAritracUDAmaNirutkRSTakriyApAlako gaNadharapadavibhUSito'bhUt / ekadA tacchiSyo varadatto nirdiSTanagarAkimapi nagaraM gacchati sma / pathi sUryAsto'bhavat / athAgamapAThAnusAreNa tatraiva taruzAkhAmAsAdya jJAnadhyAnanityaniyamAdiSu kAryeSu ziSyaiH saha saMlagno 'bhUt / tasminnevAvasare stenavRttivizAradAH kukarmaniratAH paramAdhArmikAH haridattapramukhAH stenA ajJAtamanidharmA manIsamIpadravyamAhatumAgacchan / jJAnadhyAnAdivimalakriyA nimagnAn manipuMgavAn dRSTvA'zcaryanimagnAste tatraivasthitAH / samayajJena varadacenApi suyogyakSetraM jJAna dRSTayAvalokya tebhyo jinagaditAgamAnukUlA dezanA dattA / bhagavataH pArzvanAthasya cAturyAmapradhAnaM dharmamAkarNya sarve stenAH saMsArAd viraktA varadattasamIpe bhAgavatIM dIkSAM gRhItvA mokSamArgasyArAdha kAH samabhavan / vi0 pU0 666 taH] 2-haridattasUriH [vi0 pU0 626 pa. ___ zrIharidattaparivividhazAstravizArado sarvavidyAkalApArago mahAmahimazAlI jitAnekavAdI saJjAtaH / ekadAnukrameNa grAmAnugrAmaM viharan svastyAkhyAM nagarImagamat / tatrocitasthAnazayyAdhAnukUlyaM dRSTvA tatraiva dharmakAryanirato'bhUt / tasminnena samayetatra vedamArgAnugAmI nyAyavyAkaraNakAvyazAstravicakSaNo vaidikI hiMsA hiMsA na bhavatIti vAdasya samarthakaH pracArakazca lohityAcAryo Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vedapurANasmRtizAstrapAradRzvA paNDitaprakANDo yajJadharmasyopadezaM dadAti sma / athaikadA bhUpapravarasya "adInazatroH" sabhAyAM lohityAcAryasya haradattamariNA saha zAstrArtho'bhUt / lohityAcAryasya hiMsAviSayakaM mataM khaNDitaM tena sUriNA svabuddhiprabhAveNa / chAtrasahasraparivRtaM taM jitvA dIkSayA dIkSayan anekAn ziSyAn mahArASTraprAnte svadharmapracArArthaM ca sa pAhiNot / evamatIte kAle ca mokSapadavImavApa / vi0 pU0 626 taH] 3-samudrasUriH [vi. pU. 554 pa0 zrIsamudrapariH kAvyakalAkovidaH paramasaubhAgyavAn bhavyasahasrapatraprakAzakaH dvAdazAMgamarmajJaH samAgataH / tacchiSyo jinanigamanigaditayamaniyamatatparo videzI muniH| sa caikadA pazcazata 500 saMkhyAkaiH ziSyaiH parivRtaH ujjayinImagacchat / tatra ca rAjAnaM jayasenaM kezikumAraM rAjakumAramanaMgasundarIM rAjJI ca pArzvaprabhudarzitazikSopadezena cAturyAmatattvaM sambodhya jinadharmadIkSAdIkSitAmakArayat / evaM so'pi mokSamArgamanusasAra / vi0 pU0 554 taH ] 4-kezizramaNAcArya [vi0 pU0 470 50 4 kezizramaNasUriH paramayazobhAjanaM vividhavidyAvidyotitaH paramopakAranirato jinazAsanonnatikartA tapaHkarmasaMlagno bAlabrahmacArI babhUva / tadA hiMsAdharmasya yajJAdau pazuvizasanarUpasya prAbalyamAsIt / tattaddezIyAH sarve'pi rAjAno vedamArgAnusAriNo yajJadharmasamarthakAzcAsan / pazupradhAnairyajJaiH sarvatra medinIrudhirapravAhaparipUrNA nadIvAdRzyata / asmin saMgharSasamaye bahusaMkhyAkAH sAdhavo'hiMsAdharmasyopadezakAH sarvatra dharmapracArAya paryaTanamakAH / atha svakIyaprakRSTajJAnavalAt zrIkezizramaNasUriNA pradeziprabhRtayo'neke mahIpAlAH prabodhitAH jinamatAnuyAyino'bhavan / tatrAparo'pi kezizramaNasarirabhUd yo gautamasvAminA saha zAstracarcA vidhAya paJcamahAvratadharma zrIvIrakathitamaGgIkRtya muktimalabhata / asminneva samaye caramatIrthaMkarasya bhagavato mahAvIrasya, bauddhadharmapravartakasya dayAdharmaniratasya buddhasya ca janmAsIt / zrIkezizramaNasUrirapi mokSapathapravAsI jaatH|| vi0 pU0 470 taH] 5-zrIsvayaMprabhasUriH [vi. pU0 418 pa. svayaMprabhasUrividyAdharakulasamudravaH jinazAsanapracArako'tibhAgyavAn vyAkhyAnavicakSaNastapastejorAziH saJjAtaH / sakalaziSyagaNayutaH sa pUrvadeze viharan vyacintayad yadasmin deze bahavaH mAdhavodharmapracArakAH santyato'nyatra gantavyam" iti paJcazata 500 saMkhyakAn ziSyAnAdAya sa zatruJjayaM prati pratasthe / vidhAya ca zatruJjayayAtrAmaydAcalaM pratyAgatastatrAhiMsAtacvaM sarvAn bodhayAmAsa / evaM prayAte ca kAle zrImAlanagaranivAsino gRhasthA darzanAya tatra samAgacchan / marIzvarasya ca prabhAvopetaM vyAkhyAnamAkarNya te prArthayAnti sma prabho ! bhavAnAgamanena zrImAlapattanamapyalaMkarotu, Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 3 ] tatra ca hiMsAdharmasyaiva prAdhAnyaM vartate'to'hiMsAdharma vistArayatu / prArthanAJca teSAM viditvA krameNa viharan sa zrImAlapattanamagacchat / bhikSAsamaye munayo bhikSArtha paryATan gRhasthAnAM gRheSu kintu sarvataH surAmAMsAdyamedhyAnabhakSyAMzca padArthAn dIyamAnAn dRSTvA yathAgataM prtyaajgmuH| ___tataH sarvajIvadayAparaH sUrIzvaro yajJa yajJIyAnAM jIvAnAM hiMsakaM jayasenanAmAnaM rAjAnaM pratyaSedhIt / rAjasabhAyAmanekahetudRSTAntagarmitaM viziSTapratibhApUrNa vyAkhyAnaM dattvA tenaiva nRpeNa saha navatisahasragRhANi jainatattvaM saMpradarzya jainadharme nyavezayat / mAsaparyantaM ca tatraiva sthitvA teSAM dharmabhAvanAmupadezena vardhayAmAsa / tataH padmAvatyAM nagaryAM yajJasyAyojanamAkarNayan pazuvadhanivAraNArtha gtH| tatra padmasenasya rAjJaH sabhAyAM jinatattvamupadizyAtmakalyANamArga darzayAmAsa / vivAdamapyakarod viprapaNDitaiH saha / evaM mahAmatiH sUriH pratyarautsIt jIvAnAM hiMsAm / paJcacatvAriMzatsahasrasaMkhyakAn kSatriyAn jinadharme'sthopayacca / tadanantaraM vIranirvANAd dvipaJcAzad 52 varSe ratnaprabhasUri svakIyapaDhe saMsthApya svarga pratyapadyata / vi0 pU0 418 taH] 6 zrIratnaprabhasUriH [vi0 pU0 386 pa. ratnaprabhasUrIzvaro vidyAdharakulabhUSaNo'khilavidyAlaMkArabhRto mahAjanasaMghasyAdyasaMsthApako bAdimAnavimardako mahAprabhAvako'bhUt / tasminneva kAle sthanupure mahAdevIzrIlakSmIsamanvito mahendracUDo nAma nRpa AsIt / sa svaputraM ratnacUDaM rAjasiMhAsanopari samAropya vRddhatve svakalyANArtha nivRttimArgamagIcakAra / ekadA tatrAgatena cAraNamuninA vyAkhyAnakAle nandIzvaradIpasthitadvipaJcAza 52 jinAlayAnAmanubhRtaM saukhyapradaM varNanaM vihitam / sutarAM ca tatsamAkaye tIrthayAtrAM vidhAtuM ratnacUDa vidyAdharasya sakalanagaranivAsinAzvecchA saJjAtA / tato nirdiSTanizcAyAMnusAreNa sa vimAnamAruhya nandIzvaramabhipratasthe / mArge pRthivyAM devadevIbhyoM dezanAM dadataH zrIsvayaMprabhapUrerupari ratnacUravimAno'vaSTabdhaH / kimidamiti vicintayannasau yAvadadhaH pazyati tAvaddezanAM dadataM taM muni dadarza / dRSTvA ca jaMgamatIrtharUpasyAsya munerullaMghanarUpo mahAnavinayo me jAta iti vicArya tatrAgatya taM muni praNanAma kSamAJca yayAce / gurupadattadezanAJca nirmalacetasA zuzrAva / zrutvA ca sa saMsArAdviraktaH san dIkSA grahItumicchayA svapratijJAM tasmai vyajJApayad bho prabho ? mama samIpe para parAprAptA zrIpArzvanAthasya pratimA vartate / tasyA vaMdanAcanAdikriyAkaraNaniyamo'sti me / pUrva laMkezvarasya rAvaNasya caityAlaye sA'sIt / yadA rAmacandreNa laMkA vidhvastA tadA madIyapUrvajena candracUDanaranAthena sA pratimA'nItA / anukramasaMprAptAM tAmahamaharnizaM pUjayAmi / tayA pratimayA sahaibAhaM dIkSAM grahISyAmi / iti tadvacaH samAkaye dharmalAbhakAraNaM ca vijJAya zrIsvayaMprabhasUriNA pazcazata 500 saMkhyAkairvidyAdharaiH saha ratnacUDo dIkSitaH kRtH| anantaraJca ratnaprabhasUrIti tannAma parivartitam / krameNa so'pi dvAdazAGgI caturdazapUrvI ca babhUva / zrIsvayaMprabhasUriNA vIranirvANAd dvipazcAzad 52 varSAtikramaNe sati svapaTTe'dhiSThApitaH / atha paJcazatasAdhubhiH saha zrIranaprabhasUriritastataH paribhUmaNaM cakAra / ekadA tIrthayAtrAyai Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arbudAcalaM pratyAyayau / tatra tasyAdhiSThAyikA cakrezvarI devI marubhUmi prati vihArAya taM prerayAmAsa / taduddizya sa sAdhubhiH saha marubhUmimAjagAma / asmin vikaTavihArakAle kSutpipAsAdyanekopasargAH samabhUvan / mithyAtvavazIbhUtA jIvAH zastrAstraistADayanti tarjayanti ca munIn kintu jinadharmapracArArthameva sarvasvasamarpaNamiti nizcitya sarveSAM pariSahANAmupekSaNameva vihitaM munibhiH / anantaramupakezapuraM saziSyaH suuriryyo| atha upakezapuranirmANavarNanam // zrIsUryavaMzodbhavaH zrIbhImasenaH zrImAlapura [ bhinnamAla ] syAsId bhUpatiH / tasya ca surasundarotpaladevanAmAnau dvau putrAvAstAm / surasundaro yuvarAjo raajymaardhurNdhrH| utpaladevazca tenApamAnitaH / tatpatIkArAya nUtananagaranirmANAya sa itastato babhrAma / aparazca bhImasenAmAtyasya-uhahoddharaNanAmAnaudvasutau / tatrAnujasyoddharaNasya gRhe' STAdazakoTisaMkhyAparimitaM dhanam / jyAyasa uhaDasya ca navanavatilakSamudrAH / tadA niyamastve. saMvidhaH-ye koTIzvarAste durgamadhye ye ca lakSAdhipAste bahiradhyavasan / uhaDena nagaramadhye'dhivAsArtha svAnujasamIpe mudrANAmekalakSaM yAcitam / bhrAtRpatnyA sAsUyamuktam "na khalu tvAmantareNedaM nagaraM zUnyamAste yenAdhivAsArthamekalakSaM dadyAt te bhrAtA" iti marmarujotpAdakaM tadIyaM vaco nizamya mantriputra uhaDo rAjakumArotpaladevapArzvamAyayau / samaduHkhAbhyAmubhAbhyAzca vicAritam-nUnamA. vAbhyAM nUtanamekaM nagaraM nirmAtavyam-ityAlocya tadartha to tato nirjagmatuH / madhye ca saMgrAmasiMho militaH / pRSThaM ca tena kutra gacchanti bhavantaH ? rAjakumAreNoktam "abhinavaramaNIyanagaranimArNAya sthAnAnveSaNAya vayaM yatra kutra vrajAmaH" iti zrutvA saMgrAmasiMho jagAda-"kutra santi bhavadoyAni zastrAstrANi 1 navanagaranirmANamidaM na bAlAnAM khelanam" astu zastrAstrAbhAve'pi vayaM bAhubalAdeva vijayalakSmI prApsyAmaH iti rAjakumAravacanaM samAkaNye paramasantuSTaH saMgrAmasiMhaH svasutAyA pANigrahaNaM tenotpaladevena sahotsAhaharSapuraHsaraM cakAra / evaM samApya tadvidhiM te trayo'ye jagmuH madhye'dhvani ca tAnazvakretAro militAH azIyadhikazataM ghoTakAn dadatu yUyaM, mUlyaM ca rAjyaprAptyana ntaramevAvazyaM dAsyAma-iti pratijJAya tAn ghoTakAnakrINAd raajkumaarH| tato DhelIpuramAsAda tadadhipataye rAjJe tAnupAyanarUpeNa dadau / tena ca paramasatkArasantuSTena nUtananagaranirmANAnukUla osanAmA pradezaH samarpitaH / nirmAya ca tatra nagaraM bhinnamAlAto'STAdazasahasrakauTumbikA samAhUtA nivAsArtham, tadadhaM ca dvijAtInAmanye'pi bhinnajAtIyAstatra nivAsArtha samAgaman tatpradezasya samudrasAmIpyAt kSArAdhikyAd osa iti nAma prasiddhiM yayau / atra zaivamatAnuyAyinAM nAstikAnAM, yajJAdau . pazuhiMsanakarmaniratAnAM vaidikAnAM, vAmamArgAnusAriNAzca vizeSata prAdhAnyamAsIt / atha jinadharmapracArArthamatra samAgatA munayaH kintu sarve'pyupakezapuranivAsino janAstAna Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 5 ] tirazcakruH, na. cAtra te bhikSAdikaM praapuH| yatra ca yayurbhikSArtha tatra surAmiSAdyabhakSyapadArthAn dadRzuH, ato bhikSArthaM mahatkaSTamanubabhUvuste munyH| yathaivAgataM tathaiva taiH pratyAgatam / pAtrANi dRSTvA ca mAsAvadhikaM santoSamAsthAya sthitiM cakraH / pazcAd vihAraH kRtaH / anukrameNa punastatra samAjagmuH kintu kAryasiddhimanavalokya punarvihAramaicchan / tadA cAmuNDayA devyA kathitam-bho AcArya ! sarve yUyamatraiva mAsacatuSTayaparyantaM nivasata ! mahAnupakAro bhaviSyati / na khalu madIyanagarAnnigaMtavyaM saMkaTe'pi" iti samAkarNya devIvAkyaM vizvasya ca te 35 saMkhyakAH munayo mAsikA dvimAsikAstrimAsikAzcaturmAsikAzca tatraiva nyvaatsuH| anye tu caturmAsacikIrSayA'nyatra pratasthire / asyopakezapurAdhipasya "utpaladevasya" pANipIDanavidhiH saMgrAmasiMhasya kanyayA jAlhaNAdevyA saha samabhavat / vyatIte ca kiyati kAle sA saubhAgyasundarI nAma tanayAM suSuve / tadudvAhazcotpaladevenAmAtyaputreNa-uhaDasutena trilokasiMhena sAkaM vihitH| durdaivavazAtsa kadAcit kenacid bhujaMgena daSTaH / samAhUtAzca sarve samanvatantravizAradAH kintu viphalaprayatnAste jAtAH / kathitaM ca mRto'yaM, dAha eSAzu vidhIyatAM, nAtra pratIkAropAyaH kazcit / sarve janAH saubhAgyasundarI ca satIbhavitumicchatI tamAdAya dAhArtha pretacanaM (smazAnaM) samAvajan / asminneva kAle mahAnupakAro bhaviSyatIti vicArya sAdhurUpaM gRhItvA devI cAmuNDA ttraivaagtaa| janAn sA prAha sarve yUyaM jIvantamenaM kathaM dhakSyatha ? ityAkaNya mantriNA zavazivikA parAvartitA, kintu sa sAdhuna teSAM dRggocaro babhUva / atha ca sarve te militvA sUripAvaM yyuH| mRtakavimAnoH gurusamIpe sthApitaH, rudantaste procuH "dayAsindho ! devo'smAkaM ruSTaH / putramaraNAdasmAkaM gRhamaraNyamiva zUnyam / jIvaya sutam / yAcakAnAM no yAcanAM saphalIkuru" iti karuNAdraM vaco nizamya teSAM kiMciduSNaM vAri samAnItam / svacaraNau ca prakSAlya tena tajjalaM mRtakasyopari saMsiktam / sa mantriputra ujjIvitaH / sarve ca te kathayAmAsuHaho nUtanaM janma prAptamanena putreNa / mantrI ca sUryavarcase sUraye tasmai maNimuktAphalavastrAdikampAyanamarpayAmAsa / sUriNAcoktam-na khalu dhanena me prayojanam , atratyAH sarve tvaM ca niSkapaTaM jinadharma gRhantu sameSAmAtmakalyANAya zreyasAM panthA eSa eveti / te tathaiva jinadharma strIcakruH / guruNA ca tena svadharmopari dRr3hazraddhArtha prabhAvapUrNa sakalajanamanoraJjakaM vyAkhyAnataH zikSaNaM dattam / sapAdalakSakAca jAtAH bhAvakAH / aparaJceyaM viziSTA ghaTanA, tathAhi zrAvakAvasthAyAH pUrvamevohaDena zrInArAyaNamandiranirmANArtha mahAn yatno vihitaH / sa divA devAlayakAyeM kArayati rAtrau ca tannaSTaM bhavatyakasmAdeva / cintAsamAkulaSetasA tena sarve te dArzanikAH pRSTAH kimatra kAraNamiti, na ca taiH samAdhAnaM kRtm| tataH saH kRtAJjaliH mUripAvaM gatvA devAlayapatanakAraNamapRcchat / tena sUriNA coktam-kasya devAlayaH kriyate? nArAyaNasyeti, taduttaraM zrutvA punaH provAca sariH-asminneva devAlaye mahAvIrasya sthApanAM kariSyAmIti saMkalpya tatkAryamArabhasva maGgalaM te bhaviSyatI tadvaco'GgIkRtya tena tathaiva pratipannaM, kArya Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [6] mArabdham / devaprAsAdazca paripUrNo jAtaH / sarve ca vismayAnvitAH babhUvuH / ___ atha cAmuNDAdevyA sariH kathitaH-bhagavan ! mahAvIrapratimAnirmANAya devagRhAduttarasyAM dizi luNAvyabhidhAnaparvatopatyakAyAM vAlukayA zreSThino ghaTodhnIgodugdhAdahaM pratimAvicaranaM kromi| nimArNakAlasya SaNmAsAvadhikaM mAnamityuktvA sA virarAma / ___ athaikadA mantrI godugdhanyUnatvakAraNaM jJAtuM gopAlakamapRcchat-tena ca dugdhastrAvasthalaM tasmai darzitam / kimarthamatraiveyaM gaurdugdhaM srAvati ? iti kAraNAnveSaNAya so'khilAn dArzanikAnAhUya papraccha / kecidatra sthale kRSNasya, kepi gaNapateH, apare buddhasya ca pratimA'dhastAd vartata iti kathayAmAsuH / na ca te nizcayaM cakruH / ato'sau gatvA saprazrayaM sari tatkAraNaM papraccha / sUriyA coktam-bho mantrin ! prAtaste sandehasamAdhAnaM bhaviSyati / tadvacaH zraddadhAno'sau gRhaM pratyAyayau / sUrizca dhyAne sthitaH / rAtrAvAgatA devI / sUrizca tAmuvAca he devi ! pratyakSIbhUya sarvametatkAraNaM svamukhenaiva hi sacivasyohaDasya sammakham / sA ca nidrAnilInaM taM pratyakSIbhUya provAca bho mantrin ! madanujJAtA tvadIyA gaustatra dugdhaM sravati, tatkSIreNAhaM mahAvIrasya pratimA viracayAmi-idaM kAraNaM jJApayituM guruNApreritAhamatrAgatA, ataH saMzayaM dUrIkuru, kalyANaM te bhavatvityuktva sA tirodadhe / prAtaHsa marisamIpaM gatvA rAtrivRttAntaM nivedya tadane mahAvIrapratimAdarzanecchAM prkttiickaar| AcAryeNoktam-adhunA niyatakAlAkiMcidavaziSTaM kAryasyAto vilamvaM kaMcitsahasva / tenoktamgurukRpayA tatpratimAkAryamavaziSTamapi pUrNameva bhaviSyati-iti tadAgrahAtpUjyo munistena sAI tatra gato yatra jinezvarapratimA / tatra svarNamayayavasvastikakusumAdIni ca vikIya svayamavarvI khanitvA mantrI jinapratimA bahirAnayat / saptadinasamayasya nyUnatvAdRye nimbaphalasamagranthiyukto mahAvIro bahirAjagAma / vyomamaNDalAca paJcavarNA puSpavRSTiH papAta / hastina upari samAropya pratimAM mandiramAnayat / vizuddhabuddhirasau pratimApratiSThApanalagna sarvadoSavivarjitaM nizcikAya / pratiSThA mAghazuklapaJcamyAM bRhaspativAsare dhanurlagne kartavyeti nizcitam / tasminneva kAle koraMTakAt zrAvakAnAmAhvAnamAgatam "bhagavan ! pratiSThArtha satvaramAgacchatu" iti vicAryovAca-atrApi pratiSThAkArya tatrAgamanaM kathaM ghaTate ? tacchu tvA sarve koraMTakavAstavyA vinizcitalagnasamaye viSAdAnvitA abhavan / tAn dRSTvA sa Aha yUya mA viSIdata, tatrApyahaM AgamiSyAmi / harSitAzca te pratyAgacchan / tataH zrImatyupakezapure mahAvIrapratiSThAvidhi samApya nijarUpeNa, vaikriyarUpeNa ca vyomamArgeNa koraMTakaM gatvA tasminneva dhanurlagne mUrtipratiSThAM ckaar| zrIvIrajinezvaranirvANAt saptativatsarepu vyatIteSpakezapure zrImadvIrasthApanaM samajani / ekadA'cAyeMNoktam "zrAvakAH ! kimarthaM yUya devImandiraM gacchatha ? vividhavadhasthAna tad" iti tadvacaH zrutvA te procuH prabho! yuktametat kintu raudrasvabhAvAM devIM chalayAmastadA kupitA sA'smatkuTumbamavasAdayet / punarAcAryeNoktam-ahaM rakSA kariSyAmIti zrutvA te mandiragagamAnivRttA babhUvuH / aparatra devyA vicAritam-ayamevAcAryo yasya mayA bahupakRtam / so'pi madupAsa Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ . ] kAnmama mandiramAgantuM niSedhati, mayA'vazyameva kimapyasya darzayitavya prabhutvamiti / kintu munAnajJAnAdikriyAniratatvAtsA kAlaM pratIkSamANA sthitA / ekadA vikAlasamaye jJAnadhyAnAdernivRttasyAsya vAmanetre kApi pIDA vihitA tayA / devyA evedaM kAryamiti jJAnadRSTyA vicAryaivameva saH sthitaH / pratyakSIbhUtA ca sA jagAda-yadi tvaM karaDA maraDA (mAMsa madirAzca) dAsyasi tadeva te pIr3A nakSyati nAnyatheti / AcAryeNoktam-avazya te daapyissyaami| sA cAkaNya tirodadhe / ____ anyedhurupakezapuravAstavyAH zrAvakA AcAryapAzrvaMmAgatyAvadan-bho AcArya ! devyAH kopAdbhavato'pIdRzI pIDA tadAtvasmAkaM kA vArtA ? zvastu navarAtradivaso'taH kimapyanuSThAnamanaSTheyam, tacca prmpraapraaptm| tyaktvA tad vayaM kathaM surivanaH syAmeti zrutvA muninoktam-ahaM yuSmAbhiH sahAgacchAmi nAtra kApi cintA vidheyeti zraddadhAnAste zAntimavalambya svagRhamagaman / Agatya ca sUrikathitavidhinA kuMkuMmakarpUrAdyarcanopacArAn sajjIcakruH / atha sarve te prabhAte pakvAnnakhajjakAdikaM kuMkuMmakarpUrAdyapacArAMzcAdAyAcAryeNa sArddha devyarcanAya mandiraM yyuH| zrAvakapAAt pUjanaM kArayitvA pANibhyAM pakvAnnaM cUrNayatA'cAryeNa proktam devi 1 te'bhimataM gRhANa / tato roSAruNanetrayA tayA coktam-mayA kathitamanyat, tvayA copahRtamapyanyad / AcAryeNeritam-tvayA pazuvadharUpo baliyocitaHsa tu kartumayituJcAzakyo na caatmklyaannkrH| he devi ! lokAstvAM prINayitumeva tvadane pazuhananaM kurvanti, kRtvA gRhaM gatvA ca ta evAdanti na tu tvamaznAsi / mudhaiva hisAM kurvANA kArayantI ca tvaM na khalu narakAd bibheSi ? pApakarmaniratAnAM devamAnuSANAM sarveSAmeva nArakIyA gatiravazyameva bhavati / sarvasiddhAntasammato dayAdharma eva tvayA'zrayaNIya iti munikathitaM vacaH samAkarNya prabuddhA sA prAha satyamuktamataH paraM sAdhusamarpitaraktapuSpamapyahaM na dhArayiSyAmi / zrAvakaiH kuMkuMmanaivedyakusumAdibhireva me pUjA vidheyA / bhavato bhavatparamparAgatasyAcArya sya zrImahAvIrasya ca samupAsakAnAM sameSAmupadravAnakhilAnnAzayiSyAmi stutA pUjitA cAhaM sadaiva kumArIzarIraM praviSTA'saMzayam / sbayA mamApi dharmalAbho deya iti atvA sUriNA ca tadaGgIkRtam / sA ca tirodadhe / tataHprabhRti sA saccikA ( satyakA ) iti prasiddhiM jagAma / brAhmaNaputrakathA munezcamatkArazca / / . kasmizcitsamaye koTyadhIzasya brAhmaNasya putraH kenacid duSTabhujaMgamena daSTo mRtakalpa AsIt / janakenApi mantratantrajJAnakhilAnAhUya viSApaharaNopAyAH kAritAste ca viphalA'bhavan / ato duHkhavivhalAH pitRprabhRtayo viprAH karuNaM krandantaH zibikAyAM saMsthApya brAhmaNaputraM dAhArtha smazAnaM yayuH / sarirapyantarlabdhasaMjJaM taM jAnan dharmonnatyai zokasaMvignamAnasaM tajjanakamAkArayAmAsa / bho vipra ! yadi jIvettava tanayastadA tvaM kiM kariSyasi ? / sa Aha bhagavan ? tava kiMkaro bhaviSyAmyahamAjIvanaM, kiM bahunA zrAvakAnAmiva bhavAneva me mAtA pitA devateti svIkaromi / tato muninA pAdapracAlitaM vAri mRtaputrasyopari prakSiptaM yenAsau saMjJA leme / uttiSThamAnaH sa caitanyazIlaM kimetad iti pRSThavAn pitaram / pitroktam-kRpAsindhunA sUriNAnena tvaM punarjIvanaM landhavAn / jJAtvA'sau Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [8] sAdaraM municaraNau vavande, jagAda ca bhagavan ! viprazramaNayoHramiti laukikoktiH svasAdhutvaM darzayatA bhavatA mithyAkRtA, ataH prabhRti zrAvakAnAmiva brAhmaNAnAmapi tvmrcniiyH| tataH sarve brAhmaNAH zrAvakA iva suregauravamAdadhire / surerAjJAzca nAvamenire / evaMvidhaprabhAvazAlI sa mariraSTAdazasahasra 18000 saMkhyakAn janAn jinadharma svIkArayAmAsa, dharmatatvaM ca bodhayAmAsa / rAjasacivena-uhaDeneva-utpaladevenApi pArzvanAthamandiranirmANArtha sAmagrI sajjIkRtA / pratimA ca zilpakarmakuzalaiH zilpi bhiratiramaNIyA vircitaa| vIramandiranirmANAt saptavarSasammite kAle pArzvanAthapratiSThAmavalokayitumapakezapure sotsukAH sarve paribhramantItastataH / zrIratnaprabhakanakaprabhasUribhyAM bhagavataH pArzvanAthasya saccikAyA ( cAmuMDAyAH ) zca pratimA zume muhUrte prtisstthaapitaa| koraMTakagacchotpattiH / zrIratnaprabhasariNA koraMTakopakezapurayormadhye mahAvIramandirapratiSThA dhanurlagne vaikrayikasAkSAdrUpAbhyAM ca vihitAsIdityuktaM prAk / atastatratyA janA vicintayanti sma yanmAyikarUpadhareNa kRtAyAH pratiSThAyA na kimapi phalaM syAt / asmAbhiH kanakasUraye tacchiSyamaNDalamadhyAdasthitAya saripadaM deyam , evaM vicArya sarve te zrAvako: sotsahApuraHsaraM suripadamahotsavaM samArebhire / atikrAnte ca kole gacchabhedakAraNaM vijJAya svayameva ratnaprabhasUriH koraMTakamagamat / sthiraprazAntamanasA ca sarvAn samAzvAsya saripade kanakaprabhamuni sthApayAmAsa / itaH prabhRti kanakaprabhavariparamparA koraNTakagacchanAmnA loke prasiddhimiyAya / vi0 pU0 386 taH] 7-yakSadevasUriH [vi0 pU0 342 paH ___yakSadevamUriH sakalazAstravettA vimalakSatriyavaMzodbhavaH satyArthaprakAzako vAdikuMjarakezarI yakSapatibodhako babhUva / tanmUlAbhidhAnaM vIradhavaletyAsIt / ___ anukrameNa grAmanagareSu viharan sUripravaraH paJcazatasaMkhyakaimunibhiHsArddha koreNTakapuraM yayau / tatra tadIyavAlaziSyeNa khalvekadA yakSapatimopari pAtraprakSAlitaM jalaM pAtitam / tato ruSTo yakSaH prAkRtikarAkSasavRttito munerdehe vikRtiM cakAra sarirapi jJAnadRSTyA vikRtikAraNaM vijJAya yakSanigrahaM cakAra / nigrahIto'sAvapi surerdAsatvamaGgocakAra / evameva kasmizcidrAjagRhe'nane mariNA yakSaH pratiyodhitaH saMghavidhvaMsazca nivAritaH tataH prabhRti yakSadevetyanvarthaMkanAmA'bhavat / - ___ pUrvAcAryANAmArdamanusRtya vaGgakaliMGgapaJcAlAdiSu prAnteSu zata 100 parimitaiH ziSyaiH saha paribhraman sariH sindhadezaM jagAma / pathi yatra yatra vAmamArgiNAM gRhANyAsan / tatra tatra bhojanAdikhAdyapadArthacchalaH tADanatarjanAyupasargAH prAptAH / dharmamArgAbhimukho munIzvarastAna sarvAMnupekSya ratnaprabhasUrerAdArza lAkRtya zAntacetasA sukhaduHkhalAbhAlAbhazItoSNAdyupasargAn sahitvA dharmapracAramArgAgrasaro bhUtvA'gne gacchati sma / evaM tatra dezeduHsahAnyanekAni kaSTAnyanubhUtAni sazidhyeNa tena sUriNA / tathApi sindhadezamAjagAma / Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kadAcidaraNyabhUmiM gacchan sUrIzvaro mRgayAyai vrajantamazvArUDhaM rAjaputramadrAkSIdadhvani / mRtyubhayatrasttA mRgazazakAdayo dInAH pazavo'zvasyAgre dhAvanti sm| idaM karuNAjanakaM dRzya vilokya sUriNoktam kumAra ! tiSThatu kutra gacchati bhavAn ! ityAkazviArUDhena tena proktam, mahAtman ! yatkathanIya tat satvaraM kathayatu / kuraMgazazakAdayo mamAkheTakasyopaskarabhUtA agre gaccha. ntyato mA vilambasva / AcAryeNa sakSetraM vijJAyoktam bhavya ! pApAtmakamidaM karma tyaktvA dayAdharma bhajasva / eSa eva sarvadarzanasaMmato mArgaH / yAdRzI bhavataH pIr3A tAdRzyeva sarveSAM prANinAM bhavati / ato duHkhotpAdikA jIvAnAM hiMsA na kartabyetyupadezapratibuddho'sau sUriM zivapuraM prati vihArAya prArthayAmAsa / nRpAtmajaH kakkakumAro'pi pAdacArIbhUtvA sUriNA sahaiva cacAla / krameNa zivapuraM prApya bahirudyAne saziSyo muniratiSThat kumaarsyaanushaasne| prAtaHkAle jinatatvaM sambodhya rudrATanRpasahitAn sarvAn janAn jinadharmaratAn vidhAya sUrimandiranirmANArtha tAnuvAca / dhamotsAhotsAhitaH zivapurAdhIzo'pi sUrerupadezAtprabhAvazAlI vinayapraNato devagRhamakArayat / zubhe mahUrte tatra zAsanAdhIzasya mahAvIrasya manoharA pratimA pratiSThApitA tena suurinnaa| ___vairAgyotpAdakamapadezaM ca zrutvA vairAgyaparipUrNahRdayaH kakakumAraH pitarAvApRcchya-vipulasaMkhyakairmAnavaiH strIbhizca janakena ca sArddha sUreH pAvaM dIkSAmaGgIcakAra / gRhItadIkSazca sa jananI janmabhUmiJca bhavyarjinAlayairujjahAra / krameNa dvAdazAGgI caturdazapUrvI ca babhUva / vIrAd 128 varSe vyatikrAnte zrIyakSadevasUriH zrIkakkamuni svapaTTe pratiSThApya svargamagamat / vi. pU. 342 taH] 8 zrIkakasUriH [vi. pU. 288 paH zrIkakasariH sarvasatvazivaMkaro jJAnAmbhodhirjinazAsanarato'khilazAstravicakSaNo'titejasvI samAyAtaH / ayamapi mAtulAdevyAH parAmarzamAsAdya sarvopasargAn dUrIkRtya kacchapAntaM prati pratasthe / ___.. ekadA vismRtamArgo'sau mArgabhrAntyA samIpavartiparvatapArzvasthaM devyAlaya yayau / tatra devyai balikaraNAyopanItaM rAjaputraM dadarza / bhayatrastaM ca taM vilokya sarirghAtakAn vadhakarmasamutsukAn jagadambikopAsakAn sapragalbhamAha - bho manujAH 1 kimarthamidamanarthakaraM karma kurutha ? ityAkaye krUrakarmaNi tatparAste mocuH-mahAtman / pazya naramamu vayaM devya prasannatArtha baliM samarpayAmaH / asmAdeva kAraNAd vayaM grAmINA militAH smaH / samAkaNyaM tadIya vaco munistAnAha - naitatsaukhyasaMvardhakaM karma / jagadambikA hi sarveSAM prANinAM rakSikA na tu bhakSiketi / / atha te munivaco'vagaNya haThAMgrahAtkuThAramAdAya devIsamIpe taM hantumudyatA babhUvuH, muneH prabhAvAtizayAca saH kuThAraH kuNThito'bhavat / hastAvapyavaruddhau / tata AcAryaprabhAvaprabhAvitAste vismymaaddhuH| balikaraNAyopanIto rAjaputro devaguptazca prANasaMkaTAnmuktaH / tatazca rAjakumAro municaraNasarojasaMlagnazirAH savinayaM tamAha-prabho ! purIM me bhadrAvatIM samAgacchatu / AcAryeNoktam-devagupta ! vayaM paJcazatasaMkhyAkA munayastyaktamArgAH paribhramanta ita. stato'tra samAgatAH / avaziSTA munayaH kutra gatA iti na jAne / ato'smAkamAgamanaM kathaM bhavet ? Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [10] tena coktam-prabho ! prAtaste sarve bhavatA saha miliSyantyato nAtra cintA vidheyaa| devaguptasyAtizayamAgrahaM vIkSya kakkasarirapi bhadrAvatImamipratasthe / ____ avaziSTA munayastu sUryAstamanavelAyAM samIpasthaparvatasthitavRkSasyAdhastAd jJAnadhyAnAdikriyAniratAabhavan / te'pi prabhAte tenaiva sariNA sA samAgacchan / atha krameNa viharan nirdiSTasthAnamAsAdya munirvATikAyAM sthitaH / prAtazca mahatyAM sabhAyAM muninA dharmatatvapratipAdikA jinoktadezanA dattA / ataste sarve'pi paurAH svecchayA dayApracuraM jinadharma bhejire / zivaguptarAjJaH kumAro devaguptastu virktH| krameNa pitarAvApRcchya katipayamumukSubhiH saha mahatIM jinadharmadIkSAmApa / asmAnmahatI jainadharmaprabhAvanA prAdurabhavat / itazca zivadattasyAdhyakSatve lakSAdhikairbhAvukaiH sArddha siddhAcalayAtrAyai saMghaH zatruJjayaM prati nirjagAma / vidhAya ca tIrthayAtrAM saMgatyAgI sUrIzvaraH saMghamAmantrya provAca-ayaM devaguptaH sarvadharmakarmadhurINaH sakalazAstraniSNAtaH sUripadasamucitaH, ahamamusUripade niyujya sarvathA zAntiM samamilaSAmi tato'traiva saripadotsavo vidheyaH / sUvicaHsaMmAnanaM kRtvA dharmotsAhasaMbhRtAste jinadharmapravardhaka mahotsavamanutiSThanti sma / evaM devaguptaM mahAmuni paTTe pratiSThApya tatraivAnazanaM vidhAya ca samAbhinA dehaM jhau| vi0 pU0 288 taH] 6 devguptsuuriH| [vi. pU0 247 paH zrIdevaguptasariH saMsArAmbudhinaukarNadhArakazcAritryacUDAmaNirutkRSTakriyAkalApako vAdimAnavimardako'bhavat / ekadA karmazAha-nAmApazcanadadezavAstavyaH zrAvako darzanArthamAjagAma / munemukhakamalAd hiMsAdharmasya heyatAM zrutvA muditaH san jagAda / prabho ! pazcAladeze yajJadharmapracArakaH zrIsiddhAcAryoM vartate / tadupadezAtsarvejanA unmArgagAmino dRzyante / yadi kalpavRkSakalpo bhavAn paJcanadadezamAgamanenAlaMkuryAttadA dayApradhAnasya jinadharmasya pracuraH pracAro'vazyaM bhavediti dRDhaM vizvasimi / premapIyUSapUrNa tadoyaM vacanaM zrutvA mUriH paJcanadadezagamanamakarot / krameNa svastyAkhyAM nagarIM prApya tatraiva basatiM cakAra / prAtaHkAle vidvatsabhAyAM dayAdharmamAhAtmyaM varNayAmAsa / itazca siddhAcAryo "yajeta svargakAmaH" iti vedapramANato yajJadharma pratipAdayAmAsa / pArasparikavirodhotpAdakaM vyAkhyAnamAkarNya sarve'pi kimidamityAzcaryAnvitA babhUvuH pauraaH| saJjAtasaMzayAzca te "anayoH kataraH zreSThaH" iti nirNayAya samutsukA rAjasamIpaM yayuH / athaikadA nItinipuNena rAjJA tatvanirNayAya vAdiprativAdipakSau samAhUtau / kezarikuJjarayoriva tayormadhye mahAn saMgharSo'bhUt / ante ca muditena nRpeNa jayapatraM sUraye samarpitam / ato jinadharmasya camatkRtijanakaH ko'pi mahAn prabhAvaH sarveSAM cetasi padaM lebhe / siddhAcAryo'pi sarpaH kaJcukamiva svakIyaM durAgrahaM tyaktvA saziSyo jinadharmadIkSAmagRhvAt / ___tato viharan koraNTakapuramAgato devaguptasariH koraNTakagacchAdhipena somaprabhasUriNA militaH / ubhayorvyAkhyAnamapyekasminnevAvasthAne'bhavat / caMdrAvatyAmekadA tIrthayAtrAjanitaphalaM Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 11 ] vyAkhyAnataH zrutvA zubhAzayo jinadevaH zrAvako'bhyutthAya zrIsaMdhaM vyajJApayat siddhAcalayAtrAyai saMghaniSkAsane mamAbhilASA vartate / zrIsaMgho'pi tadvacanaM svIcakAra / zrIjinadevasya saMghAdhiSThAtRtve zubha muhUrte zrIsaMghaH zatruJjayaM prati prtsthe| aSTAnhikAmahotsavAdikAni puNyajanakAni karmANi kRtvA zrIsaMghastu candrAvatIM pratyAjagAma, kintu zAntiniketanaH zrIdevaguptasiristu tatraiva sthitiM ckaarH| ___krameNa ca zrIsiddhasUriM svapaTTe saMsthApya vIranirvANAttrayoviMzatyadhikadvizata 223 tame vaSe'tikrAnte svargapathapravAsI babhUva / vi. pU. 247 taH] 10-shriisiddhsuuriH| [vi. pU. 217 paH vidyAvAridhirdhAradhISaNaH kAvyakalAkalApakaH zrIsiddhasUriH samAgataH / sa ca candrapurIpAlakasya kanakasenarAjJaH kanIyAn putra AsIt / zizutve'pyasau saMsArAdviraktaH siddhArthAcAryasya samIpe vaidikI dIkSAM jagrAha / paJcAlaprAnte sUriNA saha dharmatatvaM dRDhaM vinizcitya dRr3hapatijJayA jinadharmaratirdIkSito babhUva / siddhasAdhunA satvarameva guroranugrahAtsakalazAstravaidagdhyamAsAditam / / ___ atha sUripadamAsAdya dharaNItale paribhraman kadAcit pAlikAnagarI yayau / tatraikA zramaNasabhI kAritA / sahasrAdhikAzca zAsanonnatisamutsakAH sAdhavazca smaayyuH| mithazca militAste zAsanotkarSasAdhakAn niyamAn vyaracayan / tatratyaM kArya samApya candrAvatImiyAya sUriH / tatra ca vaidadharmaprakAzakaH zivAcAya AsIt / sa ekadA candrAvatInagarAdhipatimakathayat rAjan ! nagarIyaM nUnaM yAtanA pIDitA bhaviSyatyato kasyacittadupadravanAzakasya yajJasyAyojanaM karttavyamanyathA prakupito devo mahAntaM saMkSayaM vidhAsyati, zAntistuSTiH puSTiH kAryA siddhizcAvazyaM bhavidhyatIti zrutvA jinadAso nAma tatsacivo'bravIt na hi svIkurmo vayamidaM bhavadIyamanRtaM vacaH, karmamArgatatparA api vayaM yajJArthaM pazuhananaM kadAcidapi na kariSyAmaH iti mantrigaditaM nizamya svApamAnakhinnamAnaso'sau nagarAd bahirnigatya mantratantrAdisAdhanairanekavidhAnupadravAn cakAra / nAgarikAzcaduHkhabhAjo'bhavan / ataH sarva militvA sUripAvaM yayuH prArthayAmAsuzca bhagavan ! nivArayatu cAsmAkamidaM kaSTam , aizyAnvitA api bhavAdRzAH santaH saMgha namasyanti, saMghasevA ca puNyaphalapadA / vimRzya ca sarirAha-nAtra bhavadbhizcintA vidheyA,ata; paraM na vighnA na copasargAH bhaviSyanti / evaM saMgha santoSya muniH zAntacetasA dhyAnasthitastasya vidyAprabhAvaM zithilocakAra / zivAcAryo'pi svazaktizaithilyaM vIkSya vismymaayyo| kimidam ! zaktizaithilya kiMhetukam ! iti nipuNaM nirUpayana munerevedaM kAryamiti sa nizcitya tatsamIpamAjagAma / taccaraNayoH sannivezitazirA ubAca-prabho! pramAdakRtamaparAdhaM me kSamasva saMsArAmbudhinimagnaM mAM karAvalambanena tvaritamuddhara / evaM saprazrayamAdraJca vaco nizamya karurNAdracetA munistanmastake hastaM nidhAya prAhaAtmakalyANasAdhakaH sarvatrAgAdhito jinadharmaH svIkriyatAm ,saMprApyatAJca zvaH zreyasam +" iti paramapremapIyUSapUrNa munivacanamurarIkRtyA'sau muneH pArthAdeva dIkSAmagRhNAt / ' Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 12 ] nimittajJAnena svamRtyukAlaM parijJAya zrIsiddhasaristasya ratnaprabheti nAma vidhAya svapaTTaca pratiSThApya vIranirvANAt tripaJcAzadadhikadvizata 253 tame varSe svargamavajat / vi0 pU0 217 taH] 11-zrIratnaprabhasUri: dvitiya / [vi0 pU018250 tatpaTTa bhavyakulakamaladivAkaro vividhavAGamayavidagdhaH kSatriyavaMzAlaMkArabhUtaH zrIratnaprabhasUriH samAyAtaH / alaukikamabhAvapuJjapuJjitavadanapuNDarIko'sau rAjJa utpaladevasya vaMzaparaMparAyAM sUryavaMzIyakSatriyAlaMkArabhUtasya asalarAvasya suunuruupkeshpurvaastvyH| mAtA cAsya lalanAkulalalAmabhUtA satIzekharamaNijaitIdevI / tayorayaM ratnasiMhanAmA kuladIpakastanayaH / zaizave zizujanasamucitAM kelimanubhavannasau pitrauH svAnte samadhikamAnanda mAtene / lakSaNAnyapyasyAdhAraNAbhyudayasUcakA nyAsan / pitRsaMparka saMlagna dharmasaMskAro dharme'dhikAM ruciM dadhau / samatikrAnte kiyati kAle purAtanasaMskAravazAdamoghadarzanasyAcAryavaryasya sakalalokaikamaNDanasya tatrabhavataH zrIsiddhasaredRggocaratAmiyAya / tasyaivopadezAmRtAsvAdanaparipUrNAnraMgaH zikSitamatirasau dIkSito'bhUt zubhe'hani / abhidheyazca dIkSAnantaramasya ratnamuniriti khyAtimalabhata / tadanu ca jinapranatatvacittAparavazo'dhyaita jinAgamAnakhilAnAcAryasakAzam / _kasmizcit samaye zrIsiddhasarirupakezapuramAtmanA bhUSayAmAsa / rAvasAraMgadevena zrIsaMghena ca samArohapuraH saraMsvAgataM vihitam / AtmakalyANasAdhakAni vyAkhyAnAni cAbhavan / rajitAni samApa mAnasAni bhAvukAnAm / kalayanasAratvaM saMsArasya rovaMsAraMgadeva AtmanaH zvaHzreyase samarpa sarvasvaM putrAya dhanadevAya nivRttimAgobhirucirvabhUva / anye'pi svadharmatatvaM vodhitA janmanaH kRtArthatAmamatyanta / AcAryavaryo'pi ratnamunerasAdhAraNaM pANDityaM yogyatAJcasamIkSya zubhe'hani muhUrte ca tatraiva svapaDhe zrosaMghasamakSaM taMsthApayAmAsa / zrIranaprabhasUriti nAmnA ca samAjayAmAsa / samprApya cAsau sUrIzvaraHsvadharma pracAra eva paramaH pAvano madIyo'nuSTheyatvena prAdhAnyaM prAptaH panthA iti nipuNataraM svasvAnte nirUpayan tadarthamitastataH paribhramaNacchalena bhAvukAnurodhayAmAsa / ____ekadA'vantikAyAmAcAryaHsuhastI sabhAmekAmakArayat / tatra surimapyAhvayat / sa ca dharmonnataye yayau / krameNa viharannavaMtI prApa / tataH sampratinAmakena rAjJA mahAsamArohapUrvakaM koTipramANakaM dravyaM vyayIkRtam / svadharmapracArako tau dvau munIzvarau militau / tataH satvavatsalaH suhastI sampratimuvAca-rAjan ! asya muneH pUrvajairjinadharmasya mahatI sevA vihitA, osamahAjanasaMghazca pratiSThApya sudRDho jainasaMskAraH kRtH| ayamapi sUriH karmaThaH jinadharmapracArakazceti stutivacanaM samAkarNya-bhagavAnnAhaM prazaMsanIyaH, pUrveSAmAcAryANAmapekSayA nAhaM kiMcidapi kartuM zaknomi, bhAgyavAn tu saMpratireva yenAcAryasuhastisevA sarvasiddhipradA labdhA / evaM te sarve parasparaM prazaMsanti darzayanti ca mithaH sadbhAvam / zramaNocitAn dharmaniyamAMzca viracayanti / aho kiyAn pramodaH? tato viharan munIzvaro ratnaprabhasUriH lavapurIM [ lohAkoTaM ] yyau| taMtra vyAkhyAnakAle sammetazikharayAtrAyAH puNyapradaM phalaM vizadIcakAra / ataH AzcaryAnvitena mantriNA pRthusenenA Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhyutthAya niveditam -bhagavan ! yAtrAyai saMghaniSkramaNamahamicchAmi, ahamekAkI shriisNghsyaajnyaamdhigntumbhilssaami| saMghena ca nRpAmAtyasya vacaH zrutvA saharSamAjJA dattA / zubhe ca muhUrte mantriNaH pRthusenasya saMgho lakSAvadhikajanasaMyuktaH prayANaM cakAra / sparzanadarzanapUjAdIni ca dhArmikANi kRtyAni vidhAya saMghasthAste sadAnandanimagnA bbhuuvuH| tato gurucaraNasarojasamarpitamastakAste vyAkhyAnaM zuzruvuH / samApya ca munistAnsarvAnuvAca-saJjAtavArddhako'haM sarvataH zAntimicchAmi tataH pRthusenAtmajaM dharmamuni paTTe niyujyAtraiva sthAsyAmi / zrAvakA api munikathitamAdRtya paTTamahotsavaM viddhire| atha saMdhastu yakSadevasareradhyakSatve pratinivRttaH / AtmazAntimanubhavitu zrIratnaprabhasUristatraiva sthitaH / tatra ca samAdhyanazanAdibhiH zarIraM vimucya vIranirvANAd 288 varSe svargamagacchat / / vi0 pU0 182 taH] 12 shriiykssdevsuuriH| [vi. pU. 136 pa. .. zrIyakSadevamUriH . cAritrajJAnapArAvAro'rthimanorathakalpadrumaH lavapuravAstavyazvAsIta / bhAnUdaye tama iva sarve pAkhaNDino munisamIpaM sthAtuM nAzaknuvan / pUrvabaGgadeze guNAkaraiH ziSyaiH saha gatvA dharmavivAde bauddhAcArya parAjayata / atha kadAcit sUrisamIpaM saccAyikA (cAmuNDA) devI vandanArthamAjagAma / praNamya cAvadata mune ! marubhUmau te'nanyasAdhAraNaH ziSyalAbho'vazyaM bhaviSyati yazca tvayA'tra vRddhatve vicintyate iti kAyatvA sA tirodadhe / mAnayitvA ca tadvacanaM marubhUmimuddizya sa cacAla / viharaMzca krameNopakezapuramAyayau / tatra viraktyutpAdakaM muneAkhyAnaM zrutvA tatpurAdhIzo rAvaH khetasiMhaH kanIyasA lAkSeNyena putreNa saha mUripArzve dIkSAmagrahIt / atha kAlAntare nijamRtyusamayaM jJAtvA lAkSaNyaM muni taspaTTe niyojyAtmArAdhanamuddizya sa zatruJjayaM praap| vi. pU. 136 taH] 13-shriikkksuuriH| [vi0 pU0 76 pa. zrIyakSadevasaripaTTa zrIkakkasariH / sa copakezapuravAstavyo khetasiMhanRpasyAtmajaH / prabhAvabhUyiSTho'sau viharannitastatazcandrAvatIM purImAyayo / tatra tadadhipatiM tribhuvanasenamupadideza-rAjan ! atraiva pure zramaNonAmekA bRhatI sabhA krtvyaa| so'pyanvamodata / preSitAni cAmantraNAni / yathAsamaye sarve tatra samAyayuH / munIn saMbodhyAha sari:-bho vyAkhyAnAnte yuSmabhyaM me vaktavyamasti tacca zrotavyamanuSTheyazca / vyAkhyAnamArabdham / jAtazca mahAn dharmalAbhaH / ante saH prAha-dakSiNadeze vAmamArgAnugAnAMsugatAnAJca prAbalyaM, jinadharmazca nistejaskA, sarvaizvA svadharmoddhAre prayatno vidheyaH / ziromAnyaM tadvaco hRdaye kRtvA te dakSiNasyAM dizi prtsthire| koraNTakagacchAdhIzo dvitIyaH somasarirapi muneranujJAM gRhItvA pUrvadezaM jagAma / kakkasaristu yogArAdhanAya -arbudAcalaM yayau / - kadAcidupakezapure svayaMbhUzrImahAvIrasnAtravidhikAle'STAnhikAmahotsavaM vidadhatA janAnAM madhye'pariNitavayasAM keSAMcinmanasIdamabhUt-aho pratimA vacasi pranthidvayamidaM zobhAvidhAtakam , Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [14] mazakavyAdhisaMyuktamiva dUrIkaraNIyamiti nizcitya te sthavirAn procuH / -vRddhairuktam-idamavAcyamapuNyajanakaM vacaH kadAcinna vAcyam / anAdRtya vRddhAnAM vacanaM te sUtradhAraM pralobhya tad granthidvayacchedanamakArayan / sUtradhArastu tatkSaNameva prANAn jahau / chedasthalAcca raktadhArA nirgtaa| tadrodhanArthe kRtaprayatnAste niSphalA abhavan / ataH zrAddhAH vyAkulA jaataaH| tataH sUrimAhvAtuM te savijJaptikaM kaJcanauSTrikaM mANDavyapuraM prAhiNvan / asau gatastatra / zrutaM muninedaM duHkhAkaramudantajAtam / ante copakezapuraM gantuM vihAraM ckaar| athAgatya ca tatra saMghayukta na tena muninopavAsatrayaM vihitam / tRtIyopavAsAvasAne zAsanAmarI (cAmuNDA) pratyakSaM prAha-bAlazrAvakarmannirmitaM vimbamAzAtitaM tanna yukta kRtam, atotra parasparaM janAnAM virodhaH janAzca dizo dizaM paribhramiSyanti, kiMbahunA kiyadbhirvAsaraizca nUnaM purabhaMgo bhaviSyati / sUriH provAca-karmayogena jIvAnAM yad bhAvi tannako'pi mithyAkartuM zaknoti / ato yena kena prakAreNa sravadraktaM tu niyAraya / devyA proktam-catuvidhasaMghena zuddhASTamaM tapo vidhAya sarvoSadhibhRtairdadhidugdhadhRtekSurasapUritairghaTairaSTAdazagautraimakhyapuruSaiH saMmIlya snAnaM kArayitavyam / vIrapratimAyA ubhayapArve'STAdazagotrapuruSAstvadhodarzitakrameNa jJeyAH / prathamato dakSiNapArve yathA taptabhaTTo bappanAgastataH karNATagotrajaH / tuyo bAlabhyanAmAtha zrImAlaH paJcamastathA // kulabhadro morizazca mirihiyAhvayo'STamaH / zreSTigotrANyamUnyAsan pakSe dakSiNasaMjJake // tato vAmapArve yathAsuciMtitAdityanAgau morobhAdrAtha ciMciTiH / / kuMbhaTaH kAnyakubjo'tha DiDumAkhyo'STamo'pi ca // tathA'nyaH zreSThigotrIyo mahAvIrasya nAmataH / nava tiSThanti gotrANi paMcAmRtamahotsave // mUlapratiSThAnantaraM vIrapratiSThAdivasAt 303 varSAtikrame caturmAsAnantaraM gurUpadezaprabhAvita AsalaH zatruJjayayAtrArtha saMghaM niHsAritavAn / tIrthayAtrAnantaraM sUrizvaraH saMghamAmantrya provAcaahaM tu sarvathA zAntimicchAmi / sUripadasamucito devasiMho munIzvaro'to'traiva sUripadamahotsavaM kurvantu / yAtrArthamAyAtAste sarve munivacanamanumAnya sotsAhaM tathaiva ckrH| saMghazca svasthAnaM pratinivRttaH / kakkamarizca tatraiva sthitaH / nimittajJAnena svamRtyukAlaM parijJAyA'nazanasamAdhinA 361 varSe svarga jagAma / vi0 pU. 76 taH] 14-shriidevguptsuuriH| [vi. pU0 12 10 . pitAsya rAvakhatI mAtAdevI kumArikA / bAlya eva zrImataH kakasreAkhyAnamAkaye saMsArAdviraktaH / gRhamAgatya pituH samIpe svasya dIcAyA icchA prakaTIcakAra / zrutvA ca Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 15 ] pitA mumUchI / jalAbhAve kamalinIva mAtA mlAnimApa / na cApi kumAro vairAgyabhAvanAM tatyAja / tadIyaM dRDhaM vairAgyaM vIkSya tAvapi tatkSaNAdeva viraktau / anye'pi koTyadhipAstena saha viraktA babhUvuH / krameNa 35 bhAvukaiH, 60 strIbhizca yuto dIkSAmagrahIt / anpIyasi kAle sarvazAstrapArahazvA sa paramapaNDito babhUva / samucito'yamiti jJAtvA sUripade prtisstthaapitH| tato vividhagrAmanagareSu viharannasau dayAdracetAH krameNa marudharaprAntamAyayau / tatra sthitazca zrImAlanagare yajJAraMbhamazRNot / asau tatra yAtaH / sUrezcAgamanaM jJAtvA zaMkitamAnasA yajJakarmaniSNAvA yAjJikA nRpasamIpamIyuH procuzca rAjan ! nAstiko yajJotthApako'zraddheyo vedavidhvaMsako jainAcAryaH samAgataH, kintu na tatra vizvAso vidheyo bhavatA, iti nivedya nirvedamuktAste svasthAnamagaman / rAjA'pi tadvacaH zrutvA sthitH| itazcAnekavAdimatajiSNurdhAmikAgraNIH sUrinityaM sarvazikaraM dayAdharma pratyapAdayat / tadIyavAGmAdhurIcAturyAt vyAkhyAnazravaNasamutsukA vipulasaMkhyAkA janAstatsabhAyAM smaajgmuH| ekadA vyAkhyAnazravaNasamutsukA mantriNo yajJadattasya gRhaM yyuH| vyAkhyAnazravaNArthaJca taM prerayAmAsuH / surerasAdhAraNaM pANDityaM jJAtvA yajJadatto nRpasamIpametyovAca rAjan ! devaguptamUri-iti nAmako dhurandharo jainAcAryo'tra samAgataH,sa ca nityaM zAstrapramANato dayAdhama sayuktikaM varNayati janAzca nirnimeSanayanAstadIyaM vadanakamalamAlokayanto na tRptimadhigacchanti, zravaNasAdarA vyAkhyAnaJca zRNvanti" iti vaco nizamya dharmatatvanirNayAya rAjA sUrIn viprAMzcAmantrayAmAsa / te ca yathAkAlaM sabhAyAmAjagmuH / pArasparikacarcAsu pravartamAnAsu surirAD vimAna saMbodhya prAha-yajJakaraNenaiva svargaprAptizced yajJakartArastadartha svaputrAdIn balihetave kathamagnau na juhvati ! kimayameva nyAyyaH panthAH 1 varAkA mUkA nirdoSAH pazava ete jvalane pravezyanta ityaho dharmaviDambanam, tatvajJA ye, te kadApyevaM nAnumanyante na samAcaranti ceti" vacaH zrutvA te sarve viprapaNDitA lajjAbharAvanatamastakAH parAbhUtAH / parazca jinadharmAnuyAyino'bhavan / ' evaM vividhasthAneSu paribhramatA jJAnanidhinA devaguptamariNA jinadharmapatAkAH sarvatra prasAritA / yogyakAle ca mRtyu parijJAya dhanadevaM nAma muni svapaTTe pratiSThApya zrIvIranirvANAd 458 varSe divaM jgaam| vi0 pU0 12 taH] 15-shriisiddhsuuriH| [vi0 saM0 52 . vizAlayazAH zrIsiddhasUriH paraduHkhadAridrayadalanapaTuH-osavaMzavivarddhakaH smaagtH| asya pitA rUpaNasiMho mAtA ca jAlhaNadevI / dharmavrataparAyaNo'sau bAlyAdeva bhopAlo devaguptasUreAkhyAnaM zrutvA virakto gRhamAgatya dIkSArtha pitarau papraccha / tadvaco nizamya tasya pitA risamIpametyAvadava-prabho ! bhopAlo dIkSAviSayameva na jAnAti zizukalpo diikssaanhH| ahameva dIkSA grahISyAmi / tataH sUriH prAha bhavadAjJAbhAve nAhaM taM dIkSitaM vidhAsyAmi, kintu bhavAnAtmanaH zreyomArge prayAntamamuM kathaM nivArayati vinabhUto bhavati ca / prabhAvapUrNa cetasa AlhAdakaM sUrervacaH zrutvA putreNa sArddhamasau dIkSArtha tatparo'bhavat / jAlhaNadevI ca patipathAnusaraNazIlA babhUva / atha saptatriMzannAgarikasamA Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRto bhopAlo dIkSAmagrahIt / pravrajyAsau dhanadevAbhidhAnaM leme| zAstravaidagbhyazcAsAdya sUripade prtisstthitH| ___ atha krameNa viharan sa saurASTradezaM yayau / vallabhI nagarI prApya tatraiva mAsAvadhikamuvAsa / tadadhIzaH zilAdityaH sUriNA pratibodhitaH / anye ca bahano janAH satpathe sthaapitaaH| tatpAva zatruJjayamAhAtmya zrutvo zatrajaye bahUnuddhArAn vidadhe / paryuSaNe caturmAsItraye ca rAjA niyamataH zatruJjayayAtrAyai gacchati sma / rAjJa AgrahAt sUrezcaturmAsastatraivAbhavat / tatra muneAkhyAnaM zrutvA zobhano'sAvasArAtsaMsArAdviraktaH / tataH sA vRddhA nirAzriyA zilAdityamuvAca-rAjan ! eka eva me putraH sa ca dInAM samIhate / ato dIkSAnirodhaH katavyo'nyathAhamAtmaghAtaM kariSyAmi-ityAkaye dayAdracetA nRpaH sUrIzvaramuvAca-prabho ! tasmai dIkSA na deyA, vRddhasya yaSTiriva sarvAlambanarUpaH sUrirAha nAhaM kAlatraye'pi dIkSAM dAsyAmi kintvayaM me putraH, iyaM me mAteti moho'narthajanakaH sarvathA tyAjya evetyAkaye jAtavairAgyA vRddhA prasannatayAjJAM dIkSAyai dadau / zobhAsiMhena sAnandaM saprazrayaM dIkSA gRhItA / tataH paramasau tapaHkarmaNi saMlagnaH / mAsAnantaraM so'bhigrahaM jagrAha / tadarthaM vane pure grAme rathyAyAzca nityaM paryATat, kintu manasA yannidhAritaM tat saphalaM na jAtam / jainasAdhUnAmabhigrahavrataM pAkhaNDameveti bruvANo yogirAD munimanugacchati sma / Atmopazamanatatparo maniH kadAcinnityaniyamAnusAreNa vipinaM pratyagacchat / tatra daivayogAdekA siMhI dRSTA / tAM dRSTvA ca pAtramabhimukhaM gRhItvotvAca muniH-bhikSA me dehoti / sA ca kiMcid bhaikSya dadau / samabhAvAnvitaH sAdhurbhikSAmAdAya svasthAnamagamat / sUripArzvamAgatyAvedayadakhilaM vRttAntam / vibudhAgraNIH sUrirapi prasannavadano'bhavat / tata Azcaryayukto yogI kSamAmayAcata / saripArthe mudA nvito jainadIkSAmagrahIt / tataH paraM yogakalAnipuNaH saH kalyANamUrti-ityAkhyA jagAma / atha grAmAnugrAmaM viharanmuniH siddhasarirupakezapuramAjagAma / tadadhipati ratnasiMhaM prabodhya mahatI zramaNAnAmekA sabhA kaaritaa| 'ratnasiMho'pi' pUrvajAnAmAdarzamanusRtya svIcakAra surerAjJAm / sabhAyAmupAdhyAyagaNipadAdibhirvahavo munayo vibhUSitAH / sabhAsamAptau ca dharmapremabharitamAnasAsaM munaya itastataH paribhramaNaM cakruH / ___ kAlAntare ca zrIsiddhasariniaziSya guNacandraM sakalazAstrArthatatvaviyodhakaM nikhilaguNagaNa gaNanIyakIrti zrIratnaprabha-nAma viSAya svapaTTe niyojya vIranivANAt 522 varSe divamagAt vi0 saM0 52 taH] 16 zrIratnaprabhasUriH ( tRtIyaH) [vi0 saM0 115 pa. __ zrI siddhasaripaTTa' zrIratnaprabhasUriH smaayaatH| asau ca AUMkaarpurvaastvyH| kullIna manyAM mAtari zAhapethA-saMjJakena janakena tasya janmAsIt / rAjasiMha iti mUlAmidhAnam / sakala zizuziromaNirasau bAlye'pi munivadeva kAMcit kriyAmakarot / yadA zrIsiddhasUristatrAjagA tadAsya jananI taM papraccha-sure! madIyaH putro munivat kAMcit kriyAM karoti kiM tasya kAraNam ? sUrirAha prAktanajanmasaMskAro'yam / dIkSAmasau svIkuryAttadA mahAmuniprabhAvakaH sakalavidvadgaNalalAma bhUto dhuraMdharo bhavediti / Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 17 ] evaM marikathitamAkarNya gRhamAgatya ca sA patimuvAca-svAmin ! rAjasiMhasya satvaramevodvAhaH kartavyaH, anyathA'sau virakto bhaviSyati / bhayatrastamAnasaH sa tasya bheSThayA lAvaNavatyA kanyayA saha pANigrahaNamakArayat / SaNmAsA vytiitaaH| daivayogAcca mUristatpuramAjagAma krameNa viharan / sUrivadanakamalAcchrutaM vyAkhyAnaM saMsArAsAraviSayakam / rAjasiMho viraktaH san pitarau paryapRcchat-dIkSAmaGgIkuryAmiti / putrasyAgrahAtizayaM jJAtvA tAvapyanumodanaM ddtuH| anye'pi bahavo bhAvukA dIkSAyai tatparA babhUvuH / sarvaistaiH sahitaH, sa dIkSAmagrahIt / pravrajyAnantaramasau guNacandreti saMjJAM leme| guruprasAdaparipUrNo vyAkaraNAdisakalazAstrapArago'sAdhAraNaH paNDitaprakANDazcAbhavat / sariNA ca svptttt'dhisstthaapitH|| ___ athAnukrameNa viharan vividhAn dezAn sUriH padmAvatIM prApa / tatra vyAkhyAnena zatramjayamAhAtmyAtizaya pratipAditavAn / ramaNIyataraM tanmAhAtmya zrutvA prAgvaTavaMzIyo rANakanAmA zrAddho zatruJjayayAtrAyai saMgha niHsAritavAn / asmiMzca saMghe paMcasahasrasaMkhyakAH sAdhavaH paJcalakSaparimitAzca zrAvakA militAH ! yAtrAM ca vidhAya saMdhastu pratinivRttaH / sUrIzvarazca kacchasindhapAntayorvihAraM vidhAya paJcanadapradeze takSazilAmAjagAma / tatra sUrIzvarasyopadezaM samAkaNya maMtrI sammetazikharayAtrAyai 'saMghaM niSkAsitavAn / yAtrAM vidhAyAGgabaGgakaliMgAdiSu viharaNakrameNAsau marudharaprAnte vIrapuramAyayau / tatra. ca vAmamArgiNAM mahatI saMkhyA'sIt / vIradhavalo nAma nagarAdhIzo'pi tanmArgAnusaraNazIlo yena tadanuyAyino janA api taddharmAvalambina Asan / dIrghadarzinA tena suurinnaa| dharmarahasya pratiyodhitAste / sarvatogAmi marmasthalaspRzaM paramAnandajanakaM -ca vyAkhyAnaM zrutvA rAjakumAro vIrasenastu virakto jAtaH / katipayaivyairbhAvukaizca saha dIkSAM jagrAha / alpasamayenaiva sarvANi zAstrANyadhigamayya sUriNopAdhyAyapadaM prApitaH somakalaza ityabhidhAnena / ... itazca koraNTakagacchAdhipatiH sarvadevasUriH svapaTTa kamapi munimasaMsthApya svargamAgamat / tataH koraNTakagacchIyAH sarve militvA ratnaprabhasUripArzvametyAvadan-bhagavan sarva devasUrirdivaM yAtaH, ataH kasmaicid yogyAya munaye sUripadaM deyaM paTTAbhiSeko'pi bhavataiva vidheyH| sUrIzvarastatra gatvA tadgacchAdeva yogyaM somahaMsamuni sUripadAlaMkRtaM kRtvA paTTa' sthApayAmAsa / ___ vyatIte hi kiyati kAle sarvatra svadharmapracAraM vidhAya ratnaprabhasUriH svamRtyukAlaM jJAnadRSTayA jJAtvA somakalazaM tatpaTTa sthApitavAn / zrIratnaprabhasUriNA 63 varSANi jinadharmasya jIvitanirapekSaM sevA vihitA / vi0 saM0 115 taH] 17 zrIyakSadevasUriH (tRtIyaH) [vi0 saM0 157 pa. tatpara zrIyakSadevasUriH samAyAtaH / asau dhIrapuravAstavyaH / pitA'sya vIradhavalo, mAtA ca guNasenA'sIt / tayozca vIrasenanAmA tanayo'bhavat / SoDazavarSavayaskasyAsya pANigrahaNamupakezapurAdhIzasya kanyayA sonaladevyA sahA'bhUt / vijJAtajIvAjIvAditatvavistarA sonaladevI jinadharmoMpAsikA zrAvikA'AsIt / tayA vIrasenastatkauTumbikAzca jinadharmaparAyaNAH kRtAH / Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [1] atha kadAcidviharan ratnaprabhasarivaripUramAgacchat / sUrIzvarAgamanaJca vijJAya sarve brAhmaNA nRpasamIpaM gatvA'vadan rAjan ! jinadharmAnuyAyino nAstikAH sAdhavo'tra samAgatAH / te ca zrutipratipAditayajJAdikarmakalApasyotthApanameva kurvanti / ato bhavatA taiH sArdhaM vArtAlApo'pi na vidheya "iti teSAM vacanamAdRtyAha bhUpatiH-bhavadbhiH sarvaiH satyamevocyate parantvasya nirNayo vAdavivAdenaiva bhavitumarhati / pazcAttatra ratnaprabhasUrimAhUya vAdavivAdastairAkhdhaH / sUreH sarvazAstravicakSaNena nidhAnamUrtinAmakena ziSyeNa svadharmamAhAtmya siddhAntapUrNa darzayitvA sarve vibhAH parAjitAH / tatra kaizcitkalyANamabhilapadbhiH saripadAravindamupaspRzya sarvakalyANasAdhikA dIkSA gRhiitaa| vIradhavalo bhUpo'pi jinadharme kRtAdaro'bhUt / caturmAsasamAptau kimapi kamanIya vyAkhyAnaM zrutvA vIraseno vItarAgo bhUtvA pitarAvAmaMtrya paJcacatvAriMzadbhAvukaiH saha dIkSAmagrahIt / adhItajinadharmatatvo'sau vyatIte kiyati kAle sUriNA svapade ykssdevnaamnaa'dhisstthopitH| . ___ athaikasmin kAle dvAdazAvdIya durbhikSamabhavat / bahavazca sAdhavo'nazanaM kRtvA svargamagacchan / atIte ca durbhikSasamaye'vaziSTAH sAdhavaH saupArapatane saMgatAH / taizcaikA mahatI sabhA kRtA / atIte ca durbhikSakAle zrIvajrasenasUrizcandra-nAgendra-nivRtti-vidyAdharanAmakAn zreSThiputrAn dIkSitAn kRtvA taiH saha saupArapattanamagamat / yakSadevasUrisamIpe 'dhyayanaM kurvatsu teSu sahasA vajrasenarirdivaM yayau / sUrIzvarastAn svadharmazAstramadhyApya padavIpradAnaJca cakAra / pazcAdeva tattannAmakAni teSAM catvAri kulAni prasiddhimagaman / yathA 1 candrakulam, 2 nAgendrakulam, 3 nivRttikulam, 4 vidyAgharakulam // tato viharan yakSadevamUrimugdhapuramAyayau / tatra mlecchAnAM bhAvyAgamanamazR. Not / ato mlecchAgamanavRttAntaM jJAtumasau zAsanAmarI devI prAhiNot / daivayogAcca sA mlecchdevtaabhirgRhiitaa| te ca mlecchadevA aharnizaM tatrAgatya kathayAmAsuH-prabho ! jinAlaye mlecchAH santi / teSAM vacasi vizvasya sa sUristatrAgacchat / na ca ko'pi dRSTipathamAyAtaH, tathApi zaGkitamanAH sUriH sarvAn zrAvakAnAhUyAvadat-asmin viSame saMkaTe prANavyayenA'pi prabhoH pratimA'vazyameva rakSaNIyeti / atha rAtrau bahavaH sAdhavaH zrAvakAzca prabhupatimAM zirasi nidhAya kasmiMzcit sthAne rakSitumagaman / itazca mlecchadeva vimuktA devI sarisamIpamAgatya zIghramavAdIt -bhagavan ! mlecchAH samAgatAH / satvarameva tatpratIkAro vidheya iti zrutvA sUristamAha-devi ! taba vizvAsenaiva vayamatra sthitAH, tvaM tu cirAdAgatA / tayA ca proktam-kiM karomyahaM tatra vyantaraidhRtA'sam / ___ tatazca mlecchAgamanaM jAtaM naveti jJAtuM sUriH ziSyAvaprerayat / sa ca paJcazatasaMkhyakaiH sAdhubhirdhyAnamaGgIcakAra / samAgatA mlecchAH Agatya ca pratimAmadRSTvA'pRcchan sUriprabhRtIna munivarAn kintu nottaramAsAditavantaH / ataH kecana tairmAritA, dhRtAzca kecit , palAyitAzca ke'pi / mlecchaibandIkRtaM mUri kazcid bhUtapUrvaH zrAvako balAtkAreNa mlecchatvaM prAptaH kArAvAsadvArarakSako'mocayat / anyai rakSakaizca sArddha khaTakumpapuramapreSayat / yatrA'nye'vaziSTAH sAdhavaH saMmAgacchan / marimekAkinamavasthitaM vIkSya tannagaramadhivasantaH zrAvakAH dIkSArtha putrAnarpayAmAsuH / saM ca tAnekAdaza Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 16 ] parimitAn dIkSayAmAsa / pazcAt sthitA bahavaH sAdhavo'tra saMgatA abhUvan / tadanu surirAdhATapattanaM yyau| tatrApi gacchoddhArahetave zrAddhAH svaputrAn sUrisamIpe dIkSAM graahyaamaasuH| saMsArAsAratAM samAlocya kecitta svayameva dIkSAM striickrH| tataH saparicchado viharan saH stambhatIrthamagamat / tatratyena saMghena zropArzvanAthasya pittalamayI pratimA kRtA / sarvazrAvakanivedanamanumAnya mUriNA svahastena tasya pratiSThA kRtA / evaM dhamArthameva samayamativAhya vIranirvANAt 627 varSe devabhadramuni svapaTTe pratiSThApya svargamagAt / vi0 saM0 157 taH] 18 zrIkakkasUriH (tRtIyaH ) [ vi0 saM0 174 50 __ atha zrIyakSadevasaripaTTe zrIkakkamariH samAgataH asau kornnttpurvaastvyH| prAgvaTabaMzIyo jhAlAzAho'sya janako, mAtA ca lalitalalanAjanazekharIbhUtA jinadharmAnurAgiNI llitaa| ___ ekadA prabhRtadhanasaMpattelAlAzAhasya priyatamAyA garbhabharAlasagatezcetasItthaM vicAraH prAdurbhato padahaM zatrujayatIrthayAtrAM kuryAm / so ca samucitasamaye patimavocad-dayita ! bhavAnavazyaM mAM zatrujayatIrthayAtrAyai naya tviti / zrutvA ca so'cintayad-iyaM khalu pUrNadauhRdA, kathaM tatra gantuM zaknuyAditi vicAryedaM suhRde yazodevAya niveditam / tenopAyaM cintayitvA'pi na pAritam / tato munisamIpametya tau nivedayAmAsatuH / munizcAvocat-kalyANin ! nagarAdvahireva tvaM zatrujayatIrthapratIka racayitvA tIrthayAtrA nirvAhaya, ayameva sAmayika AcAra iti tadvAkyaM manasi sthirIkRtya svasaMpadanusAreNa tathaiva tena kRtrimaM tIrtha nirmApitam / sA'pi tat tIrtharUpameva manyamAnA tatra bhagavantamAdIzvaraM praNamya sakhIjanaparivRtA cASTAhnikAmahotsavaM cakAra / mahatopAyanena ca sandhamAmantrayAmAsa zreSThI / saMpUrNA tIrthayAtrAM vidhAya sA'tmAnaM kRtArthamamanyata / yato garbhasthasya jIvasyApi mahAnAnando jAtaH / asmin kArye tena zreSThinA lakSatrayaparimitaM dhanaM vyayIkRtam / .. kadAcit pratikramaNe "tiyaloe caiya vande" sUtramAgataM smRtvA tasyA "ahaM trilokIsthitAnAM caityAnAM vandanaM kuryAmiti' bhAvanA samudbhUtA / garbhasthena kenacinmahAtmanA preyamANa ivA'sau zreSThI tasyA dauhRdaM pUrvavadeva pUrNamakarot / IdRzI dhArmikI bhAvanA bhaviSyatastanayasyAlokikaM mahimAnaM sUcayantI na sarvasAdhAraNastrINAM bhavati / ... atha saMpUrNa divasA sA rAtrau zubha muhUrte ramaNIyamUrtiM putraM suSuve / sarve ca nAgarikA AnandamamA babhUvuH / paramasantuSTena zreSThinA jinamaMdire'STAhnikAmahotsavo mahatA samAroheNa kRtaH / kramazastena tribhuvanapAla iti sArthakameva nAma kRtam / adhyayanakAle prApte kuzAgrabuddhirasau vAlo vyAvahArika-rAjanaitika-dhArmikaviSayakamasAdhAraNaM jJAnaM praap| rAjJA ca lAlAzAho mantripadamAropitaH / evaM mahatA pramodena te sarve kAlamativAhayanti sma dhArmikavataniyamAdibhiH / / kadAcid vihAraM kurvan yakSadevasUristannagaramagacchat / zreSThinA saMghena ca samahotsavaM tasya nagarapravezo vihitaH, pravRttAni dharmapracurANi vyAkhyAnAni / ekadA sa mUribrahmacaryaviSayamavalambyA. vocat-brahmacarya nAma sarveSAM vratajapatapaupavAsAdInAM niyamAnAM paramaM pradhAnam / zarIriNAzcAyustejo. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [20] valamedhAvRddhikaram / brahmacaryeNaiva paripuSTaM zarIraM sarvArthasAdhanakSamaM dRddh'nycopjaayte| tatprabhAveNa sarvathA'tmAnaM samuddharanto'parAnapi samuddhartumarhanti mahAtmAnaH / na ca brahmacaryAd Rte svazreyasakaraH sarvazreSThaH panthA avalokyate'tra agati, yenAtmakalyANaM sAdhayituM zakyate / pratikUlA anukUlAtha sarve jantavo brahmacaryaniSThaM manAgapi dharSayituM naiva prabhavanti kadAciditi / sabhAyAmupasthitastribhuvana pAla idaM vyAkhyAnaM zrutvA brahmacaryapAlanavrataM svIcakAra / evaMvidhAnyanyAni dharmabhAvanAparipUrNAni vyAkhyAnAni samAkaye cAnta mAtrA pitrA cAnumoditaH sUreH sakAzAd dIkSAmagrahIt / anantaramasya devabhadreti nAma parivartitam / atha saziSyaH sUriATasaurASTrakacchadezeSu viharan krameNa zivanagaraM jagAma / tatra paramaprItAntaHkaraNena goMdArAveNa, zrIsaMghena ca samahotsavamasya nagarapravezaH sampAditaH / atra dharmaprItisaMvardhakAni vyAkhyAnAni zrAvayitvA jAtavairAgyAna-aSTacatvAriMzajanAn dIkSayAmAsa / cAturmAsaH sarva bhaktajanamatamanumAnya vihitaH / sarveSAmAgraheNa, saccAyikAparAparzana, goMdArAvasya sUcanAzca vicintya, svasya vRddhatvamapi samAlakSya devabhadraM sUripade saMsthApya zrIkakasUri-iti nAma kRtvaan| yakSadevamUriH / cAturmAsasamAptau bahavo dIkSArthamutsukA abhUvan / paJcaSaSThi 65 saMkhyakaijanairdIkSA gRhItA / sUreranujJayA goMdArAveNa zatrujayaM prati saMdho mahatA samAroheNa niSkAsitaH / tatra ca zraddhA bhaktisamanvitena navalakSaparimitA mudrA viniyuktaasten| tIrthayAtrAM vidhAya mUriH saziSyaH prtinivRttH| atha viharanasau lavapuraM [ lohAkoTa ] nagarametya dhamadevAgrahAttanirmitanUtanamaMdire zrIpArzvanAthasya pratimAyAH pratiSThAmakarot / tadeva dharmakArya vidhAya takSazilAmAgacchat / tatra ca cetazca. matkArajanakena vyAkhyAnena bhaktipravaNAn dvAdazaparimitAn bhinnabhinnajAtIyAn dIkSitAn cakAra / evaM mahatA samutsAhena sarvatra dharmapracAraM vidadhadasau sUrirAsannakAlaM yogadRSTayA jJAtvA'nazanapUrvakaM saptaviMzatidinAni sthitvA samAdhinA dehamasRjat / __atha nabhomadhyamArUDhastIkSNamarIcimAlI sUrya iva jJAnopadezena sarvAn dharmatatvaM saMbodhayan kakkasUrivihArakrameNa ziSyamaNDalayutaH zrIpurapattanamagacchat / saMghena rAjapAlena ca svAgataM vihitam / bhadvitIyaprabhAvapUrNena dhArmika pravacanamArabdham / sarvaM ca svadharmatatvarahasyaM jJAtvA'zcaryanimagnamAnasA abhUvan / tatra rAjapAlazcaturvidha saMghamAmantrya sammetazikharaM prati yAtrAM kArayAmAsa / mahAparimANaka dravyaM dharmakarmaNi vyayIkRtaM tena / / sammetazikharayAtrAyAH pratinivRtya viharannasau kaliMgadeze khaNDagirerudayagirezca darzanaM vidhAya madhurApurImalaMcakAra / tatropakezIyaiH kRtaM sadbhAvabharitaM svAgataM svIkRtya paramahaSyat / sarveSAM dhArmikANAmabhilASAM pUrayan cAturmAsavrataM cakAra / sUrivadanakamalAvasthitopadezAmRtAsvAdalubdhahRdayena panAzAhena bhIbhagavatIsUtravAcanA kAritA / sapAdalakSaparimitAbhimudrAbhiH zrIbhagavatIsatravAcanAmaho. tsavaM saharSamakarot panAzAhaH / tatra kRtAvasthitinA mUriNA'dho likhitAni dhArmikANi kAryANi saMpAditAni / Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 21 ] 1 zrImadbhagavatIsUtrasamAptimahotsavaH / 2 SaSThiparimitAnAM mumukSUNAM jinadharmadIkSA / 3 sahasrasaMkhyakAnAM nUtanamUrtInAmajanazalAkAvidhiH / 4 nUtananirmitAnAM paJcAnAM jinAlayAnAM pratiSThA / 5 vizAlamUrtyAdibhyaH paJcabhya upAdhyAyapadam / 6 somatilakapramukhANAM, sAdhUnAM paNDitapadavIpradAnam / 7 dharmazekharAdInAM saptAnAM vAcanAcAryopAdhivitaraNam / 8 kumArazramaNa-prabhRtInAmekAdazAnAM gaNipadapradAnamiti / aparaJca mAyo dazasahasrasaMkhyakAn jainetarAn janAn jinadharmadIkSAdIkSitAnakarot / svasamIpe sAdhUnAM mahatI saMkhyAM vicArya tAn dharmapracArArthamasau yatra tatra preSayAmAsa / atha sa viharan marudharaM yayau / saMghasvAgataM satkRtya tatra dharmopadezaM kRtvA dharme dRr3haparikarAn vyadhAt sarvAn / tatazca vihArakrameNa zAkambharI-mugdhapurAdiSu sthAneSu, paryaTana upakezapuramAyayau / tatra saMghasyAnujJAM svIkRtya cAturmAsake sthitaH / sucantigotrIyeNa AmrazAhena sAnandaM zrIbhagavatIsUtravAcanA kAritA / sUriNA vyAkhyAneSu tAtvika-dArzanikAdhyAtmikaitihAsikaviSayANAM suvizadaM vivecanaM vivecitam / AtmakalyANAya viraktimArgopadezastu prathamaM sthAnamopnod vyAkhyAne / bahabastatmabhAvavazIbhUtamAnasA dIkSAM jgRhuH| bahusaMkhyAkA gRhasthAzramiNo'pi jinadharme dRDhAdarA bbhuuvuH| cAturmAsasamAptAvekAdazabhirbhAvukairapi dIkSA gRhItA / nUtanAnAM jinamandirANAM pratiSThA'pi sUrevaradahastena jaataa| ___ tasmAnnigato viharannasau sUrina gapuramagamat / vyAkhyAnAdinA dhArmikAna saMtoSayAmAsa / haMsAvatInagaryAH saMghAdhipaterjasAzAhasya saprazrayAM vinatimAdRtya tatra saMghAnumatyA tena sUriH zrIbhagabatIsatravAcanAM kaaritH| tannirmite mahAvIramandire mUrtipratiSThA mahatA samAroheNAjani / atha sa koraNTakapuramAgataH / tadadhipatinA zrIsaMghena ca bhanyasamAroheNa svAgatena saMmAnanaM katam / koraNTakagacchIyo nabhaprabhasUrirapi samIpadeze viharan kakasUrerAgamanaM jJAtvA tatrAjagAma sshissyH| mahatA'nandena harSayutamAnasaH sUriH saMghena svAgatasahitaM nagarapravezamasya kArayAmAsa / tato vyAkhyAnapIThamArUDhI prasannavadanapuNDarIko tau pUrNimAyAM nabhasthalasthitau zazidivAkarAviva sabhAmaNDalasamupasthitAnAM sakalajanamanAMsi modayAmAsatuH / aho ! vividhagacchIyAnAM sUrIzvarANAM pArasparika saumanasyaM dRSTvA ko nAma mudaM na prApnuyAt / zrImataH kakamareratra prAthamikamevAgamanamiti katvA tatratyaH saMghazcaturmAsAdhivAsArtha tasmai prArthayAmAsa / so'pi tadIyAM dharmabhAvanAM poSayituM taraGgIcakAra / sakalajanamano'vasthitagADhAndhatamaso vibhedakaM ramaNIyataraM vyAkhyAnamAkAnandasAgaranimamA vabhUvuH sarve / / vihArakrameNa bhinnamAlAsatyapurIzivagaDhAdiSu grAmanagareSu dhArmikamanAsi vyAkhyAnena rajjayamasau paramatIrthabhUtamabuMdAcalamagamat / tatra tIrthayAtrAM vidhAya punazcaturmAsasthitaye koraNTakaparamavajat / tatrobhau sUrIzvarau janAnAM hRdaye jinadharmabhAvanAyAH saMvardhanaM syAttathaiva mahAntaM prayatna chatvA svakartavyapAlanasya caramAM sImAM praaptuH| tatazca samApte caturmAse nirgatya mathurAnagarIM svapa Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 22 ] dArpaNena bhUSayAzcakAra / tatra haMsAvatInagarIsaMghAdhipatirjasAzAhaH saputro darzanArtha sUrezcAmantraNArthamAgacchat / tadvaco'nupAlya sUristatra yayau / saMghAdhipateH putreNa rANAzAhena zatruJjayatIrthayAtrAyai saMghAyojanaM kRtam / krameNa zatruJjayayAtrAM vidhAyA'sau tatra sUrihastena dIkSAmagrahIt / AcAryaH kakkamariH punaH koraNTakapuraM prtinivRttH| rAtrau devI saccAyikA arddhanidritaM taM viyodhya praNamyAvAdIt sUre! mAsAvadhikameva te jIvitam / ataH kaMciducitaM ziSyaM svapaTTa sthApaya / vizAlamUrti reva sarvathA yogya iti sUriNokte sA'pi tamanvamodata pazcAtsA tirodadhe / sariretadartha saMdhaM papraccha / saMghenApi sureravasthA samIkSya tadIyaM vacaH pramANIkRtam / zubhe divase zrIvizAlamUrti svapaTToniyojayAmAsa zrIkakkasariH / pazcAt tatraikaviMzatidinAnyanazanaM vidhAya svargapadavIM pratasthe / vi.saM. 174taH] 16-zrAcAryaH zrIdevaguptasUriH (tRtIyaH)[vi.saM. 177 pa0 zrIkakkasUripaTTe zrIdevaguptasUriH sthAnaM pApa / asau nAgapuravAstavya AdityanAgagotrIyacAsIt / asya pitA merAzAho mAtA ca nndaanaamnii| atha krameNa vihAraM kurvan yakSadevamUrina gapuramAyayau / tatra vyAkhyAne vibhave sati manuSyastrINi kAryANi janahitArthamavazyaM kartavyAni yathA-(1) nUtanamandirANi nirmAya tatra mUrtipratiSThA, (2) tIrthayAtrAyai saMghasyAyojanam, (3) zrIbhagavatIsUtravAcaneti / idaM zrutvA sabhAyAM saMsthitena vaizravaNopamena bherAzAhena vicAritam-ida kAryatrayaM sarvajanahitAya kathamahaM na vidadhyAm ! dravye sati sannimitta vyayaH sAdhIyAn mata iti vicArya surerAjJAmadhigatya kuzalAn zilpino jinAlaya. nimArNAyAdideza / svaputro dhanadevazca tannirIkSaNe niyuktH| pazcAtso'cintayat yadi sUriratra cAtumAse vasatiM kuryAttadAhaM zrIbhagavatIsUtravAcanAmahotsavamArameya / samApta ca mahotsave saMghAyojanamapi zakyeta / tAvacca mandiramapi pUrNa bhavediti kRtvA taM sUriM natvA sAJjalivandhamabravIt-bhagavan ! bhavadukta vyAkhyAne sarvamahaM bhavatkRpayA sAdhayitumicchAmi / sUristamabhinaMdya tathaiva tatra vasati cakraM / zubha muhUrte zrIbhagavatIsUtravAcanAyA : prArambhI jAto mahatA samArohaNa / zraddhAbhaktipuraHsarA janAstatra samAyAtAH / krameNa svasaMpadanusAreNa mahotsavasamAptiH kRtA / pratipraznaM suvarNamudrikA ante ca maNimauktikaprakaraM samarpayAmAsa / saMdhenA'pi mahotsavasyAlabhyo lAbho labdhaH / evamanena sapAdalakSaparimitA mudrAH satkArye viniyuktAH / tataH sarimAmantrya sammetazikharayAtrAyai saMgha AyojitaH / tIrthayAtrAM vidhAya punarnAgapuramAyayau saparivAro merAzAhaH / devagRhe prabhupatimA pratiSThApayitumasau suriM nyavedayat / sUrizca tamavAdIt-zreSThin ! sarvajanahitAni trINi kAryANi sAdhitAni, paramAtmakalyANasAdhakaM tvavaziSTaM tacca na dravyeNa, kintvAtmavicAraNayA paramavairAgyalabhyam / sAdaraM samAkarpo'sau tamAha-bhavaduktaM sarvameva saMpAditaM, kathamidaM bhavadAdiSTaM viphalIkuryAmityuktvA sa dIkSAyai samutsako'bhUt / prathamaM sUrihastena jinAlaye prabhoH pratimA prtisstthaapitaa| tadanu tena dIkSA grahIpyAmIti niveditA sA pativrataparAyaNA nandA'pi patyA sahaiva dIkSAM grhiitumudytaa| . itazca dhanadevo janakasya pravrajyAnantaraM daivavazAd dAridrayapIDito'bhUt / tasminnevAvasare Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [23 ] zrIkakkasUriviharan tatrAjagAma / tadA tannagarasthitA janAstamAhuH bhagavan ! bherAmunestanayo'yaM kAlaprabhAvAd dAridrayamanubhavati / janairuktaM vacaH zrutvA mUrirdhanadevamakathayat "bho vatsa ! karmaNaHprabhAvaM jJAtvA dharmadhyAnameva samAzraya, azAzvatAnAM padArthAnAM madhye dharma eva zAzvataH" iti saharSa sUrivacanaM zrutvA dhairyamAsthAya dharmAcaraNe kRtapravRtirabhavat / krameNa vyatIte pApakSaye punarvaizravaNopamo babhUva / tatacaturNAM putrANAM vivAhAdikRtyaM sampAdya vyavahArabhAraM tebhyaHsamaya zubhAvasaro'yamiti kRtvA caturdazabhirbhAvukaiHsaha dIkSAmagrahItsUrisamIpe / putro dhanadevo'pi tadarthamudyukto'bhUt / prAktanAdRSTavazAdeva mAtA putrazca dIkSAyA viratau bbhuuvtuH| janakena kevalaM dIkSA gRhiitaa| ___ AcAryasya ziSyA api vividhazAstrapArAvArapAragAminaH svadharmapracArAyaiva sarvatra janAn dharmamArga prApayanto'laukikacamatkArakAriNyA vidyayA AzcaryAnvitacetasazcakraH / paTTAvalIkAraiHkeSAMcitparicayaH pradarzito ythaa| devaguptasUreH zAsanasamaye dharmamUrtinAma vAcanAcAryoM mahAlabdhisaMpanno'bhUt / prApyA'sau sUrerAjJAM sindhaprAnte viharan vIrapuramAgacchat / tatraikaH sanyAsI yogavidyAbalena pRthvItalasparzamantarA sthitaH sarvon vismayAnvitAnakArSIt / evaM camatkAreNa dharmamArgAd bhraSTAnakarot / tasminneva samaye sa vAcanAcArya upasthitaH / zrAvakaiHsatkRtyAsau nivedito mune ! mahAprabhAvo'yaM parivrAjako bhatalamaspRzyaiva tiSThati / muninoktam nAyaM camatkAro, yogavidyAbalametat / kiM nAstIdRzI vidyA'smacchAstre ? syAdvA, tathApi yA dharmadhvaMsakAla upayuktA na syAttarhi kiM tayA ? ityAgrahayuktaM zrAvakavacaH zrutvA'sau tAnakathayat-zvo vyAkhyAnakAle yadA'haM pIThamAruhya vyAkhyAnaM kuryA tadA bhavadbhistatpIDaM dUrIkartavyam / tadA jJAtaM bhaviSyatIti / anyeyuH vyAkhyAne taizca tathaiva vihitam / munirAdhAraM vinA'pi sthitaH / janAzca vismayamApuH / athedaM vRttamasau parivrAjako'zRNot |kssmaashc yayAce kathayAmAsa ca-bhagavan ! iyamapi vidyA mayA jainAcAryAdeva samprAptA / vItarAgaviSayakacarcAyAM jAtAyAM sa munipArzve dIkSA jagrAha / ___ 'athAparo' jyotirvidyAnipuNo rAjasundaro viharannekadA bhRgupuramupasthitaH / tadA tatra vidupAmekA sabhA militaa| AmantraNaM paNDitebhyo dattam / asmai rAjasundarAya ca no dattam / anAmaMtrito'pyasau tatra yayau / sarvairAsanaM dattam / atha vicArA aarbdhaaH| bhaviSyatkAlakaM vividhamataviDambanamAsIt / rAjasundaraM te papracchuH / so'vAdIt adyaiva rajanyAmaSTaghaTikAsu vyatItAsu, paraJcASTacatvAriMzatparimiteSu paleSu vRSTirbhaviSyatyeva / sarvaiH paNDitaistatkathanamullekhitaM patre / niyatasamaye pracuradhArApravAhA dRSTiH papAta / sarve te tamupahasanto mlAnavadanA jAtAH / sarve cAdhyayanArtha tatsamIpe yayuH / rAjasundarasya mahAn prabhAvaH sarvatra vyaaptH| rAjJA prajAbhizca saMmAnito'bhavat / padmakalazanAmopAdhyAyaH parakAyapravezavidyAnipuNo babhUva / sa tayA vidyayA bhUpatIn raJjayan jainadharmopAsakAn vidadhAti sma / . nAgapabha AkAzagamanavidyApAragastRtIyopavAsapAnte zatruJjayopakezapurayoryAtrAM vidhAya Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 24 ] pAraNAmakarot / atha kadAcid vyomavihAriNastasya nabhomArge pAdalepaprabhAveNAkAzasaMcArI pariH vAjako militH| mitho vArtAlApena saMcarantau tau zatruJjayamAgacchatAm ! nAgaprabhacaraNopari lepa dravyamadRSTvA'sau tamabravIt / pAdalepAmAve kathamAkAzasaJcaraNaM tvayA kartuM zakyata iti kathitaH sa prAha idantu pAratantryam , kazcit lepaM prakSAlayettadA gatiskhalanaM svasyADambarazca pratIyeta / ata AtmaprabhAvasampAditA sA sarvatrApratihataprabhAvA syAditi / avazyameva tvaM mAM tAM vidyAmadhyApaya, na tavo. pakAramahaM kadApi vismariSyAmItyukto nAgapabhastamavAdIta-na khalu dIkSAmantareNa sAdhyetuM zakyata iti / tenA'pi tadvacanamaGgIkRtya dIkSA gRhItvA saMyamamAzrityAkAzagAminI vidyA samprAptA / eva. manena nAgapabhamuninA bahavo bhavyA AtmakalyANaM prApitAH / svavidyAcamatkArazca darzita : / __ nyAyamunistu devIvaraprasAdasamAsAdita vidyAprabhAvaH sarvathA sarvadA sarvatra zAstrArthavijayI babhUva / anekAsu rAjasabhAsu bauddhAn vedAntinazcAsau samadhigatazAstrarahasyavettA'nekazaH parAjayata / bhRgupurazivanagarojayinyAdiSu nagareSu ca dharmapracAraM vidhAyA'nyamatAvalambinoM mAnavimardanaM kRtaM nyaaymuninaa| IdazA vivadhavidyApAradRzvAno munayo'sya sUreH zAsane vizeSato jinadharmasamunnati ckrH| devaguptamarirekAdaza 11 varSANi upAdhyAyapade, trINi 3 varSANi saripade caivaM caturdaza 14 varSANi jinazAsanasya bahuvidhAM sevAmakarot / svanidhanakAlamAsannaM vijJAya svapaTTe rAjahaMsaM saMsthApya vIranirvANAt 647 varSavyatikrame'nazanaM 13 dinaparyantaM vithAya samAdhinA shriirmutssrj| vi0saM0 177 taH ] 20 prAcAryaH zrIsiddhasUriH (tRtIyaH) [vi0saM0 166 pa. zrI devaguptasUripaTTe zreSThigotrIyaH zrIsiddhasUriH samAyAtaH / asau mANDavyapurAdhipateH surajanasya pradhAnasacivasya nAgadevasya tanayo'sya mAtA kamalavadanA kamalAdevI / dravye vaizravaNopamasya, buddhau vRhaspatisadRzasya nAgadevasya ramAnAma suzIlA bhAryA'napatyA. 'sIt / ato haranArAyaNasiMhasya devalAM nAma tanayAmasau pariNinAya / karmayogAdiyamapi tathaivApatya. lAbhahInA babhUva / nAgadevena kuladevyAHsaccAyikAyA ArAdhanaM kRtam / upavAsatrayasamAptau devI pratyakSamabravIt-mantrin ! upakezapurasthasya ciMcaTagotrIyasya rAmAzAhasya tanayA kamalA tvayA pariNetavyA, tasyAH putraprajAlAbho'vazyaM bhaviSyati / asau devIvacane vizvasya tathaiva kamalAyAH paannigrhnnmkrot| vyatIte ca kAle kramazaH sapta putrAH kamalAyAH, kevalaM na, raMbhAyA devalAyA api sapta sapta tanayA abhavan / jinadharmopAsakasyA'pyasya putraratnaprApyA'timahatI zraddhA vRddhimApa / svadharmapracArArthamasau koTiparimitadravyavyayena sahayogamadAt / AcAryaH zrIsiddhasUrirasya tejasiMha iti nAmakaH saubhAgya. vatyAH kamalAyAH sUnuH / pUrvakRtapuNyaprabhAvAdekadA viharan zrIkakkamarimANDavyapuramalaMcakAra / sUrIzvarasya vyAkhyAne manuSyajanmamAhAtmyaM saMsArAsAratAzca vijJAya tejasiMhaH paraM vairAgyamalabhata / pitA nAgadevastasya dve bhArye'nye ca sapta putrA dIkSAyai samutsukA abhUvan / zubha muhUrte saptapaJcAzatparimitajanaiH sAI Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [25] tejasiMhAdayo dIkSA lebhire / tejasiMhasya rAjahaMseti nAma parivartitam / sUrizca sahaiva nItvA taM nyAyavyAkaraNasAhityAdIni zAstrANyalpenaiva kAlenAdhyApayAmAsa / jinadharmazAstrANi tvetadapekSayA pUrvamevAdhyApitAnyAsan / evamadhigatasakalazAstrArthatatvo'pyasau gurucaraNakamalalanacaJcarIkaH zuzrUSAyAmeva kRtamatirabhUt / zrIkakkasUreSatrayAnantarameva zrIdevaguptarirdivamagAt / atastatpaTTa rAjahaMsasya zrIsiddhasUririti nAma vidhAya pratiSThApayAmAsa taM zubhe'hani zrIdevaguptasUriH / atha krameNa viharaNaM kurvannasau vallabhIpuramAjagAma / zrIsaMghena satkRtazcAsIt / tasminneva kAle buddhamatapracArako buddhAcAryaH saziSyo buddhamatopadezanAyai tatrAgato'bhUt / sUre ziSyeNa vAdicakravartipadavIkena vimalakalazamUrtinA rAjJaH zilAdityasya sabhAyAmasau parAjayaM praapitH| pazcAt zilAdityaH sUrerupadezAdekAM zramaNasabhAmakArayat / bahavo munayastatra samAgatA abhUvan / tatra jinadharmasyAbhyunnataye vividhA upAyAzcintitAH / sarvatra svadharmapracArAya sAdhUna preSayAmAsa sUriH / svayaM ca dakSiNasyAM dizi madurAmagacchat / ziSyamaNDalamaNDanAyamAno'sau tatra cAturmAsyaM vidhAya dharmavyAkhyAnamadAt / sUrIzvarasyAlpavayasko'pi vIrazekharamunirvidyAcamatkAracintAmaNirAsIt / ekadA tasyAdhvani yogakalAkalApakovido'vadhUtaH kazcit saMgato'bhUt / sa taM papraccha-mune ! kimapi camatkArakaraNaM bhavAn jAnAti na vA ? munistamuvAca-kimAzcarya bAhyavidyAyAmAtmazreyaskarI vidyA'nalpAya zreyase kalpata iti / garvapUrNamidaM vaco nizamya parIkSArthamasau yogI yogavidyayA sAnAvizcakAra / munirapi tadavalepaparihArAya mayUrAnutpAdayAmAsa / tato ruSTaH sa gajAn darzayAmAsa / muninA'pi tadaGkuzadhAriNo hastipakA nirmitaaH| oSadhibalena so'vadhRta AkAzagamanamakarot / so'pi tadabhAve'pi vyomavihAraM kRtavAn / evaM sarvAtizAyividyApArAvArapAragaminaM muni jJAtvA lajjAbhArAtikrAntavadano'vadhUto muniM praNamya dIkSAmagrahIt / ____ atha vihArakrameNa sUrIzvara AghATapattanamAyayau / tatra zrIsaMghasyAdarAtizayamAlakSya catumAso vihitaH / anantaraM sarerupadezAt-zreSThigotrIyo mukuMdazreSThI saMgha niSkAsayAmAsopakezapurayAtrAyai / vikramAd 164 varSavyatikrame durbhAgyavazAt duSkAlo'bhavat / tasmin bhISaNe kAle sUrerupadezAt tatpuravAsibhimilitvA koTisaMkhyAkAH mudrA vyayitAH / dvitIye varSe'pi tathaiva prabandho vihitaH / tataH subhikSasamaye koraNTakapura-satyapura-bhinnamAlAdiSu pattaneSu dharmapracAraM kRtavAn sariH zAkaMbharInagarImAtmanA bhUSayAmAsa / tatra nRpo nAgabhaTTaH sUreH svAgatamakarot / prabhAvapUrNopadezenA'sau gArhasthyadIkSAdIkSivo'bhUt / prajA api "yathA rAjA tathA prajA" iti nyAyena jinadharmAbhirucirbabhUva / nAgabhaTTaH sUrIzvaraM prArthayAmAsa-bhagavan ! bhavato vRddhAvasthA vidyate'taH kamapi samucitaM ziSyaM svapade sthApayatu / so'pi tadvaco'numAnya saccAyikAnumodanazcAsAdya zrIratnabhUSaNopAdhyAya sUripadamadAt / ratnaprabhasUrIti nAma tasya cakAra / tata AcArya upakezapurametya 27 dinAnyanazanaM vidhAya samAdhinA dehamutsasarja / Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 26] vi.saM. 196 taH ] 21 prAcAryaH zrIratnaprabhasUriH (caturthaH) [ vi0 saM0 218 para ___ zrIsiddhasaripadamAcAryaH zrIratnaprabhasariralaJcakAra / asau zreSThigotrIyo haMsAvalInagarIvAstavyazcAsIt / pitA'sya jasAzAho mAtA ca pAtolInAmnI / tayoH sUnuH-rANAnAmA / pitA tu nirdhano'pi dharmapriyo'bhUt / yadA'sau putro garbhAvasthAyAmAsIttadA prAktanajanmasukRtaprabhAveNa jasAzAha pArasamaNiM prApnot / tatprabhAvAcca saMprAptaM suvarNa prabhUtam / tataH sa jinamandiramakArayat / SaNNavatyaGgulaparimitA zrImahAvIrasya pratimA nirmaapitaa| pratiSThAmahotsavAya koTimudrANAM saMkalpaH svamanasi nirdhaaritH| ____atha nAgapuramalaMkurvANaM zrIkakkasari zrIsaMghadvAreNAmantrayAmAsa / sUrirapi bhaktajanasya praNatitatipuraHsarAM vinatiM svIkRtya ziSyagaNagIyamAnayazo'vataMsako haMsAvalImiyAya / zrIsaMghaH sahito'sau jasAzAho'pUrvasvAgatena sUrenagarapravezamakArayat / svadhanasya sadvyayArthaM sarveSAmAtmanazca kRtArthatAmAsAdayituM tena zrIbhagavatIsUtravAcanAmahotsavaH prArabdhaH / zrImatI devI pAtolI SaTtriMzatsahasra 36000 parimitAnAM praznAnAM tAvatIbhireva suvarNamudrikAbhiH pUjanamakarot / tAbhirevA'sau zreSThI jinAgamagranthAn lekhayitvA jJAnakoze'sthApayat / aho ! yena pArasamaNiHprAptaHsaHkiM kiM kartuM na zakruyAt / tatrApi dharmamayaikajIvanaH kathaM nAma dharmAd dhanamadhikaM kuryAt / astu / AcAryasya caturmAsasthitAveva sarvagrahAnukUle zubha muhUrte pAtolI zAradazItAMzusadRzavadanakAnti sutaM suSuve / mahatotsavena tasya rANAzAheti nAmakaraNaM sa cakAra / krameNA'sau sUnuH zuklapakSe zazIva vRddhimvaap| AcAryastasya hastarekhAmAkalayya tAM devIM pAtolImavAdIt-tavAyaM tanayo jinadharme mahAprabhAvazAlI smaraNIyayazA bhaviSyati / tayA saharSamAdRtaM sUvicanam / ekadA jasAzAhaH savinayaM sUrimuvAca-bhagavan ! nUtanamandire pratiSThA yadA syAt tataH prAgekAmAdyAcAryazrIratnaprabhasUreH pratimA sthApayitumabhilaSAmi bhavadAjJAM saMprApya / AcAryeNoktamzrItIrthaGkarapratimAsthApanamAtmakalyANasAdhanAya gurumUrtisthApanamanatiprayojanaM, gurucaraNasarojayo zvetasi dainaMdinaM bhaktibhAvena cintanameva paramArthatatvasAdhakaM "pradhAnApradhAnayormadhye pradhAne saMpratyayaH" iti nyAyena tvameva tAvat sUkSmadRSTayA vicArayeti / ante cAjJA guruNAmavicAraNIyeti sa tatprastAva svamanasyeva sthApayAmAsa / tatastenamandirasamIpa evauSadhAlayaM jJAnakozAlayaJca nirmApayitumAdeza dattaH shilpibhyH| ____ atha krameNa saMprApte pratiSThAmahotsave tadAmantritA vividhadezasthA janA anekasaMkhyakAH sAdhavaH sAdhvyazca zrIsaMghAzca samAjagmuH / na kevalaM sAdhAraNA manuSyAH, bahavo rAjAno'pi tadAdaraM saMmAna yitumatrAyayuH / AcAryasya varadahastena mUrtipratiSThA vihitA / jasAzAhena tatratyAH sarve suvarNamA lAmiH suvarNakaGkaNairyAcakAzca yatheSThaM vastrAnnAdibhiritare ca suvarNa mudrikAbhizca stkRtaaH| / aho! sarvasvaM dadatA'nena zreSThinA zAzvataM yaza eva krayIkRtamityeva tatvam / / AcAryeNApyasminnavasare bahavo yogyatA prAptAH munayaH padavIpradAnenAdhikayogyatAM lmbhitaaH| Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [27] idameva kevalaM na, apitu tannagarAdhipatirnRpatirasau rAmadevo'pi mAMsamadirAdyabhakSyaparihArapUrvaka "na hi kenApi rAjye'smin jIvahiMsA'pramAdenApi kartavyeti sarvatrAdideza / ayameva vandanIyacaraNasya sUrIzvarasyAlaukikaH ko'pi vilakSaNaH prabhAvavizeSaH / parazca kiM vaktavyam-yadyadAcarati zreSThastattadevetaro jana-iti / saMkSepataH sUrerupadezataH zreSTinA "sannimitta varaM tyAgazcaJcale vibhave sati" nyAyaprAptamidaM sArthakatAmApAditam / ___ atha sarvakAryasamAptau mUriH krameNa lATa-saurASTra-sindha-paJjAvazaurasena-prabhRtiSu dezeSu dharmapracAraM kurvan mathurAyAmAjagAma / aparatra rANAzAho'dhItanityakriyo jinAgamakRtapravezastatvajijJAsu dharmabhAvanAbhAvitahRdayazcaturmAsAdhivAsArtha sUriM nimantrayAmAsa / sUrizca tadvijJApanamaGgIkRtya ttraajgaam| apUrvasvAgatavidhinA nagarapravezamakArayadasau shresstthiputrH| tatra kramazo dharmaratisaMvardhanAni vyAkhyAnAni jAtAni / pazcAd rANAzAhasya saMghapatitve mahAn saMghaH zatruJjayayAtrAyai zubhe'hani saMpAditaprasthAnamaGgalaH pratasthe / yasya kamalAdhivAsabhRte gRhe pUrvamapi dharmakAryANyabhUvana tadevAvAlocya saMghe kiyatI janasaMkhyeti kathanamanAvazyakam / evaM krameNa zatruJjayaM gatvA tIrthayAtrA sampAdya rANAzAhaH sUrIzvaracaraNasamIpe dIkSAmagRhNAt / sUriNA ca ratnabhUSaNamuniriti tannAma kRtam / / nisargata eva tIkSNabuddhiM sarasvatIlabdhavaraprasAdaM ratnabhUSaNamunimasau vyAkaraNatarkasAhityAdIni zAstrANyadhyApayat / alpenaiva kAlena svapratibhAtizayAt sUrezca kRpayA sa ekAdazAGgapUrvakaM pUrvAdhyayanaM kaNThe'karot / evaM sakalazAstrakalAkalApakalApinamasau zrIsiddhasUrirvAcanAcAryapadena bhUpayAmAsa / zAstrArthatatvavettArazca taM zAkambharInagaryadhipatirnAgabhaTTo'pi vAdicakravartI-iti padavIpradAnena sNmaanyaamaas| . AcAryaH zrIkakasariH svanidhanakAlaM jJAtvA svapaTTa upAdhyAyapadavibhUSitaM vizAlamUrti saMsthApya tasya devaguptasUrIti nAma kRtvA tadanu ekaviMzatidinAnyanazanaM kRtvA samAdhinA svargamagamaditi pUrvamuktam / zrIdevaguptasUristu -svapaTTe varSatrayamevAdhiSThitaH / tadanantaraM zrIsiddhasUristatpaTTamalaMcakAra / tasyaivAlpavayaske ratnabhUSaNamunAvatimahatI kRpA'tIditi sudhIbhirvibhAvyam / . atha zrIsiddhasarirAsanamRtyusamaya yogadRSTyA vijJAya ratnabhaSaNavAcanAcAryasya ratnaprabhasUririti nAmaparivartanaM vidhAya paTTe pratiSThApya divamagamat / AcArya zrIratnaprabhasarirapi guroH paddhatimanusaran krameNa dharmAbhyudayAya viharan satyapuramAyayau / caturmAsA nantaramaSTAdaza bhAvukAn dIkSayAmAsa / tatra lakSmaNazAhasya tanujasya dharmasiMhasya dharmamayaikajIvanatvAd dharmamUrtirati nAmAkarot / tata upakezapuraM gatvA zrImahAvIradarzanaM vidhAya suurinaagpurmaayyau| tatrAdityanAgagotrIyasya sahajapAlasyAgrahAtizayAccaturmAsAtha sthitiM cakAra / sahajapAlena ca zrIbhagavatIsUtravAcanA sapAdalakSavyayena kAritA / bhadragotrIyeNa devAzAhena sureranumodana mApya mahAn saMghaH zatruJjayayAtrArtha nisskaasitH| yatra sahasrAdhikAH sAdhavo lakSaparimitAzca bhAvukA Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [28 Asan / AcAryasya dakSiNApathe vihArecchAM jJAtvA saMghastIrthayAtrA sampAdya pratinivRttaH / devAzAhena ca saMghasthitebhyo janebhyo bahumAnapuraHsaraM pratijanaM paJca mudrA upahArIkRtAH / saMghazca visarjitaH / athAcAryastu mahArASTradeze viharan saziSyo nandapura-piSTapura-guDaturAdiSu nagareSu jinadharmapracAraM kurvan zrIsaMghasyAmantraNamanumAnya mAnakheTanagare caturmAsamakarot / mahArASTraprAnte bahavoM jainadharmasya dIkSAM prApitAH / itare ca dharmarahasyaM bodhitAH / atra sarerAjJAM prApya pUrvamevAgatAbhyAM devabhadra-vIrabhadrAbhyAM bauddhamatAnuyAyino vedAntinazcAdvitIyazAstrArthabalena parAjitA Asan / AcAryasyAgamane hemnaH paramAmoda eva / lohityAcAryeNAtra purA jinadharmalatAbIjaM nikSiptamAsIt / tato viharadbhiranyairAcAyaistadvIjaM dharmapracuravyAkhyAnaiH siJcitamAcAryeNa ratnaprabhasariNA ca varSadvaya paryantamatra viharaNena samudbhutapatrazAkhAprazAkhaM vikAsitam / paripUrNavikAsAya tatra ziSyAn saMsthApya sa tato vihAramakarot / atha krameNa paryaTannavantikAmAgacchadAcAryaH tatra zreSThigotrIyeNAmAtyena raghuvIreNa sUrIzvarasya nagarapravezamahotsave sapAdalakSaM vyayitamAsIt / tatraiva zrIsaMghazcaturmAsArtha prArthayata / bhadragotrIyeNa mAlAzAhena zrIbhagavatIsUtravAcanA kAritA / pratipraznaM suvarNamudrikayA, samAptau ca hIrakanIlapadma rAgAdibho ratnaizca pUjA vihitA / bappanAgagotrIyo meghAzAhaH svanirmitajinAlaye zrIpArzvanAthapratimAyAH pratiSThApanaM mUrihastena kArayAmAsa / tasminnavasara ekaviMzatiparimitairbhAvukairdIkSa gRhiitaa| ___evamavantiprAnte viharantaM tamAcArya mathurAnagarIsaMghAdhipatirAgatya praNamyAvAdId-bhagavan bauddhAcAryo buddhakIrtimantrabalenAsmAn pIDayati / bahava upadravAstena kRtAzcaramA sImA vartate evaM nizamyAsau mathurApurIM saziSyaH pratasthe / sabhAyAM ziSyeNa dharmamUrtinA pratijJA kRtA-yaHkojI dharmavAda-vidyAvAda-mantravAdeSu zAstrArtha kuryAttadarthamahaM dRDhaparikaro'smIti / zrAvakAzca punarujjIvita ivAnandamagnA babhUvuH / tato rAtrau baddhakIrtiH sUrenivAsasthale'bhimantritAM zaktiM preSayAmAsa dhyAnAdikriyAsaktAste ziSyA nAjAnan / kintu sarvavidyApArago dharmamUrtibuddhakIrtipreSitA zakti riyamiti jJAtvA svavidyAbalena tasyA avaSTambhanamakArSIt / tadavaSTammena sahaiva sa buddhakIrtirapya vaSTabdhaH / prAtarjanAstaM tadavasthaM dadRzuH / asau tu divAbhIta ulaka iva mukhamapi darzayituM : zazAka / ante ca sUreH sakAzaM kSamAmayAcata / bandhanAca mocitaH / evaM tatra taM parAjitya paMjAba sindhakacchasaurASTrAdiSu viharaNakrameNa sUrIzvaraH koraNTakapuramagamat / tatrAvasthitena koraNTakagacchI yena kanakaprabhasU raNA zrIsaMghena cAsya nagarapravezo vihitaH / zrIsaMghasyAdarAtizayAttatraiva caturmA vihitaH / sUrerupadezazravaNAyAgataH prAgvaTavaMzIyazcandrAvatInagarImantrI karNaH savinayamavada AcArya ! candrAvatImalaMkartumarhati bhavAn, bhagavatIM dIkSA grahItumicchAmi / sUrirapi tadaGgIcakAra caturmAsasamAptau tatra vihAramakarot / zubhAgamanasaMphullavadanakamalo mantrI bhavyasamAroheNa naga pravezamakArayat / jinamandireSvaSTAhnikAmahotsavazca vihitaH / tatra sapAdalakSamudrikA viniyuktAH Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 2 ] ante cASTAdazabhirbhAvukairasau karNo dIkSAmagrahIt / tato bahuSu grAmanagareSu viharansarIzvara upakezapuramAjagAma / sUrerupadezamAsAdya tatratyo rAjA mUladevaH zramaNasabhAyojanamakarot / tatra paJcasahasrAdhikAH zramaNA lakSAdhikAzca zrAvakAH samAgacchan / sarvatra dharmapracAra eva yuSmAkaM kalyANa. sAdhakaH panthAH sa evAzrayaNIya iti sarvAnupadideza / tatraiva dharmamUrtiM svapade sarvAnumatyA'sthApayat / pakSadevasUririvi nAma cakAra / tataH saccAyikAvacanAnusAreNa paTTAbhiSekakAle'STamAsAdhikasaptaviMzatidivasamadhye kevalamekaviMzatidinAnyavaziSTAnIti matvA samIpasthaM luNAdriM gatvA'nazanena samAdhinA ca dehamatyajat / ____anena sUriNA jinazAsanasyaikonaviMzativarSANi mahatI prabhAvanA vihitA / vi0 saM0 218 taH] 22prAcAryaH zrIyakSadevasUriH (caturthaH)[ vi0 saM0 235 pa. zrIratnaprabhAripaTTe zrIyakSadevamUriH samAyAtaH / asau satyapuravAstavyaH sucantigotrIyazcAsIt / asya pitA lakSmaNasiMhaH, suzIlA mAMgInAmikA ca mAtA / asya vAlyocitA krIDA pratApaguNasaMpannapuruSasadRzI, vinayAdiguNA dhArmikAH saMskArAzca kulaparamparAprAptA Asan / asya janako vyApAre'parimitaM dravyamavApa / tato dharmabhAvanAsamanvitamAnasa upAdhyAyapadavIkena padmahaMsena preritaH satyapure jinAlayaM vizAlaM nirmAya tatraikacatvAriMzadaMgulapramANAM bhagavataH zrIpArzvanAthasya pratimAM kArayitvA pratiSThApayAmAsa / zatruJjayayAtrArtha saMghaniSkAsanamapi vyadhAt / saMghasthitebhyaH tIrthayAtrApratinivRtto'sau rajatasthAlI suvarNacaSakasahitAM paMcamudrAsaMyuktAM pratijanaM dadau / evaM koTipramANaM dravyaM dharmakarmaNi viniyujya prabhUtapuNyamAsesAda / atastasya sUnurapi yathA pitA tathA putraH syAdeva / / ___ekadA satyapure kazcid yogI samAgacchat / asau svavidyAvalena vividhAn pazupakSyAdInutpAdya, gagagagAminyA ca vidyayA sarvAn vismayatAmApAdya samatoSayat / sa dharmasiMho'pi tatra gatvA taM papraccha-prabho ! AtmakalyANamArga jAnAti bhavAn ! / tenopadiSTaM brahmacaryavratapAlanam / yathA = naiSThikaM brahmacaryantu ye caranti sunizcitAH / devAnAmapi te pUjyAH pavitraM maMgalaM tathA / zIlAnAmuttamaM zIlaM vratAnAmuttamaM vratam / dhyAnAnAmuttamaM dhyAnaM brahmacarya surakSitam // maithunaM ye na sevante brahmacaryadRDhavratAH te saMsArasamudrasya pAraM gacchanti suvratAH / ekarAvyuSitasyA'pi yA gatibrahmacAriNaH / na sA zakrasahasreNa vaktuM zakyA yudhiSThira // ityAkarNya brahmacaryavratamasau jinamunipArzvamAyayau / tato'pi jaM vivittamaNAinnaM rahiaMyojaNeNa ya / baMbhacerassarakkhahA AlayaM tu nisevae // ityAdibhirjinAgamapratipAditaniyamairbrahmacarya jagrAha / itazca sadbhAgyavazAd ratnaprabhasariH samAjagAma satyapuram / tatra sUreAkhyAnaM zrutvA jAtavairAgyo janakamApRcchyASTAdazabhiH zrAvakairdIkSAM svIcakAra / tatazca dharmamUtirityamidhAnaM prApa / kAlAntare'dhItya sarvavidyApapazco'dvitIyapANDityapaJcAnanaH saripadamAsAdya yakSadevasaririti nAmnA bhagatItalavizruto vabhUva / Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [30] athAsau yakSadevasUrivihArakrameNa bhinnamAlanagaraM bhUSayAmAsa / tatra mahAmahimazAli vyAkhyAnamabhavat / atra vedadharmAnuyAyino viprAsteSAM jinadharmAnurAgiNAmutkarSamasahamAnA evaM mitho'bruvan-mahatImapi yogyatAM dadhAnA jainAcAryA gauraveNAsmAnullaGghayituM kadApi na zaktAH, "varNAnAM brAhmaNo guruH, "brAhmaNazca jagadguruH" ityanena gurupadabhAjAmasmAkaM tu te ziSyabhUtA eveti brAhmaNAnAM paramArthatastadAnIntane samaye bhraSTacAritryAdahaMbhAvayuktAni vacAMsi zrutvA zrAvakAstathaivAcArya nivedayAmAsuH / sUristAnAha sabhAyAM sapramANam-"satyaM brahma tapo brahma brahma cendriyanigrahaH / sarvabhUtadayA brahma etad brAhmaNalakSaNam" kSamA damo dayA dAnaM satyaM zIlaM dhRtighRNA / vidyA vijJAnamAstikyametad brAhmaNalakSaNam / iti taddharmazAstroktAni lakSaNAni syusteSAM tAvazyameva te jagadgurutvena saMmAnanIyA eva saH / kintvidAnIM ye hi dRzyante te tu nAmamAtradhArakA brAhmaNamAtmAnaM manyamAnA brAhmaNabruvA eva / na khalu brAhmaNatvena brAhmaNo'sau kathyate, zAstrapratipAditAcArAnuSThAnenaiva sa tathaiva tatvato brAhmaNapadavAcyo bhavati / anyathA-satyaM nAsti tapo nAsti nAsti cendriyanigrahaH / sarvabhUtadayA nAsti etaccANDAlalakSaNam // caturvedo'pi yo bhUtvA caNDaM karma samAcaret / caNDAlaH sa tu vijJeyo na vedAstatra kAraNam // ityAdibhiH pramANairjJAyate yad vedAdhyanazIlo'pi tapaHsatyadayAdiguNehIMnazcANDAla ityucyate zAstreSvapi / asmadIyazAstreSvapIdaM matamevaM pratipAditam-navi muMDieNa samaNo-na UMkAreNa baMbhaNo, na muvaNIraNNa vAseNaM kusa cireNa tAbaso / samayAe samaNo hoi baMbhaceraNa baMbhaNo, nANeNa muNI hoI taveNa hoI taavso| kammuNA baMbhaNo hoI kammuNA hoI khattio, vaisso kammuNA hoi suddohoiu kammuNA // ityevaM, pracurapramANapUrNa vastuto brAhmaNadharmanirUpaNarUpaM vyAkhyAnamAkarNya te brAhmaNA svasvarUpaM vubudhire| anyAnyapi svamatAkSepaparihArAya dRr3hatarapramANapuraM vyAkhyAnAnyadAtsUriH sabhAyAm / ante te brAhmaNAH paJcadazazataparimitA jinadharma sviickruH| _____ evaM sarvatra paramArthato dharmapracAreNa vihAraM kurvan cakravartIva caturdikSu dundubhinAdamiva jinadharmavyAkhyAnanAdaM kurvan kramazazca stmbhtiirthmaayyau| tasminneva samaye bauddhAcAryoM jayaketurapi buddhamatapracArArtha tatrAgato'bhUt / apareyuH zaucAdikriyAyai bahirgacchadbhiH sUreH ziSyaiH saha matamatAntaraviSayako vArtAlApo'bhUd bauddha bhikSukANAm / tatra jinadharmarahasyAvedakAni vacanAnyAkarNya tairanumitaM yannAtra vayaM saphalaprayatnA bhaviSyAma iti vicintya te'pare'hani palAyitAH / tataH zrIsaMghasya prArthanAM svIkRtya tatraiva caturmAsamakarodAcAryaH / caturmAsasamAptau prAgvaTavaMzIyasya dharaNazAhasya saMghapatitve zatruJjayayAtrArtha saMghaH prsthitH| mahatA'nukUlyena tatra tIrthayAtrAM kRtvA saMghaH pratinivRttaH / ___ atha ziSyamaNDalayuta AcAryastu saurASTradezamagacchat / tatra dharmavyAkhyAnAdinA mahatI dharmavRddhiH sampAditA / pUrvameva dharmAbhyudayArtha viharadbhi : sUriziSyaH saprazraya sevA vihitA / tataH kacchadeze rahIDa-naDiyA-komanapurAdiSu grAmanagareSu dharmatatvaM bodhayannasau tatprAnte sarvatra dharmajAgRti Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [31] makArSIt / tadanu sindhaprAntametya keSAMcinnUtanamandirANAM pratiSThA bahusaMkhyakAnAM dhArmikANAM dIkSApradAnamapyakarot / tato'sau paJjAbadeze viharan lavapuraM [lohAkoTaM] jagAma / tatraiva caturmAso vihitaH / sUrikRtajJAnopadezena maMtrI nAgasenaH paJcadazaparimiterbhAvukairdIkSAmagrahIt / tasya nidhAnakalazeti nAma cakAra / pazcAt takSazilAyAM yAtrAM vidhAya hastinApure siMhapure ca dharmopadezaM kRtvA krameNa mathurAmAtmanA bhuussyaanyckaar| tatra bauddhAcAryoM jayaketurapi svaziSyamaNDalIyutaH samAjagAma / tena stambhatIrthe'pamAnasya pratIkArArthamAhvAnaM dattam / tato balabhadramahIpAlasya sabhAyAM zAstrArtho nizcito'bhavat / tatrApi sUrIzvaraziSyau vIrabhadra-devabhadrau taM parAjaya prApayAmAsatuH / mathurAyAmeva caturmAsaM vidhAya bhAvukAn dIkSayAmAsa, abhinavajinAlayAnA pratiSThAM ca saMpAdayAmAsa / tato viharan sUrIzvaro'vantidezamalaMcakAra / dharmopadezamadAt bhAvukebhyaH / bhaktajanavacanamAkA'sau citrakUTamagAt / zrIsaMghenAdarAtizayAnagarapavezaH kRta AcAryasya / asAdhAraNacamatkArajanakaM dharmabhAvanAbhAvitaM vyAkhyAnaM zrutvA zroSThigotrIyaH sAdAmantrI zrIbhagavatIsUtravAcanAM kArayAmAsa / sapAdalakSavyayenAsau zAzvataM kalyANamAsasAda / tadanantaramekaviMzatisaMkhyakainaiH sUrIzvarapArzve dIkSA gRhiitaa| pazcAdasau sarirAghATapattanamAyayau / tatra samucitayogyatAM prAptebhyo munibhya ucitapadArpaNavidhimakarot / adhyApitasakalAgamatatvaM sarvaguNasaMpannaM nidhAnakalazaM muni kumaTagotrIyeNa mantriNA raNadevena sampAdita mahAmahotsave upAdhyAyapadena bhUSayAmAsa / tatazca marudharamAjagAma / tatra vyAkhyAnadAnena sarve bhaktajanA AdRtAH kRtAH / pazcAdupakezapuraM saziSyaH sUrIzvaro'gamat / zrIsaMgho bhavyamahotsavena ngrprveshmkaaryt| tatropAdhyAya nidhAnakalazaM saripade saMsthApyA'nazanena samAdhinA ca svargamagamat / paTTAvalIkAraiH zrIyakSadevasUrizAsanakAle bahvayo dharmopadezAdibhiH paripUrNA ghaTanA ullikhitAH kintu tatra dikpradarzanamAtramatra pradarzyate / / AbhAnagayAM bappanAgagotrIyasya dezalazAhasya- putro jagAzAhaH, pituriva paramadhArmiko dAnavIrazvAsIt / dezalazAhasya vyApArakAle mahad durbhikSamabhUt tadA koTidravyeNA'sau prANinAM prANatrANamakArSIt / tathaivA'sya jagAzAhasya samaye'pi tAdRza eva bhayaMkaro duSkAlo'bhavat / dAnavoro paramakAruNikaH sa mahatA dravyeNa sarvAn prANinaH poSayAmAsa / annAdikamapi tadAlabhya jAtam / tathApi samudrayAnadvArA tadAnetuM prayatnamakarot / durbhAgyavazAttAnyeva samudrayAnAni madhya evAmajan / tataH paramaduHkhito jIvAnAmuddhArAya svadayitAyA maNimauktikasuvarNamayAnyAbhUSaNAni bhUbhyAdikamapi ca vikrIya kartavyapAlanotsuko'bhavat / tathApi duSkAlo'sau na pUrNatAM prApa / yAcakA gRhamAyAtA niSphalA pratinivRttAH / asau zroSThiputraH svaprANAnuddizyedamasmarat-vrajata vrajata prANA parthini vyarthatAM gate / pazcAdapi hi gantavya purastAd gamanaM varam / ante devIM saccAyikAM manasA cintayAmAsa / devyA ca tasmai dravyakozo'kSayo darzitaH / tataH sarvAnannAdibhiH paripoSya duSkAlabhavivAhayAJcakAra / Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 32 ] vyatIte hi kiyati kAla upakezapuramuddizya sa saMgha niSkAsitavAn / prabhUtaM dhanaM tena tatra vyayitam / pazcAd raivatAcalaM zatrujayagiriM ca gantumiyeSa / kintu nidAghakAlasyAsannatvAttatra yAtrArtha yAtuM nAzanot / ataH koTiparimitaM dravyaM tatra preSitam / tAvadevopakezapure yAcakebhyo dadau / tasmin samaye 222 vikramasaMvatsaro'bhUt / ato yAcakaireva jagAzAhasya smaraNIyakIrtaye osavAlajAtIyAnAM prAdurbhAvasamayaH saMsthApitaH / idaM vastuto bhramamUlakameva / yatastasmin kAle osavAleti zabdo'pi janma na leMbhe / vi0 saM0 235 taH ] 23 zrAcAryaH shriikkksuuriH| caturthaH [ vi0 saM0 260 paM0 zrIyakSadevasUripaTTe zrIkakkamariH sthAnamavApa / asAvAdityanAgagotrIyo lavapuranagaravAstavyazcAsIt / kanakaseno'sya pitA, mAtA ca zIlasaujanyAdiprabhAvavatI prabhAvatI / tayorasau nAgaseno nAma sUnuH / prabhAvatI pUrNadauhRdA'sanaprasavA'sIttadA sA svapne nAgendraM dadarza / tataH samApte dazame mAse zume muhUrte sA tejaHpuMjaprabhAvapUrNa sutmsuut| svapnadarzanAnukUla tasya nAgaseneti nAmakaraNamakarot / kramazaH pAThazAlAyAM vidyAdhyayanaM kurvANo'sau prAktanajanmasaMskAreNa sakalaziSyamaNDalImaNDanAyamAno guruprasAdasamAsAditavidyAmRtapravAhaH sakalakauTumbikAnAM manAMsi raMjayAmAsa vidyAkRtavinayAdibhiguNaiH / atha yuvAvasthAyAmevAsyodvAhavidhiH khemAzrAvakasya kanyayA prazastakulavatyA nandayA sahA'bhUt / atIte kAle rAjanaitikacAturyeNa svapitureva mantripadaM rAjJA lambhitaH / svakartavye dattAdaro babhUva / ___ atha tasmin samaye paMcanada (paMjAba) prAnte viharan zrIyakSadevamUrirlavapuramAyayau / paramAnandasaMbhRtAntaraMgastatratyaH zrIsaMgho bhavyasamAroheNa sUreH svAgatavidhinA nagarapravezaM vyadhAt / mantrI nAgaseno'pi dharmaruciradhikapramodamodamAnamAnaso babhUva / sUredArzanikatAtvikaviSayakaM, saMsAre kuTumbinAM svArthasAdhakatApratipAdaka, lakSmyAzcaJcalatAsUcakaM, jIvitasya kSaNabhaMguratAnivedakaM ca vyAkhyAnamekamanA azRNot / ___ tata ekadA parvadine'nena poSitavratamanuSThitam / avakAzasamaye vairAgyarAgaraMjitasvAnto'sau sUrimabhyetya savinayamidamavAdIt bhagavan ! kathamahamAtmakalyANaM sAdhayAmi, kathaM ca paMkamagnAnAM pazUnAmiva pAmarANAmasmatsadRzAnAmasArasaMsArAduddhAro bhavediti / sampAditasarvakarmaNaste nivRttimAgoMzrayaNAdRte nAnyaH kazcana kSemaGkaraH panthA iti tamevAnusareti sUrikathitamupadezAmRtaM pItvA pUrNahRdayo'sau namaskRtya gurupoSitazAlAmAjagAma / zayanakAle ca pauraSIM paThan -ego'haM natthi me koi nAhamannassa kassai / evaM adoNamaNaso appANa maNu sAsaI / 1 / ego me sAsao appA nANa daMsaNa sNjuo| sesAmeM vAhirA bhAvA sabbe saMjoga lakSaNA / 2 / saMjoga mUlA jIveNa pattA duHkha paramparA / tamhA saMjogasaMbaMdhaM savvaM tiviheNa vosiriaM / 3 / etAsAM gAthAnAmupari sUkSmadRSTayA vicAramakarot / tataH supto'sau svapne sUrevaradahastena na kevalaM dIkSitamapitvAcAryapadArUDhamAtmA Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 33 ] namapazyat / rAjJA nivArito'nte cAnujJAtaH zume'hani pravajyAmaGgIcakAra parikarakamalena / pazcAnnidhAnakalazetyabhidhAnako'bhUt / krameNa kAvyavyAkaraNatarkazAstrakuzalo jinAgamadharmamarmAvedanakarmapArago gurukRpAprAptapUrNaprasAdo'sau zrIkakasUriritinAmnA vizrutayazonidhirocAryoM babhUva / ___ athopakezapurAd viharan marudharaprAnte dharmopadezaM kRtvA sarvAn satpathamArgAnugAminazcakAra zrIkakasariH / tasminneva karmaNi sa saphalayatno babhUva / zubhojjvalabhAvanAnuSThitaM kavizyameva saphalaM bhvti| ___ekadATavIM gacchannasau devyai balikaraNAyogratAn bahUn janAn vilokya dayArdracetAstAn saddharmamupadizya sanmArge'sthApayat / . ____ tatazcandrAvatI bhUSayAmAsa / zrIsaMghasyAgrahAtizayaM dRSTvA tatraiva caturmAsAvasthitiM vyadhAt / tatra sUrIzvarasyAlaukikaprabhAvapUrNa vyAkhyAnamAkarNya DAbarAzAhasyAtmajaH kalyANAdibhirdIkSA gRhItA / DAbarAzAho'pi zatruJjayayAtrAyai saMghaM niSkAsitavAn / evaM tIrthayAtrAM kRtvA sUriH saurASTradezaM yayau / tatra vardhamAnapure dedAzAhena zrAvakeNa mahAvIramandiraM nirmApitamAsIttasya pratimAsthApanapuraHsarI pratiSThAmakarod varadahastenAcAryaH / tato viharannasau kacchapAnte mANDavyapuramAjagAma / tatra caturmAso vihitaH / dharmatatvaM ca podhitAH sarve / / : ekadA vyAkhyAne kazcid evamavAdIta jinadharmaH kena kadA pracAritaH 1 sUristamAha anAdikAlAdeva pravRtto jinadharmaH / sRSTeranAditvena tatsahakRtasaMbandhena dharmo'yamapyanAdireva / tatra kA te zaGkA vartate / astu, tarhi kathamevamucyate'tra prathamastIrthaGkaraH RSabhadeva iti / sUriruvAca kAlApekSAmAzrityaivamucyate / jinAgame dvividhaH kAlo varNitaH-utsarpiNIkAlaH, avasarpiNIkAlazceti / avasarpiNIkAla eva 24 tIrthaGkarAH praadurbhuutaaH| vyatItA evamanantA utsarpiNIkAlAvasarpiNIkAlAH / vyatIteSu teSu caturviMzatiparamparAstIrthaGkarANAmapi vyatItAH / evaM suvizadIkaraNena vyAkhyAnena tatra sarve sUrerasAdhAraNAgamakauzalaM jJAtvA vismayAnvitA babhUvuH / atra prAnte vihArakAle bahUnAM nUtanamandirANAM pratiSThA, bhAvukAnAJca dIkSApradAnamupadezena ca dharmapracArazca sUriNA kRto'bhUt / - athaivaM dharmAbhyudayAya dRDhamatyatnaH sUriH sindhadezamalaMcakAra / Damarelapure cAturmAsI nirdhAritA / mahAdevanAmA zrAvakaH saMpattizIlastatrA'sIt / ekadA sUriM praNamyAvadad bhagavan ! yakSadevasUripArzve mayA parigrahavataM svIkRtamAsIt / ata etAvatkAlAvaziSTaM prabhUtaM dravyaM saJcitaM kasmiMzcitsatkarmaNi viniyoktavyamAste / tad bhavAnevAdizatu / tIrthaGkaranirvANabhUmibhRtazrIsammetazikharayAtrAyai saMghAyojanamevAtizreyaskara kAryamiti suuristmaah| evamAcAryavacanamAdRtyopasthitaM caturvidhaM saMghamAmantrya ca sUrIzvarAdhiSThAtRtve saMgho zume'hani nisskaasitH| prApya ca sammetazikhara vidhAya ca tIrthayAtrAmAcAryaH saMghapati mahAdevamAhUyAbravIt / vicAryamANe satyayameva te'bhipretakalyANasAdhako dIcAkAlaH / sUvicaH samadhikazraddhayA'numAnya putrAnApRcchya bhAryAsahito'sau jyeSThaM putraM saMghapatitve Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 2] niyujya caturdazasaMkhyakairbhAvukaiH saha dokSAmagrahIt / ekadA rAtrau nidrAmuktamAcAryamupetya devI saccAyikA tatra vandanaM vidhAyAtravIt-sare ! kalyANakalazaM munimAcAryapade saMsthApya bhavAMstu pUrvadeze vihAraM karotviti / tataH sA'ntardadhe / AcAyo'pi saMghamekatra kRtvA kalyANakalazaM svapaTTe sthApayAmAsa / devaguptasUririti tadabhidhAnamakarot / paJcazatasaMkhyakaiH ziSyaiH saha zrIkakkasUristatra sthitaH / devaguptasUriravaziSTAn ziSyAnAdAya saMghena saha pratinivRtaH mahAdevasya jyeSThaputro lAkhAzAho DamarelapuramAgatya svAmivAtsalyaM vidhAya pratijanaM paJcasuvarNamudrApabhAvanAM kRtvA saMghaM visasarja / athAcAryaH pUrvadeze bauddhadharmasya prAdhAnyamAsIdataH pUrvapAntIyagrAmanagareSu yogyAn ziSyAn preSiyatvA svadharmapracAraM kArayAmAsa / svayamapi tatra tatra viharana rAjagRha-campA-vaizAlA-kapilavastuvANijyapurAdiSu jinadharmAbhivRddhikarANi vyAkhyAnAni datvA svakartavyapAlanaM yathArthamakarot / yogavalena svamRtyusamayaM vicintya sammetazikharametyAnazanena samAdhinA ca divamagamat / __ AcAryasya zAsanakAle vaMzAvalyAmekA ramaNIyA ghaTanoGkitA-yathA sindhadeze vIrapuranagare vAmamArgAnuyAyinAM somarudranAmA'gresaraH samAgacchat / sa mantravidyAbalena camatkAraM darzayitumekadA sAyaMkAle jinamandirAta pratimAM taDAge nItvA pazcAnmandiramAnayati sma / janAMzcAvAdIt-jainA jinAlayasthaM devaM jalameva na pAyayanti tata eva pratimA svayaM jalaM pAtuM taDAgamAgacchati / evaM hi dinAnyaSTau vyatItAni / jainAzca paramaduHkhitAH 'kamapi vidyAvicakSaNaM jinamunimAnetumitastataH prayatamAnA viphalaprayatnA babhUvuH / atha kadAcittaH karNaparamparayA zrutaM yad Damarelapure sarvAgamanipuNa AnandanAmA muniH sarvAtizAyividyAbalI vartata iti / te ca saMghasyApresaraM preSayitvA tamAnAyayAmAsuH / kRtazca samArohapUrvakaM tasya svAgatam / asau somarudro dainaMdinakrameNAdyApi tAM pratimAM taDAgaM prati netuM kRtamantrabalo babhUva / pratimA tu mandirAnnirgatyApaNa eva sthirIbhUtA prayatnenApyagra netumazakyA'sIt / aparatra Anando muni gare sthitAni yAvanti zivaliMgAni devA devyathA santAni sarvANyeva svavidyAbalena nItvA tatraivAsthApayat yatra jinapratimA sthitA'bhUt / ubhayatra cobhau sthitau / janAzca darzanAya bahava upasthitAH / jinamuniH somarudramabravIt. mahAtman ! sarvA imAHpratimA bhavAn taDAgaM svamantrabalena neSyati tarhi bhavadIyaH ziSyo'haM bhaviSyAmi / ahaM yadi tA jinAlaye madIyavidyAbalena nayeyaM tarhi bhavatA madIyaM ziSyatvamaGgIkartavyam / lokanindayA yadyapi svIkRtamidaM somarudreNa kintu kimapi kartuM nAsau samartho'bhUt / atha munirAnandaH sarvAn devIn devIzcAdideza-bho devatAH! yUyaM sarve pratimAmetAM jinAlayaM prApayata / evamukte sarve te jinAlayaM msthitaaH| mandiramAgatya pratimA svasthAne sthApitA / asau dInavadanaH somarudro'pi muneH ziSyo'bhavat / anena camatkAreNAtimahatI jinadharmaprabhAvanA jaataa| vaMzAvalIkAro likhati yadadhunApi jinamandire devA devyazca vidyanta eva / Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 35 ] vi saM 260 taH] 24 zrAcAryaH zrIdevaguptasUri:- (caturthaH) (vi. saM.282 50 - zrIkakararipaTTe kumaTagotrodbhavaH kAvyakalAvicakSaNaH zrIdevaguptasariH / candrAvatInagarIvAstavyaH / asya janakovANijyakalAniSNAto DAbarAzAho mAtA ca dharmaparAyaNA pannAnAmikA'sIt / tayoH putraH kalyANanAmA prAktanAdRSTavazAdadhikaprabhAvapUrNamAnaso'bhUt / / ___ekadA grAmAnugrAmaM viharan sUrIzvarazcandrAvatImAyayau / anyedyAkhyAnasamaye sUriNA sAmudrikazAstrapratipAditAni zubhAzubhacihnAni varNitAni / AcAryasya sAragarbhitAM dezanAM nizamya kalyANaH sUreH samIpamupetya savidhavandanAM vidhAya svahastaM darzayAmAsa / sUrizca hastasthitAni zubhasUcakAni cinhAni dRSTvA tamavadat-yadi tvaM dIkSitaH syAstadA mahAn jinazAsanaprabhAvaka eveti / bhavya ! jAjAvaccai rayaNI tasA paDiniyattai / adhamma kuNamANassa aphalA janti rAio // jAjA vaccai rayaNI na sA paDiniyattai / dhamma kuNamANassa saphalA janti rAio // . iti gAthAM vijJAyAtmanaH kalyANamArgamAzrayasva kalyANin ? evaM paramavairAgyapUrNa sUrerUpadezaM nizamya viraktahRdayo'bhUt kalyANaH / pitarau cAmantrya dvAviMzatiparimitairjanaiH sArddha dIkSAmagRhNAt / parizca taM jinAgamasiddhAntarahasyAvedakAni zAstrANi, nyAyavyAkaraNasAhityAdIni cAdhyApayAmAsa / prakRtyA kuzAgrabuddhirasAvalpasamayena sarvAgamamarmapArago vyAkhyAnAkhyAnetihAsAdiSu paNDitaprakANDo babhUva / kAlAntare sUrizca svapaTTe pratiSThApayAmAsa zrIdevaguptamarinAmnA / ____ asAvapi pUrvAcArya paramparAgataviharaNapravRtyA dharmapracAraM kurvan krameNa candrAvatIM prApa / asya nagarapravezamahotsave DAvarAzAhena sapAdalakSarUpyakA vyyiikRtaaH| zrIsaMghapArthanAmAdRtyAtraiva caturmAsAvasthAnamakarot sa AcAryaH / ___ atha tasminneva kAle kazcideko'vadhUtastatraiva nargayAM caturmAsArthamAjagAma / sa ca svakIyavyAkhyAne sapta dvIpAn, sapta sAgarAn, paJca devalokAn vihAyAnyat kimapi nAstIti nyarUpayat / yogikRtavivaraNamuddizyAcAryo'saMkhyAtadvIpasamudradevalokAnAM nirUpaNamakarot / sUritipAditamarUpaNAmAkaye saMdigdhamanA asau yogI samudradvIpAdiviSaye,pazcAdIzvaraka tvaviSaye cApRcchat sUreH pArzva gatvA / tataH samucitapratyuttaramAsAdya sanyAsivezaM vihAya dIkSAmagrahIt / caturmAsAnantaraM 32 zrAvakaiH zrAvikAbhizca saha DAbarAzAhenApi dIkSA gRhItA / DAbarAzAhasya jyeSThAtmajena kAnaDena dIkSAmahotsave prabhUtaM dravyaM vyayIkRtam / tato viharan sUriH kAnyakubjamagamat / ekadA tadadhipatirazvArUDhaH san kimapi sthAnaM prati gacchan sUreAkhyAnasthAnasamIpamArgAnniHsRtya tasmai manasaiva praNAmamakarot / sarirapi jJAnadRSTayA tadIyanamaskAraM jJAtvA mahatA svareNa taM dharmalAbhena saMbhAvayAmAsa / rAjA tu mahAmahimamahanIyakIrtiralaukikajJAnaprabhAvo'yamAcArya iti nizcitya pAsAdamAyayau / sarIzvarasyAsya vyAkhyAnaM rAjasabhAyAmeva bhavitumarhati sarvathAidara Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [6] gIyo'sAvasmAbhiriti mantriNaM rAhulamAhUyAvadat / mantrI rAjasabhAyAmAgatya vyAkhyAnena rAjAnaM saMbhAvayitumahati bhavAn-ityAha sUrIzvaram / mahAn ko'pi dharmalAbhAtizayo'yamiti vicintya tatra vyAkhyAnamadAdAcAryaH sshissyH| dvitIye'hni sabhAyAM deva-guru-dharma-svarUpaM vyAkhyAne nirUpitam / yathA-1 devaH-tadIyaM lIlAkautuhalarAgadveSAdirahitaM caritramAlocya janAnAM jIvanaM tathaivAcara . Nena doSarahitaM pvitrmupjaayte| vizvopakAraprayojanikAM tadIyajIvanayAtrAM vicArya ca svasyApi sarvopakArakaraNAtmikA pAramArthikI sarvaprANihitakAriNI buddhirbhavati / zAntamudrAM dhyAnAvasthitAM devapratimAmArAdhya bAhyAbhyAntarazuddhiH devasAyujyaprApikA samutpadyata ityeva devopAsanAprayojanam / __ 2 guru:-kanakakAminIparityAgI brahmacaryavratapAlakastyaktaparigrahaH saMsArAnmuktaH kaSAyacatuSTaye paJcasvindriyeSu prAptasaMyamo guruH svaparakAryeSu kRtaprayatnazca sarvathA'tmakalyANamArgadarzanAya bhvyaalmbntvenopklpyte| __3 yatrAhiMsA, syAdvAdo, jinAjJA ca prAthamyaM prAptAH, satyAsteyabrahmacaryaparopakArAdayo'pi sahacAriNaH syuH, sa dharmo'pi jIvanonnataye tRtIyo heturucyate / evaM janajIvanahitakaramArgopadezakaM sUrivacaH zrutvA citrAGgado rAjA'cAryasya jinadharmasya ca paramopAsako babhUva / AcAryopadezAnnUtano jinAlayaH, survaNamayI bhagavato mahAvIrasya pratimA ca nirmApitA / pratimAnetrasthale sapAdalakSarUpyakANAM dvau maNI nivezitau yo rAtrAvapi dinakara iva tejaHpuJjaprakAzakAvabhUtAm / sUrevaradahastena sa rAjA pratiSThAmakArayat / evaM dharmakArya sampAdya paJcAlalATakacchAdiSu dezeSu paribhramaaso krameNopakezapuramAgacchat / tatra paramavairAgyodbodhakaM vyAkhyAnamAkarNya jaitAzAhasya kumaTagotrIyaH sAraGgakumAro dIkSAmagrahIt suurismiipe| tadanantaramasau saubhAgyakIrtirityabhidhAnaM lebhe / atha sa avantikAmetya zramaNAnAmatImahatIM sabhAmakarot / tatra . 1 saubhAgyakIrtiprabhRtibhya upAdhyAyapadaM dattam / 2 rAjahaMsAdyekAdazamunibhyo vAcanAcAryapadaM vitIrNam / 3 dayAmUrtiprabhRtibhyaH pazcabhyaH paNDitapadavI smrpitaa| 4 cAritrasundarAdibhyaH paJcabhyo gaNipadamupahArIkRtam / 5 maGgalakalazAdibhyaH paJcabhyaH pravartakapadadAnaM kRtam / ekadA-ambA-padmA-acchupatA-vijayA devyaH zrItIrthaGkarasya sImandharasya vyAkhyAnazravaNAya videheSu gatAH / vyAkhyAne ca sImandhareNa bhagavatA proktam-asmin hi bhArate kSetre brahmacaryavratasamAsAditasarvasiddhisamAyutaM vyAkhyAnapaJcAnanaH zrIdevaguptasUriM vihAya nAnyaH kazcanopalabhyate sAdhuH / evaM samAkarNya tA / mahAprabhAvaM devaguptamariM draSTumAgacchan / asau tadA arbudAcale dhyAnanimama AsIt / tatrAgatAstA anukUlAn pratikUlAMzca bahunupasargAn cakraH / sUristu pracaNDapralayArNavabRhattaraGgAsphAlito meruriva manAgapi na cakampe / tataH parAbhavaM prAptA devyastasya kSamA yayAcire / sUripi devakartavyaviSaye sAragarbhitAni zAstravacanAni zrAvayAmAsa / Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [37 1 svakartavyaviSayaM jJAtvA tAzca prasannamukhakamalA yathAgataM pratasthire / . evamadvitIyabrahmacaryabalena raviriva duHsahapratApaH sUriyaM dvAviMzatiparimitavarSANi jinadharmAbhyudayakarmaNyativAhya pavitre zatruJjapatIrthe nikhilAgamapAradRzvAnaM sakalaguNagaNagaNanIyaprabhAvasamupArjitakortimupAdhyAyapadavibhUSitaM saubhAgyakIrti svapade pratiSThApyAnazanasamAdhimyAM zarIramutsasarja / ____aho ! mahanIyaguNAvataMsAnAM mahAbhAgadheyAnAmIdRzAna mAcAryacaraNAnAM kimapyalaukika caritraM, yatra svahastenaiva mAtuH pituzca dIkSAdAnam / ataH suSThuktaM kenacit-sajAto yena jAtena yAti vaMzaH samunnatimiti / vi0 saM0 282 taH] 25 prAcAryaH zrIsiddhasUriH ( caturthaH ) [vi0 saM0 298 pa. zrIdevaguptavaripaTTa zrIsiddhasariralaMcakAra / asau zreSThigotrIya upakezapuravAstavyazcAsIt / asya pitA jetAzAho mAtA ca campakAvalIva zIlasaurabharamaNIyA campAdevI / tayorayaM sAraGganAmA sanurAsIt / mahAkuTumbo'sau jetAzAho dAridrayaduHkhapIDitamAnaso'bhUt / athaikadA tadbhAgyavazAdeva devaguptasUrirupakezapuramagamat / tataH sa zreSThI svIyAM dAridrayadaridritAM sakalA paristhiti sUraye. sAjalivandhaM nyavedayat / asmin janmani naraH pUrvakatAnAM karmaNAmeva phalaM sukhaduHkhAdikamaznutaM iti hetodharmadhyAnameva te niHzreyasakaramiti dRDhaM vizvasya tamevAnutiSTha / dharma e zAzvatasaukhyaniratizayAnandadAyako'sAre saMsAre sa eva sarvAsAM sampadA paramaM nidhAnamiti sUristamupAdizat / tasminneva samaye tatputraH sAraGga upasthitaH / vilokyaiva ca taM mahAbhAgyavAnaya tanaya iti sUvicaH samAkaye jetAzAhaH prasannAnano babhUva / mAsakalpaM tatra sthitvA sariranyatra vihAramakarot / sAraGgo'pi gArhasthyaklezakliSTacetA nagarAbahirniragacchat / panthAnaM pratipannaM taM ko'pi siddhapuruSaH saMgato'bhUt / durdaivAdasau siddho mArga eva duHsahajvaranipIDito babhUva / karuNAntiraGgasAraGgastasya mahatA prayatnena zuzrUSAmakarot / yenA'lpasamaye sa sampAptasvAsthyo jAtaH / tataH prasannahRdayaH siddhapuruSaH sAraGgAya suvarNa siddhinAmnI vidyAM dadau / yatprabhAveNA'sau prabhUtaM suvarNa mutpAdya madhya evaM daridrAn duHkhebhyo mocayAmAsa / teSAmAzIrvAdaparamparAmalabhata / evamasau gacchan saupArapattanamAsAdya tatraiva vasatimakarot / aparicito'pyasau survaNasiddhiprabhAveNa paropakAravRtyA ca sarvajanavidita AdaraNIyazAsano babhUva / ukta ca "yasyAsti vittaM sa naraH kulInaH sa paNDitaH sa zrutimAn guNajJaH, sa eva vaktA sa ca drshniiyH| sarvaguNAH kAJcanamAzrayanta" iti / asau tu "dAnaM bhogo nAzastistro gatayo bhavanti vittasya / yo na dadAti na bhuGkte tasya tRtIyA gatirbhavatIti" vicArya dInebhyo bahu dhanaM datvA tadIyAzrupramArjanenAkSayaM punnymaassaad| paramadhArmikazca savinayaM janAnAmanvya zubha dine saMgha munijanasaMyutaM niSkAsyopakezapurayAtrAyai jgaam| tatrAgataM taM sAraGgaM saMghAdhipatitve sthitaM dRSTvopakezapuravAstavyAH sarve janA AzcaryAnvitAcitracitritA ivAbhUvan / jetAzAhaH putramAgataM jJAtvA tadarzanasaMgamotsukastatrAjagAma / tathAvidhaM saMghapati putramasau vIkSya santuSTA Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [38] ntaraGgaH pramodapIyUSabRhattaraGgaH sUrIzvaravacanasmaraNamakArSIt tatazca samadhikAcAryacaraNasarojabhaktirAsIt / sAraGgaH saMgha yAtrAM kArayitvA suvarNamudrAdibhiH sanmAnaM kRtvA taM prasthApayAmAsa saupArapattanam / atha gRhamAgatya sarvAn kuTumbajanAn savinayaM saMbhAvayAmAsa / tatratyA dhanADhyAH zreSThinaH svatanayAvivAhArthaM jetAzAhamAmantrayAmAsa / sa pitaramAha-pUrvasukRtApekSayA suvarNasiddhayadhigamaH puNyakSaye tu nakSatyeva / yato yenopayogenAtmanaH kalyANAdhigamaH kartuM zakyate tadevA'smAkaM paramaM kartavyam / ahantvidaM manye yattadeva nAma paramAtmakalyANamArgo devena madartha pUrvameva nizcitaH, sUriNA ca bhaviSyadpeNa bhavata uktaprAya AsIt / ato na me saMsArasukhopabhoga AtmazreyaHsAdhanapravRttI pratiroddhaM zakSyati kadAcit / bhavatA'pi dhanenAnena jinAlayapratimA saMghAyojanamAcAryacaraNopadezAmRtarasAsvAdazca savethA saMsepya eveti / enaM na ko'pi sthiranizcayAdvArayituM zazAka / satyamevocyate "ka IpsitArthasthiranizcayaM manaH payazca nimnAbhimukhaM pratIpayet / na ca dhIraprakRti taM saundaryasaujanyAdiguNavatyAH kulasugayA abhyarthanamapi nizcayAt khilIkartumazanot / "vikArahetau sati vikrIyante yeSAM na cetAMsi ta eva dhIrA iti dhIrapuruSANAmiyameva prakRtirna kadAcidapi vikRtimApnoti / ___evaM putrakathitaM vacaH sAdaraM zrutvA janmanaH sAphalyamicchanAsau jetAzAhaH zatruJjayayAtrAyai saMgha niSkAsitavAna / upakezapure jinaalynirmaannmaarebhe| caturadhikazatAGgalapramANA bhagavato mahAvIrasya pratimApi caturaiH zilpibhirnirmApitA / atha tadIyabhAgyavazAt zrIdevaguptasaristatra vihArakrameNAyayau / jetAzAho'pi mahatA svAgatavidhinA sUrIzvarasya nagarapravezamakArayat / praNipatya savinayamenamAcAryamavadat-bhavadIyA saMbhAvanA saMpUrNA phalitA kiM kiM na mayA sAdhitaM kiM nAnubhUtam / api tu sarvameva sAMsArikamAtrameva karma bhavadIyakRpAkaTAkSakaTAkSita eva kartuM zakto'bhavamiti / atra madapekSayA sAraGgastu sAraGga iva saMsAre sArabhuga jAta iti kimatra vaktavyaM mahAtmanAmudAravacasAmeSaH ko'pyanirvacanIyo mahimA kAraNatvena kalpyate mayA / dharmalAbhena saMbhAvya taM sUriH sAraGgamuvAca-sAraGga ! pravRttipathe pravRti vidhAya kRtAnyevAkhilAni karmANi tato nivRttimArgAnusaraNaM te nyAyamAptam / sa ca sUvicaH sAdaraM zrutvA dIkSAyai tatparo babhUva / tadA jetAzAhenoktambhagavan ! kSaNaM pratIkSasva, vayaM sarve'pi dIkSAmamilaSAmaH / pUrva tAvajinezvarAJjanazalAkApratiSThAmahotsavazvAvaziSTaH, sa ca bhavadIyakarakamalena sampAdanIya eveti / atha zume divase pratiSThAvidhiM samAdRtya sAraGgakumArAdayaH SaTpaJcAzatparimitA dIkSAdIkSitA bbhuuvuH| saubhAgyakIrtirityabhidhAnena prasiddhimApa sAraGgaH / asau yathArthanAmA sAraGgo nisagata eva sarvazAstrasArasaMgrahaNotsukaH sUrIzvarapArzve sAGgAni jinAgamagUDharahasyAni, dArzanikatA. . vikaviSayakANi zAstrANi cAdhItya zANollikhito maNirivAnavadyavidyAvidyotitayazonidhirvabhUva / tata upAdhyAyapadavIpradAnenAcAryeNa sammAnito'bhUt / kAle ca vyatIte sUrIzvarastaM svapaTTe saMsthApya siddhasaririti nAma cakAra / ante ca divamagamat / Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ] - - itazcAvagataM siddhapuruSeNa sAraGgasya dIkSAvRtta tadA sa tasya pArzvametyAtmakalyANabhAvanayA tadviSaye zAstracarcA vidadhAti sma / sUreH sakAzAt satsvarUpaM vijJAya siddhapuruSo'pi siddhasUripArzve siddhAcale dIkSAmagrahot / tadanantaramasau tapomUrtinAmnA jagati vizruto babhUva / sa AcAryasamIpa evAdhyayanaM vidhAya vidyAdhyayanAd jJAnabalAcca jinazAsanonnata : dRr3haprayatno'bhavat / / atha siddhAcalayAtrAM vidhAya tapomUrtimunisahitaH sariH saupArapattanamAjagAma / tatra vyAkhyAnakAle sariH kapiladRSTAntamupAvarNayat ___kauzAmbInagarAdhipateH purohitasya kAzyapasya kapilo nAma putro babhUva / nAnena bAlye kiJcidadhItam / pitA ca daivavazAdivamagacchat / ato rAjA'nyaM brAhmaNaM purohitapade nyayukta / svagRhasamIpamArgAdeva tadutsavasaMgataM janasamUhaM dRSTvA sA brAhmaNI mlAnamukhI jaataa| tAM ca tathAvidhAM dRSTvA'sau kapilo hetumapRcchat / pitustava purohitapadaM tvadyogyatAbhAve'nyasmai brAhmaNAyApitaM tadarthamevAyaM samArohastvaM ca mUkhe evAsi yena duHkhAvegAnmlAnavadanAhamAsam / ahamapi tathAvidho bhaviSyAmIti kRtvA kutracidadhyayanArthaM gacchAmItyuktvA tUSNIM babhUva / mAtrA cAdiSTaM sAvatthyAM tava pituH sakhA paMDita indradatto vartate tatra gacchAdhyetum / asau tatra gatvA daridro'smIti bhavatA sarvaprakAreNAnugrAhyo'hamityuvAca / guruNA kasyacit zreSThino gRhe bhojanaprabandhaH kRtaH / tadarthamA. diSTA dAsI / asau niyatasamaye'dhItya bhojanAsvAdalubdhamAnaso dAsyA saha saMbhASaNAdiprasaMgena viSayAbhimukhastasyAmAsaktamanA AsIt / vyatItaH kAlaH / zreSThinA jJAtaM yadeSA sa ca mithaH samAsaktacetasau vizeSatazceyaM dAsI prAptagarbhA vartata iti kRtvA tau niSkAsitau / svasamIpasthitaM sarva mArge vyayIkRtam / nirdhanau tau kasmiMzcinnagare rAtrAvAyAtau / dAsyA tasmai niveditaM mUrkha ! na te dezakAlAdijJAnamahamAsannaprasavA dhanazca nAsti kathaM vyavahAro vidheyaH 1 atratyo rAjA'harnizaM 'dvimAsapramANaM suvarNa brAhmaNAya dadAti tad gaccha yena sAmayiko vyayaH kriyeta / asau tu gato'pi brAhmaNAgamanAtpazcAdupasthitatvAnna tadalabhata / ekadA rAtrAvRtthito bahirgacchan rAjasevakairdhato rAjasamIpamupasthApitaH / rAjA tamabravIt-ayi brAhmaNa ! evamarddharAtrasamaye paribhramaNaM tava kiM hetukam ? tena sarva eva dAsIsaMgamanAdiko vRttAntaH zuddhabhAvena rAje niveditaH / rAjJA ca vicAritamaho! Asman kAle'pIdRzAH satyapriyAH janAH santi kim ! paramasaMtuSTo rAjA tamAha-yathecchaM yadrocate tad yAcasva / tatastena manasi cintitam-kiM yAce ! mAsadvayapramitaM suvarNa kiyadupayukta syAd vyavahAraviSaye / naivaM rUpyakaparimitam / tadapi nAmotpannasya bAlasya saMrakSaNavastrAbharaNAdhyApanAdikArye kimukArakaM bhavet / evaM kramazo vicArakrameNa rAjJo rAjyayAcanecchAmakarot / tasminneva kSaNe pUrvAdRSTasaMskAravazAttana siMhAvalokanena-kiM pUrvamAsIt , ko'haM, kutra samAyAtaH, kiM mayA vihitam / tadapi kSudrajIvanajIvanArthamupabhogalipsayaiveti mAM dhik / dvimAsamAtrake suvarNe'labhye'dya mayA rAjyopabhogecchA kriyate / aho ? satyamidaM jinAgame proktam jahAlAho tahAloho lAhAloho pavaDhai / domAsA kaNayaM karja koDie vina niiha // Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 40 ] evaM vicArImANasyAsya jinadevatAcintane jAte kaivalyaM jJAnaM prakaTitam / sadya eva sAdhubhUtastato'STAdazayojanaparimitAtsthAnAd dUre'TavyAM balabhadrAdayaH paJcazatasaMkhyakAcaurAH santItyupazrutya taduddhArArtha tatrAgamat / te caurAstu taM gAnArtha nyavedayan / tena ca jinadharmAgamAnurAgiNA jJAninAadhuve asAsayammI saMsArammIdukakha paDarAe / kiM nAma hojataM kammara jeNAhaMdogga iMnagacche jA // iyaM pratibodhikA gAthA gItA / caurAzca krUrakarmAdhabhigraheNa muktAH sanmArgabodhitA dIkSAmagRhNan / ___evaM dharmaratipravardhanakSamAmAkhyAyikAM samAkaNya viraktAH paJcAzatparimitAH zrAvakA zrAvikAzca dIkSodyatA babhUvuH / tAn dIkSitAn kRtvA sa AcAryo marudharaprAMte viharan krameNa nAgapuramayAt / tatrAdityanAgagotrIyeNa kAnaDazAhena nirmApitAyA bhagavataH pArzvanAthasya pratimAyAH pratiSThA kRtA / vyAkhyAnAdinA sarve paurA dharmAcaraNe'dhikAM rucimaapaaditaaH| tato'sau sUrlAiTa- . saurASTra-kaccha-sindha-pAJcAla-zaurasenAdIn pUrvasyAM dizi ca aGga-ga-magadha-kaliMgAdidezAn viharaNena vyAkhyAnena dharmapracAraparipUrNAmRtopamopadezena ca jinadharmAdhikotsukAn satpathAnusaraNazIlAMzcakAra / tata AcAryoM mathurAmAsasAda / tatra samArohapuraHsaraM nagaraM prveshitH| kulabhadragotrIyeNa koTyadhipena DhaDDarazAhena sphaTikaratnamayI pArzvanAthasya pratimA, anyAzca zatatrayapramitA dhAtumayyaH pASANamayyazca mUrtayo nirmApitA Asan / sUrIzvarasya varadahastena tAsAM pratiSThApanavidhi mahatA samAroheNa sa zreSThI kArayAzcake / navalakSapramitA rUpyakA atra zreSThinA dharmakArya upayuktAH / ___tataH saccAyikAdevIvacanAnusAreNa sarvazAstrasaMpannaM nikhilavyAkhyAnakalAkovidaM guNatilaka sUriH svptttte'sthaapyt| zrIratnaprabhasUriti nAmadheyena taM bhUSayAmAsa / ante mathurAyAmevAnazanaM vidhAya paJcaparameSThimahAmantrasmaraNapUrvakaM shriirmutssrj| vi0 saM0 268 taH] 26 prAcAryaH zrIratnaprabhasUriH (paJcamaH) [vi0 saM0 320 pa. zrIsiddhasaripaTTa' cArucaritracitrIkRtamanujamAnaso vidvajanamaNDalImaNDanIbhUtaH zrIratnaprabhasUriH samAyAtaH / asau saupArapuravAstavyo bhadragotrIyazcAsIt / saupArapure dhanADhyavaryasya dedAzAhasya rANA-sAharaNa-lumbAzAhAkhyAstrayaH putrA babhUvuH / tatra rANAzAhena saptavAraM sammetazikharapaya'ntAnAM tIrthAnAM saMghAyojanaM kRtvA yAtrA vihitaa| dvitIyena ca sAharaNena zatruJjayaparvate caturazItisakhyAkopamaMdirayukto bhavyo bhagavato mahAvIrasya devAlayo nimApitaH / tRtIyena lumbAzAhena ca saupArapattane caturazItyupamandirayukto bhagavata. AdIzvarasya ramaNIyo jinAlayazca nimArpitaH / sajAtIyAzca suvarNamudrikAsvarNapAtrapradAnena, tathaiva zrIsaMghazca stkRtH| evaM sarvathA dharmamayaikajIvanamidaM devAzAhasyakulaM vikhyAtayazazcAsIt sarvatra / Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [4] asau lumbAzAhaH krayavikrayAdivANijyakalAkuzalo'bhUt na kevalamatra bhArata, pAzcAtyadezeSvapi vANijyapracAra AsIt / sadaiva dharmaraterasya paJca putrA Asan / tatra khemAnAmakaH sUnuH sarvaguNasampannaH paramamedhAvI babhUva / adhyAtmajJAne tvasya naisargiko vRttiyogAbhyAsArthamasau zanaiH zanaiH kRtaprayatno'bhUt / nagarena samAgatAnAM sAdhUnAM zuzrUSaNaM tvasya paramaM kartavyameveti sarve jAnanti sma / yena dhArmikasaMskArANAM protsAhanaM vizeSataH prAptam / ekadA prabalatarapuNyodayabalAt zrIsiddhasUriH saupaarpttnmaayyo| zrIsaMghena samArato nagarapravezamahotsavenAlaGkRtazca sa AcAryaH / tatra niyamAnusAreNa dhArmikavyAkhyAnAni prArabdhAni, ekadA vyAkhyAne sUririha dRSTAntamupavarNayAmAsa / kazcidekaH zreSThI trIn putrAnAhUya tebhyaH sahasraparimitAn rUpyakAn patiputraM datvA videzaM preSayAmAsa / ekena saMsArasukhopabhogalipsanA'hAravihArabhogavilAsaizca mUladhanaM vyayitamaparamapi tatra-RNaM kRtam / dvitIyena sAdhAraNato vANijyaM kRtaM tenaiva svakuTumbapoSaNamakarot / tRtIyena sUkSmadarzinA kramazo vyApAre kRte mUlApekSayA prabhUtaM dhanamAsAditam / kAle gate pitA tAn svadezamAhvayat / tejAgatAH / pUrvadanaM dhanaM janakena tebhyo yAcitam / prathamenoktaM vyayIkRtamaparamapi me'nyebhyo deyamAste / dvitIyena sahasrarUpyakA dattAH / tRtIyena vyApAraNa labdhA lakSAdhikA janakAya dattAH / evamevedaM 'dRSTAntamAtmaviSaye dRzyatAm ! sahasrasaMkhyakadhanasadRzo'yaM mAnavo deho labdhaH / tatra eko bhogavilAsena vyarthameva taM dehaM prApya mudhaiva jIvanamativAhayati / dvitIyastu zarIraM prApya na puNyaM na ca pApamAcarati / tato'sAvapyAtmakalyANaM nAsAdayati / tRtIyazca mahatA puNyena labdho durlabho'yaM mAnaSo deha iti matvA dAnane puNyena sevayA tIrthayAtrayA mandirANAM mUrtInAM ca pratiSThApanena sArthakaM karoti / tataH kuTumbapoSaNaM bhogavilAsAnubhavamante ca saMsArasyAnu. bhavena heyatAM jJAtvA paramAtmakalyANAyaiva dRDhataravairAgyabhAvanAmAvitahRdayo dIkSAM ca gRhItvA tvadhikamAtmalyANasAdhako bhavati / evamasArasaMsArasamudranimagnAnAM prANinAmiha vairAgyabhAvanAsevana vihAya na ko'pi paramasukhasaMpAdakaH panthA iti spaSTamevocyate yathA jahA ya tini vaNiyA mUlaM cittaNa niggayA / eko'tya laha ilAmaM ego mUlena Agao // ___ ego mUlaM pi hArittA bhAgao tattha vANio / vavahAre uvamA esA evaM dhamme viyANaha / evaM manuSyadehaparamakalyANAyurasthairyatvAdiviSayakamAcAryasya paramaramaNIyaM vyAkhyAnamAkaNyaM tatra sthitaH khemAzAhaH saMsArAdudvivije / sUrezcaraNayoH praNamya dIkSAzca yayAce sUriNAnumataH pitarAvAmantrya dIkSAmagRhvAt / tato guNatilaketi nAma prApa / saripArve krameNa nyAyavyAkaraNasAhityAgamalakSaNAdIni zAstrANyadhItyAkarodbhavaH kRtasaMskAro maNirivASanau / tapazcaryAyAM yogAbhyAse ca paramaprayatnazIlo labdhasiddhirvabhUva yena mahAmahimAno bhUmipatayo'pyasya caraNasarojAnatamastakA AtmAnaM dhanyaM menire / zrIsiddhasarirenaM guNatilakaM ratnaprabhasUrIti nAmnA svapaDhe pratiSThApayAmAsa / svayaM ca samAdhinA svargabhAgabhavat / Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 42 ] athaivamAcAryapadArUDhaH zrIrasnaprabhasariH viharaNakrameNa bhitramAlanagaramupAgamat / tatra svavyAkhyAnazravaNAkhyAtadharmaprabhAvaH zrIbhinnamAlAdhipo'jitadevo, mahiSI ratnAdevI tathA cAnye nAgarikA jinadharmopAsakA abhavan / nRpAtmajo gaMgadevo'pi viprANAM saMsargaprabhAveNa madhumAsAabhakSyabhoktA nizAhArI cAsIt / ekadA pAcakasyAsAvadhAnatvAtpAke kazcidviSamizro jantuH patitaH pAkena saha pakko'bhavat / pAkazca viSAvalIDho jAtaH / rAtrau kRtAhAro'sau viSamaviSaduHsahavegAvalIDhasavovayavo babhUva / / atha prAtaHkAle brAmaNA mantratantrAdInupAyAn bahUna kRtvA viphalajIvanAzA mRta eva kAladaSTo'sau gaMgadeva ityucceravAdiSuH / tatastatpitarau srismiipmaajgmtuH| sarvameva tasya durAcaraNAdikaM brAhmaNasaMsargata eveti sarvamudantajAtamAkhyAya kathamapi jIvedayaM tataH kuzalaM mavedityUcatustamAcAyam / AtmayogavalamAsthAya pUristaM landhasaMjJaM vyadhAt / sarve te praNamyopakAraM smaranto raajgRhmaayyuH| athAparasmin dine rAtribhojananiSedhaviSayakaM vyAkhyAnamArabdhaM samAyAm / aho ! tIrthaGkarA api rAtribhojanaM niSedhanti na kevalaM vayam / svAsthyarakSaNenApi taniSedho rAgaprAptaH / zAstreSvapyasya viSaye suvizadaM nirUpaNaM vidyate / diGmAtrantu-catvAro narakadvArAH prathamaM rAtribhojanam / parastrIgamanaM caiva sandhAnAnantakAyake / mRte svajanamAtre'pi sutakaM jAyate kila / astaM gate divAnAthe bhojanaM kriyate katham / evaM zAstrayuktipuraHsaraM suspaSTamidaM vyAkhyAnaM zrutvA na kevalamasau gaMgadatto'pare ca rAtribhojanaM tatyajuH / evaM dharmarahasyaM sarvebhyaH zrAvayitvA sarirjAbalIpuramagamat / tatra jhAlAzrAvakeNa bhagavatIsUtrabhavaNecchA sUraye pradarzitA / ataH sUrIzvarasya tatraiva caturmAso jAtaH / pUrva tAvatena jJAnapUjA kRtaa| koTisaMkhyakA mudrAstatra viniyuktAH / Arabdha utsavaH / prAraMbho bhagavatIsUtravAcanAyA jAtaH / sarve tatra zravaNArthamutsukA babhUvuH / zrIsaMgho'pyatra saMyukto'bhUt / ante ca zreSTI nIlahIrakapArAgAdimiH prabhUta ratnaiH pUjAmakarot / sarve samArohasamAgatA vastrAbharaNAdibhiH saMmAnitAH / militena dravyeNAgamapustakAni lekhayitvA sa zreSThI jJAnakoze'sthApayat / evaM mahatA'nandenotsavaH smaapitH| tataH paraM prAgvaTavaMzIyena pomAzAhena nirmApitasya zrIvimalanAthadevasya mandire pratiSThAvidhiH sarereva pavitrakarakamalena vihitaH / ___atha mareH pamahaMsa-maGgalakalazanAmAnau dvau munI labdhisaMpannAvAstAm / ekadA zaucAdinirvAhArtha daraM jagmatuH / tatrAkheTaramaNAH pazughAtakAH kSatriyAH samAgacchan / sammukhamAgatAn eno tAvUcatuH-bhoH kSatriyAH ! vicintayantu bhavanto yaH yAvanti pazuromANi pazugAtreSu bhArata ! / tAvad varSasahasrANi pacyante pshupaatkaaH|| Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evamAdikAnupadezayutAn zlokAn tadarthAzcAkaye te sarve municaraNayoH ziro nivezya pUrvakRtAnAM pApAnAM paaryaashvtmkaarssH| tato jinadharmasvarUpaM jJAtvA mano'nukUlAni zrAvakavatAni svIcakruH / munIbhyAM sahaiva tatrAgatya sUraye svamukhenaiva sarva vRttAntaM te nivedayAmAsuH / sUriNA ca dharmopadezastebhyaH kRtaH / evaM dharmAcaraNAnurUpaM jinAlaye te'STAhnikAmahotsavamArebhire / santuSTenAcAryeNa tAbhyAM padmahaMsa-maGgalakalazAbhyAM munibhyAM paNDitapadavI shriisNghsmkssmrpitaa| . evaM satyavatI-padmAvatI-candrAvatyAdinagareSu dharmapracAraM vidhAya sindhaprAte vihAraM kurvan sUrivIrapuramAyayau tatra bappanAgagotrIyaH zreSThI gozalanAmA'sIt / rAhulI nAmnI pativrataparAyaNA bhAyAM prmdhrmaanuraaginnii| dharaNo nAma tayoH putro nikhilaguNagaNAlaMkArabhUtazvAsIt / tasmai dIkSAmAcAryoM dadau / taM ca nikhilAgamatatvAni krameNAdhyApayat / paramapratibhopapanno'sau gurupadezazikSAgrahaNapaTuralpakAlena vidvadagresa babhUva / zAstrArthavijayI bhaviSyatIti hetorjayAnandeti nAma kRtaM sariNA / tatazca viharan nAgapuramagamat / sarve zrAvakA bhavya svAgataM vyadadhuH / tatra dharmasaMvardhanapracurA upadezA anekazI vihitA Asan / sUrirasau vyatIte kAle nijanidhanakAlamAgataM vIkSya saccAyikAkathanAnusAreNa zrIsaMghAnumatyA jinAnandaM zrIyakSadevasUrIti nAma parivartya svapaTTe zume'hani sthApayAmAsa / asmin bhavye mahotsave saharSamAdityanAgagotrIyeNa merAzAhena lakSatrayaparimitaM dhanamupayuktamAsIt / sUrIzvarastataH paraM 27 dinAnyanazanaM kRtvA nazvaramimaM dehamutsasaje / [vi0 saM 310 taH 27 prAcAryaH shriiykssdevsuuriH| (paJcamaH) 326 pa.] zrIratnaprabhasaripaTTapadaM zrIyakSadevasaribhUSayAmAsa / asau vIrapuravAstavyo bhUrigotrIyazvAsIt / astha pitA buddhau bRhaspatiriva sakSmekSaNIyakAryavicakSaNaH zrIkokarAvasya rAjJaH pradhAnasacivo gozalazAhanAmA / mAtA ca kSatriyavaMzodbhavA satIziromaNIbhUtA rAhulIdevI / tayoraGgajo dharaNanAmA dharaNodharaNakSamo'bhinavendunibhAnanazvAsIt / ___ asau sUnurdharaNo bAlyakAlAdevAnanubhUtasaMsArasukho munikhi vItarAgo babhUva / ekadA sa mAtrA saha kamapyudvAhAdipasaMgamuddizya svamAtulagRhamagamat / tatropasthitAH kSatriyA mAMsAdyabhakSyabhojanamakArSamilitAH / te ca tamavAdiSuH vatsa ! gRhAcaitad bhojanam / atha tadanu te tamAgraha vyadadhuH / asau karuNAdracetAH sarvAnajJAnopahatahRdayAn bodhayAmAsa / bho! mAnyAH kimidaM jagatItale bhagavatA bhavatAM kRte nirmitaM bhojanaM yena anyasya kSaNikA tRptiranyaH prANairviyujyata iti bhavadAhArArtha ke nAma kRpaNA dInadInA mukAH pANinaH kAmavasthAmanubhUtAH / ahaha bhagavatA jagadIzvareNa nAmnA tu kSatriyA rakSaNArtha sthaapitaaH| kintu zabdasya pravRttinimittaM kiM tenaiva parivartitaM vA svacchandacAribhistaireva kSatriyaiH 1 kSatAt kila trAyata ityudanaH kSatrasya zabdo bhuvaneSu rUDhaH iti duHkhe nimagnAnAmuddharaNenaiva kSatriyaH sArthakaHkSatriyazabdavAcyo bhavati / na kevalaM nAmamAtradhAraNena / jIvadayA tu kSatriyANAmeva mukhyo dharmastadarthameva sarveSAM saMrakSaNamArasteSAmupari sthApitaH Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 44 ] shaakhe| yacodaradarIpUraNArthameva kriyata idaM bhojanamagaNitapApapAMzulaM kiM tenaiva yAvajjIvaM bhaviSyati tRptiH|| sAJjalibandhamahaM bhavadbhayo bhUyo bhUyaH prArthaye-zRNvantu sArvajanInamidaM zAstravacanam / na hiMsA sadRzaM pApaM trailokye sacarAcare / hiMsako narakaM gacchet svarga'gacchedahiMsakaH // tatkiM nirayamAtraphalakamidaM mAMsabhojanaM kurvanti bhavantaH / nAyaM manuSyANAmAhAraH / rAkSasAnAmeSa rudhirapriyANAmAhAraH / yasmin paramapavitracaritracitrIkRte kule mahAvIrarAmacandrAdayo mahAvIrAH samutpannAstatraiva sarvAbhayapradAnadIkSite yasmin kule rakSakA eva bhakSakA bhavantIti kiM nAma mahatkaSTaM sarvajanodvegakaraM na syAt / anavaratamadamadironnatAste taM bhRzamupahasanto'bruvan-bho dharmapriya ! ApaNaM gatvA gAndhikastailiko vA bhavitumarhasi, na kSatriyocitaM samarAGgaNe vIrocitaM kSatradharmamAcaritute zaktiH / evaM svArthakaluSitacetasAM madoddhatAnAM teSAmapamAnajanakaM vacanamAkayAsau bhUyastAnagAdIt-kiM mAMsabhojinAmeva kSatriyANAM rAjyapAtirjagatItale dRSTacarA ? pUrvasmin kAle bahavo'laukikapuruSArthaprabhAveNa digantavizrutakIrtayo bhavyabhAvanopapannAmAnasAH kSatriyavaMzomavA rAjAnaH prabalatarAn zatrUnapi parAjayanta, ye zatravasteSAM nAmazravaNamAtreNa vibhyamAnA yatra kutrApi palAyanaM cakruH / aparaJca nAhaM cakravartitvamabhilaSAmi / tatra khalu sampadAmupabhoga eva pradhAnaM phalam / uktaM ca kenApi sukRtinA-lakSmAstoyataraGgabhaGgacapalA * vidyutsamaM jIvitam-iti vinazvaraM vastu vihAya zAzvate vastuni rucirucitA sarvArthasAdhanakSamA kathaMkAraM na vidheyA ? yatra cAtmadRSTAntenAvagamyate--prANA yathAtmano'bhISTA bhUtAnAmapi te tathA / Atmaupamyena sarvatra dayAM kurvanti sAdhavaH / idameva sUkSmekSikayA kSaNaM vicintya sArvajanInasukhasampAdanakSamaH-ahiMsA paramo dharma iti pradhAnabhUtaM tameva sarvabhAvena bhAvayantu bhavyA atrabhavanto bhavantaH svAnte svakIye / evaM mananIyaM vicAracAru dharaNenoktaM sarvameva vicArya te svakartavyaM pratipannA bbhuuvuH| athAsau dharaNo mAtulagRhAtsvagRhamAjagAma / tasya cetasi navarAjyasthApanecchA sarvatobhAvena jAgRtA pUrvakRtApamAnaprasaMgenena / kadAcid vIrapuraM nagaraM kenApi balavatA zatruNA sahasA'krAntam / dharaNasya pitA'mAtyo gozalazAhaH samarodyato babhUva / tato dharaNo'sau senApatipade kArya kartu sajjIbabhUva / rAjA'tra viSaye saMdigdhamAnaso'bhUt kintu tenaiva vacanabalAd vizvastaH kRtH| atha pravRte bhISaNe samarabhUmau saMgrAme duHsahavikramabalena dharaNena zatruH parAjitaH zIghra palAyito, yena muditamanasA rAjJA sapta grAmAH dharaNAya puraskArarUpeNa prdttaaH| ekadA prAktanapuNyavalapamAvAd bhavArNavapAraGgamanauvAhakaH karuNAvalayaH zrIratnaprabhasUrirAcAryaH krameNa viharan pAdAravindacaMkramaNena vIrapuraM pAvayAmAsa / sUrIzvararasyAgamanaM vijJAya paurA: pramuditamAnasA alaukikasamAroheNa nagarapravezamakArayan / atha dharmAgamamarmapAragaH sUrirekadA "durlabhaM Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 45 ] mAnuSaM janma" etadviSayopari hRdayaMgamaM vyAkhyAnamadAt / sarvajanacetazcamatkArajanaka sariSacA zrutvA, savinayaM taM praNamya sarve svsthaanmaayyuH| kokarAvo rAjA dharaNaM sahaiva nItvA rAjabhavanaM viveza / ekAnte ca to mitho vArtAlApe samAsakto babhUvatuH / rAjA tamAha-sakhe adya sariNA yaduktaM tattatvatastathaiva mAM bhAti / dharaNaH prAha-mamA'pi saiva bhAvanA prabalatarA yadAtmazreyo'nusaMdhAnam / tato rAjJA proktam-kiM vicAreNa / zIghrameva kartavyamanucintaya / zrusvaivaM sa dharaNo'vAdIt-kintvekA tRSNA mAM bhRzameva parivAdhate / samyagavadhAritatadIyamAnaso rAjA tamagAdot-mo gRhANedaM rAjyam / tatastenoktam-rAjan ! jAnAmyahaM rAjya nAma vividhAnAM narakANAM dvAraM tatkathamahamaGgIkuryAm / astu sAyamevAvAM sUrisamIpaM gamiSyAva iti nizcitya dharaNaH svagehamavrajat / atha rAjA'cintayat aho satyamukta rAjya nAma narakadvAramiti dharaNena, ahaM kadAcidrAjyaM tyakSyAmi, kadAcittadapimAM tyakSyatIti nizcitameva kimarthamevaM caJcale basminnimagnaH 1 evaM bahuvidhaM vicAryAsau vairAgye dRDhamanA babhUva / tataH sAyamubhau militau kRtanizcayau marisamIpametya manogataM nivedayAmAsatuH / sUrizca rAjAnamuddizyAha-rAjan tava tu rAjyAdhipatitvaM kintu sava'smin vizvasmin cAritrApekSayA na kimapyatiricyate / bhariprabhAvazcakavatibhI rAjabhizcAritragrahaNodyataiH kSaNenaiva rAjyasamRddhiH sudaramutkSiptA'bhUt / nacAyuSo vizvAsaH, ata eva zubhasya zIghratvameva nyAyyam / tatastau sUriM natvA gRhamAgacchatAm / rAjA kokarAvo jyeSThaM putraM rAhupaM rAjye'myaSecayat / tadanantaraM tAvubhau sUripArzve dobAmagRhItAm / gosalazAhena mantriNA'tra dIkSAmahotsavaH kRtH| sindhaprAnte rAjJo rudrATasyAnantaraM dvitIyaM dokSAgrahaNamanenaiva sampAditamiti dRSTavyam / tasmin dIkSAkAle paJcatriMzatparimitA janA api dIkSAM prApitAH sUriNA / dIkSAnantaramasau dharaNo jayAnandanAmnA, kokarAvazca kalyANabhUtinAmnA vizrutau / jayAnandamasau sariH nikhilAgamatatvAni krameNAdhyApayat / paramapratibhopapamo'sau gurupratipAditopadezazikSAgrahaNamananadhAraNapaTuraspenaiva kAlena vidvajjanamaNDalAlaGkAracUDAmaNibhUva / atha krameNa viharannasAvAcAryoM nAgapuramAgacchat / tatra kramazo vicAryamANe svanidhanakAlaM samIkSya devI saccAyikAkathanAnurUpaM jayAnandaM sabelakSaNalakSaNyaM yakSadevasUrIti nAma vidhAya zume muhUrte svptttt'sthaapyt| zrIsaMghenAtra mahAmahotsavaH saMmAnitaH / asmiMzca bhavya samAraMbhe pramodamodamAnamAnasenAdityanAgagotrIyeNa bherAzAhena lakSatrayaparimitaM dravyaM viniyuktamabhat / AcAryaH zroratnaprabhasariH saptaviMzatidinAnyanazanaM vidhAya samAdhisaMstho'nazvaraM dehmutssrj| atha zrIyakSadevasarirAcAryaH svakartavyAnupAlanamuddizya nAgapurAnnirgatya krameNa medinIpuramugdhapurAdiSu grAmanagareSu dharmabhAvanAmupadezena saMvardhayantata upkeshpurmaayyau| navodyataM candramaNDalamiva nUtanamAcAryamavalokayitu samutsukamAnasAH saharSe taM janA mahatA svAgatena sNmaanyaamaasuH| AcAryacaraNazuzrUSaNazuddhahRdayAste'labhyaM vyAkhyAnAmRtopadezaM sudhAlAmamiva manyamAnAstRptiM nAdhyagacchan / ata evoktaM zreyasi kena tRpyate / tataH sarvebhyo dharmalAbhAziSA saMbhAvya viharan mANDavyapuramalaMkRtya dhArmikI bhAvanAM zrAvakANAM prabalayan tataH pAlhikAnamarImAjagAma / anatiprAptAcAryacaraNazuSamA Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 46 1 Iva janAH pratyudvajantaH sabhAjanena vidhinA ngriimaanyaanyckrire| tatra zrIsaMghasyAdarAtizayamanumAnya cAturmAsikI sthitiH svIkRtA / tato dainandinakrameNa vyAkhyAnAni prArabdhAni / prathamantu tAn dharmAcaraNe prAyukta zrAvakAH ? AlasyAdimahAdoSAn dUrIkRtya svadharmAcaraNarUpaM vIravratamanupAlayadhvam / bhagavatI mahAvIrasya yUyaM dharmavIrA bAlakA vIrapacAritadharmamArge sadaiva saJcaraNenAtmakalyANarUpaM paramatatvaM prAptuM sarvathA dRr3haparikarA bhavateti protsAhanapUrNa vividhAgamapramANapUrNa dRSTAntAdibhiH sayuktikaM ramaNIyataraM vyAkhyAnaM dharmabhAvanAyai dattam / athaikadA bhagavatA'cAryeNa dAnadharmaviSayakaM vyAkhyAnaM kRtam / yathA vyAje syAdviguNaM vitta vyavasAye caturguNam kSetre zataguNaM prokta pAtre'nantaphalaM bhavet / evaM dAnaM pAtraviSayakameva prazasyate zAstre / pAtramapi dvividhaM darzitam yathA sthAvaraM jaGgamaM ceti satpAtraM dvividhaM matam / sthAvaraM patrapuSpAdi prAsAdaM pratimAdikam // jJAnAdhikaM tapaH zAnti nimamaM nirahaGkatim / svAdhyAyabrahmacaryAdiyukta pAtrazca jaGgamam / / pAtre datvA dAnaM prayANyuktvA ca bhArata / ahiMsAvirataH svaga" gacchediti matirmamaH // tataH sthAvaratIrtharUpasya zatruJjayatIrthAdhirAjasya yAtrApuNyaphalaM varNayAmAsa / yena balAhagotrIyaH kesAzAho yAtrArtha saMghasyAyojanaM cakAra / tatazcaturvidhasaMghasyAdezamAsAdya kesAzrAvakasya saMghapatitve saMghaH zatruJjayamabhipratasthe / paJcalakSamudrikA asau puNyamArge vyayIcakAra / tatra sarveSAM tIrthAnAM sukhena yAtrA vihitA / asyAM tIrthayAtrAyAM pazcasahasrasaMkhyAkAH sAdhavo sAvyazca lakSaparimitAH zrAvakAH saMgatA Asan / tIrthayAtrAM vidhAya saMghastatrataH pratinivRttaH krameNa svasthAnamAyayau / AcAryo'sau paramajJAnavAn tapazcaryAniratazvAsIt / tatra vicAramakarot na khalu tIvratapasa AzrayaNaM vinA karmakSayaH kartuM zakyaH / tadabhAve kathamAtmonnatiH sulabhA syAt |atH punarapi tapasa AzrayaNameva varamiti kRtvA tatraivAtmaratibabhUva / tataH tapaHprabhAvasamAsAditAlaukikaprabhAvaH krameNa saurASTramAnte vihAramakarot / bahavo bauddhAH zAstrArthacarcAyAM parAjitAH / sarvathA te natamastakA yAvaduSitaM tAvadeva tathaiva sthitimakurvan / saurASTradeze zrAvakairnirmApitAnAM mandirANAM mUrtInAM ca nahInAM pratiSThApanaM, mumukSUNAM dIkSAdAnaM, jainetarANAM jinadharmAbhirucizcotpAditA suurinnaa| pazcAttato vihArAnukrameNa kacchadezamalaMcakArAcAryaH / atra sAdhavastu tena pUrvameva sampreSitA Asan / taista vidyAvicakSaNaH sUreH kAryabhAro laghUkRtaH / sUrerAgamanaM jJAtvA zrAvakANAmutsAho'dhikataraM vavRdhe / ziSyaH sampAditaM kArya jJAtvA sUriH saharSa yogyapadavIdAnena tAn protsAhayAzcakAra / yadA sUriH kaccha Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 47 ] prAntamAtmanA bhUSayatyadhunetivRttaM sindhapAntIyaiH saMpAptaM tadAtastatrAgatya niveditam / bhagavan ? ekavAraM janmabhUmimAgatya sarveSAM dharmatatvAmRtopadezena vadhaMyatu dharmabhAvanAm / lokavAdaratA api vayamevaM jAnomo yat-jananI janmabhUmizca svargAdapi garIyaso / tataH paraM kalyANabhUti ( rAjAkokarAvaH ) rapi vijJApitaH- pUjyavara ! kimucyate'smAbhiH / sindhadezastu bhavadIya eva / rAjatve sarvasanmAnapAtraM bhavAnadhunA tu savizeSata iti / paramatapaHkSapitamanomalo jJAnadhyAnamAtranirato munirAha-atraiva gurukRpApUrNamAnaso mAnasanmAnaniHspRho'haM-pratijanma jinadharma eva bhUyo bhUyaH zAzvataM zaraNamityabhilaSAbhi |sNsaaraarnnvtaarkstiirpraapkH sarvazreSThasAdhanabhUtaH sarvadharmamArgazekharIbhUtaH sa eva eko vijayatAmityeva mAmakInaM hRdayam / evaM jinadharmabhAvanAraJjitahRdayaM praNamya, sUriM ca punaH punarabhyarthya yathAgataM jagmuH / AgamanasvIkaraNenAnandamagnAste gatamapyadhvAnaM na bubu dhire / evaM kacchadezaM svAvasthAnena pAvayitvA sUriH sindhaprAnte grAmanagareSu viharan vIrapuramAsasAda / sUrerAgamanaM vijJAya rAjA rAhUpo, mantrI gozalazAhaH saparivAraH, zrIsaMghazca nagarapravezamahotsavAya sapravRttikA babhUvuH / idamevAtra vizeSapravRttau nimittaM yadekatastu nagarInAtho rAjA pazcAca dharmarAjo'sau muninagarImimAmalaGkariSyatIti / mAtA rAhUlI putramAgataM dRSTvA paramapramodamuditAntaraGgA babhUva / savainagaravAstavyaiH snehabharitaM bhavya svAgataM sampAditam / tataH kramazo minnaviSayamavalamvya vyAkhyAnamadAt / idameva sarvato'dhikaM vaiziSTayamAsIt tatra yadA sarirasau saMsArasya niHsAratApatipAdakaM tAdRzaM vyAkhyAnamakarottadA tadvicArya janA hRdayamarmapratyAghAtena saJjAtaromAJcA abhUvan / idamasAratAbodhakaM vyAkhyAnaM zrutvaiva tatra catvAro bhAvukA dIkSodyatA babhUvuH / ato dIkSAvratamuNDanAya paJca nApitAH samAhUtAH / dIkSAgRhItArazca catvAra Asan / ato'vaziSTo nApitaH khinnamAnaso vabha va / tadA samIpasthena zreSThinA kenacittasya dainyakAraNaM pRSTham / nApitazcAha-lAbhAzayA samAgato'haM nirAzo'smi tataH khedamupAgataH / zreSThinA tadainyApaharaNArthaM dIkSAvratagrahaNArthaJca tatsakAza eva muNDanaM kAritam / IdRzA api kAruNikAstadAnIntane kAle'bhavan / evaM paJcamirbhAvukaiH sUrIzvarasamIpe dIkSA gRhiitaa| tataH praNatitatipuraHsaraM vijJApito janAnAmabhilASAM pUrayitumasAvAcAryastatraiva cAturmAsikI sthitiM cakre / / paramadharmAcaraNazIlA gahUlIdevI svasampadanusAreNa zrIbhagavatIsUtravAcanAmahotsavamArabhata / mantrI gozalazAho'trotsave navalakSasaMkhyakAna rUpyakAn vinyayukta, pratipraznaM tatra sUvarNamudrAmadAnaM tu kiM vaktavyam / nAgarikairayaM puNyapradoyakamahotsavasyAlabhyo lAbho labdhaH kintvAmantritaiH samIpagrAmanagaravAsibhirapi sa dhanyamAtmAnaM manyamAnairapi labdhaH / evaM sUriNA zrIbhagavatIsUtravAcanAnimitta na samagraH siNdhdesho'nugRhiitH| samApte caturmAse devI saccAyikA savinayamupakezapurAgamanaprArthanAmakarot mahAnalabhyo lAmo bhaviSyati, tatrAhamapi sahayogArtha sadA sannihitA'smIti / tataH paJcAladeze pUrvasyAM dizi ca vihArasyecchAM dUrIkRtya tatraiva marudharaprAMte vihAraM vyadhAt / mArgAgatAni grAmanagarANi hRdayaGgamena Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmopadezenAlaMkArya krameNopakezapurasamIpamAgacchat / upakezapure cAbhAnagarIsthaH karmazAhaH saMghana saha mahAvIrayAtrArthamAgato'bhUt / aho ! sthAvaratIrthena saha jaGgamatIrthabhUtasyAcAryacaraNasya paramAlabhyo lAbho'laukikaprAktanapuNyakarmaprabhAveNa mayA'sAdita iti vicArayannasau zreSThI svAgAvadhinA nagaramalaGkArayAmAsa sUrIzvarAgamanena / tato vairAgyApAdakaM prabhAvapUrNa sayuktikaM zAstrapramANapramANitaM vyAkhyAnamakarot saMghasamakSamasAvAcAryaH / yena tadbhAvanAmA vatamAnasAH prAptavairAgyA janA dIcodyatA babhUvuH / karmazAho jyeSThaputrAya vyavahArabhAraM samarghya dIkSodyato'bhavat / evamasya dRDhIyasI dharmabhAvanAmAlakSya triMzansaMkhyakA bhAvukA api dIkSAyai samudyaktA jaataaH| zubhe'hani sUrozvarastAn dIkSitAnakarot / karmazAhastataH paraM dharmavizAleti nAmnA prathito babhava / krameNa sa mUrisamope zAstrAdhyayanamakarot / AgamapathapradarzakAni vyAkaraNanyAyasAhityAdIni pUrvamadhyaita / tata * AgamazAstrANAM kramazo'dhyayanena prakANDapaNDito babhUva / / ekadA byAkhyAne sUriH zrIzatruJjayayAtrAmAhAtmyamupAvarNayat / tataH prAgvaTavaMzIyo. rAvalazAhaH puNyatIrthasya yAtrAyai saMghAyojanamakarot / sarvatrAmantraNAni vidhAya mahatA samAroheNa saMghaH sUregnujJayA niSkAsitaH / saMghe ca sapAdalakSaparimitAH yAtrikAH prabhUtasaMkhyakAH sAdhavaH sAdhvyazAsan / krameNa puNyasthAnaM prApya sakalAM tIrthayAtrA sampAdayAmAsa shresstthii| asmin dharmakarmaNi navalakSaM mudrANAM vyayitamAsIrona / amitaM ca puNyamAsAditam / mArge yAni jIrNAni jinamandirANyAgatAni teSAM jIrNoddhAraM dInebhyazcAnnavastrAdidAnamakarot / evaM. paryaTana saMghaH katipayaiH sAdhubhiH saha pratyAgataH / saristu kacchasindhapazcAlAdiSu dezeSu vihAraM kurvan vardhayaMzca dharmamArgAbhiruci lokAnAM raJjayan mAnasAnyupadezAmRtapadAnena hstinaapurmaayyau| tatra taptabhaTTagotrIyeNa nandAzAhena niSkAsitena saMghena saha saMgata AcAryaH sammetazikharayAtrayA saha pUrvadigAgatAnAM tIrthasthalAnAM saMpUrNA yAtrA ckaar| punazca hastinApuramAgamanena bhaSayAmAsa / tatra dharmasya mahatI prabhAvanA vihitA! tatra bhAvukAnAmAgraheNa caturmAso vihito yena janAnAM jIvane sUrivyAkhyAnasyAprApyo lAmo militaH / tataH samApte caturmAse mathurA-sorIpurAdiSu paribhraman zAkambharImagamat / tatra sUrIzvarasya zarIre'kasmAtkApi vedanA prAdurbhatA / ataH zarIrasyAsthairya vicintya dharmavizAlaM muni svapaTTasthApayat / kakkararItyabhidheyaM tasya vihitam / tataH paJca dinAni samAdhau sthitvA divamagAt / // iti zrIyakSadevamaricaritam // [vi. saM. 336 taH 28-prAcAryaH zrIkakkasUriH ( paJcamaH) 357 pa. 1 zrIyakSadevasUripaTTe zrIkakkamarizcAritracUDAmaNirutkRSTakriyAkalAkalApakaH samAyAtaH / asau zreSThigotrIya AbhApurIvAsI cAsIt / pitA dharmaNazAho pracurataravANijya kriyAkuzalo, mAtA ca satIziromaNirjetIdevI / tayoH putraH karmazAho babhava / dharmAsaktacetA dharmaNazAho vANijyaH karmAsAditadravyeNa vAratrayaM tIrthayAtrAyAM saMdhaniSkAsanamakArSIt / AmApuyAM bhagavata AdIzvarasya vizAlaM mandira nirmAya zrIsaMghAya samarpitam, evaM lakSAdhika dravyaM dharmakarmaNyevopayuktamAsIt / Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 4 ] ante ca vyavahArakAryabhAraM karmazAhAya samarpya sammetazikhara evAnazanapUrvakaM dehotsargamakarot / asau karma.zAho'pi piturmArgeNaiva sarvakAryANi saMpAdayan piturujvalA kIrti sarvatra prasArayAmAsa / svayamudArasvabhAvo dharmakArye pradhAnatvaM prAptaH sarvathA dharmArAdhanatatparo'bhUt / vyApArajAlajaTilIkRtahRdayo'pi nityaniyamena devamandiradarzanAdikAyeM sadaiva saprayatno'bhUt / svabuddhicAturyeNa vyApArakSetramadhikaM vistAritamanena / vyApAro'pi pAzcAtyadezeSu vizeSataH prasRto'bhavat / evamapi nagaryAmAgatAnAM sAdhUnAM zuzraSaNaM tu tadIyameva mukhyaM kartavyamAsIt / tatsaMsargatastasya dharmArAdhane pratidina ruciradhikAM vRddhi mavApa / ekadA'rdhanidritaM devI saccAyikA tamagAdIt-vatsa ! upakezapurasthitasya bhagavato mahAvIrasya tvaM tIrthayAtrAM kuru yena te mahAn lAbho bhaviSyatItyuktvA sA'ntardadhe / tata utthAya svacetasi nizcayaM kRtvA prAtarIyaM dharmakarma samApya svasya bhAryA sutAMzca svapnavRttAntaM nyavedayat / tairapi zubhakarmaNi protsAhanaM dattam / anyairapi kauTumbikairanumoditam-karmazAha ! bhAgyavAnasi tvaM, tava pUrvajA janmabhUmo gantavyaM gamiSyAma iti vicArayanta eva divaM yAtAH / sa eva lAbho'dya kuladevyA dattaH / prathamaM tu yAtrAlAbhaH paraM janmabhUmidarzanam / tato bhagavato mahAvIrasya darzanalAbho devIsaccAyikAyAzca vandanam / evaM sarvapuNyasAdhake karmaNi na te vilambo yogya iti / atha karmazAhaH zubhe dine saMghaM niSkAsya vihArakramAgatasya devaprabhavAcanAcAryasyAdhiSThAyakatve svasya ca saMghapatitve pratasthe / ___ krameNAsau upakezapurametya cirakAlepsitA tIrthayAtrAM mahatA dravyavyayena samapAdayat / daivavazAttasya karmazAhena zrIyakSadevasUrIzvarasyApi darzanalAbhaH prAptaH / idameva devyAH sacAyikAyAH praraNamAsIt / tatra saH paramAnandamagnAntaraGgaH sUrIzvarasya paramaviraktijanakaM saMsArasya sarvathaiva heyatvapratipAdakaM vyAkhyAnamAkarya dIkSAmAhIt / tasya vizAlamUrtiriti nAma jAtam / pazcAdasI yogyatAM gataH sUripade pratiSThApita ityuktaM prAk / atha kakkasUrirgAmAnuprAmaM saziSyo viharanAgapuramalaMcakAra / tatra bappanAgagotrIyaH punaDazAho bhavyasamAroheNa nagarapravezavidhimakarot tatra ca saMpAdalakSaM dhanaM vyayIkRtam / aho pUrvakAle janAnAmAcAryacaraNayoH kIdRzI bhAvanA'sIt yatteSAmAgamanasvAgatavidhAvevehazo dhanavyayaH sahasA kartuM zakya AsIt / sUristatra dharmasaMbhAvanAM kRtvA vyAkhyAnenApadezaM sarvebhyo vighAya dharme'dhikatarAM rucimabhivardhayAJcake / tatazcaraDagotrIyaH kapardIzAha upakezapurayAtrArtha sUreranumattyA saMghaM niSkAsayAmAsa / panthAnaM prasthitaH saMdho mugdhapura-medinIpuramANDavyapurAdiSu prAmanagareSu gacchannupakezapuraM prApa / tatratyaH zrIsaMghaH zrIsUrIzvarasyAgamanaM jAnana zIghra nagarapravezavyavasAye janAnAdidaza / bhvajatoraNAdibhiH sarva mahotsavocitaM karma kRtvA mahAsamArohaNAcAryacara. Nasparzena puramalaM kArayAmAsa / tadanantaraM sa kapardI sarvavidhAM yAtrA vidhAyASTAhnikAmahotsavadhvajAropaNAdikAyeM prabhUtaM dravyaM viniyujyAparimitaM puNyopArjanamakarot / ___ upakezapure sUrIzvarasya vyAkhyAnaM pratyahamevAbhavat / ekadAsUrirvyAkhyAne sarvAnuddizyAvadat-bhoH zrAvakAH ! mokSamArgArAdhakAni santi yadyapi bahUni kAraNAni tathApi tatra sajAtIyeSu samabhAvo, mitho vAtsalya sAhAyyakaraNaM zuzraSaNaM cApi kAraNatvena gaNyate / zAstre'pi dRzyate yat egastha savva dhammA sAhimmizra vacchalaM tu egattha / buddhi tulAe tuliyA devi atullAI mnnipaaii|| apararUca tAvad vAtsalyabhAvenaiva zrIsaMghe'dya lakSAdArabhya koTiparimitA janasaMkhyA'valokyate / evaM saMkhyAvalAdhike saMghe yA sarvArthasAdhanikA zaktiratra dRzyate tArazI nAnyatra dRSTacarA / ata evoktam-saMghe zaktiH kalI yuge / saMghabalenaiva sAdhAraNA api bhAvukA alabhyaM yAtrAdilAbhaM sokaNa prApya puNyopArjana Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 50 ] kurvanti / tatazca sarve dharmaracayazca bhavanti / evaM sajAtIyavAtsalyAdiviSayakaM mananIyaM vyAkhyAnaM zrutvA te mithaH samabhAvanopetamAnasA babhUvuH / evaM dharmapracArakArya vidhAya zrIkakasUriH ziSyamaMDalasahitaH koraNTakapuramagAt / tatra parasparaM vikSubdhacetaso bhAvukA udAsInA ivAsya svAgatavidhau shithilaadr| Asan / tatazca tatra sthita: koraNTakagacchIyaH zrImeruzikharamuniH sarvAnekIkRtyAha-bhAvukAH ! mahAnayaM khedasya viSayo yadbhavantaH sarve'dya pArasparikavaimanasya. mAsAdyAcAryasya svAgatavidhAvudAsata iti kimadhikamataH paraM lajjAspadam / yazca mitho vivAdaviSayaH sa tu. sUrIzvara eva zamayiSyati, kintvaghunA prAptakAlaM svAgataM zIghrameva sampAdayantu / te copAdhyAyavacanamAkarNya saMmilitA mahAnvaM svAgata vidhi vidhAya nagara pravezamakArayan / AcAryazca dharmalAbhAziSA tAn sarvAn saMbhAvayAmAsa / athAparasmin dine vivAdanirNayAyAcArya vyajJApayan / bhagavan ! atraikenopakezavaMzIyena kasyacita kSatriyasya kanyayA saha pANigrahaNaM kRtametadarthamasmAkaM mitho vaimanasyamasti zrutvaitat sUristAna sayuktikaM bodhayAmAsa-upAsakAH ! atra bhavatAM kA vipratipattiH ? ekA kSatriyakanyA bhavatsaMpradAye samAgatA jinadharmAcaraNaM vidhAsyati, puNyaM ca prApsyati / aparanca bhavanto'pi kSatriyA evAsan / kiJca vyAvahArika kSetraM . . yAvadvizAlaM tAvadevAnukU lyaM vartate / tasya saMkocakaraNenaiva mahatI hAnirbhavati / ataH kSatriyakanyA jinadharmasya vAsaHkSepaM gRhIyAt zikSA dIkSAM ca svIkRtya bhagavato mahAvIrasya snAtramahotsavaM kariSyati tadA saMghasthena kenApi durAgraho naiva vidheyaH / zAstre nItiviSaye'pi ayaM nijaH paro veti gaNanA laghucetasAm / udAracaritAnAntu vasudhaiva kuTumbakam / ataH sarve mitho vAtsalyena vyavaharantu / tataH sarvaireva guruvacaH zirasA'bhinanditam / birodhazca vibhAntimagAt / aparo'pi varadattasya viSaye jAtaH kalahaH sUriNA dUrIkRtaH / varadatto'pi guruprabhAvaprabhAvito dIkSAmagrahIt / ayaM sUreH kAryadakSatAyAH samavartitvasyaiva zubhaH pariNAma AsIt / athakadA sUrivoM vyAkhyAne karmavyAsaktyA mohaM gato jIvo'nAdini saMsAre cakravat paribhramannutpadyate mriyate ca / mohanIyakarmaNa utkRSTA sthitistu saptatikoTikoTisAgaropamA vidyate, tatronasaptatiparimitA mithyAtvadazAyAM jIvaH kSapayati / yadA dharmaprAptiyogyAnAM dravyakSetrakAlabhAvAnAM nimittakAraNAnAM tasya lAbho bhavati tadA mithyAtvamohanIya-mizramohanIya-samyaktvamohanIyA-nantAnuvaMndhikrodhA-nantAnubaMdhimAnA nantAnubandhimAyA-nantAnubandhilobharUpANAM saptAnAM prakRtInAM kSayaM karoti / evaM saptavidhaprakRtikSayavazAdasya jIvana darzanaguNaH (samyaktvam ) prApyate / yadA'sya kSAyakaguNaprAptistadAtra saMsArenotpadyate na ca mriyate / darzanena saha jJAnacAritrayorapyAvazyakatvaM zrIbhagavatIsUtrasyASTame zatake dazamoDeze vistarato varNitam / IzaM tAtvikajJAnamasmAkamAgameSu bahuzo nirupitam / ataH saMsAraniHsAratAM vicintyAtmakalyANasAdhakaH panthAH samAzrayaNIya iti| evaM paramatattvaviSayakANi bahUni vyAkhyAyAni dattvA tatazcandrAvatIsaMghasyAmahAtizayena tatrAyayo / tatra ca zrImAlagotrIyeNa durgAzrAvakeNa nimAptisya zrIzAntinAthasya pratimAyAH pratiSThAmakarot / sarveSAM ca vijJaptimanumAnya cAturmAsikamavasthAnamapi cakAra yena dharmapracArakArya savizeSataH sampAditam / samApte ca caturmAse tenAcAryAnumatyA zatruJjayayAtrAthai saMgho niSkAsitaH / krameNa tatra tIrthayAtrA samApya sUreH saMsargasaMsevanena prAptasaMskAraH saMsArasya heyatAM ca jJAnopadezena jJAtvA zubhe divase ekAdazasaMkhyakairbhAvukaiH sahAItI dIkSAM jamAha / Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 51 / saMghapatizca tadIyo jyeSThaputraH kumbhAzAhaH saMghena saha candrAvatI prtsthe| dIkSAmahotsave sUriradholikhitebhyaH padavIpradAnaM cakre / 1 pUrNAnaMdAdibhyaH paJcabhyo munibhya upAdhyAyapadam / 2 rAjasundarAdibhyaH , munibhyo mahattarapadama 3 kumArahaMsAdibhyaH , munibhyaH paNDitapadavIm / . evaM padavIpradAnena munIn saMtoSya teSAM cetasi dharmapracArakAryaprotsAhanaM vidhAya sUriH saurASTradeze vihAramakarot / tatrApi prAmanagareSu dharmasya jAgRtiM pracAraJca vidhAya mAMsAhAriNAM mAMsatyAgavatamahiMsApAlanaJcAdizadupadezadAnena / maulikapranthAnAM nirmANamatra sAvakAzena sampAditaM sUriNA / bahUnAM nUtanamandirANAM mUrtInAzca pratiSThApanamAcAryasya paramparAprAptamiti nocyata eva / evameva kacchasindhadezayodharmapracAraM vidhAya pajAbaprAntamAjagAma / kiyantaM kAlaM tatra vihRtya dharmAmRtapAnaprAptasaMskArAn janAn dharmamayaikajIvanAn kRtvA hastinApure mathurApuryAJca tIrthayAtrAmacIkarat / tatazca budelakhaNDAvantimedapATAdiSu vihRtya marudharadezamAtmanA vibhUSayAmAsa / prAcAryasyAlaukikavyAkhyAnaprabhAveNa dIkSitAnAM sAdhUnAM mahatI saMkhyA babhUva / tataH sarvatra deze dharmapracArArtha tAn prAhiNot / viharaNakrameNopakezapuramAgacchadAcAryastatra kumaTagotrIyeNa lAdhAzAhena prArabdhe mahAmahotsave sUrIzvaro devIsaccAyikAsaMsUcanamanumAnya zubhe muhUrte pUrNAnandamupAdhyAyamAcAryaguNabhUyiSThaM devaguptasUrinAmnA'laMkRtaM paTTe pratiSThApya SoDazadinAnantaraM yogavalena svargamagacchat / vi0 saM0357 taH ] 26 zrAcAryazrIdevaguptasUriH ( paJcamaH )vi0 saM0376 pa0] zrIkakasUripaTTe paramasaubhAgyazAlI jinAgamagaditayamaniyamataponiSTho munipuGgavaH zrIdevaguptasUriH pratiSThApito'bhUt - asau zrImAlavaMzIyaH koraNTakapuravAstavyazcAsIdasya ritA lumbAzAho mAtA ca saMphullavadanapuNDarIkA ' pavibhaktiparAyaNA phullAdevI / tatoH putro vrdttnaamaa| bAlyAdevAsau varadatto dharmapriyo bhagavato.mahAvIrasya mandire snAtrapUjA niyamenAnvatiSThat / durdaivavazAdasya zarIre raktavikRtiko rogaH prAdurbabhUva / kintu nityaniyama evAsIdataH-aGgIkRtaM sukRtinaH paripAlayantIti vacanAdasI jinAlaye bhaktipravaNamAnasaH pUjAM vidadhAti sma / yadAsya rogasya prabalatarA vRddhirjAtA tadA koraNTakapuravAsinaH zrAvakA bhagavata AzAtanAmayAttaM nyavArayan / kecidasmai protsAhanamapi daduryatzrIpAlena kuSTaroge satyapi bhagavato'rcanA kRtA'sodato nAtra ko'pi doSakalaGkale zo'pi, tataH karotu nAmA'sau snAtravidhi sukheneti tatra pakSadvayaM sthitama / mahAMzca pAraspariko virodho dainaMdinaM prAvadha / varadatto'pi prabhoH pUjanarUpAM pratijJAmavihAya zrIsaMghasya mithaH kalahaprazamanArthamanazanaM cakAra / ___evaM prabhorarcanAmakurvatastasya nava dinAnyatikrAntAni / tathApi svAM pratijJAmanupAlayannasau navadivasa. paryantamannajalAdikamapi nAprahIt / atha bhagavatA mahAvIreNAsyAnuprahAthai prerita iva zrIkakasUriratra samAyayo / sarvairapi zrAvakaiH sUreH zubhAgamanarUpaH samucitAvasaro nirNayArtha prAptaH / samArohapUrvakaM vidhAya ca purapravezamasya purastAdimameva vRttAntaM mUlato nivedayAmA nuH / ubhayato vicAraM kurvannAcAryA'tra kamapi nirNayaM sahasA dAtuma. zaknot / tato devI saccAyikAM sasmAra / sA'pi sarvAbhilaSitasaMpUraNa kamalatikeva tatra samAgatA / tamAcAthaica jJApitavatI bhagavan ! asya varadattasya rogo madravapra rAmanakAlaH samAptaprAya eva / ata AgAmini divase'smai vAsaHkSepo deyo bhavateti kathayitvA vandanaM vidhAya varadatta pArzvametya taM jagAi-bho vatsa ! zvaH sUri. samIpaM gayA tvayA vAsApo'vazyaM mahotavya ityuktvA'darzanamayAsIt / so'pi devokathitavavanamanusmaran Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 52 ) sUrIzvarapArzva gatvA gRhItvA ca vAsaHkSepaM mandire snAtrapUjArthamagacchat / asau pUjAyai mandiraM gata ityupalabhya pratikUlapakSIyA AcAryasannidhiM prApyAvIcan bhagavan ! varadatto'syaM prabalatararaktavikRtikarogAvasthAyAmapi snAtrapUjAyai gacchatIti mahadanucitametaditi sarvAstAnAzvAsya zanairavAdIt-gA tvarayata, mayA sarvametaccintitam / asya vyAdhizamanasamayaH samApta eveti kRtvA mayA'nugRhItaH sa tatra gata iti nAsau tasyAparAdhaH / sarve prakRti prAptAH / ataH paraM varadatto'pyupasthitaH / etaM gurukRpAkaTAkSakaTAkSitaM dRSTvA sarve te parasparaM kSamAmayAcanta gRhaM ca pratyAgacchan / athAnyedyuH sUrirvyAkhyAne kaSAyasvarUpamitthamavarNayat "kaSAyasvarUpavarNanam" asmin jagati sarveSAM prANinAmAtmonnatipathaprabalavirodhakAH krodhamAnamAyAlobhAkhyAzcatvAraH santi kaSAyAH / te hi prakRtivaiSamyaM vidhAya kartavyajJAnazUnyatAmApAdayanti dehinAm / tantra krodhamAnI dveSamUlI rAgamUlI ca maayaalobhii| atazcatuNAM kaSAyANAM prerakarUpeNa sthitAveto saMsaraNazIlasya saMsArasya bIjamityucyate / 1 anatAnubadhinazcaite kaSAyA maulikaM samyaktvamucchedayanti / 2 apratyAkhyAninazcatvAra ete dezavatiguNaM pratibadhnanti / 3 pratyAkhyAninazcatvAraH sarvavratiguNasya pratibandhakA bhavanti / 4 saMjalasyaite kaSAyA vItarAgiguNamavarodhayanti / evaM sarvajJAnavirodhakA evaM svasvarUpajJAne mahatImeva vipratipattimAtanvate / saMsAre prANina eta eva paribhrAmayanti / sarvamidaM zrIbhagavatIsUtrasya dvAdaze zatake prathamoDeze bhagavato mahAvIrasya zaMkhazrAvakasya ca saMvAde suspaSTaM pratipAditam / sarve ca bhavantaH sadasyA naiva jAnanti yat .kaSAyacatuSTayAvezayutAnAM kIdRzI duHkhadAvasthA bhavatItyatrodAharaNena vizadIkaromi / yathA-DhelIprAme caMDAnAmnI sthavirAmaharnizamevoSNabhojinaM putramAruNamupalAlayantI nirdhanatvAt paurANAM dhanikAnAM gRhe karmakarI babhUva / ekadA kasyacicchoSThino gRhAdAvhAnamAgataM dRSTvA dAridrayapIDitA tataH putrasnehamapi durIkRtya jhaTiti pArka nirmAya nAgadante saMsthAya zreSThino gRhamagacchat / iyaM putraM caNDaprakRtiM jJAtvA'pi bahirgataM taM pratIkSamANA'trAgaMtAsIt / athAsau putro gRhametya tatrAsaMnihitAM dRSTvA krodhapUrNahRdayo yAvatsA kArya samApyAgatA tAvat tAM bhartsa yan jagAda-zrAH! pApini ! mAmapi dUrIkRtya kutra gatA'sIH 1 adya zUla evAropayAmi kim ? bubhUkSApIDitaM mAM na pazyasIti putravacanaM zrutvA sA'pi kruddhA tamAha-mUrkha ! kiM tava hastI chinnI ? yena nAgadantAvasthitamapi nItvA na bhakSitam ! evaM kalahaM kRtvA'nte to viratI babhUvatuH / kAlAntare to nidhanamagacchatAm / tataH paramasau kasyacit zreSThinaH, sA cApi tathaiva dhanikasya gRhe janma lebhe / vyatIte ca kAle durbhAgyavazAttayoreva vAgdAnamabhUt / sa ca prAptavayasko dezAntaraM gatvA prabhUtopArjitadhanastasyai kaGkaNadvayaM prAhiNot / svadezamAgantumasau kenacinmitreNa saha nirgatastasyA eva kanyAyA prAmamAgato'pi nAjAnAdayaM zvasuramAma iti / bahirudyAne sthitH| atha sA ca sAyaM zaucArya gatA kenApi taskaraNAkAntA bhRzaM cukrosh| tatazcauro tasyA hastau chiravA kaMkaNadvayaM gRhItvA madhya eva rAjasevakAnAM samApatatAmAgamanaM jJAtvA tasminnevodyAne samAgato yatrA'sau zreSThiputraH suptH| bhayAdanena tatsamIpa eva muSitaM kaMkaNadvayaM sthApitam / AgatA rAjasevakAstameva cauraM manyamAnA rAjasamIpamanayan / zUle ca se Aropito rAjJA / suhRdasau paraM pIDitaH zreSTiputrasya zvasurAlayaM gatvA'sau vajAmAtA eva zUlArUDhaH kRto rAjJeti sarva tasmai nyavedayat / tenApyuktameSA me tanayA chinnahastA, kiM karomi ! aho mahatkaSTaM khalubhayataH prAptaM mayeti / anena spaSTaM jJAyate krodhena kIhazI paramparAmanarthAnAmavApnoti jnH| ataH sarvathA vicArya Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaSAyacatuSTayAdhInamanaskaina kadApi bhavitavyam / prApteSvapi saMyamanena tadvinodanopAyaH kartavyaH / evameva zanaiH zAstrANAM zravaNena gurUNAmupadezena, dharmakarmAcaraNena ca zAzvatI kalyANasAdhikA, Atmonnatirbhavati, / atha varadato gRhaM gato'cintayat-aho madarthameva mahAnayaM saMghe kalaho jAtaH / astu / tathApi ki nAmAtra mayA prAptam, yacca prAptavyaM tattu naivAtmakalyANamAsAditamato dharmadIkSayaivAtmana uddhAraM karomIti nizcitya svakIyaM dRDhaM nizcayaM sUrisamIpe sphuTamavocat / sUrirapi kalyANasAdhakameva nizcayamanumAnya saptabhiH zrAvakaiH sahitaM dIkSayAmAsa / tataH pUrNAnandetyabhidhAnaM prApya krameNa gurukRpAsamAsAditazAstravaidagdhyaH tapaHprabhAvotpannajJAnacakSuH zAstrArthacAturIvirasIkRtavidvajananikaro yogyo'yamiti sUriNA vicArya devaguptasUrIti nAmnA svapaTTe pratiSThApitaH / ___paTTapadamalakatyaiva pUrvAcAryaparamparAprAptadharmapracArakartavyaikamAnasaH sUrirasau viharaNakrameNa mahadeva vihArasya kSetraM sarvatobhAvena pUrNavikasita vyadhAt / ziSyamaNDalaM samyag vibhajya sarvatra dharmapracArAya preSayAmAsa, svayamapi tathaiva vihAraparipATImurarIcakAra / yasya ziSyamaNDalameva kAryakSamamAsIt tasya kAryabhAre saukaryantu svAbhAvikameva, ziSyasamudAye devapramanAmAmunirAkAzagAmividyApAragAmI, yoniprabhRtazAstranipuNazvAsIt / sa ca pratyahaM zatrubjayatIrthayAtrAM vidhAyAnnaM jalaM pAgRhAt / ekadA zatrujayayAtrArtha gacchataH saMghasya mlecchaiH sahAkramaNaprasaGgojAtaH / tena devapramamuninedamavagataM tadA svavidyAbalenAsaMkhyakAn yodhAnudbhAvya yavanAn parAjayata, parAjitAste zatrubjayatItha'pi saMghaM trAsayAmAsuH / suSThaktaM khalu-zAmyet pratyapakAreNa nopakAreNa durjnH| evaM rakSitajIvanA madhya eva tyaktAH, punarupadravAyogratAH, tato'sau muniyAghrarUpaM, nirmAya kAMzcitpAtayAmAsa, kAMcana prajahAra, aparAn vidArayAmAsa / saMghazca duHkhAdunmocitaH / prAptAyA vidyAyAH paropakAreNaiva kRtArthatA bhavati / yA tadarthamevAdhigatA saiva prabhUtapuNyasaMcayamAsAdayati / ata evocyate vidyA vivAdAya dhanaM madAya zaktiH pareSAM paripIDanAya / khalasyasAdhoviparItametad jJAnAya dAnAya ca rakSaNAya // dvitIyaH somakalazanAmA sarasvatIpradattavacanasiddhirUpavarapradAnayuktaH tRtIyazca guNanidhAno vacanalabdhisamanvitazcAbhUt / sUrezcaturthaH ziSyaH purandharahaMso nAma vAcanAcAryaH / aso vAcanAkArye paraM prAvINyamupAgataH svagacchIyAnna kevalam , api tu bhinnagacchIyAnapi sAdhUnAgamavAcanAM kArayAmAsa kevalamAgamavAcanAM pradAya jJAnapracAra evAsya mukhya uddezo'bhUt / - evamAdayo bahavaH ziSyAH paramamedhAvinaH zAstracarcAvidyotitadigvibhAgA AcAryasyaiva mahatI kIrti digantagAminImakArSuH / ziSyotkarSaNAcAryasyaivotkarSaH sarvatraiva dRssttcrH| kavikulaguruNA kAlidAsenedaM sphuTamuktam / sidhyanti karmasu mahatsvapi yanniyojyAH, saMbhAvanAguNamavehi tamIzvarANAm / kiM prAbhaviSyadaruNastamasAM vibhettA, taM cetsahastrakiraNo dhuri nAkariSyat // atha sUrIzvaro marudhara-lATa-saurASTra-kaccha-sindha-paJcAlAdiSu dezeSu dharmapracAraM kurvan citrakUTamAjagAma / zrIsaMghena sAlibandhamabhyarthitastatraiva caturmAsamakarot / sarvAgamasArarUpANi dArzanika-tAtvikAdiviSayakANi vyAkhyAnAni vidhAya jinadharme dRDhAmAsthAmabhivardhayAJcakAra / tatra medapATaprAntIyA anye ca bhUmipatayaH sUrIzvarasya nyAkhyAnaiH saMprAptadharmasaMskArAH ThAkarazauzrAvakeNa sUrarupadezAdAmantritAyAH zramaNasabhAyAH kAryabhAranirvAhakA Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ babhUvuH / nAnAdezebhya AgatAnAM zramaNAnAM mahatyA saMkhyayA sarva eva samUha ekatraiva saMnnihita ekanagarIvAstavya ivAdRzyanta jnaiH| sabhAyAM paJcasahasrAdhikAH sAdhavo lakSAdhikAzca zrAvakA, apare ca mahIpAlA anyadharmAvalambinazca dhanikaziromaNayaH zreSThinaH sabhAyAH paramarAmaNIyakamadhikaM vistaaryaamaasuH| sabhAvedyAmasau sUrIzvaraH zrIdevagupta. sUriyAkhyAnapIThamAruroha tadA sadasyAH sarve mahatA jayazabdena tamabhinananduH / AcANa prazAntagambhIreNa svareNa hRdayaGgamaM vyAkhyAnamArabdham-sadasyAH! suduHsahe'smin kalikAle dharmasya hrAsa upAsakAnAM zaithilyena sarvatra viharatA mayA prAyo dRSTa eva / dharma eva / sarvasya jagataH pratiSThA / sarvaprANinAmapekSayA jJAnata eva mAnavAnAM pradhAnatvam / anyathA'hAranidrAdiSu pazupakSyAdibhiH samAnataiva / ata evocyate AhAranidrAbhayamaithunaM ca sAmAnyametat pazubhirnarANAm / dharmo hi temyo'bhyadhiko vizeSo dharmeNa hInAH pazubhiH samAnAH / api ca na jAtukAmAnna bhayAnna lobhAddhamai tyajejjIvitasyApi hetoH| dharmo nityaH sukhaduHkhe tvanitye jIvo nityo heturasya tvanityaH / ato dharmAcaraNaM vinA naiva manuja janmanaH sAphalyaM loke / svalpamapyasya dharmasya trAyate mahato bhayAditi yathAkathaJcidapyAcarito dharmAzaH sarvathaiva kSemaGkaro bhavatIti dhArmikAnudizya pazcAtpracArakAnuddizyAha-zrAvakANAmapekSayA dharmapracArakANAM bhavatAM sameSAM sAdhUnAM sAdhvInAcAvazyakatvena pradhAnaM khalu kartavyamAste yatsarvatra jinAgamagaditasiddhAntasaraNImanusRtyaiva dharmapracAraH samadhikatayA kartavyaH / kartavyapAlanArthameva sAdhavo'tra sthApitAH / te ca sarvatra vyAkhyAnopadezAdibhiH sarvAn dharmAcaraNAsaktAn kuryuH / adhunA yatra kutracittAnteSu bauddhAnAM pracAro vartate tadarthamasmAbhiH sAvadhAnarbhavitavyam / evamanena dharmapathena viharatAM bhavatAM bhagavAna mahAvIra evAnukUlyaM vidhAsyatIti sarvAn kartavyaparAyaNAn vyadhAt / te sarve ca sAmayika sUriMvaca zrAdRtya dharmarakSApracArapAlanAdiSu dattamanaskA babhUvuH / sUrizca tatrAgatAnAM sAdhUnAM madhye ye yogyA zrAsan tAn padavIsamarpaNena vizeSotsAhotsAhitAnakarot / yathA 1-yogIndramUrtyAdibhyaH saptabhyaH paNDitapadam / 2-mahendravimalAdibhyo dvAdazabhyo gaNipadam / 3-nidhAnakalazAdibhyaH paJcadazabhyo gaNipadam / 4-zAntizekharAdibhyaH paJcabhya upANyAyapadam / evaM mahatA samAroheNa samApya sabhAkArya tatrAgatAnAM svasvaprAmanagarAgamanaprArthanAmaGgIkRtya, sarvasmin prAnte vihRtya dharmapracArapravRtti vegabahulAmakarot / tataH krameNAghATapattanamAjagAma / tatra zreSThigotrIyo mantrI zrInAhaDaH pArzvanAthamandira nirmApitavAnAsIta tatra pratimApratiSThApanaM vihitam / sUrerupadezena vijJAtadharmatatvA aSTau bhAvukA diikssaamgrhiissuH| tato marudharaprAnte viharana zAkabharI-haMsAvatI mugdhapurAdIni prAmanagarANi svAgamanadharmatatvopadezAdibhiralaskRtya mANDavyapuramagamat / tatra DiDUgotrIyeNa ThAkarazIzAhena vihite mahAmahotsave'zokacanda zrIsiddhasUrinAmnA prakhyApya taM svapaTTe pratiSThApya saptadinAnyanazanenAtivAdya yogavaryayA zarIramatyAkSIt / vi0 saM0 370 taH ] 30 zrAcAryaH zrIsiddhasUriH (paJcamaH) vi0 saM0 400 paM0 ] zrIdevaguptasUripaTTe jinadharmapracArako mantratantrAdivividhavidyAvizAradaH zrIsiddhasUriH samAyAtaH / asya jAvalIpura nivAsasthAnam / pitA morakSagotrIyo jagAzAho mAvA ca pativratAnAmapresarIbhUtA dharmapriyA jevInAmikA / Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekadA jetIdevI nidritA'rdharAtre ratnAgamasvapnaM vilokya patipArzvametya saMta dIyasvapnavRttAntamagAdIt / tatastena ko'pyalaukikaprabhAvo ratnopamo nIvastvadgarbhamAgata iti kathayitvA smaahtaa| sarvathA dharmamArgAnu. saraNazIlA caturthe mAse zatrujayayAtrAyai gantumiyeSa, tadarthaca svAminaM vyajJApayat / asau zreSThI dhanaM dharmasAt kartu tadIyaM vaco'bhinananda / zubhe muhUrte vivekavidhAnamuneradhyakSatve saMdhaM niHsAritavAn / krameNa tatra gatvA'STAnhikAmahotsavadhvajAgepaNArcanAdikAni tIrthakArvANi kRtvA paramamAnandaM saMghasthA sarve'vApuH / evaM tIrthayAtrayA'kSayaM puNyamAsAdya madhye dInebhyo'nnavastrAdikaM, mandirANAM jIrNoddhArakAdIni ca kurvannasau zreSThI svanagaraM pratyAgacchat / saMghazca samucitasarakAreNa sNmaanitH| . athaiSaM prApte dazame mAse prAcI ramaNIyabimbaM sarvajagatkalyANakaraM tejonidhAnaM ravimiva sA'lokikateja:pujjapuJjitAvAsasthAnaM, saumyamUrti sukumAraM kumAraM suSuve / krameNAsau site dale ruciramUrtizcandra iva vavRdhe / evamaSTame'bde'dhyayanAthe vidyAlayamagacchat / pUrvajanmakRtasukRtapuNyaprabhAveNAlpena kAlena vyavahAropayuktaM jJAnaM prApya dharmasaMskArabhAvitahRdayo jinAgamatattvajijJAsurabhava / tadapi dharmajJAnaM zanaiH zanaiH sAmayikamAsAditam / pratyahaM jinAlaye gamanaM, snAtrapUjAvidhiH, devagurumunInAJca vaMdanamasya dainaMdinIyaH kramo jAtaH / evamasya dharmaprIti vicintya tasya mAtA tatpitaraM saMbodhya ThAkurasiMhasya balAhagotrodbhavasya caturazrAvakasya zIlarUpa. guNasamanvitayA jinadAsInAmikayA kanyayA saha pANipIDanamakArayat / yena saMsArasukhAsakto'pi nisargato dRr3hataradharmasaMskAravizuddhamAnaso, na manAgapi dharmakriyAbhirbahirmukho babhUva / ___ vyatIteSu SaTsu mAseSu zrIdevaguptasUrirAtmanA jAbalIpuramabhUSayat / jagAzAhastatputraH ThAkarasiMhazca zrIsaMghena sahitastasya purapraveze mahAmahotsavaM cakAra, tato vyAkhyAnakAle kRtaM maGgalAcaraNamAtrameva zrutvA sarve zrAvakA AnandAplAvitacetaso babhUvuH / sUrIzvarasya vyAkhyAne tyAgavairAgyAtmakalyANabhAvanAnAM vizeSataH prAdhAnyamAsIt / atra saMsArasyAsAratvamuddizya saumyagaMbhIrayA vAcA'vocat-ayi dharmatatvazravaNasamedhitamAnasAH zrAvakAH ! ayaM saMsAra eva sarveSAM duHkhAnAM mUlanivAso'stIti bhagavadbhistIrthakaraire sarvebhya upadiSTam jammaM dukkhaM jarA dukkhaM rogA ya maraNANi ya / aho ! dukkho hu saMsAro jattha kissaM tijaMtuNo / jarAmaraNa kaMtAre cAurante bhayAgare / . maye soDhAni bhImANi jammANi maraNANi ya / / imAnIha janmajarAmaraNAdIni sarvANyeva duHkhAnIndriyebhya eva prabhavanti / indriyaviSayabhUtau kAmazca bhogazca / zrAbhyAM kAmabhogAbhyAM jIvo'jJAnavazaMgataH saMsAre'smin paribhramati / bhrAntibhramaNayutacetA aso * muDho duHkhe'pi sukhaM matvA pravRtto bhavati / arthAt hAlAhalaM viSamadhyamRtaM matvA pibati / yathA jahAM kiMpAkaphalANaM pariNAmo " sundaro / evaM muttANa bhogANaM pariNAmo Na sundro|| salla kAmA visaM kAmA kAmA zrAsIvisovamA / kAmeya patthemANA akAmA jeti duggaI / kilca yathAkathaMcitkAmabhogAbhyAM prAptavairAgyo'pi jIvo mAtRpitRbhAryAputrAdiSu snehabaddhaH karmabandhamavApnoti, / yathA- .. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAyA piyA pahusA bhAyA bhajjA puttA ya zrorasA / nAlaM te mama tANAya luppaMtitassa sakammuNA // aho ! mahatkaSTa khalu ! na jAnAtyasau mUrkhA yadA prApte hi karmAdaye naite me saMrakSakA bhaviSyantIti / antatvahameka eva gabhiSyAmi / ata eva, suspaSTamuktam / tRNAni bhUmau pazavazca goSThe bhAryA gRhadvAri janaH zmazAne / dehazcitAyAM patitastadAnI karmAnugo gacchati jIva ekaH // tataH kRtaM karmatu tenaivopabhokta' bhavati / tatrodAharaNaM yathA-kazcideko miSThAnnakopAcarAjakarmacAribhirAdiSToptapolikA nirmame / sarvAzca nirmAya tolayitvA sthaapinaaH| tatolubdhamanA aso tatazcatastro niSkAsya gRhaM preSayAmAsa / tatratyairvicAritaM vayaM catvAra etA api tAvatsaMkhyAkA, ataH pratijanameketi kRtvA timraH samApitAH / tato daivavazAdAgataM jAlmAtaraM vIkSya pAcakAthai sthApitAM ghRtapolikA tasmai sA gRhiNI dadau / aparatra rAjasevakairnItvA tAHpolikAH punastatratolitAzcatasro nyUnA jaataaH| te ca tadgRhaM gatvA baha marsyantastraM tADayAmAsuH / tenokta mAnyA yadyapi muSitA mayA kintu na khAditAH / gRhiNyAdibhirevakhAditAH / tataste tADanodyatAstAvadukta bhAryayA-asmAbhiH sarvairevaMnokta yaccorayitvApyAnayeti / pazcAdasAveva taiH zikSA prApitaH / evaM ye / zubhAzubhaM karmaketi sa evopabhoktA tasya phalasya bhavati / ekasyaivAparAdhasya mahAn daNDo'nubhUyate loke kA kathA yAvajjIvaM kRtAnAm / aparaJca tRSNAvazIbhUtacetasaH, kiyanto dhanArjanavardhanarakSaNotsukA hitAhitaM naivAlocayanti / prApta'pi dravye saiva bhagavatI dhanAzA ciraM jAgarti teSAM mAnase / yathA suvannarUppasya upavyA bhAve siyAhu kailAsa samA asaMkhAya / narassa luddhassa na te hi kiMci icchAhu zrAgAsasamA aNantAya // .. na sahastrAd bhavet tuSTirna lakSAnna ca koTinA / na rAjyAnna ca devatvAnneMdratvAdapi dehinAm / / ataH saMyamyendriya pracAramAtmakalyANAprAptaye vicAro vidheyaH / tadarthaM ca na vayo'pekSitam / vAlye kaumAre'pi saiva kalyANabhAvanA sAdhIyasI / zAstrakArairatroktameva / yathA- ' parijUrai te sarIra yaM kesA ! paDurAyahavanti te / se savva baleya hAvaI samayaM goyamA ! mA pamAya aiN| jaga jAva na pIDei vAhI jAba na bddhi| jAvviM diyA na hAvanti tAvadhamma samAyare // mahAnubhAvAH / zrAtmakalyANaprAptaye zobhano'vasaro na mudhA kSapaNIyaH / zubhasya zIghra kartavyam / kAlasya kuTilA gatiH / na hi pratIkSate mRtyuH kRtamasya na vA kRtamiti viSaye'smin zrItIrthaGkarairgaNadharaiH pUrvAcAyaizcedamevopadiSTam / tathAhi-arai gaMDaM visuiyA ayaMke vivihA phusaMtite / vihaDai viddhaMsaha te sarIraM yaM samaya goyamA / mA pamAyae // vocchiMda siNehamappaNo kumudaM sArayiyaM ca pANiyaM se savvaM siNehavajjie samayaM goyamA / mA pamAyae / kimadhikaM vaktavyamavaziSyate ! bhavatAmAtmonnatiyana syAttadarthamevAgamaparizIlanasAdhusevanAtmacintanAchupAyAnAzrayantu / anyathA'nte pazcAttApAhate nAnyA gatirityuktamatra / avale jaha bhAravAhae mAmagge visme'vgaahiyaa| pacchA pacchANutAvae samayaM goyamA / mApamAyaru // iti // Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evaM vastutattvavivecanakSama vyAkhyAnamAkaNyaM ko nAma mudaM na prApnuyAt / asyaiva prabhAveNa pairAgparAgarajitAntaraGga; ThAkarasiMho mAtrA pitrA bhAryayA'nyatrayodazabhiH zrAvakaizca saha dIkSAmagrahIta / tatazcAsau aMzokacandramuniriti prasiddhimagAt / sUrIzvara zyainaM sarvAgamatatvasaMgrahaNakSamamAghAryaguNagaNarupazobhita siddhasUrIti nAmnA paTTe'sthApayat / zrIsiddhasUri: devyAH saccAyikAyA anumati prApya dakSiNasyAM dizi dharmapracArAya jagAma / tatra prAmanagareSu vihArakrameNa sarvebhyaH zrAvakebhyo dharmopadezaM kurvan mAnakheTanagaramAsasAda / sarvopAsakAnAmAdarAtizayavazAttatraiva cartumAsASasthAnamaGgIcakAra / sarvAgamarahasyapUrNAni vyAkhyAnAni tAvadavadhikaM kRtAni / yenAtrASTabhirjanairdIkSA gRhiitaa| tatazca vihatya kramazo madurAmAgacchat / yazodevazreSThI bhagavato mahAvIrasya mandira nirmApitavAn / tasya pratiSThAmahotsavaH sarerevAdhyakSatve jAtaH / pratimA ca zubhe muhUrte varadahastena sthaapitaa| tatazca mahatI zramaNasabhA kaaritaa| tatra kartavyajJAnamupadizya, samucitebhyaH padavIpradAnamapi kRtam / viraktijanakavyAkhyAne nAtrApi dvAdaza bhAvukA dIkSA svIcakraH / tato viharan saupArapattanametya catumosa samApya dIkSitAnakArSIdaSTa bhAvukAn / evaM dakSiNasyAM dizi sarvatra prAmanagareSu vihAraM kRtvA sarvatobhAvena dharmapracAramAdhAya ziSyamaNDalasahitaH sUrIzvaro raivatAcalaM vihArakrameNAjagAma / tatra zrImadbhagavato neminAthasya yAtrAM cakAra / athaikadA tantra yoginAM mahAna saMghaH smaagtH| tatraikastaruNavayAstApaso'dhigatavidyo'pi sarvathA'tmAnaM paNDita manyamAna AsIt / kadAcitsUrIzvarasya sAdhAraNaH kazcit ziSyo'nyaiH sAdhumiH sArddha pahiH zaucAdi nivartayitumagamat / bhAgyavazAdasAvapi madhye saMgataH / tato vidvadapresarastApaso munimavAdIt-mune ! bhavadIyadharmasya kastAvanmukhyaH siddhAntaH ? .. muni:-asmadIyadharmasya syAdvAdo nAma prathamaH siddhAntaH / aparamapi tasya nAmAnekAntavAdaH / tApasa:-prathama tasya svarUpaM vivecayatu / / muniH-vastunyanantAH dharmAH, yatraikameva dharmamuzzyi kathanamasau syAdvAda ityucyate / . tApasa:-sopapattikamudAharaNamapekSitamatra / muniH-yathA ekasyAmeva vanitAyAM mAtRtvasvasR ttvaputrItvabhAryAtvAdayo'neke svabhAvAH / tatra mAteya. miti mAtRttvajJAne putrasyApekSA'pekSitava / aparaJca tatra mAtatve nirdhArite'pi svasRtvAdayo dharmA nevApalapituM zakyAH anyeSAmapekSayA tatra svasRtvAdInAM vidyamAnatvAda / eka yasmin vastuni varNyamAne'nye'pi tatrAnyApekSayA vidyanta eva dhrmaaH| yathA-zrAtmA jJAnavAnityukte jJAnasya vidyamAnatve'pi darzanAdInAmanyeSAM sattA'styeva / 1-tApasaH-bhavanmate ko nAmAtmA ? kimasya svarUpam ? 2-muniH-AtmA tAvannityo'kSayaH saccidAnando'saMkhyAtaH pradezI zAzvato nityaM dravyam / 3-tApasaH-yadyayamAtmA nityaH zAzvataM dravyamityucyate tahiM jIvasya janma maraNazca kathamupapadyate 4-muniH-na jAyate mriyate vA kadAcinna hanyate hanyamAne zarIre / ___ ajo nityaH zvAzvato'yaM purANo na hanyate hanyamAne zarIre // tApasa:-kathamatra nizcIyate ? pratyakSantu tathaivopalabhyate'yaM jAyate mriyate / lokavyavahAre'pyevaM vyavar3iyate'yaM mRtaH ayamutpanna iti / ___ muniH-astu / vyaharanti sarve tathaiva / kintvetat sthUlazarIrApekSayaivAbhidhIyate / karmaNa udayAdasya shriirpraaptiH| tatazcAyuSA sahasaMbandho'pi / tasya sthitI samAptAyAM pUrvazarIraM vihAyAnyadAzrayati zarIramevamasya Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ] zarIramahaNaparamparA prvrtte| tApasaH-paJcabhistatvaiH paJcabhirbhUtaizca zarIramutpadyata iti kiM nAma satyamidam ? muniH-satyam / atrApyapekSA'ntyeva / sUkSmekSikayA bhavatkathanAnusAreNaiva vicAryatAm / yadi paJca. bhistatvaiH zarIramutpannaM tadA tattvanAze zarIrasya nAzaH svAbhAvika eva / tathApi zAzvato'nAdirjIvo'vaziSTa eva / tatvavAdibhizca zarIra sthitAnyasthimAMsAdirUpANi tatvAni matAni / teSAM ca nAze zarIranAza evAyAtaH / nimittApAye naimittikasyApyapAyaH svata eva / tApasaH-sthalazarIramityutte'paramapi kimasti zarIram ? muni:-evama / zarIrANi ca paMcavidhAni / audArikama, vaikriyama, AhArakama, taijasama, kArmaNaJceti / tatrAdyAni trINi sthalazarIramaNi / avaziSTe caturthapaJcame sakSamazarIre / zrAhArakaM ca zarIraM labdhi pAtrANAM munInAm / zeSANi ca sarveSAM jIvAnAM bhavanti / tatraudArikavaikriyayoH zarIgyohapattivinAzau / lokAzca janma maraNaceti vyavaharanti / taijasakANe zagaire ca sadaiva jIvena saha vartete / yasmina kAle jIvAtte pRthakatvamApate tadA te zarIre rikta bhavataH / tadA jIvasya mokSo bhavati. arthAjjIvo'zarIge bhavati / ya ca / jIva nigalanaM nigakAraM cAhaH zarIraviSayakamidaM tatvArthasUtre dvitIyAdhyAye-audArikavaikriyA''kArakataijasakArmaNAni paJca vidhAnItyupakrampa zubhaM vizuddhamavyAghAti cAhAraka caturdazapUrvadharasyaivetyantena sphuTIkRtam / tApasa:-jIvAta zarIraM bhinnaM tadA zarIrasya sukhaduHkhayoH sadbhAve jIvasya te kathamanubhUyete ? muniH-jIvAtmanA saha karmaNaH saMbandhaH saMyogAkhyaH / zarIrazca karmaNaH prkRtiH| bhrAntazca jIvAtmA mamedaM zarIramiti manyate / tenaivAhaM sukhI duHkhItyAdi bhrAntyAtmakaM jJAnamupapadyate / tApasaH-zarIre'smina jIvAtmA kutra kathaM sthitaH ? muniH-yathA tileSu tailama, payasi ghRtama, puSpe ca saurabhamiva sArvatrikI zarIre'sya nIrakSIranyAyena sthitiH prsiddhaa| tApasa:-jIvAtmanaH zarIrasya cobhayoH kuta prArabhya saMyogaH ? muniH-nAnayonUtanaH saMyogaH, anAdikAlAdevobhayoH saMyogaH / tApasaH-saMyogo hi viyogapUrvakaH / tatra yadi saMyogAbhAvastadA viyogAbhAve kathamasya jIvasya mokSa. prAptiH saMgacchate ? muniH-yadyapi jIvAsyAnAdiH saMyogastathApi viyogastu sambhAvyata eva / yathA tileSu tailasya kadA saMyogaH ? arthAttatra tailaM kena nikSiptam ? na kenApi / tathApi yantrAdinA saMpeSaNenobhayoH pRthakkaraNarUpo viyogastu bhavatyeva / evaM jIvAtmanaH zarIrasya ca saMyogasyAnAditve'pi samyagdarzanajJAnacAritrarUpANAM melanena viyogo bhavati / ata evoktamasmacchAstre-samyagdarzanajJAnacAritrANi mokssmaargH| tatvArthasUtraprathamAdhyAye 1 sUtram / tApasaH-tarhi sarveSAmeva jIvAnAM mokSaprAptirbhaviAte ? ___ muniH-ye hi samyagdarzanajJAnacAritrANAmArAdhanaM kurvanti ta eva mokSaprApakA bhavanti / saMsArAsaktacetasAM tatraiva paribhramatA janAnAM pUrvoktasAdhanatrayArAdhana prAktanajanmazubhasaMskAraprAptavyaM kathakAraM sarveSAM saMbhaved yena mokSaH syAt / jIvAzcAtra caturvidhAH-1 nikaTabhAvI 2 durbhAvI, 3 jAtibhavyaH, 4 abhavyaH / tatra jAtibhavyAbhavyayorjJAnAdInAmArAdhane saMyoga eva durghaTaH / tatazca mokSaprApteH kA kathA / jIvasyASTa. saMkhyakAnAM karmaNAM madhye mohanIyakarmaNa eva prabhAveNa te saMsaraNazIlA jJAnAdInAmArAdhane naiva zaktA bhavanti / Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 56 ] evamAdina zAstratatvAvabodhanenAtmakalyANamArgo'smai upadiSTaprAyaH / dvitIyazcAsmAkaM siddhAntaH-ahiMsA paramo dharmaH / jJAnasyedameva mukhyaM prayojanam / ato jinAgamaparAyaNAH sAdhavaH sajIvamanuSNIkRtaM jalamagniM banaspatizca naiva spRzanti / AtmakalyANasAdhakasyAyameva pradhAnatamo mArga iti / yena ca dharmAzrayaNena tadAtmakalyANaM zakyaM sAdhayitu sa eva niSpakSapAtenAdaraNIyaH / ata eva jinAgame suvyaktamevAvagamyate / succA jaNai kallANaM succA jaNai pAvayaM / ubhayapi jANai socAjaM sarva samAyare // sa eva dharmaH satyadayAdAnakSamAdibhirUtpadyate, vardhate'vasthApyate ca / yathA satyenotpadyate dhamA dayAdAnena vardhate / kSamayA'vasthApyate dharmaH lobhakrodhAdvinazyati // evaM muninirUpitaM jinAgamatatvaM nirupyA'sau tApasastena sahaiva gurusamIpamagacchat / anye'pi tApasAstatra tena sahaiva.samAyAtAH / ayameva zresaH panthA iti nizcityAcAryasamIpe zubhe muhUrte ekAdazabhistApasairdIkSA gRhItA tena tApasena / atra bhagavataH sUrereva pradhAnaH prabhAvaH / tasya tApasasya zAntimUrvinAma parivartitaM suriNA / pUrvameva kRtazAstraparizramo'lpenaiva samayana jinAgamazAstrANyadhItya sarvazAstrArthapArago babhUva sa muniH / atha sUrirasI saurASTradezAdArabhya sarvatra vihAreNa dharmasaMvadhanaprayojakAni karmANi sampAdayan krameNa mANDavyapuramAsasAda / tatra zrISTagotrIya : pArasazAho mahAmahotsavaM vidhAya sUreH svAgataM cakAra / antimavaturmAsazvAtraiva kRtH| svAyuSo'sthairya parilakSya zAntisAgaramuni ratnaprabhasUrIti nAma vidhAya svapaTTe sthApayAmAsa / svayamekonaviMzatidinAnyanazanaM kRtvA samAdhiyogena mahAprasthAnamakarot / devyAH saccAyikAyAH parAmarzanAvagataM saMghena yadasau sUrIzvaraH paJcamaM svargamArUDhaH / mahAvidehakSetre ca manuSyajanmopabhujyA'sau muktimeSyatIti / sUrirayaM svasya zAsanakAle sarvatomukhaprayatnena dhamAbhyudayAya parikara AsIt / parito dharmapracAreNa jinadharmasya pUrNatayA mUladADhya kRtavAn / paTTAvalIkAreNa vistarato varNitamasya caritramato pranthagauravabhiyA viramyate'tra / saMkSepataH zraya hyAcAryA mahAn yugapravateko babhUvetyalaM pallavitena / [vi. saM. 400 taH] 31 prAcAyaH shriirtnprbhsuuriH| (SaSThaH) [vi0 saM0 424 pa0] ___ zrIsiddhasUripaTTe taptabhaTTagAtrodbhavo ratnasannibhatejomUrtiH kAvyakalAkovidaH zrIratnaprabhasUriH zaMkhapuravAstavyaH samAyAtaH / asya pitA mahAvaikrayika AgamapradarzitAcAranipuNo dhannAzAhaH pUrvajanmakRtapuNyaprabhAvAnnAnAvastujAtavyApAreNAparA dhanAdhipa iva sarvatra kIrvimavApa / mAtA'sya dharmaparAyaNA pheMphAdevI / tayorayaM sUnurbhImadevaH / ekadA savayobhiH suhRdbhiH paryaTanasamaye dIrghakAyaM mahAbhujaGgasa dadarza / mitho vArtAlApanimagnAH sarve mArgamadhyapatitaM tamadRSTvA'gatAH / yadA bhImadevenedaM jJAtaM tadA vicAritam-aho ! adya karAlakAla iva vyAlo dRSTaH / bhAgyAdeva jAvanaM rakSitam / evaM cancale'smin jIvane ko nAma vizvAsaH / ata Atmazreya eva vidhAtavyam / yena nirupadravA zAzvatI zAntiH syAditi vimRzannaso gRhamAgatya mAtApitrorapre sarpavRttAntaM nyavedayat / vAbhyAmaso sAvadhAnatvenopadiSTaH / kintu vigatasaMsArAbhilASo'yaM sarvathA'tmacintanena dinAnyatyavAhayat / itazca tasyaiva sadbhAgyavazAdAcAryaH zrIsiddhasUriH zaMkhapuramAyayo / sarvazrAvakasamampAditasvAgatasatkAro'sau saMsArasaMsaraNabhajikAM dazanAM dado yathA- asaMkhayaM jIviyamApamA yaye jarovaNIyassaha Nasthi tANaM / evaM viyAgANi jaNe pamace karaNa vihiMsAM ajaya gahiti / / Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [60 ] teNe jahA sapiM muhe gahie sakammuNA kiccai pAva kaarii| ____ evaM payA peccaihaMca loya, kaDANa kammAya namokkhaatyi / / evaM sUrIzvarasya, varAgyApAdakaM vyAkhyAnamAkarNya varAgyarAgasamedhitamAnaso bhImadevo mAtaraM pitaraJca prabodhyakatriMzatparimiteH zrAvakaiH zrAvikAbhizva saha bhagavatI dIkSAM jamAha / zrIdhannAzAhasya jyeSThaH putro rAmadevo dIkSAmahotsavamanvatiSThat / sUrIzvaro'sya zAMtisAgareti nAmaprasiddhimakarot / AcAryasamIpaM zuzraSaNapuraHsaramaso lakSaNAdinAnAzAstrAbhyAsAd vidvajjanamaNDalImaNDAyamAnakotirAzibabhUva / * athaivaM vihArakrameNa zrIsiddhasUrirDamarelapuramAjagAma / tatrauko rasAyanavidyApArago jinadharma nindakasvadIyapUrvAcAryANAmavaguNavAdI yogI prativasati sma / sa ekadA zau vanivRtyartha bahiH prayAntaM zAntisAgaraM muni militaH pratyuvAca-re paramezvarakartRtvaniSedhaka ! mune! snAnAdinA zuddhayabhAve kathaM tvamIzvarastavanaM karoSi 1 kathaJcezvarastha kartRtvaM na svIkaroSi 1 ato'haM dRDhaM vizvasimi jinadharmAnuyAyino bhavantaH khaluH nAstikA eveti vadIyaM vacaH samAkArya tamIzvarAtmasvargApavargANAM jinAgamapratipAditAn siddhAntAnavedayat / tatazca vApaso'sau sUkSmato jinadharmarahasyaM nizamya sUripArvametya svaziSa: saha dIkSito babhUva / pazcAdAnandamUrtiriti nAmnA prathitaH / kAle vyatIte zrIsiddhasariH sakalaguNagaNagIyamAnacaritraM zAntisAgaramuni zrIratnaprabhasUrinAmnA svapaTTe pratiSThApya / 1-somaprabhAdibhyaH paJcabhyo munibhyaH upANyAyapadam / 2-rAjasundarAdibhya ekAdazabhyo , paNDitapadam / 3-kalyANakalazAdibhyaH saptabhyo , vAcanAcAryapadam / 4-ratnazekharAdibhyo navabhyo , gaNipadam evaM padavIpradAnena munIn dharmapracAraprotsAhitAn vidhAya samAdhinA dehamutsasarja / tataH zrIratnaprabhasUriH pancAladezasthAM bhAvastInagarImagamat / tatraikadA vyAkhyAne kSaNikavAdinA saugatenoktam-sUre ! tava vyAkhyAnazravaNAjjanAH svargalomAnnarakamayAcca maulikonnavimArgAnnivartante atastava vyAkhyAnaM nizcitamevotkarSa pratiruNaddhi / evaM saugatasya munevecanamAkaye kSaNikavAdasya vyarthatva, jinadharmasya ca vaiziSTya zAstrasiddhAntasaraNImanusatya pratipAditam / yena so'pi saddharmaprabhAvaprabhAvito bhUtvA sUripArzve dIkSito'bhavat / tataH sa prAcAryoM viharannanukrameNa takSazilA bhUSayAmAsa / sarveSAmupAsakAnAmAprahaM vicintya tatraiva caturmAsamakarot / samucito'yaM puNyArjanasamaya iti matvA bhadragotrIyo cAcaNazrAvakaH zrIbhagavatIsUtravAcanAmahotsavamanvatiSThat / caturmAsAnantaraM zreSThigotrIyaNa hAppAzAhena sammetazikharayAtrAyaH saMgho niSkAsitaH / zrIsammetazikharayAtrA vidhAya vatra paramapAvane tIrthe sUrarupadezAjyeSThAputrAya kumbhAzAhAya saMghapatitvamarpayitvA sa zreSThI hAppAzAha ekAdazabhirbhAvukaiH saha dIkSAmaprahIt / tato viharansUrizcanderInagarImAjagAma / tatra mahAmArIrogasya prabalavaropadrava AsIt, janAzca sarvathA mahatkaSTamanvabhUvan / paramakAruNikacetAH sUri vRhacchAntisnAtrapUjanamakarodrAgopazamanArtham / tatazvarAgaH zAntimagAt / sarva cAjjIvitAH kRtAH / tato nirgatAH viharaNakaraNa janmasthAna zaMkhapuramagamat / tadIyamAgamanamAkaNyaM zaMkhapuravAsibhirjanairnagara pravezotsavaH kRtaH / sarve ca tatratyA nUnamanena sarvajagadviditaM kulamadhikamujvalIkRtamiti prazazaMsuH / teSAmAdarAdhikyAttatraiva catusiMvidhAya jinadharmaviSayaphavyAkhyAnena manAMsi rabjayAmAsa zrotRNAm / caturmAsAnte sUremikavyAkhyAna prabhAbeNa zaMkhapure ekAdazaparimitarbhAvukairdIkSA svIkatA / ekapA devI saccAyikA bandhanArthamAgavA jamuhizyAvAdI-bhagavan ! adhunomakezapuravihAre mahAneva Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmalAbhaH syAttatastatraiva vihAraM karotviti devIkayanamAhatya sUrirapi kSetrasparzanAbhAvanayA tato nirgatyopakeza* puramAyayo / tasmin samaye tasyAdhipatiH-AlhaNarAvaH AsIt / sa ca jinadharmasya paramopAsako dRDhazraddhAvAn saMghena saha svAgatavidhi mahAsamAroheNa samapAdayat / tadIyAzca prArthanAmaGgIkRtya caturmAsavrataM tatraiva cakAra surIzvarasya caturmAsAvasaramAsAdyopakezanagarAdhipatirasI rAjA AlhaNaH zrIbhagavatIsUtravAcanAmahotsava rAjasaMpadanusAreNa sUrihastenAkArayat / aSTAhnikAdyutsavAnuSThAnena dharmabhAvanAM janAnAM smvrdhynyc| caturmAsAnantaramAcAryadaryasyopadezamahimnA zramaNasabhAkAryamArabdham / sAmantraNaM prApya, caramatIrthaGkarasya bhagavato mahAvIrasya yAtrAmapyuddizya, guruvaryadarzanalAbhancAnuSaGgika vicintya ca sahasratrayaparimitAH svagacchIyAH kAraNTakagacchIyAH sodharmagacchIyAzca sAdhavaH sAdhvyazcopasthitA Asan / tatra svadharmAbhyudayapravRttimuddizya sarvebhyo dharmapracArakaraNaM mukhyato'smadIyameva kartavyamityAdizya sabhA visasarja sUrIzvaraH / tatraiva zrIsaMghAnumodanAnusAreNa svapaTTe pramodaratnamuni yakSadevasUrIti nAma vidhAya sthApayAmAsa / svayaJca luNAdrikAnane'nazanena samAdhipUrvakaM zarIramatyajat / vi0 saM0 424 taH] 32-AcAryaH zrIyanadevasUriH (SaSThaH) vi0 saM0 440 pa0] zrIratnaprabhasUripaTTe jinazAsanasadmapradhAnastambho yakSArcitacaraNakamalayugalo jinagaditAgamadharmakarmamarmajJaH shriiykssdevsuuriH| asau karaNAvatInagaranivAsI kannaujagotrIyazvAsIt / asya janako'paro nidhipatiriva sarveSAM dhanikAnAM mUrdhAbhiSikto babhUva / tasya dAnajanyA kIrtikanyA digAGgaNe riGgantI tato'pi pAraM gantumiyeSa / evaM nAso kevala dhanikaH, api tu paramadhArmikaH paJcavAraM tIrthayAtrAsu saMghAyojanena dravyasya sadupayogamapyakarot / suvarNamudrikopAyanaM pratijanaM saMghasthebhya iti dhanikasyezasya kiM vaktavyam / ko'pa yAcakaH kalpadrumAdiva tasya sakAzAdviphalamanoratho na nyavartata / satyamucyate zateSu jAyate zuraH, sahasraSu ca paNDitaH / vaktA dazasahasreSu, dAtA bhavati vA na vA // ..mahAmohalubdhAnAM janAnAmiyaM varAkI dhanAzA sarvathA kada karoti / evaM satpAtre tyAgastu satyapi vibhave na sarveSAM dRsstthcrH| asya satIdharmAnuraktA dharmapriyA rohaNInAmnI sarvadA patimArgAnusAriNI saralodArasvabhAvA'sIt / tasyAH pAtAzAhanAmA sUnurabhavat / tayA ca dharmaratayA bhagavato vAsupUjasyArAdhanArthamekaM vizAlaM mandiraM nirmApya tatra bhagavato vAsupUjatIrthaGkarasya pratimA pratiSThApitA'sIt / asau pAtAzAho'pi prAptadhArmikasaMskArasaMskRtamatiH pituriva vadAnyatamo'bhUt / mAtApitrodehAvasA. nAnantaraM, vyavahArabhAro balAdapi tasyeva zirasi smaaptitH| devyAH saccAyikAyAH prasAdAdasAvapi vyApArakArya koTiparimitaM dravyamavApa / dharmakAryANi ca sampAdayAmAsa / athA'tIte kAle durdaivAdvikramasya 429 tame va bhayaMkaraH kSayaGkaro duSkAlo'bhavat / sarvatra prANinAM karuNAkrandanaM dubhedyahRdayavidArakaM vihAya na kiMciyata / asmin samaye pAvAzAhena karaNAvatyAmannasya tRNaghAsAdInAM muktahastena dAnaM vihitam / ApaNe donebhyo deyavastUni sarvatra saMsthApitAni yena janasaMmardo na bhavet tadgrahaNArtham / nAtra jAvIyAnAmAgraha AsIta / vyApAre yad yadupArjitaM, yeca gRhiNyA maNimayaratnakhacitAH suvarNAlaMkArAste sarva'pi duHkhitAnAmuddharaNe samarpitAH / evaM kRte'pi prabandhe'sau durvipAkaH karAlakAlo duSkAlo na zAntimagamat / tataH pAtAzAhaH kuladevatAM saccAyikAmasmaratbhagavati / svamIrazameva poru me dedi, yenAI durminazamanaM vivaNyAmiti / tataH sA matyakSadarzanA prasavadanA vasma Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 621 ] dhanabhastrikAmadAta / yathepsitaM dravyaM tvayA'syAH prabhAveNa lapsyata ityuktvA sA'darzanamagAt / so'pi saccAyikApradattAkSayadravyanidhiprabhAvAccaturdikSu sahAyadAnamakarot / tataH subhikSamapyabhavat / pAtAzAho'pi devI dhyAtvA'hUya ca dhanabhastriko pratyArpayata / tadIyaparopakAramuditAntaraMgA sA yathecchamupabhukSveti tasmai prasAdarUpeNAyacchad yenA'sau vigatadravyAbhilASaH / upArjitAnAM vitAnAM tyAga eva hi rakSaNam / taDAgodarasaMsthAnAM parivAha ivAmbhasAm // iti matvA tyAga eva kRtapravRttirbabhUva / itazca zrIratnaprabhasUriH paJcazatasaMkhyakaiH ziSyaiH saha karaNAvatImalaMcakAra / zrIsaMghenAtIvotsAhapUrvaka purapravezotsavaH kRtaH / anyedyuAkhyAne cakravartinAmapi bhUmipatInAM sA sampattiratraiva sthitA'nyairbhuktA bhavati / na ca kuTumbino'nte sahAyakAH, ApAtataH paridRzyamAnamidaM pariNAme tu nAstyeva / sUSThUcyate yat cetoharA yuvatayaH suhRdo'nukUlAH / sadAndhavAH praNayagarbhagirazca bhRtyA / garjanti dantinivahAstaralAsturaGgAH / sammIlane nayanayornahi kiMcidanna / ataH paramakalyANaprAptaye yatno'hanizaM vidheyaH / evamityAdikaM sureAkhyAnamAkarNya prathamata eba jAtavairAgyaH pAtAzAhaH samadhikaviraktibhAvanAmAvitahRdayo babhUva / anyadvisaptatisaMkhyakairbhAvukaiH sahA'sau dIkSAdIkSito jAtaH / tasya cAbhidhAnaM pramodaranamuniriti vihitaM sUriNA / paramadharmatatvajijJAsuH krameNAvyayanaM vidhAya jinazAstrasampAdisasiddhAntarahasyajJAnapArago babhUva / sampUrNayogyatAzca jJAtvA ratnaprabhasUriNA svapaTTe prtisstthaapitH| prAcAryaH zrIyakSadevasUriviharaNakrameNopakezapuraM sambhAvya marudharaprAnte prAmanagaropanagareSUpadezAdibhirdharmapracAraM kurvannarbudAcalamAsasAda / kiyanti dinAni tatra nivRttiH sevitA / ekasmin dine'so sUrimadhyAnhe dhyAnasthitastadA'rbudAcalAdhiSTAtrI cakrezvarI saccAyikA ca devyo tatrAgatya praNematuH / sUrizca dharmalAbhAziSA saMbhAvayAmAsa / tato devyAvUcatuH-bhagavan ! etAvatkAlaparyantaM dharmazAsanaM sarvathA'traikanetRtvenAcAryasyAvicchinnaparamparAtaH pracalati / caturvidhasaMgho'pye kasya netRtvena dharmasaMrakSako vartate, kintvataH paramasmin viSame samaye nA maryAdA'vicchinnaparamparAyA apresthirA bhavenaveti sandehaH / tathApi bhavadvidhA asAdhAraNamahimamahanIyayazovataMsA prAcAryavaryA vidyante tAvattu vayamapi dRDhaM vizvasimo'tra viSaye / pUrvAcAryaparamparAsaraNItaraNAkRtadharmapracArakAryAbhiniviSTacetaso me khalu vizvAso yatraiva mArge'hamapi dhuna zIghraM ca prayatnamAcariSya iti sUrervacanamAhatya vaMdanaM vidhAya ca svasthAnaM te danyo yayatuH / sUrIzvarasyArbudAcale sthiti jJAtvA saurASTradeze dharmapracArArtha viharanto devabhadrAcA munayastasya darzanArtha samAyayuH / bhagavata AdIzvarasya darzanaM vidhAya, tamAcArya prApya, praNAmakrameNa sambhAvya ca dharmarakSArthameva bhavantaH prayatanta ityatra vayamapi hRdayAnandanirbharAH kiM mahe / evamAbhASya sUristAna, bhavanto'pyatra sahayogamavApya vividhadaze viharanto dhamapracArAya prayatantAM saphalatAM ca prApnuvantu tadaitatkatavyamasmAkInamiti / saMsAcana vidhAya teSAM gocaryAdiprabandhAya preSayAmAsa ziSyAn / ___atha AcAryavaryasvataH zivapurI saha ziSyamaNDalenAtmanA bhUSayAmAsa / tatra paramadhArmikeNa bappanAgagotrIyeNa zomanazAhena bhagavataH pAzvanAthasya mandira nimopitamAsIta / vasya pravimApratiSThAmahotsavaH bhIsUrI Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [3] zvarasya paramapavitrakarakamalena jAtaH / tatra bhAvukebhyo dharmopadezo vihito, yena sa zobhanazAho bhagavatImAItI, dIkSAmagrahIt / - aparato medapATadeze baura dharmAnuyAyino bauddhA buddhadharmapracArAya samAgatAste ca jinadharmasyAvahelanA vidhAya svadharmasyotkarSamavardhayanta / tata prAghATa nagarasthaH zrIsaMdhaH sUreH pArzva metya sarvameva teSAmudantajAtamAve. dyAghATapattanaM pAvayitvA dharmapracArAyAcArya vyajijJapana / dharmamayaikajIvanaH sUrIzvaraH satvaramevAjIkRttya tadIyAmabhyarthanAmAghATapattanaM saziSyo'bhipratasthe / rAtrI prAptAvakAzAH sUryodaye taskarA iva te bauddhA mukhamapyAcAryAya darzayituM lajjamAnAH kvApi palAyantAcAryagamanAtprAgeva / tatra bhAvukAnAM dharmAcaraNe sthairyApAdanaM vidhAya sa mathurApurImagacchat / tatra kApAlikanAmA vedAcAryo'ntevAsibhiH saha nyavAtsIt / ekadA'sau kApAlikaH svavyAkhyAne jinadharma mahatA sphaTATopena nininda / yenAcAryastena saha zAstrArthAya sajjIbabhUva / prabalataraiH zAstrIyaiH pramANairahiMsAdharmasya sarvadharmazreSThatvamadarzayat / tenApi prAdhAnyamaGgIkRtamataH zrotaNAM tu vaktavyameva nAvaziSyate / vaidikI hiMsA na doSAyeti matamapi khaNDitam / jinadharmamarmabhAvanAmAcAryAdvijJAya paJcazata. saMkhyakaiH ziSyaiH saha dIkSito'bhavatmUripArzva kApAlikaH / kukundamunirityabhidheyena vizrato babhava / aparanca sureralaukikajJAnaprabhAveNa tatra dvAtriMzatparimitaibauddhairapi dIkSA gRhItA / evaM prAthamikaM dharmasaMbhAvanAkArya samApya zrIsaMghena nirmApitAnAM natanAnI jinAlayAnAM prtisstthaavidhivihitH| tataH pUrvaprAntIyayAtrAyai sagvaNazAhena saMgho niSkAsitaH / tatra prAcInanUtanaziSyagaNaparivRta chAcAryaH kaliGgadezasthazatrukSayaraivatakAvatArarUpasya khaNDagiryunyagiritIrthasya yAtrAM vidhAya baMgaprAnte yAtrArthamagamat / tatra himAcalayAtrAM, vyAkhyAnena bhAvukAnAM dharmajAgRtiJcApAdya, vihAradeze gajagRhasthapaJcaparvatatIrthasya, pAvApurIcampApuryozca yAtrAmakarot / zrItIrthaGkaranivArNabhUmizrIsammetazikharasya darzanasparzanAdikaM kRtvA bhagavataH pArzvanAthasya kalyANabhUmI vArANasyAM yAtrAM vidhAya paramAnandapUrNamAnaso babhUva zrIsaMghaH / sarvA yAtrAM vidhAya katipayaiH ziSyaiH saha saMdhaH pratinivRtya mathurAmAgacchat / / ____sUrIzvarastu hastinApura dharmopadezenAlaMkRtya pabjAva-sindha-kacchadezeSu vihAreNa dharmaprotsAhanaM kRtvA saurASTradeze zatruJjayayAtra nirvartayAmAsa / evaM vihArasamaye'dhyayanaM kurvANo'sau kukundamunirjinAgamavicakSaNo'bhavat / yenA'sau pajAbaprAnte'hiMsAdharmapracAraM kRtavAnAsIt / ataH sUriNA paJcazatasaMkhyakaiH ziSyaiH saha kokaNapradeze pracArArtha preSitaH / aya zatruJjayayAtrAM vidhAya tato lATadeze vihAraM kurvannabuMdAcale prabhAvatIcandrAvatyAdiSa zrAvakANAM cetaHsu balavattagaM dharmarucimApAdayan pAlhikAnagarImAjagAma / zrIsaMghasyAbhyarthanAmanumAnya cAturmAsI tatraiva cakAra / vividhaviSayakavyAkhyAnAnAM parameNa lAbhena dharmabhAvanAvizuddhamAnasA upAsakAH svakIyaM mahadbhAgyamamanyanta / saMghena ca tatraikA zramaNAnA sabhA samAhUtA / samIpasthA dUrasthAzca sarve tatra zramaNAH samayAtAH / kintu kiMcitsamIpasthe saupArapattane cAturmAsIsthito'sau kukundastu na samAgataH / sUrirapyatra na kiMcid vicArayAmAsa / yato jJAtaM yattadIyA pRthak sUripadagrahaNAbhilASAsIditi / tatra dharmasvarupasaMrakSaNavardhanaprayatnaviSayaka upadezaH zramaNebhyo dattaH / somaprabhAdayo munaya upAdhyAyapadena saMmAnitAH / tato marudharaprAnte viharansUrIzvara upakezapuramAgacchat / zrIsaMghAbhyarthanayA tatra caturmAso vihitaH / itazca kukundamunirapi sahasraziSyasamanvito marudhareSu viharan bhinnamAlamAgataH / zrIsaMghena samAdRtaH / so'pi tatra caturmAsamakarot / zrImAlavaMzIyo dezalazAhaH zrIbhagavatIsUtravAcanAmahotsavamakArayat / kukundamuniH zrIbhagavatIsUtravAcanAmakarot / asyaivaM khalu manasyabhUt-yadahaM pUrva vedAntAcAryo jinadharme'pyAcAryatvaM Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 64 ] prApnuya ma / yenAnye'pi madIyayogyatA jAnIyaH / guNI jano yatra chati tatrAsAvazyaM sanmAnamaznuta iti vaidikA apyavagaccheyuH / iyaM durAzA tasva cetaH kuTilIcakAra / asya munerbhagavatIsUtravAcanAviSayako vRzAnta: sUriNA'vagatastadA tasyArbudAcale kathitaM saccAyikAvacanaM smRtipathamArUDham / prAcAryo yakSadevasUriH zrIsthAnAyAMgasUtrasyopari vyAkhyAnamadAt / tatrAcAryasya tadIyASTasaMkhyAkasya sampradAyasya ca vistarazo varNanaM kRtam / sarvametacchutvopAsakAH zraddhayAvanatahRdayA babhUvuH / . athaikadA devI saccAyikA bandanArthamAjagAma / sUrizca tAmavocat / devi ! mamAyuSo'sthairya yena kaJcid yogyamAcAryapade sthApayitumicchAmi / vicAryamANe somaprabhopAdhyAya evocito me pratibhAti / evamAcAryavacanamAdRtya devI taM prAha bhagavana ! evamastu / idamapyadhika me nivedanaM yat zrIratnaprabhasUriNAtra svakIyapUrvazrutajJAnena bhaviSyatkAlikI paristhatiM sarvatobhAvena vicArya zrIsaMghasya sthApanAM vidhAya tadvAreNa jinadharmazcirasthAyI kRtaH / ato'tropakezapure tadIyagauravaparirakSaNArtha, dharmasya ca dRDhatAyai zrAcAryo'pyupakezavaMzIya eva bhavitumarhati / yazcAtmatyAgavairAgyajAtikulamaryAdAbhirAcAryatvaM nirvoDhuM sarvathA zakto bhaved / sUrirapi tadvacanamaMgIcakAra sA ca vandanaM vidhAthAdRzyatAmayAsIt / prAtarAcAryaH zrIsaMgha nyavedayat-zrAvakAH ! bhagavatyAH saracAyikAyA anumodanenopAdhyAyapadabhUSita somaprabhamunimAcAryapade sthApayitumicchAmi / aparaM ca vizeSato vaktavyaM yadatrAcAryazrIratnaprabhasUripaTTaparamparAyAmupakezavaMzIya eva yogyo munirAcAryapade pratiSThApayitavya AgAmikAle jinadharmasya saMrakSaNArthama / atra prAgvaTaghaMzIyasya zrImAlavaMzIyasyApyanta vo bhavitumarhati / sarvaizca zAsanAbhyudayArthamavazyaM prayatno vidheyaH / __sarve saMghasthitAH saharSa sUrIzvarasya vacanamanumodayAMcakrire / tatazcAdityanAgagotrIyo varadattazAha prAcAryapadArpaNamahotsabamArabhata / dUradezasthAH saMghAstenAmantritAH / jinamandireSvaSTAhnikAmahotsavaH prArabdhaH / sarvatrAnandabahule'smin zubhe samaye bhagavato mahAvIrasya mandire caturvidhasaMghasamakSaM sarvAgamasiddhAntakuzalaM nikhilaguNagaNAlaGkRtamupAdhyAyaM somaprabhamuni zrIkakkasUrirityabhidhAnena prakhyApya sUrIzvaro yakSadevasUrirAcAryapade pratiSThApayAmAsa / varadattazAhena pUjAprabhAvanAdikaM kRtamA paramadhArmikeNa tenAtra mahotsave navalakSaparimitA mudrA viniyuktaaH| sUrIzvarastu luNAdrI triMzadinAni samAdho sthitvA paJcaparameSTimantrasmaraNapUrvakaM vinazvaraM zarIramatyAkSIta! zrIsaMghazca zokAkulitacetA babhUva / tato'gnisaMskArauM vihitaH / citAyAM prajvalitAyAM kuMkuMmapuSpANAM vRSTirAkAzAtpapAta / ataH paraM bhArate kSetre zrIratnaprabhazrIyakSadevasUrisadRzo nA'nya AcAryA bhaviSyatIti vyomavANI kathayAmAsa / aho nu khalu kaSTam ? IdRzAnAM mahAbhAgadheyAnAM punarasaMbhavena jinadharmaH kathamunnatipathamupeyAt ? va0 saM0440 taH ] 33 zrAcAryaH zrIkakkasUriH ( SaSThaH) [vi. saM. 480pa0 ___ zrIyakSadevasUripaTTe AdityanAgagotrIyo vidvajjanacakracUDAmaNiH kAvyakalAkalAnidhiH zrIkakkasUriH / asau zivapurIvAstavyaH / asya pitA zivapuryadhipasyAmAtyo nyAyanItinipuNo yazodattaH / mAtA ca paramaramaNIyasvabhAvA menaadevii| ___ mAtApitro'kSayadravyasadbhAve'pi santatyabhAvAnmahatkaSTamAsIt / ato'patyAbhAvena nyAyopArjitadravyasya sadupayogArtha jinAmagapranthalekhanAdIni dharmakAryANyAcarata sacivaH / atha pUjanmapuNyaprabhAvAdardhanizAyAM sA pativratA menAdevI svapne siMhadarzanaM prApya svapatipArzvametya svapnavRtta nyavedayat / tdaakye| mantriNottama-subhage|! samAdhIyatAM dharme manaH / tava kukSAvalaukikaMprabhAvaH Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ] kadhijIva: pravezaM prAtaH / patyurvacaH zrattvA sA prasannamukhamA santuSTAntarakA vAbhavat / tataH pUNe samaye prabhAkarakiraNakAntiramaNIya tanayamasUta saa| tasya ca zobhaneti nAmakaraNaM kRtam / zaizave'pi prAptadharmasaMskAro bAlo'sau zanaiH zaizavamatikramya yauvanaM prApa / itazca bhavyajinAlayanirmANaprabhAvAnmenAyAH krameNa sapta putrA jAdAH / pUrNe ca jinamandire pratimApratiSThApanA kArayituM sUrIzvarasyAlahvAnAyAbaMdAcalamasau maMtriputro yayo / surizca tasya prArabdharekhA zA'zcaryAnvitaH san tasmai saMsArAsAratAmupadideza / tato bhAvilAbhakAraNamudizya zobhanasya prArthanA svIcakAra / krameNa ca zivapurI prati viharaNamakarot / tatra ca tannagaramadhivasanto janA atIvotsAhena sUrenagarapravezamakArayan / anyeAzca sUrirvairAgyarativardhikA dezanAmadAt / AkarNya dezanAM zobhanastu tatkSaNAdeva vaigagyAnvito babhUva / gRhamAgatya mahatA prayatnena pitarau saMbodhya tadIyAmanujJAzca prApya dIkSodyato jAtaH / akSaya tRtIyAyAM dIkSApratiSThAkArya nirdhAritam / zubhe muhUrve viraktirAgarakSitasvAnto'sau zobhano dvizatvAriMzatparimitaiH zrAvakaiH saha dIkSA lebhe / suriH somaprabheti nAmnA taM khyApayAmAsa / tatazca pratimAjanazalAkApratimApratiSThAdIni zubhAni kAryANi nirvighnena sampAditAni / vyatIte ca kA ne somaprabhamunirapi svabuddhitakSNyAdaGgopAGgalakSaNAdiSu zAstreSu paramaM prAvINyamupAsasAda / nedameva kevalamapi tu yuvAva. stho'pyasau sarvayamaniyamAsanAdisaMyamasaMrakSaNazIlo'dvitIyena brahmacaryaprabhAveNa raviriva duHsahaprabhAvo bhava / krameNa copakezapure suuripdmvaap| itazca yakSadevasUrinidhanAnataraM kukundamunirapi bhinnamAlasaMghena sUripade pratiSThApitaH / yadA zrIkakkasUriridamajAnAt tadA sUkSmadRSTyA vicAramakarot-ye hi pUrvAcAryAsta eva mahAbhAgyavantaH / ekacchatraM zAsanaM kRtvA saMghabalena sarvatra dharmAbhyudayo vihitastaiH / madIyameva durbhAgyamadya vartate yatraikasminneva gacche prAcAryadvayasya nAma zRNomi ! astu / bhavitavyatAM ko nAma nivArayituM zakroti / tathApyatra kimapi vivektavyaM yenedRzasyAniSTasya phalamanubhavanIyaM na syAd gacchasya ca kApi kSatirna bhavediti vicAraNIyameva / yadyahaM tatra gatvA kukundaviruddhaM kiMcitkuryA tadapi nAma zAsanasyaiva laghutA pratIyeta / ante cAcAryazrIratnaprabhasUreH koraNTakagacchasya, zrIkanakasUrezcodAharaNaM smRtipathamArUDham / tatastatraitya vyavasthAvidhAnArthamavazyameva yAtavyamiti kRtvA devIM saccAyikAM sasmAra / sA cAgatya sarva sUriniveditaM hRdaye kRtvA tamAha-bhagavan ! viSamaH samayaH zAsanasya samAyAtaH / sarvakarmavicakSaNo bhavAn tatra bhinnamAlanagare gacchatu / mAnApamAnau ca dUrIkRtya zAsanasaMrakSaNArtha tvadIyA pravRttiravazyameva saphalA bhaviSyatItyanumodanaM datvA tirodadhe / ___atha sa zrAcAryo vilambena vinA ziSyaiH saha bhinnamAlamuddizya pratasthe / tasminkAle tatra koNTakagacchIya AcAryaH zrInannAbhasUriH samAgataH / tasyAgamanena kukundAcAryasya svapakSasamarthanecchA'pi kiM na bhavet ! nannaprabhasUriNA sUrIzvarasyAgamanaM jJA, tadA sarvebhyo niveditam / muNDe muNDe matirbhinneti kRtvA kimarthamatrAgamanaM jAyate ! kimubhayomahAn kalaho bhaviSyati ! kukundAcAryeNa pUrvAcAryANAM maryAdollaMghitetyedarthamAcArya prAgata iti vividhAn vikalpAn sarve svacetasi vidadhire / sarvami' vyavahArasvarUpeNa vicArya nannaprabhasUriH saMghamuvAcazrAvakAH ! prAcAryaH zrIkakkasarinagaramidaM pAvayitumAgacchati, tadartha ca savairyuSmAbhiH kukundAcAryasahitaiH satkArapUrvakaM svAgatamavazyameva kartavyam / dIrghadRSTayA vicArite tatratyaiH saMghasthaiH zrAvakaiH sUrarvacanamaGgIkRtaM tato nannaprabhasUriH kukundAcAryaH zrIsaMghazca sarve militvA bhavyasamArohaNa sUrIzvarasya nagarapravezavidhimakArSuH / sampAdite ca nagarapraveze sUrIzvaro bhagavato mahAvIrasya yAtrAM vidhAya dharmazAlAmAgacchat / ekasminneva vyAkhyAnapIThe virAjamAnA hyete mUrtimanti jJAnadarzanacAritrANIva sakalajanamanAMsi nitarAM rajayAmAsuH / tatazca vinayAdiguNagaNAlaMkRta AcAryo vayovRddhaM nannaprabhasUrimanantarazca kukundAcArya dezanAyai savinayaM nyavedayat / Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAbhyaM ca sUrireva dezanArtha sAgraha nivedataH / evaMvidhamAcAryasya kakkasUrevinayavyahAraM dRSTvA prathama hRdayavinivezitakalpanA kalpaneyaM khalviti matvA tAM nisskaasyaamaasurupaaskaaH| evaM tadIyaM sAgrahaM nivedanamanumAnyAcAryavaryaH zrIkakkasUriH prauDhanirbharayA girA maGgalAcaraNapUrvikA dezanAM dadau-ayi dharmatatvajijJAsavaH zrAvakAH ! bhagavataH zrImahAvIrasya zAsanaM khalvekaviMzatisahasravarSaparyantaM pracaliSyati / asmin zAsane ca mahAmahimazAlino bahava prAcAryavaryA jAtA apre ca tathAvidhA bhavinti / zrAcAryatvena nirdhAraNantu saMghasyAdhInam / zAsanakAryabhAradhuraMdharamekamAcAryapade sthApayituM sa eva samarthaH / sarvamidaM vyavasthAprakaraNaM vyavahArAdisUtreSu vistareNa vivecitam / anenedaM na kalpanIyaM yat-kasyacin nagarasya prAmasya vA saMgho yaM kamapi munimAcAryapade saMsthApya zAsanasya sAmUhika saMghaTTanaM zithilIkartuM zakrayAt / pUrvAcAyairmahAjanasaMghadvAreNa saMghaTTanakaraNe yA saphalatA prAptA'sIdyA ca saMghasaMkhyAbhivRddhiH kRtA tasyA idameva prayojanaM yacchAsanasya sArvatrikaM prabhutvaM saMrakSitaM syAditi / rakSite ca zAsane sarve dharmAcaraNenAtmanaH kalyANamAsAdayituM samarthA bhaveyuH / iyamevodArAtmanAM klyaannbhaavnaa| saMghaTTanavizleSe mahatyanarthaparamparA samutpadyate / yathaikasya catvAraH putrA bhinnamatayo bhavanti tadA tasya kulaM svasyotkarSa sAdhayituM na zaknotyadhaHpatanaM ca vindata evamasmAkaM saMghaTTanaviSaye'pi sarvaiH sAvadhAnamanaskainiSpakSapAtena vicAraNIyam / ___ekasmina samaye pArzvanAthaparamparAyAM tatrabhavati, vandanIyapAdakamalayugale zrIratnaprabhasUgai vidyamAne'pi sahasA koraNTakasaMghena zrIkanakaprabhasUgye prAcAryapadaM samarpitam / parantu dIrghadarzI zAsanazubhacintakaH zrIratnaprabhasUriH zIghrameva tatra pratasthe / koraNTakasaMghena kanakaprabhasUriNA cAcAryasya bhAvabhavya svAgataM kRtam / zrIkanakaprabhasUriH nikhilaguNAnidhiH zAsanagauravavardhakazcAsIyena koraNTakasaMghena dattamAcAryapadaM sUrIzvaracaraNakamaLayoreva saharSa tena samarpitam / AcAryaH zrIratna bhasUrirapi sarveSAM sadbhAvaM vicintya svahastenaiva saMghasamakSamasmai kanakaprabhasUraye samArohapura:saramAcAryapadaM dadau / evaM parasparavinayavinimayasya madhuro ramaNIyazca pariNAmaH sarveSAM dhArmikANAM sukhasampAdanAya zakto bhavati / kevalamatropakezagacchakoraNTakaMgaccheti nAmamAtreNa bhedaH / ubhayorIhazo mithaH saujanyapUrNo vyavahAro'vartata yasya varNanamapyazakyam / aho ! zAsanasyAmuyAya ta eva svanAmadhanyA AcAryavaryAH kIdRzena saralavyavahAreNa dIrghavicAreNa ca kartavye prAvartanta / tadA zAsanagauravamapi sumahadAmIt / sarvajanahRdayaMgama snehabharabharitaM zAsanAbhyudayacintakaM vicAracAru vacazva zrutvA tasminneva dezanAsamAptisamaye sahasaiva pIThAduttIryAcAryacaraNasamIpasthitaH kukundAcAryaH kRtAnuzayo'bravIt-bhagavan ! marSayutu marSayatu mamAparAdham / pUrvAcAryasaraNImullaMdhya myA mahattyaparAdhe pAtita AtmA / saMghAdhiropitamAcAryapadaM bhavadIyacaraNasarojayoreva tiSThatu ! naivAjJAsiSamaham-bhavAn zAsanahitAyaivaM dRDhaparikaro vartata iti / kimatra bahunA ! bhavAnevAsmAkaM pUjya AcAryavoM gacchAdhipatizcetyalam / tataH zrIsaMghenApi-bhagavannasmAkameSa mahAnaparAdho, yena svacchandatayA'cAryapadapradAnaM kRtam / ato'tra bhavAn mUDhamatInajJAnasmAn kSamatAm / zAsanalAghavamasmAbhireva sampAditam / ataH paraM vayaM yena zAsanasya gauravaM rakSitaM syAt, saMghabalaM cAdhikaM vicArazIlaM bhavettathaiva vyavahariSyAmaH / sUrIzvaraH prasannagambhIraH paramodAraprakRtiH sarvAn tAnavAda't-kukundAcAryo nikhilAgamavettA sarvathA'cAryapadAya yogya eva vartate / zrIsaMghena ca yadAcaritaM tadapi susaMgatameva pratibhAti me / guNagaNagaNanIya kIrtInAM mAnanIyAnAM gauravasaMrakSaNameva zrIsaMghasyAvazyakaM karta', tacca samyaganuSThita tatra na 'dha upAlambhamarhati / idameva kArya guruvaryasya zrIyakSadevasUrIzvarasya, zrInannaprabhAcAryavaryasyAnumatyA Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAnuSThitaM bhavettadadhikataraM susamaMjasaM syAt / astu / durviSo'sminkalI satyayugamAcaraNena sampAdayate kukundA. cAryAya me koTizo dhanyavAdAH / saMghAya me zubhAzaMsanamevaM dhanyavAdazca, yata AtmakatAparAdhasyAGgIkAraH sarvathA duHzaka eva dRzyate / tataH sUrIzvaro nannaprabhasUrimavocat-mAnyavara ! vayovRddho jJAnavRddhazva bhavAn svakIyakarakamalena kukundAcAryAyAcAryapadaM samarpya me kAryabhAraM laghUkartumarhati / kukundAcAryastu saprazrayamagAdId bhagavan ! AcAryapadApekSayA'cAryacaraNayorupAsaka eva bhavitumicchAmi, atraiva me mahadgauravamiti manye / tadIyaM prazrayopetaM vacanamAkaryAcAryoM nannaprabhasUriNA caturvidhasaMghena cAbhyarthita ubhayoH sUrIzvarayorvAsaHkSepapUrvaka kukundAcAryamAcAryapade sthApayAmAsa / sarvatra ca bhagavato mahAvIrasya jayadhvaninA sarve saMghasthA janA AcArya taM smbhaavyaamaasuH| athaivamAcAryapadamahotsavaM samApya zrIsaMghamAcAryaH zrIkakkasUriravadata-svanAmadhanyAH sarva sadasyAH! zrIsaMghazca paJcaviMzatitamastIrthaGkara iti sAbhimAnaM saprazrayamahaM manye / yenAtra sarveSAM zrAvakANAM purato yat kiMcit pratikUlaM vaca uktamapi tat sarvaiH kSantavyam / asmin viSaye sAphalyaM na prApsyAmIti me sandehaH parihato mahAnalIkikazcAnando'nubhUta iti vinayamAhAtmyapracuramidaM vacaH samAkarNya zrIsaMghaH kukundAcAryazca sUrIzvaramacatuHaho! dhanyA vayamadyAcAryeNAnugRhItAH svakartavyajJAnaM ca lambhivAH kimadhikaM mahe guravo bahavaH santi ziSyavicApahArakAH / guravo viralAH santi ziSyasaMtApahArakAH // yato nagaramidaM svayamevAlakRtyopadezena vayamajJAnAtsvasvarUpaM bodhitAH / evaM nannaprabhasUrimapi vinayapraNatyAdibhiH sambhAvya sabhA visarjitA babhUva / katipayadivasAnantaraM zrIsaMgha AcAryatrayasya catumAsArthamabhyarthanAmakarot / bhAvilAbhakAraNaM vijJAya tairAcAryairapi svIkRtam / tatra zrImAlavaMzIyo durgAzAhaH zrIbhagavatIsUtravAcanAmahotsavamArabhata / sapAdalakSaM dravyamasmin dharmakArye viniyuktam / zrIbhagatatIsUtraM hastina upari saMsthApya nagarayAtrAmakArayat / nIlamara katapadmarAgAdyairmaNibhiH pUjAprabhAvanAdikaM cakAra / dUradezasthA jainetarA api lokAH sUrIzvarasya tAsvikadArzanikAdiviSayakaM vyAkhyAnamAkarNya paramasantuSTAntaraGgA / saMsArasya mithyAtvaM manyamAnA Atmazreyo'nusandhAne matimAdadhuH / sarveSAM bhinnarucInAM janAnAM manorajanaM nAma duHzakam / / tathAhi-stuvanti gurvImabhidheyasampadaM vizuddhimukterapare vipazcitaH / iti sthitAyAM pratipUruSaM rucau sudulebhAH sarvamanoramA girH|| tathApi mahAmahimazAlinA vipazcitAM tadeva vaiziSTayaM yatsarvaceto'nukUlatApAdanam / ata evocyate bhavanti te sabhyatamA vipazcitAM manogataM vAci nivezayanti ye / nayanti teSvapyupannanaipuNA gabhIramartha katicitprakAzatAm // madhurakomalaM vINAzabdaM hariNA iva sarasaramaNIyaM bhAvAnubandhi viraktiratisaMvardhakaM vyAkhyAnamAkarya bahavo janA dIkSAdyatA babhUvuH / sarva dharmAcaraNasaMsaktahRdayA abhUvan / ___. arthakadA sUrIzvarasya manasyevamabhUt- yadahamAcAmlasahitaM SaSThaM tapo vidabhyAm / karmapuJjakSayArtha tapaHsamArAdhanameva zreyaH / evaM vicArayati sA saccAyikA praNataye samAgatA / sUrizca tAM tapo'nuSThAnArtha papraccha / bhagavan ! tapo'nuSThAnena vyAkhyAnAdinA dharmabhAvanAbhivardhanamavaruddhaM bhaviSyati / gacchasya sarvabyavahArabhArazca bhavavaSIno'to'dhunA'nAvazyakaM vaditi devIvacanamAkArya yathAkathaMcit tAM prabodhya tayAnumoditastadrUtamanvatiSThat / Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaMdA nannaprabhasUrirAcAryaH tapo'nuSThAnamajJAsIttadA taM nyaSedhIt / tathApi sUrIzvareNa kasUriNoktam-yAvanmadIyavihAravyAkhyAnAdikarmasvantarAyo na bhaviSyati tAvadahaM tapo vidhAsyAmi / evaM saMyamavratI sUrIzvaro dRDhanizvaya AsIt / tapasA sahAcAryo yogAsanasamAdhisvarodayAdiviSayANAmapi pAradRzvA'bhUdyena gacchIyA anyadharmasthA api janAzca yogajJAnAya svarodayasyAdhyayanAya ca sUrIzvarasamIpamAgacchan / evaM caturmAsasamAptAvaSTAdaza bhAvukA bhagavatI dIkSAM jagRhuH / tadanantaraM nannaprabhAcAryaH koraNTakaM, kukundAcArya upakezapuramAcAryaH zrIkakasUrizca viharaNakrameNa zivapurImAyayo / prAcAryAgamanaM vijJAya janakena yazodityena nagarapravezamahotsavo vihitaH / anyedhurAcAryasya saMsArAdviratyudvodhakaM vyAkhyAnamAkarNya paurA AzcaryAnvitamAnasA babhUvuH / ekasmin divase mantrI yazodityo bhAryayA menAdevyA kuTumbena ca saha vandanArthamagacchat / vandanAdikaM vidhAya jananI menAdevI tamagAdIt-bhagavan ! asmAn vihAya gacchatA vayaM vismRtAH kim ? prAmanagaropanagareSu yasya bahavaH saMkhyAtItAH ziSyA bhaktAzca vidyanta evambhUtasya bhavato'pre ke nAma vayam / astu / asmabhyamapyAtmanaH zreyaskaramupadezaM dadAtu, yenAtmAbhyudayaH kartuM zakyeta / sUrizca tAmAzvAsayannAha.. mAtaH ! sarvamidaM pratyAsanne hi mRtyAvihaiva sthAsyati / ekAkigamanameva zyate saMsAre'to vRddhAvasthAyAM yathA svakalyANaM syAttathaiva pUjanadharmAcaraNopadezazravaNAdIni dhArmikANi kRtyAni sampAdayatu bhavatI / anye'pi kauTumbikA dharmalAbhAziSA saMbhAvitAstathaivopadiSTA vandanaM vidhAya svasadanamagaman / tato nirgatya candrAvatImAyayau sUriH / tatratyena saMghenArbudAcalayAtrAyai prArthanA kRtA / sUrirapi tadabhyarthanAM svIcakAra / atha nidAghakAle sUrIzvareNa saha sahasrasaMkhyakAH zrAvakA arbudAcalaM prati prasthitAH / mArge jalAbhAvAt pipAsApIDitA yamakavalavAM prAptA ivAzyanta / ataste jalaprAptaye sUrIzvarasamIpametya duHkhanivAraNArtha prAryayAmAsuH-bhagavan ! pipAsApIDitA vayaM sarve viSIdAmaH, atastannivAraNaM karotu / kRpayA pUrvasmin kAle zrIvAsvAminA durbhikSaduHkhitA janAH saMrakSitA Asan / evamatra bhavAnevAsmAkamuddhArako bhavatviti / sUrirapi tAn samAzvAsya svayamekApramanA babhUva / atastatkSaNameva zvetapakSaH kazcid vihago dRSTaH / tatsUci. teGgitasthAna prApya yAvatkhanitumArabdhaM tAvatprabhavaM jalaM prAptam / gurucaraNasarojaprasAdAtte pratyujjIvitAH / sahasraparimivairjanaiH pIyamAnamapi tajjalaM tathaiva paripUrNamAsIt / saMghenApi tatsmaraNArthamekaH kuNDaH, ekazca jinamandiraM tatra nirmApitam / tato'budAcalaM prApya bhagavata AdIzvarasya yAtrA smpaaditaa| pUjAprabhAvanAdikaM kRtvA'kSayaM puNyaM prAptam / jaya vidhAya yAtrA saMghazcandAvatIM prati nivRttaH / sUrIzvarazca lATadeze viharan krameNa bhRgupura (bharuca). mAjagAma / zrIsaMghena kRtasammAno vyAkhyAnena dharmabhAvanAmabhivardhayAmAsa / itazca mAroTakoTanagare somazAinAmA jinadharmakarmanirato dRDhazraddhAvAn zrAvakaH prativasati sma / sa ca jinadevaM vihAyAnyebhyo devebhyo jinamunizca vihAyAnyasAdhubhyo na prANaMsIt / ApatkAle darzananiyamArthamanena mudrikAyAmAcAryavaryasya zrIkakasUrezcitraM saMsthApitamAsIdatastadarzanenAtmAnaM kRtakRtyamasAvamanyata / ekadA tannagarAdhipate rAjJo gRhe putrprsvo'bhvt| tatastadabhinandanArtha sarve janA rAjAnaM namaskatu rAjaprAsAdamagacchan / so'pi vyavahArarakSaNArtha vatra gatvA kakasUrermudrAsthitaM citraM yuktyA puro nidhAya praNanAma / praNAmavyavahAra vidhAya tasmin gRha gate tadvirodhibhiH pizunavRttibhI rAjJe niveditam-rAjan ! paramadhArmikaH somadevaH bhASaka: kasmaicidapi na praNamati / rAjA ca teSAM vacaH zruskhovAca-adhunaivAso gataH kathamevamucyate 1 / te'vAdiSuHprabho ! naivamasau tu gurozcitraM puro nidhAya tasmai namaskAramakarot / tato roSAruNanetraH sa rAjA satvaraM momazAhamAyat / bhAgavakaca daM papraccha / bhoH adhin / pUrvamAgatastvaM kasmai praNAmaM vihitavAnasi 1 / na Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ] proktaM mama gurava evaM mayA praNAmo vihitH| svApamAnena saMkruddho rAjA saptasaMkhyakairayomayairbandhanairenaM dRDhaM baddhvA gADhAndhatamasAvRte kArAgRhe sthApayantviti sevakAnAdizat / sevakairapi tathaiva kRtam / tataH sa somazAho'pyeka cetasA dhyAnena cAcAmlAnvitaM guruM zrIkakasUri prANamat / gurucaraNasarojAnubhyAnena mAroTakoTanagare kArAgRhe niyantritasya somazrAvakasyAyomayAH zRGkhalAH zIghraM truTitA abhavan / aho ! guroH paramakRpayaiva dRDhamapi me bandhanaM chinnamataH sAkSAdarzanamahaM karomIti nizcitya kArAgRhAnnirgatya nRpasamIpamupasthitaH / vismayApannacetA rAjA rAjasabhA ca tasmai saharSamabhinandanaM daduH / santuSTo rAjA somazAhAya lakSarUpyakAn pAritoSikarUpeNAdAt / rAjagRhAnnirgato'sau gurucaraNakamalavandanArtha bhRgupura ( bharuca ) mayAsIt / atha krameNa sa gurusAmIpyamavApa / tasminneva kSaNe devI saJcAyikA vandanAyAgatA'sIt / ziSyAzca gocaracaryAyai gatA iti hetorimAvRtamAsIt / atratyamidaM vastujAtaM dRSTvA svacetasi somazAho vyacintayataho ! khalu kaSTaM yad gururapi strINAM vazaMgato dRzyate ! / ataH kathamapyasau vanditumarho nAstIti matvA tasmAtasthAnAd yAvannyavartata tAvadeva maTityuyA papAta / mukhAcca tasya rudhiramasunuvat / ___ vyatIte kiyati kAle munayo yadA samAyAtAstadA taM dvArapatitaM stravadrudhiravadanaM dRSTvA vRddhagaNezo nAma munirgurumuvAca bhagavan ! dvAre somazreSThI zoNitazoNamukhaH patito vartate / sUrizca devyAH kopenAsyedazI sthitirityuktvA vAmAhUya bhavatyA kimidaM kRtamiti tAmagAdIt / sA cAha-bhagavan ! kaluSitacetA asAvucitaM daNDa prAptavAn / yasya nAmasmaraNamAtreNaiva tasya nigaDabandhanAni chinnAni, rAjasammAnamapi labdhaM tasyaiva guroviSaye doSAropaNaM kathaM soDhavyaM syAdasya / ato'sAvAtmakatAparAdhasyedaM phalamanubhavitumarhatyeva / devyA vaca zrutvA-bhagavati ! kopaM vihAyAsya zAMti vidhehoti sUrIstAmavAdIt / yadyasya zAntirabhipretA tItaH paraM me pratyakSamAgamanaM naiva bhaviSyatIti devI sUrIzvaramuvAca / evaM viSama paristhitiM vicAryAnte yathA tathA bhavatu tathApyenamujjIvayeti sUrikathita vacanAmAhatya deNyA'sau labdhasaMjJaH kRtaH somazAho lajjAbharanatAnanaH sakheda. mAha-guro! kSamasva mamAparAdham / naiva jJAtamIhazaH prabhAva prAcAryavaryasyeti / guruzca taM samAzvAsayat / tataH paraM saccAyikA pratyakSarUpeNa nAgavA / idamapyuktamAsIdataH paraM zrIratnaprabha-yakSadevasUrIzvarasadRzA AcAryAH prAyo durlabhA eva tatastayo manI koza eva saMsthApanIye / arthAt kasyacidAcAryasya nAma zrIratnaprabha-yakSadevasUrIti na kartabyam / aparacopakezavaMzIya evAcAryo bhavitumarhatIti / ataH kakkasUriNA zrIratnaprabha-zrIyakSadevasUrIti zabdo koze sthaapito| saMghAyApi niveditaM yadupakezavaMzIyo yogyatA prApta prAcAryapade pratiSThApayitavya iti / sa somazAho'pi mAroTakoTanagaraM pratyAjagAma / prAcAryoM bhRgukacchAd vihAraM vidhAya saupArapatrAne cAturmAsImakarot / tatra devI saccAyikA parokSa candanAyAgatA va nyagAdId bhagavan ! bhavatA dakSiNaprAnte mahArASTre ca vihAro vidheyo yena mahAn lAbho bhavipyatItyuktvA sA'dRzyatAmayAta / sUrIzvarazca devIvacanamAdRtya zAsanasyottaradAyitvaM kukundAcAryasyopari nikSipya paJcazataparimiteH ziSyaiH saha dharmapracArAya dakSiNasyAM dizi vihAramArabhata / krameNa prAmanagaropanagareSu vihAraM kRtvA vyAkhyAnopadezAdinA varSayaparyantaM sarvatobhAvena dharmajAgRtimakarot / yena pUrva tatra viharatA sAdhunAM dharmapracAre / dviguNIbhUto vegaH dharmasya samadhikapracArArtha ca punastAnAdizya krameNojjayinI bhUSayAmAsa zrIsaMghakavasamucitasatkArastatraiva caturmAsamakarot / tataH khaTakuMpanagarAd rAjasIzrAvakastatputrI dhavalazca jinapratimApratiSThAyai prArthayAmAsatuH vatra lAbhakAraNaM vicintya sUrIzvaraH khaTakumpapattanamagamat / kukundAcAryo'pi saziSya prAcAryasya khaTakumpanagara AgamanaM vijJAya vandanAyAjagAma / tato yorAcAryayorAgamanamahotsavo'vIva srotsAhana poraiH smpaaditH| pUrIbavaralyAsAdhAraya vairAgyabhAvanAparipuSTaM vyAkhyAnamAkaparva Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 7.. rAjasIzrAvakasya putro dhavalo viraktaH san pitarau sambhASya bhagavatIM dIkSAmagRhNAt / tatazca rAjahaMsamunIti prasiddhimavApa / jinamandire cAjanazalAkA pratiSThAvidhizca samApyAcArya upakezapuramagamat / sureranujJAmavApya bhinnamAlasaMghenA-bhyarthitaH kukundAcAryoM bhinnamAlanagare, sUrIzvarazvopakeze caturmAsAvasthAnamakarot / tataH samApte catu. masi zrIsaMghaH kukundAcArya nyavedayad-bhagavan ! bhavato vRddhAvasthA vartate'taH kamapi yogyaM munimAcAryapade pratiSThApayitumarhati, evamAkaryAcAryo'bravIt / ekasyaivAcAryasya vidyamAnatve dvitIyasya yojanA'nuciteti zrIsaMghastUSNIM sthitaH / kukundAcAryastu saMlekhanAtatparo'bhavat / vyatIte kAle kukundAcAryaH svargamagamat / saMghazca durAprahadUSitaH sUrivacamanAdRtya tadIyaziSyeSukalyANasundaraM muni devaguptasUrinAmnA'hUya paTTe pratiSThApayAmAsa / / ___AcAryaH kakkasUristu caturmAsAnantaraM pUrvadeze dharmapracArArtha gataH pancAlAdiSu prAnteSu viharan yadA sindhaprAntamAjagAma tadA jJAtaM yata kukundAcAryastu svarga gatastasthAne tadanumatyabhAve'pi zrIsaMghena devaguptasUrirAcAryapade sthApita iti / bhavitavyaM bhavatyeveti matvA sUriNA zAntimantrArAdhanA vihitA / tataH zatrujayayAtrAM vidhAya vihArakrameNa marudharaprAntasthAM candrAvatImAyagai / tatra samApte caturmAsa sUrerupadezAdekA zramaNAnAM sabhA militA / atra devaguptasUri vihAya sarve sAdhavaH sAdhvyazca samAgatAH / sabhAdhyakSapadamalaGkurvatA zrImatA sUriNA yathA samaye dharmapracArasaMrakSaNAnupAlanAdInAM prabhAvapUrNA dezanA dattA / zAsanonnataye vicArA api cintitAH / yogyatAM prAptebhyo munibhyaH padavIpradAnaM kRtvA, sarvebhyo dharmapracArAya vihArasyAjJAM dattvA ca sabhAkArya samApitam / tato viharansurirupakezapuramAyayo / tatra zreSThigotrIyo maMgalazAhaH zatrujayayAtrArtha saMghaM niHsAritavAn / parokSadarzanAyAH saccAyikAyAH kathanena nijanidhanasamayaM jJAtvopAdhyAyapadabhUSitaM rAjahaMsamuni devaguptasUrIti nAmnA saMbodhya svapaTTe saMghasamakSaM pratiSThApayAmAsa / svayaJca saptaviMzatidinAnyanazanena samAdhinA cAtivAhya divaM yyau| vi0 saM0 480 taH] 34 zrAcAryaH zrIdevaguptasUriH (sssstthH)| [vi0 saM0 520 pa0] zrIkAripaTTe paNDitaprakANDo'maragaNasaMbhAvanIyakIrtiH zramaNArcitaH suvihitaziromaNiH zrIdevaguptasUriH samAjagAma / aso ca khaTakumpanagaranivAsI karaNATakagotrIyaH / pitAsya tu krayavikrayAdivyApArakuzalo dhArmikadhurandharo gajasIzAho, mAtA ca vanitAjanalalAmabhUtA sakalaguNagaNanIyayazA rukmiNIdevI / tayorayaM paramamedhAvI vinayAvarjitasakalamanomohako dhavalanAmA / dhavalo'sau pitrA saha ghRtatailAdivyApAre dattacitta AsIt / ekadA kAcid vRddhA ghRtapUritaM ghaTamadhastAdArikA (prArIti bhASAyAma) yutamasmin zreSThini vizvasya zreSThin ! ghRtamidaM tolayitvA sthApayatu yAvadahamAgacchAmItyuktvA saMsthApya ca ghaTaM tato'nyatrAgAt / rAjasI ca yAvadidaM ghRtaM pAtrAntare niSkAsya tolayati tAvadasmAd ghRtaM riktaM nAbhUt / kimatra kAraNamiti vicArayannasau jJAtumatra kAraNaM nAzaknot / tadA dhavalo ghaTasyAdhastAcitrAvalInirmitA tAmArikAM dRSTvA pitaramuvAca-pitaH ! adhaH sthApitAyA asyA evAyaM prabhAvaH / pUrva sUreAkhyAne'nyatra ca bahuzaH zrutaM yadasyAH prabhAva IdRza iti / paramasantuSTo rAjasIzrAvakaH pazcAdAgatAM tAM niyataparimANakasya ghaTasthaghRtasya mUlyamidaM gRhANeti vAmagAdIt / sA ca tathetyuktvA ghaTaM gRhItumaicchattadA tAM nAvalokyAriko tadarthamavadat tam / tena ca bahvanunItA kiMcid guDaM me dehItyukte paJcazerakapramANakena guDena saMboSitA'nyAM matkRte'hamAneSyAmIti manasi vicArya yathAgatamayAsIt / gatAyAzca tasyAmasau svakIye dhanAgAre tAmArikA nicikSepa, yato dhananidhiraspAkSayo babhUva / yenobho janakavanayo samadhikAM dhrmbhaavnaambhivrdhbaamaastH| Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyatIte ca kAle kiyati paramadharmamarmazaH zrIkukundAcArya upakezapurAta khaTakupanagaramAtmanA bhUSayA. mAsa / kRtamasya ca bhavya svAgatamanena rAjasIzrAvakeNa, navalakSaparimitAmirmudrAbhizca mahAn vyayaH kRtaH / tataH surerAjJAmadhigamya bhagavataH zrItIrthakarasya bhanyo jinAlaya prArabdhaH / aparazca sammetizikharayAtrAyai kukundAcAryasyAdhyakSatve mahAntaM saMgha niSkAsamAsa / samApya ca tIrthayAtrA pratinivRttaH pathi ca bahUvidhAn jIrNoddhArAn donebhyazcAnnavastrAdIni datvA gRhaJcAgatya puruSebhyaH svarNamAlAH strIbhyazca suvarNakaMkaNAni pAritoSirUpeNa datvA visarjayAmAsa / ____ atha jinAlayamUrtipratiSThApanakAyeM kukundAcArya sa vyajJApayat / tena ca sUriNA asmadgacchAdhipatiH zrIkakkasUrireva tanmaGgala kArya nirvoDhuM sarvathA samucitaH mahAmahanIyakIrtiH sa evAtrAbhyarthitovaramiti sa nijagade / padIyaM vacanamanumAnyAvannIdezasthAmujjayinImalaM kurvANaM tamAhvAtu dUtAn prAhiNot / te ca tatsaMdiSTaM savinayamabruvan / sa ca sUrIzvaraH prArthanAmanumAnya khaTakumpamabhipratatthe / nAgapuropasamIpaM viharannavagatasUrIzvarAgamanaH saH kukundAcAryo'pi khaTakumpamAgacchat / tasyApi pUrvavatpurapravezaH sampAditaH / sabhAmaNDape nabhomAge sthitI zazidivAkarAviva sakalasamupAsakajanAnAM manAsi raJjayAmAsaturdarzanAnandena / sambhAvya ca dharmalAmAdinA pAyayitvA copadezAmRtaM sarvAn cAdideza sUriH zrIkakkasUrihagamanAya / prathApare rAjasIzrAvakaH saprazrayamAcAryasamIpamupetya SaNNavatyaMgula (96) parimitA mahAvIrapratimA nirmApayitumicchA prakaTIcakAra / sUriNA coktam-viparIte hyasmin samaye lubdhavRttayo janAH suvarNamayI mUrtimapi hatabuddhayo vikretumabhitla Seyurdhanasya ca bahUnyaparANi viniyogasthAnAnIti pASANamayyevA'nalpakalyANaprAptaye tvayA vidheyA sA / bhavadIyameva vaco'tra pramANamiti samAhatya sa viMzatyadhikazatAGga la (120) parimitAmazmamayI pratimA nirmAtuM zilpina Adizat / evaM vyatIte kiyati samaye zrutvA ca niHsAratAmAtraikaphalaM saMsArasaMsaraNasya sa dhavalo vyAkhyAnata eva jAtavairAgyo jananI janakaM ca kathaM kathamapi sambodhya caturdazasaMkhyakairbhAvukaiH saha zubha muhU'prahIdAhatI bhagavatI dIkSAm / parivarti cAsya rAjahaMsamunirityabhidhAnam / ...tataH samabhISTadIkSAlAbhasantuSTAntaraMgo rAjahaMso muniH krameNa sUreH samIpe kSaNo'pi durlabha iti manvAno'lpenAnehasA kAvyanATakAdIni pathaH pradarzakAni vyAkaraNakozAdIni cAdhItya jinAgamamarmavedanadakSaH zAkhATavIsaMcaraNapaJcAnano ramaNIyAnano'khilavidvajjanacUDAmaNirbabhUva / madhye ca pratiSThAvilambavazAdupakezapuraM gatvA bhagavato mahAvIrasya zrIratnaprabhasUrIzvarasya ca puNyaM lokaikamaMgalaM vyadhAdarzanam / __sampUrNe ca mahati jinAlaye racitAyAJca pratimAyAM sabahumAnamasI rAjasIzrAvako nAgapuraM prati samApitavihArakArya kukundAcAryamAcAryavaryaJca zrIkakkasUrimAmantrayAmAsa / prArabdhe ca mahotsave puNye dine zrI. kakkasUgirajanazalAko pratiSThAvidhizca mahatA zAstrIyeNa vidhAnenAcIkarat / prabhUtazca dravyamatra tena zreSThinA dharmakarmaNi vyarya kRtya zAzvataM samAsAditaM puNyam / vyApAravyavahArakuzalo vaNik kiM na prApnuyAdazAzvatenApi citrAvalIprasAdalabdhadhanena zAzvataM niHzreyasam ! / zrIkukundAcAryaH sUregnujJAM prApya nAgapuraM saziSyo yayo / AcAryazca tatraiva cAturmAsikI sthitiM cakAra / vAcayAmAsa zrIsthAnAyAMgasUtram / tIrthayAtrAprasaMgavarNanenodbhUtatIrthayAtrAbhilASaH sa samApte caturmAsavate sureraNyakSatve zrAtmanazca saMghapatitve zatrujayayAtrAyai mahAsaMghAyojanamakArSIt / bahavo'tra saMghe bhAvukAH samAgatAH zanaiH zanairgatvA tatra vidhAya pUjAprabhAvanAdikaM kRtArthatAmAsAdayituM cAtmanaH samapyaM ca saMghapatimAlA putrAya khetsii| zrAvakAya zubhe ca divase puNyakSetre'gRhNAt sapatnIko'STAviMzatiparimitairbhAvukaiH bhagavatI dIkSAM sUrIzvara Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIpam / saMghazca krameNa khaTakumpaM prati nivavRte / sUrIzvarazca dharmapracArArtha saurASTra-sindhAdiSu dezeSu viharana punarAjagAma zatrujayatIrtham / sampUrNasamApitasvadharmapracArasaMvardhanaprabhAvanakAryaH zAhadevarAjena prArabdhe mahAmaho save paramadharmaruciM sakalazAstravicAracArucaritaM gajahaMsaM svapaTTe sthApayAmAsa / paramparAprAptakameNAsya zrIdevaguptasUririti nAma cakAra / ___ atha navoditAnavadyaprakAzavidyoditajaganmaNDalo bhagavAn divasakara iva jJAnaprakAzavidyotakaH sarvatrApratihatagatiH samare subhaTa ivAsI sUrIzvaraH paJcazatasaMkhyAkairmunibhiH saha vihAraM kurvan bahuSu prAnteSu kramazaH dharmapracAraM sarvatobhAvenAbhivardhayan khaTakumpamAjagAma / asyaiva nagarasya suputratvAtsarvasampradAyamarmakuzalatvAdAcAryapadAdhirUDhatvAcca sarve nAgarikA adhikapramodamodamAnA alaukikamasya svaagtmkaarssuH| tadIyaM ca gabhIrabhAvapUrNa zreyaHsAdhakaM vyAkhyAnaccAdya sudhAmapi mudhA'manyata / paurAzcAtmAnaM kRtArtha menire / prazazaMsuzca tanmAtApitarau dhanyameva tayorjIvanamaneneti / evaM sarvAnsambhAvya jJAnAmRtena marudharaprAnte prAmanagareSu viharannAcAryo'sau svakIyajJAnaprabhAveNAtmasA. ucakArA / tadAjJAM devAjJA manyamAnA nUtanAni jinAyatanAni nirmApayAJcakruH / mumukSavazva bahavo jagRhurdIkSAm / itarAnapi jinadharmAnurAgiNaH kRtvA mahAjanasaMghasyAtizayamabhyudayamakarot / aparaca padmAvatInagayo (puSkara). ' caturmAsasthitau zatatrayaparimitAn samAgatAn sanyAsinaH zAne vijitya zramaNasaMghasyApi vRddhimakarohIkSAdAnena / tatazca vaidikI hiMsA sarvatra sUrIzvaraprabhAvAnnAmazeSatAmApa / ekadA'cAryavaryaH sabhAyAM yAtrAmAhAtmyamalaukipuNyapuJjapracuraM varNitavAn yena zreSTigotrIyo'rjunanAmA mantripravaraH paramazraddhAluH samApte vyAkhyAne saprazrayaM tIrthayAtrAyai sUrimabhyarthayAmAsa / bhagavan ! bhagavato mahAvIrasya nirvANabhUmIbhUtasya zrIsammetazikharasya yAtrAmahaM bhavadIyAjJAmanusRtya kartumicchAmi / kaH khalu zreyaHsaMpAdane pratibandhakaH syAt , zubhasya zIghramityeva varamiti taM tadarthamanvamanyata / sarvatrAmantraNAni kRtvA mahAna saMgho mArgazIrSazuklatrayodazyAM zubhe muhUrte yAtrAbhimukhaM prayANamakarot sUreradhyakSatve / krameNa tatra gatvA dhvajAropaNASTAhnikAmahotsavapUjAprabhAvanAdibhiH puNyaiH karmabhiH prakSAlitAni pAtakAni / anantaraM campApurIpAvApurIrAjagRhAdInAM tIrthasthAnAnAM yAtrAbca vidhAya saMghaH padmAvatImAjagAma / prajijanaM paJcamirmudrikAbhiH suvarNamayIbhiH saMmAnaM kRtvA datvA ca dInebhyo bahu dAnaM yAtrAkArya sukhena sampAditamanenArjunena mntrinnaa| zrAcAryavoM devaguptasUristu paJcazatasaMkhyakaiH ziSyaiH saha sammetazikharasamIpastheSu prAmanagareSu dharmapracAramakArSIt / jinadharmAnurAgiNAM zrAvakANAmahatI saMkhyA sampAditA / te cAdhunA sarAkajAtIyA sacyante / tatazca baGgadeze vihRtya himA lajinAlayAnAM darzanaM vidhAya kaliGgadeze'karodvihAram / tatra codayagirikhaNDagiryordarzanaM vyadhAdyatra bhagavataH zrIpArzvanAthasya paramparAyAM samAgatAH sarva evAcAryA muhurmuhuH samAgatya dharmapracAramakArSuH / tato viharannasI zrIpArzvanAthasya kalyANabhUmimAtmanA'laMcakAra, / sparzanAdIni cAtra kRtvA. kurupacAlakunAladezeSu dharmapracArArtha vijahAra / tatropakezagacchIyAH sAdhavo dharmapracArAya pUrva saMsthitAste sUriNA protsAhitAH svakArye / nUtanAni mandirANi, pratiSThAH, anyamatAnuyAyinAmapi jinadharme'dhikA rucizca sampAditA / tataH sindhadezamAyayo saziSyaH sammAnitazca svAgatAdibhiH / prathamantu mAMsabhakSakANAM mAMsAhAro'hiMsAdharmasvarUpa. jJApanena duuriikRtH| paritazca sAdhubhirIdRzI dharmabhAvanA samuttejitA yato bahvI saMkhyA jinadharmAvalambinA samapadyata / sindhadezopavanaM dharmopadezAmRtasiJcitaM sadAcAraphalaM paraM rAmaNIyakamavApetyatrA'sau sUrIzvara eva mukhyaM nidAnam / sampAdya ca dharmaruciM lokAnAM kacchadezamagAt / tatrApi dharmopadezenAbhinavAM dharmabhAvanAmudvodhya saurASTradezamayAsIt / tatra sarvatra viharannaso krameNa zrIzatrujayatIrthamAjagAma / darzanayAtrAdikaM vidhAyAkSayo lAbhaH smaasaaditH| Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atyAcAryasya zAsanasamaye vihAyaikAdazAga pUrvAdhyayanasyAbhAva evAsIt / svayaM ca pUrvadvayAgyayanastadIyamarmajJazcAbhavat / yena svaparagacchIyA bahavo munayo'dhyetumAgacchan / paThatAca teSAM madhye zrAryoM devavAcakaH paramamedhAvI vinayaruciryasminnAcAryo bhRzamasniAt / sUrezcedRzI bhAvanA yadasau pUrvadvayAdhyayanaM saMpUrNatayA vidhyAt / paraM devamatra pratikUlam / yato'nena sArdhapUrvamadhyayanaM kRtamataH paraM pramAdo vihitaH / prAcAryeNa muhurmuhurdattotsAho'sau dhRtiM na dadhAra / sUrizca cetasi duHkhenAzocat-mahatkaSTamidaM yad dRSTivAdazcaturdazapUrvANAM jJAnaM ca pAtrAbhAvenAcAryacaraNaiH sahaivAbhAvaM gatam / avaziSTaM ca pUrvadvayajJAnam / prAhakazcaiko devavAcakaH so'pyadya pramAdaprastaH, kimatra vidheyamiti / munirmamalakumbho nAma tadAsIyena pUrvamekaM mUlato'dhItam / AcAryazca tamadhyApayAmAsa tadarthAn / yato'sya devavAcakasyAbhiruciravardhata / tato'nena sArdhapUrva sArthamardhazca mUlato'dhItam, evamapi kRtvA svadharmazAstra saMrakSitam / adya tu dharmapranthAnAM dAho, jJAnaM tu durApAstamityaho sAhasam ! viharaNakrameNAsasAda bharucanagaramasau sUrIzvaraH / tatratyena/caturvidhena saMghena ca mahatA samAroheNa svAgataM vihitam / sakalajanamanomodakaM dharmarucisaMvardhakaM suvizadavicAracAru samupAsakAnAM paramasukhakaraM vyAkhyAnaM dattamAcAryavaryeNa / tataH paraM saMghasamakSameva nimnalikhitebhyaH padavIpradAnena dviguNitadharmapracAraprotsAhanamakArSAt / yathA maMgalakummAdibhya ekAdazabhya upAdhyAyapadam / devavAcakAdibhyastribhyo gaNipadaM kSamAzramaNapadam / devasundarAdibhyaH paJcadazabhyoH paNDitapadam / AnandakalasAdibhyaH paJcadazamyoH gaNAvacchedakapadam / sumatitilakAdibhyaH paJcadazabhyo vAcanAcAryapadam / evaM padavIpradAnaM samahotsavaM samApya sarvAn tAn sarvatra dharmapracArAya prAhiNot / ante ca tatraiva caturmAso nirdhAritaH / anyebhyazca samIpaprAmanagareSu caturmAsArtha prabandho vihitaH / vyAkhyAne dArzanikatAtvika yogasamAdhiprabhRtIna viSayAnavalambya dharmopadezo dattaH,rAjA tathA prajAzca sotsAhaM zrutvA'tmAnaM dhanyaM menire| anyamatAnuyAyinazca jinadharmamaGgIcakruH / tatra vidyamAnA bauddha dharmAnuyAyino'pi nimilitanayanA zithilitadharmapracArAzcAbhUvan / tata AvantIdeze viharaNakrameNojayinI-mANDavagar3ha-mahendrapura-dazapurAdiSu dharmavyAkhyAnAdIni kRtvA medapATaprAnte citrakoTAghATapattanAdiSu ca viharannasau upakezapuramagamat / tatra bhagavato mahAvIrasya sUrIzvarasya zrIratnaprabhasUrairdevyAH saccAyikAyAzca darzanaM vidhAya zrIsaMghamupadezanAdibhiH saMtAnayAmAsa | anumAnya ca prArthanAM tatraivAbAsId varSANAM caturo mAsAn yena dhArmikANAM mahAnalabhyo dharmalAbho jAtaH / ekadA bhagavatI saccAyikAmaparokSarUpiNImavAdIdAyuSo jJAne / sA ca bhagavan ! trayodazadinAdhikaiH paJcabhirmAsaireva pUrNa bhavadIyamAyurato bhavAn maMgalakumbhAyopAdhyAyapadavibhUSitAyAcAryapade sthApayatu saMghasamakSamiti / zrIsaMghAnumatyA kumaTagotrIyeNa vardhAzAhena samanuSThite mahotsave sUrIzvarastaM sakalasamucitaguNamaGgalAyatanaM maMgalakalazamupAdhyAyamAcAryapade sthApayAmAsa / abhidhAnamasya zrIsiddhasUrIti parivartitam / . samApte caturmAsavate tato nirgatya khaTakumpanagaramagacchat / kRtazca sabahumAnamasya satkAravidhiH sarvaiH paurH| avaziSTAni ca dvAtriMzadinAni / bAramghamanenAnazanaM yena sarve mahahaHkhamanuvabhavuH / ante pAcaparamedhi Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [4] mahAmaMtrasmaraNapUrvakaM nazvaramidaM zarIramamRjat / sUrIzvaraviyogaduHkhadukhitA janAstadIzarIra kathaM kathamapi panhisAJcakruH / AkAzAtkesaravarNA vRSTiH papAta zarIropari surabhINi ca puSpANi / zrIsaMgha samAzvAsayantI devI saccAyikA'dRzyarUpeNovAca-AcAryoM devagupta sUriH paramaprabhAvanopeta: saudharmanAmani devaloke gataH / ekameva bhavamAsAdya mokSameSyatIti / zrIsaMgho'pi paramAnandasandohamagna prAcAryavaryasya smaraNacihnarUpamekaM bahumUlyaM stambhamAropayAmAsa tatra saMskArabhUmau / satyamevocyate / kathamapi bhuvane'smin tAdRzAH saMbhavanti / vi0 saM0 520 taH] 35-prAcAryaH zrIsiddhasUriH (SaSThaH) vi0 saM0 558 50] zrIdevaguptasUripaTTe sakalAgamapAradRzvA yogasamAdhisvarodayazAstreSvananyasAdhAraNazemukhIcamatkAraciMtA. maNirlabdhisaMpannaH zrIsiddhasUriH sthaanmvaap| asau ca citrakoTavAstavyo virahaTagotrIyazvAsIt / pitA'sya paramadhArmiko vANijyakalAkalApakovido dhanADhyavara umAzAho, mAtA ca satIkulazekharamaNI ramaNIrabasamA* khyAtA zrImatI nAthIdevI / tayorayamAcAryavaryaH sAraMganAmA'nvarthanAmA sakalasAradarzI sUnurabhavat / vAlthA devA'sI dRDhasaMkalpa: kAryasUkSmavicAravicakSaNaH kramazaH pituH pathA vANijyakarmanirato babhUva / nAsya vyApArI bhArata eSa kevalamapi tu videzeSvapyAsIt / plavamArgeNa muhurmuhurasau gatAgatamakarot / / ekadA koTiparimitamUlyAni vastUni plavamAropya sa videza jagAma durdaivavazAssamudramadhye pracalati plave prabalatarapavanaH plavamubhayataH kallolAvalIsamAcchanamakarot / sarve ca bhayavivhalA diGmUDhatAmavApuH / paramasau sAraMgaH "jaMjaM bhagavayAhIhA taM taM paNamisanti" avazya bhAvi tu.prayatnazatena pratikriyamANamapi bhavatyeveti vicArya sarvAn samAzvAsayat / tathApi na kevalamidaM nizcityAvasthAnaM yuktamityapare tamavocan / sAraMgastAnavAdIt-nizcayAnantaramevodyogo bhavati na tu tatprAk / ato'haM bravImi yad bhavati tat zreyasa eveti dRr3ha vizvasantu bhavantaH / atraivaiko dRSTAnto yathA-ekadA vasantapurAdhipasya rAjJo jayazatroraMgulizcchinnA' bhavat / sabhAsadbhiH sarvairatra mahAn khedo darzitaH / kintu tadIyena mantriNoktaM yad bhavati tat zreyasa eva / pazcAt kaizcid durjanai rAjA mantriviSaye viruddhamuktaH / tathApi sa na tasmin bhRzamakhidyat / athekadA vanavihArArthamubhI jagmatuH / madhye ca rAjA pipAsayA'dhikaM pIDitaH / mantrI ca tadartha jalAnveSaNAyAyAt / tato devIprasAdAya balimanviSantaH pulindA vRkSatale sthitaM ramaNIyamUrti nirbhasiMtamAramUrti rAjAnaM dRSTvA gRhItvA ca devyAyatanaM ninyuH / mantrI ca pratyAgataH svabuddhibalena vanecaravyavahArAdikaM vicArya sundaraM caNDikAmandiramagAt kirAtarUpamAsthAyAvocatsarvAna-nanu sUkSmekSikayA dRSTayA'valokayantu sarve bhavantaH, ekenApi zarIrAvayavavaikalyenAsya RddhA devyasmAn sarvAnevaikapade haniSyatIti / dRSTaM ca taiH / uktazca bhoH chinnAMgulirayam / tyajyatAmaparazcAnIyatAM ko'poti taM visasRjire / mantrI ca kenacidapadezena nirgatyAne rAjAnamamilat / rAjJA coktaM mantri ! adya tvayaiva me prANAH prirkssitaaH| sa canyagAdIta-smayate maduktaM yad bhavati tacchreyasa iti ? / tena coktamomiti tadArabhya mantriNyasI paramAM prItimabandhAt / anantaraM nagaraM pratyAjagmatuH / ata eva dRdaM vizvasanIyamasmAbhiravazyameva kalyANodakarko bhaviSyatIti / evaM yathAkathaMcida dhRtimavalambya sarve samayamativAhayanti sma / paramayaM pratikUlatAmupagataH pavanaH pralayakAla iva prabalataraM vavI / dRSTazca ko'pi devarUpaH / te ca tenoktaaH| narabali bhavanta upaharantu tadaiva sarveSAM kuzalaM nAnyathA / sarve ca te sAraMgaM bhayavihvalA blyrthmvocn| sa ca tAnavAdIt-mayaivedaM kadApi kartumazakyam / svArthalubdhAnAM bhavatAM na parakIyazarIre karuNApekSA ? / ko'sti yo'sAvAtmAnamarpayitumasmAkaM madhye samIhate 1 / sarve ca mUkIbhUtAH / evaM punarasau vAnagAdIta Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANA yathAtmano'bhISTA bhUtAnAmapi te tathA / Atmaupamyena sarvatra dayAM kuvanti sAdhavaH // tadvacaH zrutvA sarve na kiMcidavAdiSuH / sa ca devarUpaH sAraMgamabhyetyovAca-bhoH sarvaprANasaMrakSaNArtha tvameva me balimupanaya nararUpam / na cAnyAdvAragatiratra / akSubdhAntaraGgaH sa sAraMgastamavadat - kativAra plavA atra gatA AgatA, na ca balirupahRtaH, nacAdhunA me dAtumicchA / anakasukRta nabdho'yaM divyo dehaH kimanenaiva narabalinA saMpuSTA bhaviSyati ? / sarva doSAyatanamidaM ca zarIraM devaprasAdajanaka kathaM syAt / / kA ca te'bhISTA gatiH 1 / na ca mayA vicAryamANenApi jJAtuM zakyate kasmai karmabandhAnubhavAya devenApAdamiSyata iti / so'pi lajjAbharanatAnanaH kimapi vaktumazanavan hAramakamujvalAkAraM tasmai samarpya nAhamadyArabhya dRzaM karaM karma kariSyAmIti kathayitvA sapratijJaM yathAgatamagAt / zAnto'bhUccopadravaH / sarve ca muditamAnasA taM prazaMsantaH sukhena yathAbhimataM sthAnamavApuH / evamasI hadabhAvanoparaJjivasvAntaH paramadharmaruciH svakArya sukhena sampAdayAmAsa / pitA'pi vasminnatIva snihyati sma / vyatIte ca kAle kadAcidAcAryaH zrIdevaguptasUrizcitrakoTamAjagAma / saMghena ca sAdaraM savinayamasya bhavyena vidhinA svAgataM vihitam / kramaNa ca prArabdhAni vyAkhyAnAni / suurinn| ca saMsArasyAsthairya, lakSmyAzcaMcalatA, parivArasya svArthakAMcaH, Ayuzca kAlaprastaM, bhogA bhavarogabandhanAni, sarvamidaM dRzyata ApAtato ramaNIyamante ca hAlAhalopamam / nazvarAya zarIrAya dharmApetaM kaH samAcaret" iti sAragarbhita upadezo dattaH / zrutvA jAtavairAgyaH sAraMgaH zrutavyAkhyAnaM pitaraM gRhaM gatvovAca-AtmazreyaHsAdhanAdRte sarvamidaM vyarthameveti' matimanumAnya dIkSAyai sarvathA mAmanumanyatAM bhavAn / umAzAhastu tvameva kAyabhAraM gRhANAhamava prahISyAmi dIkSAmiti tamavAdIt / evamubhayAvivAde pariNAme ca-umAzAhastasya catvAraH putrA api dIkSodyatA babhUvuH / prApte ca zubhe muhUrta sAraMgAdayo dvicatvAriMzatsaMkhyakA bhAvukA zrAItI dIkSAmagRhan / sUriNA sAraMgasya zekharaprabhamuniH, umAzAhasya ca-uttamavijayeti nAma kRtam / ___yadA gRhasthatva prAsIdumAzAhastadA zrIsammetazikharayAtrAbhilASA tasya cetasi dRDhA'bhUt tataH punaDanAmA putrasvadarthamuktaH / sa cAtmAnaM dhanyaM manvAnaH sUrIzvarasyAjJAM gRhItvA sarvatrAmantraNAnyakArSIt / kimatro. cyate ? sArdhalakSakA yAtriNa ekaviMzatihastinAm , rAjAnatrayaH, sahasracatuSTayaM sAdhUnAM sAdhvInAJca tatra saMghe samupasthitamAsIt / koTiparimitadravyavyayana saMghaM niSkAsya, yAtrAJca vidhAyAtmakalyANamAsAditaM sarvereva bhaavukaiH| sUrIzvaro'pi yAtrA vidhAya ziSyaiH saha baMgakaliMgadezavihArarucistatra dharmapracAraM kRtvA bahusaMkhyakAn bauddhAn jinadIkSAdIkSitAn cakAra / sUrIzvarazuzrUSAyAmeva dRr3haparikaraH zekharaprabho munivartamAnasAhityasyAgAdhatalasparzanaH sarvaguNagaNagaNanIyakItirabhUt / yogArAdhane ca paramavicakSaNaH sarvatrApratihatagati pANDityamAsasAda gurukRpAkaTAkSitaH / bhUbhramaNaM kurvannasAvAcAryA mathurAmAgacchat / saccAyikAvacanAnusAreNa zrIsaMghasyAnumatyA ca siddhasUrItinAmnAlaMkRtaM svapaTTe sthaapyaamaas| athAcAryaH zrIsiddhasUrirAcAryapadaM prApyAjJAvazavartino bahUn munIn svadharmapracArakArya samucitAmupadizya buddhi sarvatra vyasRjat / tadAnImidaM vaiziSTyamAsIya bhinnagacchIyA api sAdhavaH parasparaM saMgatA vAdivijaye saha pravRttimakASuH / yena viSame samaye'pi sarvatra dharmabhAvanA janAnAM mAnasAd dUraM nAtigacchati sma / marudharalATa-sorASTra-kaccha-sindha-pajAba-zUrasena pacAla-matsya-buMdelakhagaDA-cantI-medapAlaparyantamupakezagacchIyAH sAdhako Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 76 // dharmapracArAya paribhramaNaM cakruH / kadAcinmahArASTra-tilaGga-vidarbhAdiSvapi pracArArtha te viharanti sma / koraNTakagacchIyAH sAdhava Abu (arbudAcala) samIpasthaneSu kadAcinmathurAparyantazca viharaNenopAsakAnAM dharmabhAvanAM saMvardhayAmAsuH / idameva saumanasyaM yadekakA mithaH saMgatAnAM vaimanasyaM na / sUrIzvarazca viharaNakrameNa candrAvatImagAt / zrIsaMghena cAsAdhAraNaH svAgatavidhiH nagarapravezAya sampAditaH / tato dharmavyAkhyAnAni krameNa jAtAnyAsan / tasminnagare kazcitsAlaganAmA vedamArgAnuyAyI zreSThI prativasati sma / tasmai ca brAhmaNA jinadharmaH pAkhaNDapathAvatAraH, tadAcaraNena nirayaphalamevApyaphalam / ayaM ca dharmaH zrutismRtipratipAditavaidikadharmasya prabalataraH shtruH| asya nAmoccAro'pi mahate pApAya kalpate / hastinA tAjyamAno'pi na gacchejinamandiramityuktyA tanmandiradarzanagamanAdikamapi niSiddhamiti bahuvidhamupadezaM daduH / yenAsI jinadharmaratAnA nAkarodAdarAtizayam / sUrIzvaravyAkhyAnazravaNArthamekadA savairvaNigbhiruktaH zravaNArthamagacchat zramaNasabhAm / vyAkhyAne ca bhArate'smin kSetre dharmatarivAhako bhagavAn RSabhadevaH prathamo babhUva / tadIyAM zikSA prApya cakravartinA bharatena catvAro vedAH pRthak nirmitAH / tadadhikArazca niHspRhANAM brAhmaNAnAM parahita. niratAnAM nirdhArita ebhiyUyaM janahitaM sAdhayantviti yAvanniHspRhatvaM paramopakArakatvaM ca sthitaM teSAM mAnase . tAvadeva taiH sarveSAM kalyANaM sAdhitam / parasmin kAle lobhopahatacetaso brAhmaNAH tadarthapAThaparivartanAdibhiH chinnaparaMparAMzcakurvedAn zreyaHsAdhakAsamarthAn / na khalu kadAcit paramakAruNikaH sarvahitanirataH paramezvaro jIvahiMsayA santuSTo bhavatIti mudhaiva ceSTA yajJakarmaNi pazumAraNe, yatra ca sarveSAM hitamabhyudayazca dRSTacaraH sa eva zreyAn dharma IzvarapraNIta iti nizcapracaM vidvadapresarANAm / na cAtrAndhaparamparAnusaraNaM saukhyahetuH / na ca lokApavAdA tavyaM paramapuruSArthavighAtakAt / na cAsmAkaM dharmo'hiMsArUpa ekadezAitaH, adhItavedairaSTAdazapurANapAradRzvabhiH paNDitairanekairapi bhUpatibhiH sadA saMsevyamAnatvAtsarvasukhaprAptaye / ato gatAnugatikA vihAya bAhyadRSTiM zAstra yuktibhizca nirNIto'hiMsArUpo dharmo vizvasya jagataH pratiSThA sarvazreyasAmagamyaH panthAH samAzrayaNIya iti mahatA prabhAveNAhiMsAdharmasyAzrayaNaM siddhAntarUpeNAcAryeNa sazAstra sayuktikaM ca pratipAditam / yena hiMsAdhameM janAnAM vRttiH samUlocchinnA / sabhA ca samAptA / sava svagRhaM yayuH / __ atha brAhmaNA bhAvini kAle mahAntaM yajJaM kartumicchurayaM zreSThI zramaNasamA kimartha gataH 1 nUnamasya sA'bhilASA mUlavazchinnA ! iti bahuvighaM vimRzanto'sya gRhametyAzIrvAdena taM sNbhaavyaamaasuH| tato vArtAlApaprasaMgena mahadanucitametadbhavato yad adya zramaNasamAyAmupasthAnam / ajJAnAcarita eSaH svapitRpitAmahAdibhirapyanAdRtaH panthA jinadharmasya / svadharma evAbhiruciH sarvasaMpadoM paramaM nidhAnam / evaM bahuvidhaM bodhayantaste zreSThinamavocan / paramavinIto'sau tAnavAdIn mAnyAH ! viramatAnarthakapralApAt / ko'yaM svadharma iti tu sUkSmadRSTayA vivektavyam / yad bhAvi tad bhavatu kintu dharmAcaraNe'ntimaM nizcayaM kRtvaivAhaM zrImadbhayaH samucitaM siddhAntarUpamuttaraM dAsyAmItyAkarNya te viphalAzAH pratinyavartanta / __ ekadA zreSThI sAlagaH samayaM vIkSya sUrIzvarapArzvamupetya tamavAdIsavinayam-bhagavan ! zrAtmakalyANaprAptaye dharma eko'nekavidho vA samAzrayaNIyaH 1 zrutvA ca tadvacaH samAdhAtumAcAryastamuvAca-zreSThin ! eka evAcarito dharma AtmakalyANamAsAdayituM zaknoti, astu nAma tadAcaraNasAdhanAnAM vaicitryaM, nAtra vipranipattiH / aneke ca dharmAH pradhAnIbhUtasya dharmasya vistRtAH zAkhAH / svAbhipretasiddhaye tattanmArgAnusAribhiH . prAraMbhe mithaH kazcid bhedavizeSaM kRtvA svasvasaMpradAyAH pRthak kRtAH kintu pariNAme tatra hiMsApradhAnAni svArthaparAyaNAni karmANi yajJAdau ca dharmarUpeNa parigRhItAni / evaM dharmAcaraNaviSaye vividhamatAnAmupasthitirvivecakAnAM dharmaratnaparIkSakANAmane nikaSopalarUpA buddhiH sAdhutvamasAdhutvaM vA jJApayati / tadarthamevocyate "buddheH Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 7 ] phala tatvavicAraNaJceti" asmaddharmasiddhAntatatvaM te vidivaprAyamataH kSipyocyate yad-sarvadharmamatAnuyAyinAmapekSayA jinadharme sAdhUnAM vizeSatastyAgasya virattezca bhAvanA / na cAtra kanakakAminIsparzamAtram / svayameva duHkhAnAmanubhavaH / na hi svakRte'nyeSAM kaSTotpAdanam / manovAkAyakarmabhizcAhiMsAsatyAmteyabrahmacaryAdInAM batAnAmanupAlanaM prAdhAnyena saMdRzyate'smin dharme / svadharmAnucaraNe te sAdhavo pItamAnamohA nAhaMkRtimAtanvate / dharmopadezadAne sarve ca samAnamAnAH / atra tatvajJAnaviSaye syAdvAda-pramANakarmavAdAtmavAdakriyAvAdasRSTivAdaparamANuvAdA yogAsanasamAdhayazca sarvotkRSTA vidyante / nAyaM sAdhAraNena kenacita pracArito'nAdyanantatvAt / mahAnayaM vizvadharma iti sArthakatAM gtH| mahAmahimazAlinazcAsya pravartakA jgdvndniiycrnnpNktystiirthngkraaH| yatrAsya dharmasya sAdhanAM bihAro na jAtastatraiva mugdhamanaso janA anyaiH pratAritA hiMsayaivAtmAnamuddhata ceSTamAnA adhaH pAtayantIti cetazcekhidyate / evaM sArvajanInabhAvanAbhAvitaM dharmasaMkSepavarNanaM zrutvA'sau zreSThI sAlago vijJAtajinadharmatatvaH sUrerasnujJAM labdhvA zubhe'hani sakuTumbako bhagavatI dIkSAmagRhvAt / janAzca tasyAnukaraNatatparA jinadharmaratayo babhUvuH / paTTAvalIkArairatra paJcasahasrasaMkhyakA dIkSitA ityuktam / brAhmaNA apyAzrayavirodhe kA gatiriti niruzopahatA tathaiva tasthuH / tRNAnAM ca ko virodho'nalena ! / candrAvatIsamIpavAsinoM jJAtvA sarvamidaM jinadharme'dhikAM rucimAdadhuH / anekakoTiparimitasya dhanADhyasya zreSThinaH ko nAmA'nukaraNaM na vidamyAdAtmakalyANaparamparAmArgAnusaraNe / ekasmina samaye paramavinayopetena sAlagena zreSThinA sUrIzvaronyagAdi-bhagavan ! dIkSAprahaNAt prAgeva mayA dharmArtha koTiparimitaM dravyaM pRthakkRtamAste / bhavadAdezAnusAreNa tasya sadupayogaM kartumabhilaSAmIti / zrutvA cAcAryastamabhinandyAha-zreSThin ! lokatrayavanditasya zrItIrthaGkarasya bhagavatI mandiranimoNaM, tIrthayAtrAyai saMghaniSkAsanaM, zAstrapranthalekhanAdibhirjJAnapracArazcetti trINi pradhAnAni satkAryANi / jinadharmapracAraH sahayogAptabandhUnAM sahAyatApradAnAdikamanyacca / tadapi dharmAGgam / atra yatropayogamicchasi tatsaMpAdaya / sUreH paropakAramizrita nirlobhayuktaM ca vacaH zrutvA vicAryA'sau caturmAsasthitaye bhUyo bhUya Agrahama karot / yenapsitaM puNyo. pArjanaM sakalaM jinadharmajJAnapracArazca syAt / AcAryA'pi dharmAbhivRddhaya tadabhyarthanAmaGgocakAra / janAzca paramasantuSTamAnasA babhUvuH / zilpakalAko vidAH zillinaH samAhUtAH / AdiSTaM ca bhagavataH zrImahAvIrasya dvipazcAzadAlayopabRhitaM mandiranirmANam / AgamalekhanAya lipikarAzca samAdiSTAH / sUrIzvaradvAreNa zrIbhagavatIsUtravAcanAmahotsavo'pi samArabdhaH / tAtvikadArzanikaviSayakavyAkhyAnaM zrutvA madhugandhalubdhamadhupa iva zreSThI sUricaraNasarojaM kSaNamapi tyaktuM naicchat |smaaptshc vaacnaamhotsvH| janAzcAlabhyapuNyapujena saMgatA AtmanaH kRtArthatAmamanyanta / sUreranujJA labdhvA zrAvakebhya AmantraNAni zrIsammetazikharayAtrAthai preSitAni / AgatAzca zraddhAlavo bahavo jnaaH| mArgazIrSa zuklapaJcamyAM zrIsiddhasUreradhyakSatve virAT saMghaH zrIsammetazikharayAtrAyai pratasthe / saMghe ca paJcasahasraparimitAH sAdhavaH sAdhyazca, lakSAdhikA janAH, caturdaza hastinaH, digambarIyasAdhUnAM trizatI, anyamatAnuyAyinI sAdhUnAM saptazatI, caturazItisaMkhyakAni devAyatanAni cAsan / gatvA ca tatra vidhAya pUjASTAhnikAmahotsavAdIni paramAnandamavApa saMghaH / ekadA sUriNopadizyamAna kalyANamArgaH sAlagaH kRtanikhiladharmakArya Atmani vicArya putrAMzcAbhASya dIkSodyato babhUva / saMghapatimAlAM jyeSThAya putrAya saMgaNAya smye puNye tIrthe bhagavatIM dIkSAM jamAha / saMghazca saMgaNAdhipatitve kramazazcandrAvatImagAt / sarve ca paJcabhiH suvarNamudrikAbhiH sammAnitAH svagRhaM pratinivavRtire / zrAcAryaH siddhAsUrinUtanena muninA zekharahaMsena saha paJcarAtasaMkhyakaiH ziSyaiH samanvitaH pUrvadeze dharmapracArArtha parito vijahAra / lokAzca dharmabhAvanAmAvitahRdayAH paramayA bhaktyA svAgavAdibhi. sanmAnaM cakruH / Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vatra muhurmuhuH saMghaniSkAsanaM, nUtanamandiramUrtipratiSThApana, dharmajJAnapracArazca mukhyoddezyatAmagaman / bauddhAnAM dharmapracAramAlakSya trIn caturo mAsAn ( varSatrayamiti yAvat ) tatra svadharma dRDhA bhAvanopAsakAnAM vihitA / bauddh| api kSINaprabhAvAH kAMdizikatA jgmuH| tataH kajiMgadezametya kumArakumArotIrthayAtrAM kRtvA bhagavataH zrIpAzrvanAthasya kalyANabhUmau vArANasyAM gatvA darzanaspazanAdikaM cakAra / tatraiva cAturmAsikI sthitiH kRtA / yena bahvI dharmaprabhAvanA jaataa| tatra ca zreSThigotrIyeNa lakSaNazAhana samArabdhe mahotsave dvau brAhmaNo paJca bhAvukAzca dIkSAM strIcakruH / tatazca samavardhata janamanorucijinadharme zAzvate / vArANasIto viharannAcAryaH paJjAba prAntamalaMcakAra / zrIsaMghasyAgrahAtizayaM dRSTvA lohAkATanagare caturmAsamakarot / samAptI caikA saMghasabhA kRtA / upadiSTaM ca vIrabhUmivIrabhogyA, jinadhamabhAvanA ca bhavatAM manAsa kSaNApi nApetA syAt / zrAcarantu vizeSato dharmavyAkhyAnAdibhiH sa sAdhavo nijadharmapracArakAryam / vidhattAcAtrAnukUlyaM bhagavAn jinaH / upadizya ca yathAyogyapadavIpradAnena sAdhUnAM protsAhanaM savizeSa kRtam / sabhA ca vijitA / vaSadvayaM viharatA tatra pUrNatayA dharmapracArA vihitaH / tato'sau sUrIzvaraH sindhaprAntamagamat / DAmaralanagara ekazcaturmAso'GgIkRtaH / sapta bhAvukAstatra dAkSAdIkSitAba bhUvuH / bahavA'nya jinadharma samadhiko rucimaapaaditaaH| tataH kacchadezaM vihArakramaNa gatvA bhadrezvaratIrthayAtrAM dharmApadazaM ca bhAvuka bhyaH kRtvA saurASTraprAnta samAyayo / zrozatrujayayAtrAM vidhAya kramazaH sarvatra sAdhUna preSayitvA dhamapracAra kuvan bharucanagaramatya zrIsaMghAnumatyA caturmAsamakarot / sa ca paramAnandamagnamAnasA dhmvyaakhyaaneraannditaaH| samApta ca caturmAsa'budAcala yAtrAyai jagAma / candrAvatI-padmAvatIzivapurIsthA bhAvukAH sUrIzvarasyAgamanamatra paramparayA viditvA zraddhAbhaktisamanvitA gurucaraNavandanArthamAjagmuH sarve ca dharmalAbhAziSA sammAnitAH / sarvaizSa svasvanagaramala katumabhyarthanA sApahaM kRtA / yatrAcAryeNa kakasUriNA pUrva tRSApIDitasya saMghasya prANAH saMrakSitAstatraika sumahat savajanApayA|ga gRha nimopitam / tatA ndrAvatI sa yyau| tatra saMgaNazAhana saMghasahitana sapAdalakSamadrANAM vyayanAsya nagarapravazamahotsavaH kRtH| sUrIzvarasya vAgdhArAvAhIni sudhArasabharitAni dArzanikAdhyAtmikaviSayakANi vyAkhyAnAni janAnAM kAmapya laukikamAnandasandohaparamparA vistArayAmAsa / pUrvamArabdha mandiramatra puurnnpraaym| tatpratiSThAyai saMgaNena niveditaH sUrIzvaro mAghazuklapaJcamyAH zubha muhUrta dii| praSitAni dUradUramAmantraNAni / sUreradhyakSatve pratiSThAvidhi jJAtvA bahavo janAzcandrAvatImAgacchan / / munaH zakharahaMsasyopadazena saMgaNazAhenaikaM gRhe jinAyatanaM nirmApitamAsIttatramANikyamayI mUrtiH zrIpArzvanAthasya parikalpitA / bRhanmandire caikaviMzatyadhikazatAMgulaparimitA suvarNamayI pratimA, tannetrasthAne mahA. mUlye ca ratne sthApite / anyAzca dhAtumayyaH pASANamayyazca mUrtayo ni pitA Asan / koTidravyavyayena mahatA samAroheNa sUreradhyakSatve pratiSThAvidhiH pUrNatAmagAt / sUrIzvarazca candrAvatInagarAnnigatya zivapura-koraMTapura-bhinnamAla-satyapura-zivagaDhAdiSu nagareSu viharannu pakezapuramAsasAda / vRttAntazravaNasamanantarameva tatratyaH zrIsaMgho mahatA harSeNa sAtsAhaM nagarapravezavidhimakArSIt / paramazraddhAlunA-AdityanAgagotrIyeNa gulacchAzAkhoyana purAzAhena lakSatrayaparimitena dravyaNa nagarapravezavidhinA prabhUtaM puNyaM samupArjitam / AdhunikAH zraddhAhInA nAstikaziromaNayo'tra zaMkante-yannagarapravezavidhau bhUyAnepa dravyavyayo mauya'mandhabhaddhAM ca prakaTIkaroti janAnAm / dInAnAmuddharaNa upayuktaH kiyAn upakArakaH syAditi / atra bramaH-nirdhanatrA krAnte'smin karAle kAle zreyAnIhazo vicaarH| kintu yatra purA bhArate sarvatra saMpattisamanvite kA zaMkA dInAnAmukharaNa / battu svAbhAvikameva tadAnIvanAnAm / sarvatrAtra manthe dInebhyo'nnavastrAdIni dattAnIti bhUyo'valokyate / Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patra ca lakSmyA evaM nivAsa prAsIttatra prabhUtAni puNyaprApakANi satkarmANyanuSTitAnyAsan / yena daridrANAM dAridrayadaridratA dhanikaineva kRtA'bhUt / prAtmano'karaNe pareSAmupadezane ca dRDhapratAH sUkSmekSikayA vilokayantu svAnte svakIya ityalaM pllviten| zrAcAryaH zrIsiddhasUrizcaturvidhena saMghena saha bhagavato mahAmahimazAlinaH zrImahAvIrasyAcAryavaryasya zrIgnaprabhasUrIzvarasya ca yAtrA vidhAya sAragarbhitAmupadezanAmadAt / athaikadA nagarajanAH sUrIzvara savinayamavocam-bhagavan ! isanImatra rAkSa utpaladevasya jinadharmAnurAgiNaH santAnaparaMparAyAM rAjA rAvahullAdevo vartate / yasya vaMze pUrva tatpitA dAhaDo jinadharme'dhikarucistatsaMvardhane va dattaprotsAhano'bhUta / kintvadya durdaivavazAdasau vAmamArgAnuyAyibhiDeDhamAkRSTaH pAzabaddho vanamRga iva svadharmamullaMghya mAMsamadirAruciya'bhicArasya caramAM koTimArUDhaH / bahubhizca nagaramukhyaiH saMbodhito'pi yauvanadarpAdrAjyaprAptimadAd vAmamArgiNAM sadA saMsargavazAcca zabdamapi na zRNoti / ataH krameNa vicAryamANe jinadharmasyAvazya bhaviSyatyatra mahatI kSatiH / tadatra kimapi prabhutvaM darzayatu, rakSatu kSaterjinadharmapracAram / sUrIzvarazca tAnAzvAsyAvAdIt-yadA'sAvatrAgamiSyati tadA'vazyaM tadarthamupadekSyAmi / vAmamArgiNazca sarvadA labdhapratiSThAsta kSaNamapi na satyajuH / te tvajAnana yadi rAjA sUrIzvarapAvai gataH sarvathA gata evAsmatsakAzAditi / tadAnIM sarvasacivaziromaNirbappanAgagotrIyo mAladevazAha AsIdanye ca rAjakarmacAriNo bahudhA vaNija eva / te'pi rAjJo'smAddarjanasaMsargAdvArayituM na shekuH| kadAcidatra mlecchAnAmAkramaNaM jAtamiti zrutvaiva vivhalo vAmamArgiNaH papraccha kimatra pratividheyamiti / te cAbruvan-zAkAhAramAtraparAyaNAnAM vaNijAM rAjakarmaNi niyogo'dyAnarthotpAdako jAtaH / ato'tra teSAM sthAne mAMsabhojanena baliSThA vIrA eva niyoktavyA / yena te sarve mlecchaiH saha yudhyeran / mandabuddhirasau tathaiva pratyapadyata / tatsthAne niyuktA vAmamArgiNaH / . atha samIpamAgateSu mleccheSu ta ayudhyanta, kintu zikSAyA abhAvAtsaMcAlakasya buddhimataH senApane zvAbhAvAtkathamapi prathamo divso'tivaahitstaiH| dvitIye'hni tAn kSINazaktikAnAlocya rAjA paramamuhyadatra kiM vidheyamiti / ante ca tAnanAdRtya gurUn vAmamArgiNazcAntaHpuraM gatvA sarvamidaM vRttAntamakathayat / tadA jinadharmopAsikA kAcittamuvAca-gajan ! nanyAyyamidamanuSTitaM yanmahAjanA bhraSTAdhikAgaH kRtaaH| atraiteSAM balameva nAstIti mithyA bhramo bhavataH / te'pi mUlato vicAryamANe kSatriyA eva / ato vijayArthinA bhavatA durAprahaM tyaktvA ta eva punaH svAdhikAre niyoktvyaaH| dRDhamahaM vizvasimi kAryabhAre tebhyo daro'vazyaM vijayaste bhaviSyati / svIkRtyedaM tenAhUtAH saMmAnitAH / kSamA ca yAcitA / tatastaiH prANapaNenApi vijayaprAptistavaiveti dRDhIkRtam / sarve te yuddhasthAnasamIkSaNaM kRtvA yathAvibhAgamavasthitAH / taigadiSTena rAjJA snAtramahotsava ArabdhaH / ArabdhAni raNavAdyAni stutipAThakairvandibhizcAraNaizca kRtAnyuttejanAni / te tu zyenaH pakSiSviva savegaM zatrusenAyAM sohAmaM patitAH kSaNenAkhilaM saMjahaH / avaziSTAzca mukhe tRNaM gRhItvA jIvanaM yayAcire / vijayadundubhayazca neduH / prasannazca rAjA prabhatAni dadau tebhyaH pAritoSikANi / sarvopadravazca dAvAgnilaMdhitavRkSasyopari vRSTipAta ivAbhUt / jinadharme ca ruciM cakAra / gugvazca mukhamapi na drshyaamaasuH| ekadA sabhAyAM nRpaH samAgataH / AcAryeNa cAvasaraM vIkSya purA rAjabhimaMtribhizca kRtA jinadharmasyAtimahatI sevA varNitA vyAkhyAne / rAjA ca pazcAttApamavApa / samApte vyAkhyAne sUrIzvarasamIpaM kSamA yayAce / sUriNA ca gajadharmasvarUpa vizadIkRtya vivecitam / dharmamantarA rAjyapAlanaM na sukaramityapi pratipAditam / yenA'sau rAjA sUrIzvarasyAnanyaH sevako'bhavat / cArtumAsikI sthitiratraiva kartavyA bhavateti muhuniveditam / Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10] AcAryeNApi svasya vAIkamavekSya tathetyanumoditam / tatazca rAjJaH prajAnAM ca sadupadezAmRtazravaNajanya prAnandapAridhibhUyo'vardhata cetaHsu / pravRttAni ca dhArmikANi vyAkhyAnAni / / evaM vyatIteSu divaseSu devI saJcAyikA parokSadarzanA'cAryasamIpametyAha bhagavan ! bahUpakRtamatra vizeSata upakezapurasya / rAjJi dharmiNi prajA api dharmAcaraNaparAyaNA iti kRtvA rAjA ca prakRtimApAdita ityatIvopakAraH sameSAM nAviditaH / zrAyuzca bhavato mAsAvadhikaM trayodazabhirdinaiH sahitam / ataH svapaTTe kamapi yogya muni pratiSThApayatu / upAdhyAyo vinayasundaraH sakalAgamamarmajJo nikhilaguNAvarjitajanamanA yogya iti sUrIzvaroktamanumAnya sA tirodadhe / ante ca rAvahallAdevasya zrIsaMghasya ca samakSaM mahatA samAroheNa zrAvaNazuklapUrNimAyAM zubhe muhUrte munimupAdhyAyapadAlaMkRtamAcAryapade zrIkakkasUrIti nAma kRtvA pratiSThApayAmAsa / anye copAdhyAyagaNivAcakapaNDitA. dibhiH padavIbhiH smmaanitaaH| sUrIzvarazcAntimA saMllekhanAM vidhAya bhAdrapadazuklaikAdazyAM nazvaraM dehamudatsRjat / upakezapuraM sarva dhUmAcchAditaM ravimaNDalamiva na rarAja / zrIsaMghena rAjJA ca candanAdimiH sugandhibhiH kASThaiH zarIrasyAgnisaMskAraH kRtaH / papAta ca citAyAM paJcavarNA puSpavRSTiH / sarvaizca devyAH saccAyikAyAH sakAzAdavagataM yadAcAryavaryaH saudharmanAmmi devaloke sAgaropamA sthitimalabhateti zam / vi. saM. 448] 36 prAcAryaH zrIkakkasUriH / ( saptamaH) [vi0 saM0 601 pa. ___ zrIsiddhasUripaTTe'nekabhUpatipravaramukuTamaNimarIcimanjarIcarcitacaraNayugalo jinagaditAgamapratipAditayamaniyamaniSTazcAritracUDAmaNirutkRSTakriyApAlakaH sahasrAMzuriva prabalapratApazcandra iva ruciramUrtiH zrIkakkasUriH smaayaatH| sa copavanavATikAkUpasaraHpAdapopazobhite medinIpure vyvaatsiit| pitA'sya karmaNazAho mAtA ca paramapativratazobhanA zIlasaujanyasaundaryAdyanekaguNagaNAlaGkatA menAdevI / anayorekAdazasvAtmajeSu vimalazAho vyApArakAryakuzalaH paramadharmaruciH ruciravadanapuNDarIkaH sakalapurajanAnAM manAMsi modayAmAsa / sa eva gRhasthAzramAdhArastambharUpo babhava / athAsAvekadA kenacidapi kAraNena nAgapuraM yayau / tatra sucantigotrAvataMsena noDhAzrAvakeNa zrIsomaprabhopAdhyAyasya gurorupadezAt zatrujayayAtrAthai saMghasyAyojanaM kRtam / tadIyayAtrAviSayakaprArthanAM zrutvA'sau bimalazAhastamabravIt / bhavAn paMca vA SaD vA dinAni pratIkSatAmahaM tAvad gRhakArya saMpAdya sakuTumbo yAtrAyAM sammilito bhaviSyAmIti tasya vacaH samAkarNya naDhAzrAvakasyAtmajenoktam-yathA tathA vA bhavatu kintu nirdhAritadivasasyollaMghanaM kathamapyazakyameva / tIrthayAtrAyAM prabalatarAyAmabhilASAyAM bhavAnapyaparaM saMghAyojana katu prabhavatyeva / tataH svApamAnajanaka vAkyaM devAzAhasya jJAtvA'sau vimalazAhastathaiva vidhAtumiyeSa / itazca pracuratarapuNyarAzerudayAtsiddhasUristatra medinIpure vihArakrameNAjagAma / sapAdalakSarUpyakavyayena vimalazAhena bhavyasamAraMbhapuraHsaramasyAcAryavaryasya nagarapravezamahotsavaH sampAditaH / AcAryazca zrIsaMghasyAprahAtizayamanumAnya tatraiva cAturmAsikI vasatimaGgIcakAra / tataH pravartamAne dainaMdinakrameNa vyAkhyAne yAtrApuNyaphalaM samyagavabudhya tIrthayAtrAbhilASI vimalamUrtirasau vimalazAhaH zatrajayatIrthayAtrAmanorathaM sUraye nyavedIt / anujJAtazca saH sarvatrAmantraNapatrikAH sampreSya savizeSa noDhAzrAvakaM tadIyaputraM ca devAzAhamAmantrayituM nAgapuramAgacchat / sabahumAnaM tasmai yAtrArthamAhvAnaM kRtam / paJca SaD vA dinAnyativAhyAsmAkaM tatrAgamanaM sambhAvyata evetyukto'sau tathaiva pratyapadyata / ataH pUrvakRtamapamAnaprasaMgaM smRtvA devAzAho lajjitaH pazcAttApamavApa / tasya caudAryamatIva prazazaMsa / samprApte zubhe dine sUrIzvarasyAdhyakSatve tasya ca saMghapavitve zatruJjayamabhipratasthe sNghH| Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zratha vyatIte kiyati mArge sUriNA kazcit kRmigaNAkulito nirgadahalarudhirapravAhapUrito'cetanatvaM prApto vRSabho dRSTaH / dRSTvA ca taM jAtadayaH sa prAcAryoM vimalazAhamavocat- ayi bhavya ! pazyAsya vRSabhasma karmacizyaM yenA'sau parga kaSTAM dazAmApanna AsannamaraNo vartata iti / sa ca tasya karuNAjanakaM vAkya sUkSmekSikayA kSaNaM vicintya saMsAriNAM kaSTaprAyaM jIvanaca dRSTvA paramaviraktamAnaso'bhUt / tato nirgatya zatrujayayAtrAM dhvajAropaNapUjAprabhAvanAdIni karmANyakhilAni samyaganuSThAyAcAryacaraNakamalAbhivandanArtha sUre samIpamAjagAma / vimala ! kimapi nizcitaM na vetyAcAryeNa pRSTaH pratibuddho'sau svakauTumbikAnAhUya hRdayanihitamabhilASaM prakaTIcakAra / tairanumata ekAdazabhiH zrAvaka-zrAvikAbhiH sAttIkaH zubhe'hani dIkSAmaprahIt saMghapatimAlA ca tadIyAtmajena zrIpAlazAhena dhAritA / tato mArge nAnAvidhAni jIrNoddhArAdoni karmANi kRtvA gRhamezya pratijanaM saMbhAvanArUpeNa paJca mudrAH pratyarpayAmAsa zrIpAlazAhaH / dInebhyazcAnnavastrAdikaM datvA saMtoSayAmAsa / dIkSAnantaraM vimalazAhasya vinayasundaretyAkhyA jAtA / asau ca krameNa vyAkaraNanyAyasAhityAdIni zAkhANyadhItya jinAgamasiddhAntanipuNe vidvAjanamaNDalImaNDanAyamAno babhUva / nAgapure caturmAsakAle svanidhanasamaya jJAtvA devIsaccAyikAyAH protsAhanena ca bhAdragotrIyeNa golhAzrAvakenArabdhe mahAmahotsavasamAraMbhe zrIsiddhasUristaM svapaTTe zrIkakasUrItinAmnA pratiSThApayAmAsa / __idamatrAvadheyam-purAratnaprabha-yakSadeva-kakkasari-devagupta siddhasUrINAM nAmavyavahAraH paramparAprApta prAsIt / kintu kAladoSavazAtprathamato nAmadvaSaM koza eva sthApitam / ata evAsya tRtIyaM zrIkakasUrIti nAma kRtamiti / __atha krameNa viharan zrIkakasUrijarjAvalIpuramAyayo / tatra caityAnivAsino sadhUnAM dharmAcAravicArAdiSu zaithilyaM vicArya tannivAraNArthamekA zramaNasabhA kAritA / vividhadezavihAriNaH sAdhavaH sAdhvyazca ttraajgmuH| adhunA vAmamArgAnusAriNAM sAdhUnAM sarvataH pracArakArya samAlocya yuSmAbhirapi sarvaiH svadharmapracArArthameva dRDhaparikarairavazyaM bhavitavyam / dharmapracArakAryasya mukhyAdhArarUpA yUyameva zithilAdarAstadA'nyeSAM kA kathA ? dharmarakSA. rthameva yUyaM sAdhutvena sthitAH / yad yadAcarati zreSThastattadevetaro jana iti nyAyena yuSmadIyacaritAnuyAyino'dhunA zrAvakA api sutarAM dharmAcaraNe zithilAdarA bhaveyustataH sarva evAsmAkaM saMpradAyaH sarvatra nikhilajananindanIya upahAsapAtraM syAttanmA bhUditi vicArya sarve dRDhaprayatnA bhavantu dharmarakSAyai / evaM svadharmasaMrakSaNe tAna prerayitvA sarvAn karvavyotsukAna vidadhe / te ca sarvatra dharmapracArArtha vihAraM cakruH / zrIsaMghasyAgrahavazAttatraiva caturmAsamakaget / vyAkhyAnalAbhena sarve zrAvakA dharmAcaraNaratA babhUvuH / samApte ca caturmAse'STAdaza bhAvukA bhagavatI dIkSA jagRhuH / tatazca viraharannAcAryaH koraNTakapuramAgacchat / bhagavato mahAvIrasya yAtrA vidhAya pAlikAnagarImAtmanA'laJcakAra / tatropakezapurasthaH zrIsaMghaH sUrIzvarAgamanaprArthanArtha samAgataH / sUrirapi vaigaTanagara-nAgapugadiSu prAmanagareSu dharmapracAraM kurvan saMghaprArthanA sviikRtyopkeshpurmbhiprtsthe| tatrAgatasyAcAryasya kumaTagotrIyeNa bhojAzAhena sapAdalakSavyayena bhavya svAgataM vihitam / tatraiva ca caturmAso nirdhAritaH / asminnagare copakeze caraDagotrodbhavasya kAMkarIyAzAkhIyasya theruzrAvakasya svasA vaidhavyapIDitA'sIt sA ca sUrAkhyAnaM 'sAraniHsAratodbodhakaM samAkaye dIkSodyatA sUripAva tadarthamAjagAma / taM cAvocat-bhagavan ! saMsArodvignA'haM pravrajyAM svIkariSyAmi, mama koTiparimitaM dravyaM vartate'tastad kathaM dharmakarmaNi viniyoktavyamiti bhavAnevAdizatu / sUristu tadvacaH zrutvA zAstroktAni dharmakAryasamucitAni sapta kSetrANi puNyopArjakAni varNayAmAsa / varNayitvA ca tAmAha-zrAvike ? saMghasyApresarAnAhUya puNyakarmaviniyogArtha tebhyastadravyaM bhavatI samapayatu / te ca sUkSmadRSTayA tvadIyaM dravyaM satkarmasu viniyokSyantyeva / AcAryasyedaM paramArthasAraM vAkyaM zrutvA sA tathaiva vyavasthAMTha yadhaca / saMghasyApresarAH kAryavAhakAH-(1) AdityanAgagotrIyo lakSmaNazAhaH (2) Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 1] aSTigotrIyo nAgadevaH (3) caraDagotrIya: punaDazAhaH (4) sucantigotrIyo limbAzAhaH, evamete catvAro vyavasthApakA stardayadravyagya jinAgamapranthalekhanena sadvyayamakASuH / sA ca zubhe muhUrte'STabhiH zrAvikAbhitribhiH zrAvakaizca saha dIkSitA babhUva / sUrIzvarazca meghAzAhena nirmApitasyAbhinavasya pArzvanAthamandirasya pratiSThAmakarot / tato vihAnAcAryoM medapATa-budelakhaNDa-zaurasena-matsya-pacAla-kacchAdiSu prAnteSu dharmapracArakAryAmasAdhAraNa zemukhIbalena vidhAya gairASTraprAntamAjagAma / tatra zatrubjayatIrthayAtrAM lokAMzca dharmaratAn kRtvA stambhatIrthe cAturmAsikI sthitiM kRtvA marudharadezaM pAvayAmAsa / viharaNakrameNa candrAvatI gate candrAvatIsaMghaH saprazrayaM taM vyavedayat / bhagavana ! jarAjarjaritAvastho bhavato deho vartate'taH kasmaicit ziSyAya sarvaguNasaMpannAyAcAryapadaM deyam / sUrIzvaro'pi svIkRtya tadIyamabhyarthanAM prAra TavaMzIyena kumbhAzrAvakeNAnuSThite mahAmahotmave sarvaguNagaNavidyotitaprabhAvamupAdhyAyapadabhUSitaM meruprabhamuniM svapaTTe saMsthApayAmAsa / atra paramadhArmikeNa tena pacalakSasaMkhyakA mudrA vyayIkRtAH / meruprabhasya devaguptasUrIti nAma vihitam / tatazca zrIkakasUrizcaturvizatiparimitAni dinAnyanazanena samAdhiyogenAtivAhya svargamagamat / idama vadheyaM vizeSataH-asya zAsanakAle caityanivAsinaH sAdhavaratadIyopadezaM svIkRtya sarvatra svadharmapracArakAryamAtratatparA mahAntaM pra siM prayatnabvAkArSuH / yena zithilitaprAyo'pi jinadharmaH prabalataravAtAvalisaMdhukSitaH sphuliMga ivAdhikA dyutimaghApa / [vi0 saM0 6.1 taH] 37 zrAcAryaH zrIdevaguptasUriH (saptamaH) [vi. saM0 631 50 " zrIkakasUripaTTe paramayazomUrtiH saujanyaudArgaguNagaNopamaNDito jinadharmapragaracArucaritrA nAnAvidhavidyAvicakSaNazcandrAvatIvAstavyaH zrIdevaguptasUriH padamavApa / asya janakaH zrAvakavrataniyamaniSTaH paJcaparameSThimahAmantropAsakaH prAgvaTavaMzIyaH sAmAdyupAyacaturo mahAmAtyo yazAvIraH / mAtA ca satImaNDalamaNDanIbhUtA rAmAdevI / tayomaDana-khetA-jIvasiMhAkhyAstrayaH putrA Asan paramparAprAptajinadharmakarmaniratAH / tatra pitA, maNDanazca rAjakIyakSetre labdhapratiSThI, aparau dvau vyavahArakAryakuzalAvabhUtAm / vyatIte kAle yasovIraH svakIyAmAtyapade maNDanaM pratiSThApya paramanivRtyartha rAmAdevyA saha svodyAne sthite zrIkakasUripratiSThApite caityAlaye nalinIdala miva 'sArAnnirlepo bhUtvA bhagavantaM jindevmaagdhyaamaas| , ekadA maNDanasya prAsAdapArve tAruNye vayasi vartamAnaH kazcid durbhAgyavazAt paJcatvaM prAptaH / ato'sya kauTumbikA duHkhitAH karuNaM muktakaNDamAcakranduH / cetovidAraka teSA rodanadhvani samAkaNye maNDanaH saMsAraviSaya kavicAranimagno babhUva / prAtaH svaniyamAnusAreNa sUripArzvametya svavairAgyakAraNaM nivedya dIkSAye sajIvabhUva / nRpaM pitarau cApRcchaya svajyeSThAtmajaM rAvalaM mantripade niyujya saptadazabhimumukSubhiH saha dIkSito'bhUt / meruprabheti samAkhyAmasau praap| zanaiH zanairAcAryasamIpe vyAkaraNasAhityatarkamImAMsAdIni zAstrANyadhItya jinasiddhAntasaraNItaraNIkRtabuddhiprasaraH paNDitaprakANDo jAbalIpura upAdhyAyapadabhUSitazcandrAvatyAM sUripadAlato babhUva / tatazca devaguptasUririti prasiddhimagamat / - tasmin kAle bhRgupattane saugatAnAmatIva prAbalyamAsIt / sUrIzvaro'pi vihArakrameNa lATadezamAgataH stambhatIrthamagamat / bhRgupuravAsibhiH zrAvakaiH paramparayA jJAtaM yadasAvAcAryaH stambhatIrthamAtmanA bhUSayatIti zrIsaMghaH stambhatIrthaM pressitH|| sUrirapi sakalaM vRttAntaM viditvA prArthanAca svIkRtya jinadharmapracAracoddizya bhRgukacchamayAsIt / tatra syAdvAdavAdinoM puraH kSaNikavAdino bauddhAH sthAtumapi na zekuH / zAstrArthastu dUrata eva taiH parihRtaH ! na cAyaM prathamo dRSTAntaH bahuzaste bauddhA upakezavaMzIyairAcAryaiH saha vihArakAle saMgatAH parAjitA babhUvuH / yena sUrINAM nAmazravaNamAtrAdeva te palAyante sma / prakRtamanusarAmaH / syAdvAdasiddhAnta Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [6] janAnAM purato jhApayitumArabdhaH zAstrArtho balAt sUrIzvareNa / bauddhAnAM parAjayena sarvatra jinamatAnuyAyinI kIrtiH samaidhata / atra cAturmAsAvasthAnena dharmAbhivRddhi vidhAya sa saupaarpttttnmaayyo| tatra mahArASTraprAnte pAkhaNDamatAvambinAM zaktirdainaMdinamabhivardhata ityekena zrAvakeNa niveditaM zrutvA sUrIzvaro'pi ziSyaiH saha mahArASTrAbhimukhaM prayANamakArSIt / sUrIzvarasyApratihataprabhAvaM dharmasiddhAntaM vyAkhyAnato viditvA nistejakA ruddhavIryA bhogina iva te'bhUvan / samApya cAtra pracArakArya gRhasthAnAM paricayabAhulyenAtmano vyAsaktirmAbhUta, sarvatra vividhaprakRtInAM janAnAM sahavAsena vizeSalAbhaH syAta, atiparicayAdavajJA santatagamanAdanAdaro bhavatItyanusmRtya sarvatra dharmapracArArtha varameva viharaNamiti matvA tadevAnutiSThati sma / __ atha viharaNe bahuvidhAni duHkhAnyanubhUya "manasvI kAryArthI na gaNayati duHkhaM na ca sukhamiti" vacanamanusmarannasau sarvamapi vimRzya mahArASTraprAnte varSadvayaM vihAramakarot / atra digambarIyA api sAdhavo vijaha - stathApi samAnasnehena dharmapracAraM te'nvatiSThan / saMpUrNarUpeNa dharmapracAraM vidhAya madurApuryAmAjagAma / atimahatI caikA zramaNasabhA vihitA / sarveSAM sAdhUnAM protsAhanArtha padavIpradAnamapi kRtaM yena dviguNitadharmapracArotsAhAstatra vihrnnmkaarssH| tata AvantikApradezaM gatvA mANDavyapure caturmAsAvadhiko sthitiM cakAra / tataH zUrasenakurvAdiSu dezeSu viharatA kAlAntare mathurApuryA caturmAso vihitaH / tatra zreSThigotrIyeNa haradevazAhena caturmAse zrIbhagavatIsUtra[vAcanAmahotsavaH kRtaH / sapAdalakSaparimitaM dravyaM vyayIkRtam / samApte ca mahotsave'STabhirbhAvukaibhagavatI dIkSA gRhItA / aparaM ca bappanAgagotrIyeNa cAcaNazrAvakeNa zrIpArzvanAthasya mahAna jinAlayo nirmApitaH / sUrIzvarasya varadena hastenAsya bhavyasamArohapuraHsaraM pratiSThA vihitA / vo bhagavataH zrIpArzvanAthasya kalyANabhUmau sparzanAdi vidhAtuM vArANasImagamat / tatrAtmazAntimanubhavituM kiMcitkAlaM sthiranivAso vihitaH / tataH paJcAladeze sindhaH prAnte ca dharmapracArAya varSadvayaM vyahArSIt / sarvatobhAvena dharmaviSayakANi vyAkhyAnAni kRtvA sAdhUnAM samutsAhAbhivRddhayarthamekA zramaNasabhA vihitA / tatra gaNivAcanAcAryAdibhiH padavIbhiH sAdhavazca satkRtAH / evaM svakArya pUrNotsAhena sampAdyAcAryavaryaH saurASTraprAnte viharan zrIzatrujayatIrthamAsasAda / pUjAsparzanAdi vidhAyAtmasukhasaMpAdanArtha kiyantaM kAlaM tatraiva nyavAtsIt / tato vizrAnti labdhvA lATadeze vihAraM kurvan , krameNa marudhare prathamazcaturmAsaH padmAvatyo vihitaH tatra sUrIzvarasyopadezaM prApya mAsamAtreNa kRtapANipIDanAM bhAyo tyaktvA mukhAputreNa prAgvaTavaMzIyena sUripArzve dIkSA gRhItA / caturmAsAnantaraM noDhAzrAvakeNa nirmApitasya zrImahAvIrasya jinAlayasya pratiSThAvidhirbhavyena samAroheNa kRtaH / tadevaM samApya ca dharmakArya koraNTakapuramayAsIdAcAryavaryaH / tatra koraNTakagacchIyAcAryaH zrIsarvadevasUrIzvaro nyavAtsIt / sa ca sUrIzvarasyAgamanaM vijJAya saziSyaH pratyujagAma sanmAnArtham / zrImAlavaMzIyena khumANazAhena sapAdalakSaparimitaM vyayaM kRtvA nagarapravezo mahatA samAroheNa vihitaH atha koraNTa kapure'zubhakarmodayAta sUrIzvarasya vapuSi sajAto'sAthyo vyAdhiH / ato rAtrAvasAvacintayat-mamAdya vRddhAvasthA varvate'taH kasmaicinmunaye sUripadaM datvA zrAtmakalyANanivRtyarthamavazyaM prayatno vidhAtavyaH / tata eva devI saccAyikA parokSarUpeNa samIpametyAvAdIta bhagavan ? aSTau varSANi janakalyANaM bhavAn vidhAsya tIti mA khedaM karotu / tata upakezapurapratyAgamanAya prArthayAmAsa zrIsaghaH / sUriNA'pi yAzI kSetrasparzaneti svI. kRtam / devyAH kRpayA ca zarIrasya somanasyaM jAtam / koraNTakapurAnnirgatya bhinnamAlAjAbalIpuramedinIpurAdiSu prAmanagareSu viharan sUrirmANDavyapuramAyayau / asmin kAle mANDavyapuraM tUpakezapurAdhipasya gopAlarAvasyAdhInamAsIt / yataH zreSTigotrIya zobhAsiMha sUrIzvarasya svAgataprabandhAya sa rAjA prAhiNot / sa ca tatra mahatA samAroheNApUrva svAgavaM sampAdya caturmAsAvasthAnAyAmahamakArSIt / sUrirapi tadAprahamanumAnya tatreva sthitimanu Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 4] mene / bihUgotrIyeNa zobhAsiMhena sapAdalakSamudrANAM vyayena zrIbhagavatIsUtravAcanAmahotsavAnuSThAnenAkSayaM puNyamAsAdivam / caturmAsavyAkhyAnazravaNasamedhitavairAgyabhAvanaH SaTpaJcAzadvarSIyasyAsyAtmakalyANe matirajAyata / kauTumbikAnAhUyApRcchya paJcAzallakSadravyavyayena mANDavyapuradurge jinAlayamupAzrayaM ca kArayitvA saptabhiH bhAvukaiH saha sUrIzvarapAvaM dokSAmagRhAt tato viharannAcArya upake zapurametya devIsaccAyikAkathanAnusAreNa rAvagopAla. syAgrahAcca tatraiva sthiravasatimaGgIcakAra / samucite samaye cAdityanAgagotrIyasya coraDiyAzAkhIyasya rAvala zAhasya mahAmahotsave jJAnakalazopAdhyAyaM samadhigatazAstratatvajJamAcAryoMcitaguNAlayaM muni siddhasUrIti nAma vidhAya svapaTTe sthApayAmAsa / svayazca saptadaza dinAnyanazanena nItvA mahAprayANamakArSIt / aho ! dharmamayaikajIvanAnAM dhamAdRte nAnyAmatirgatizca vartata iti zeSANi varSANi dharmapracArakArya eva pitAni / ko nAma nivRttiprApto pravRttimaGgokuryAt / jinagaditaniyamAcArapAlanaravAnAM sameSAmayantu sArvajanInaH panthA eva / vi0 saM0 631 taH] 38 prAcAryaH shriisiddhsuuriH| (saptamaH) vi. saM. 660 pa.] zrIdevaguptasUripade tapasteja:pujavidyotitadiGamaNDalazcArucAritrapAthodhiH zamakallolakelitaH sadAnandamUtiH paramamAnanIyaH zrIsiddhasUriH smaayaat.|| sa ca bappanAgagotrIyaH sindhaprAntasthamAlapuranagaranivAsI cAsIt / pivA'sya krayavikrayAdivyavahArakuzalaH paramadhArmikaH zrAvakavrataniyamaniSTho dedAzAhaH, mAtA ca paramasaujanyadhanyA daaddmdevii| tayoH putro netrakamalAnandadAyako mukhyAdhArastambha ivAsalazAnAmAha / dedAzrAvakeNa svopArjitadravyasyAgamavarNite kSetre sadupayoga vidhAya bhagavato mahAvIrasya jinAlayo nirmaapitH| sammetazikharayAtrAyai saMghazca niSkAsitaH / devAzrAvakasya nidhanAnantaramAsalo'zubhakarmodayAhAridrayamupAgataH / gRhasthAzramabhAraM nirvoDhumasau sarvathA'samartho babhUva / asyAM,viSamAyAmavasthAyAmapi sa nityanaimittikadharmakRtyAnna pramatto'bhUt / karmavAdamarmajJo'sau karmaNa eva gahanA gatiriti vicArya zAntamanA dhairya na ttyaaj| . ____evaM vyatIte kiyati kAle tadIyabhAgyodayAdAcAryaH zrIdevaguptasUriH sindhaprAnte viharan mAlapuranagara. mAjagAma / ekadA sUriNA svakIyavyAkhyAne karmavaicitryaM pratipAditamata zrAsalo vizeSazravaNecchayA madhyAhukAle'pi sUrIzvarasamIpamupasthitaH / taccodAsInamudvignazyAvalokya sUriNA saMsArAsAratA sATopamupavarNitA / pIyUSarasAplAvitamAcAryopadazamAkAsalenoktam-bhagavan ! saMsArAdvirakto'haM kintu dAridra thAvasyAyAM dIkSAprahaNena svadharmasyAvahelanA bhaviSyatIvi vicintya tathA pravipattuM na zaknomi / yadA'haM pUrvAmavasthAM prApnuyA tadA satvaramava gRhvAyAM dIkSAm / tadIyaM vacaH zrutvA sUristamavAcat-Asala ! sI cintAM dUrIkRtya dharmAnucintanameva samAzraya / dharma evA smin saMsAraM paramasokhyaprada ityuktvA sUristu dhamapracArArthamanyatra pratasthe / / itazca dharmabhyAnAsaktatvAtpApakSayAccAsalasya dhenubandhanasthalAdakSayo nidhiH prAdurAsa / so'pi gurukRpai. beyamiti vijJAya sUrIzvaraM prati kRtajJatA pradarzayat / tataH prabhRtirasAvAsalo dhanAdhipa ivApage babhava / dhanikAvasthAyAmapyasI sUra zvaro dazavismaraNa na vyadhAt / kimanana dravyeNa satkArya kuryA yato lakSmIstoyataraGgabhajacapalati satyamava / prathamamahaM daridrANAM manorathAn pUrayeyam / yata ucyate dAridrayAnmaraNameva varam / dAridrayAddhiya meti hIparigataH prabhrazyate tejaso nistejA, paribhUyate paribhavAnnirvedamApadyate / nirviNaH zucameti zokapihito vuddhayA parityajyate niddhiH kSayametyaho ! nirbudhanatA sarvApadAmAspadam // Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ] - evaM sUkSma vicArya svasampadamarthisAccakAra yena sarpaH kaJcukamiva te dAridraya muktvA punarujjIvitA iva virejire / tataH paramasau svanagare'bhinavaM jinAlayanirmANamArabhata / itazca Damarelapure sUrIzvarasyAgamanaM vijJAyAsalaH katipayairjanaH sADhe DamarelapuraM yayau / krameNa DamareDapuraM prApya sUrIzvarasya vandanaM vidhAya savinaya mAlapuranagarAlaM karaNAya bhUyo bhUyaH prArthanAmakarot / sUrirapi bhAvilAmaM manyamAno mAlapurAbhimukhaM pratasthe / sUrirAjasyAgamanaM vijJAya navalakSaparimitadravyavyayenAsalo mahAmahotsavasahitamasya nagarapravezaM kArayAmAsa / kAnabarAvaprabhRtInAM saMghasthAnAM zrAvakANAmAgrahamabhivIkSya tatraiva caturmAso vihitaH / zrAsalazcAtmanaM dhanya manyamAno bhanyasamArohapuraHsaraM zrIbhagavatIsUtravAcanAmahotsavamAreme / jJAnArcane saMprAptadravyeNa pranthAn lekha. yitvA jJAnakoze'sthApayat / pratidinaM sUrIzvarasya vyAkhyAnaM zRNvato rAvakAnaDasyehazI bhakti tA yayA svakAryANi vihAya niyatasamaye tanmayo bhUtvA vyAkhyAnamazRNot / tataH svagurorvAmamArgAnusAriNaH svecchAcArayutAM lIlA smRtvA taddhAnnivRtya jinadharmamaGgocakAra / vyatIte caturmAse zatruJjayayAtrArtha saMgha sUreranumatyA'salo niSkAsayAmAsa / zatrujaye mahAmahotsavaM dhvajAropaNapUjAprabhAvanAdIni karmANi samApya svanagara prati nyavartata / tatra cAbhinava jinAlayapratiSThAkAryArambhamakarot / evamasau gRhasthAzramopayuktAni dharmakAyANi kRtvA svajyeSThaputraM polAkaM gRhavyavahArakAryabhAravahanocita vidhAya zubhe muhUrte dvicatvAriMzatsaMkhyAkairjanaiH sAI dIkSito'bhUt / tataH paraM tasya jJAnakalazamuniriti prasiddhirAsIt / svasya kuzAprabuddhibalenAlpenaiva samayenAsau vividhabhASAvizAradaH zAstragUDharahasyamarmako vipazcidvareNyo babhava / tapaHsAdhanakavatastapasvinAM mUrdhanyadhanyo'sau svayazo digantavitatamakarot / tapaHprabhAvotpannAlaukikajJAnazaktiH krameNA'bhiprahapuraHsaraM tapastaptuM prayatna cakAra / tathAhi 1 ekadA raktavastrAlaGkatA kAcit saubhAgyavatI vanitA me bhartsanapUrvakaM bhikSA dAsyati tadaiva pAraNAM vidhAsthAmItyabhiprahamakArSIt / caturvizatidinAnantaramasyAyamabhiprahaH phalitaH / 2 ghanaghaTAcchAditaM nabhomaNDalamAlokyaiva me pAraNA bhaviSyatItyAkArako'bhiprahaH paJcacatvAriMzadivasAnantaraM saphalo babhUva / 3 bhUmipatiH svayameva mAM pAraNAvidhi nirvatayeta tadaivA'yamabhiprahaH saMpUrNo bhavediti so'pi pazcacatvAriMzadinaiH sphliibhuutH| 4 abhinavapANigrahaNavidhimaGgalapranthibandhanau jAyApatI pAraNAM me saMpAdayetAM tadA me'bhiprahaH phaliSyatIti so'pi SoDazabhirdivasaiH phalito'bhUt / / evaMvidhairvividhairabhi haiH zarIrakAyatA prApya zANollikhitamaNiriva vAhyAbhyantarazuddhimAn sarvajaganmaeDalaM camaccakAra / aNimAyaizvarasAdhAraNamahAmahimazAlI tApasavratAnAM caramAM sImAmavApa / kiM duSkara tapasvinAm ! / yenA'sya tapaHprabhAvavazIbhUtA devA devyazca sadevAsya sannidhiM sthitAstadabhilaSitapUraNArthabratodyatA ivAbhavan / anyeSAM bauddhamatAnuyAyinAM vAmAcAraratAnAJca kiM vaktavyam / te tu tadIyAbhidhAnazravaNamAtreNAkutobhayaM sthaanmvlokyaamaasuH| kAlAntera balAhakagotrIyeNa lAlAzAhenAnuSThite mahAmahotsava upakezapure mahAvIramandire zrIdevaguptasUriNA svapaTTe pratiSThApitaH / sampradAyaparamparAnusAreNAsya zrIsiddhasUrItyabhidhAnaparivartanaM kRtam / / athAsAvAsAdya sUripadaM pUrvAcAryANAmAdezamanupAlayan medapAdasaurASTrakacchasindhapaJcAlakuNAlalATakokaNAvantikAzaurasenamatsyAdiSu dezeSu svatapaHprabhAvotpannadinyatejasA sarvAn darzanamAtreNaiva dharmAcaraNasamavAnakarota / sarvatra vadIyA vijayavaijayantI samutsasarpa / jinasiddhAntasUryodayaH sarvAna dikha svakIyadharmApA Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 66 ] raNamayUkhamAlA prasArayAmAsa / asya zAsanakAle caityavAsinAM sAdhUnAM dhArmikI vRttiH zithilitaprAyA'sIt / yena pracArakAryamastaprAyaM lokAzcotsAhahInA babhUvuH / evaM satyapi zaithilye mitho virodhAbhAvAddharmAddhAraH kartu suzaka prAsIt / sUrIzvaraH sUkSmavicAreNa tAn sarvAn yatra tatropadezena dharmapracArakAryaniratAn vidhAya sarveSu dezeSu sampreSya jinadharmakarmazathilya dUrIcakAra / yato labdhAvakAzA bauddhA vAmamArgAnusAriNazca sAdhavo hatAzA babhUvuH / abhakSyabhakSaNapravRttAn janAnahiMsAdharmasya rahasyaM paramasukhasampAdakatvaJca jJApayitvA jinadharmAcaraNazIlAn vyadhatta / ekadA svIyaviharaNakrameNAsau prISmatau~ sindhaprAntasya kasmiMzcid prAme smaagtH| zrAtmazAntimanubhavitumasI nAsAmanyastavilocano dhyAnAvasthAyAM sthitaH / alpasamayAnantaramevAsya surAsuravihitA vividhA upasargA abhUvan / sa ca duHviSahAnapi tAn zAntacetasopekSitAn cakAra / ante tasya dhIravRttitAM vilokya santuSTo devo varaM brahIti kathayAmAsa / tenAnukto'pi vijayalakSmImavazyaM bhavAn prApsyatItyuvA devo'ntarhitaH tataH paraM prAptavaraprasAda prAcAryavaryaH sarvatra bhUmaNDale'pratihatagatirvIraH sainika iva dharmapracArAya babhrAma | ___evaM jinadharmasya sArvatrikI vRddhi vidhAya yogabalena nijamRtyukAlamAsannaM jJAtvA sarvalakSaNalakSaNyaM ratnamunimupAdhyApadabhUSitamAdityanAgagotrIyeNa pArakhazAkhIyena saravaNazAhenAnuSThite mahotsave svapaTTe saMsthApya kakasUrItyabhidheyaM vidhAya ca divamagamat suuriishvrH|| vi0 saM0 660 taH] 36 prAcAryaH zrIkakkasUriH / (aSTamaH) vi0 saM0 680] - zrIsiddhasUripaTTa bAlabrahmacArI paNDitamaNDalAlaGkArabhUtaH sarvaguNagaNAlaGkato'sAdhAraNalokottaracamatkAracintAmaNiH zrIkakkasUrirala zcakAra / aso padmAvatInagaranivAsI taptabhaTTagotrIyazvAsIt / pitA'sya vANijyavicakSaNo nyAyopArjitasampatsamanvito lakSmaNazAho, mAtA ca dharmakarmaniratA sarayUdevI / umAvimo prabhUtadravye vidyamAne'pi santatyabhAvena paramaduHkhitau kAlamatyavAhayatAm / ekadA bhRzamudvignA sA'STAkhyaM tapo'GgIkRtya kuladevyAH saccAyikAyAH smaraNamakArSIt / tRtIyopavAsAvasAne svapne sametya saccAyikA tAmavAdIt kalyANini ! putraste bhaviSyatyeva kintu paJcadazavarSIyo'sau dIkSAM prahiNyatItyuktvA'dRzyatAmayAsIt / sA ca patipArzvamAgatya svapnavRttaM taM nyavedayat / so'pi devIkapAmanumAnya paramAnandasandohamagno babhUva / atha sA sakalamaGgalAdhArabhataM garbhamadhatta / sa ca tadIyAmabhilASAM vividhavastuviSayiNI sarvatobhAvena pupoSa / sampUrNe ca samaye prAcI jagatkalyANanidhAnaM ravimaNDalamiva sukumAraM kumAramasUta / jinAlaye ca paramabhaktisamanvitena tenASTAhnikAmahotsavo vihitaH / dInebhyA bahu dhanaM dattam / sAdhavaH sAdhvyazca sammAnitAH / vasya ca prApta nAmakaraNasamaya khemAzAheti nAmakaraNaM kRtam / bAlye mAtApitroranukaraNazIlo'sau dharmAcaraNe zanaiH zanaiH kRtapravRttirbabhUva / saptavarSIyaH sa mAtrA saha pratikramaNArthamupAzrayaM gacchantyA tayA gacchan dvAre sthitaH sAcyA kriyamANaM pratikramaNavidhi zrutvA nisargataH kuzAprabuddhiH kaNTe'karot / tataH parasmin divasevRSTe ranavaratvaM dRSTA sA tadIyA jananI pratikramaNacintAkulA'bhavattadA tenoktam-ahaM tvAM pratikramaNaM kArayiSyAmi mA khedamavAnahIti / tathaiva tena pratikramaNavidhiH sampAditaH / sA cAzcaryayutamAnasA dvitIyasmin divasa sAvyopAlabdhA putrakRtapratikramaNavRttAntaM nyavedayat / sAthvI ca tadIyAlaukikazemukhIprabhAvana lakSya muditAntaraGgA svagurave rAjakuzalamunaye nyavedayat / so'pi bAlasya buddhiprabhAvaM zrutvA'zcaryasamanvito babhUva / kadAcidasya pitA rAjakuzalamu. nivaMdanAya praap| sa ca bAlakaM ta kathayAmAsa vatsa! jAnAsi pratikramaNavidhim ? / tena ca caTulavRttinA tatkSaNameva pratikramaNamuktam / asya pitA khalvevaM nAjAnAt / gurusvaM nyavedayat-lakSmaNa ! bAlo'sau dIkSitaH syAttadA paramabhAgyavAn bhavediti / bhagavan ! mamApyevameva pratibhAvotyuktvA vandanaM vidhAya gRhamayAsIt / prasaMgavazAtsa Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [7] munikathita bhAryAthai savistara nivedayAmAsa / sA ca saMsArasukhAbhilASiNI maTityeva vivAho'sya kartavyo yena na gRhNIyAdaso dIkSAmiti patimuvAca / lakSmaNena proktam antu kintvasau kimicchatIti prathamaM jJAtavyam / evaM mitho vivadamAnayoH kAlo vyatItaH tata paraM 629 varSe durbhikSamabhavat kintu sAmAnyarUpaM tadativAhi yena kenApi prakAreNa jnaiH| tathApi 630 varSe nikhilaprANighasmara ekapada eva jagad prasituM tatparo bhayAnako duSkAlaH papAta / tatra navavarSavayaskaH karuNAIcetAH khemAzAhaH pitaraM dravyasyAyameva samucitastyAgasamaya ityuvAca / putrasyehazIM bhavyA janahitapravaNAM bhAvanAM dRSTvA sa ca tathaiva vyayamakArSIt / evaM so'pi kAlaH savairmahatA kaSTenAtivAhitaH / prApte caturdaze varSe'sya pANipIDanavidhaye janakajananyomithaH prAdugasa vivAdaH / asminneva samaye bhagavataH zrIkakkasUrerAgamanaM jAtam / mavyasvAgatena sUrerAgamanamahotsavaH zrAvakaiH kRtaH / tataH paraM vyAkhyAnasamaye suriNA saMsaraNazIlAnAM saMsAriNAM viSayopabhogena nirayamAtraphala ke jIvanam / e sarvathA sazAstraM saMsAraniHsAratA prtipaaditaa| tataH sUkSmadRSTayA vicAryamANe dIkSAgrahaNapUrvamAtmakalyANamArgAnusaraNameva varamiti sarvAn bhAvukAna bodhayAmAsa / sa khemAzAhaH prathamata eva prAptavairAgyaH sUrIzvaropadezAmRtarasAsvAdalubdhaH pitarau vibodhya tAbhyAAM kRtAbhyanujJa zrAtmanA saha triMzatsaMkhyakairbhAvukaiH saha dIkSAmAhIta / dikSAmahotsave lakSanavakaM dhanamupayuktamavaziSTaM puNyakSetre vyayIkRtam / anantaramasyAbhidheyaM dayAratna. muniriti sArthakameva kRtaM sUriNA / brahmacaryaprabhAvavidyotitaziSyamaNDalo'sau krameNa vyAkaraNanyAyAdIni zAstrAeyadhItya sarvAtizAyitejA babhava / asyAsAdhAraNadIptiprodbhAsitadiGamaNDalaM mukhaM sarvajanAnAM nayaneSu hRdayeSu ca sthAnamavApa / zAstreSvakuNTritabuddhivibhavaH sarvaguNasaMpanna iti kRtvA sUriNA nAgapuranagare svapaTTe pratiSThApitaH kakasUrIti naamnaa| - athA'cAryapadAvAptisamayAdArabhya vividhaprAnteSu paryaTana sampAdalakSa ajamera) nAmni prAnte vihAraM kRtvA zAkambharImAjagAma / tatra dharmarucisaMvardhakaM vyAkhyAnamadAt / yena tatratyo rAjA geMdArAvo'mAtyavarazca jesalo'nye ca jinadharmasyaudArya pUrNAnsiddhAntAn dRSTvA jinadharme'dhikarucayo'bhavan / vyAkhyAne SaDdarzanasArazcAdvitIyAMDityena varNayitvA sarvAn svadharmarucirucirahRdayAna vyadhatta / asya kAlanirUpaNAtmavAdakarmavAdakriyAvAdAdayo vividhA janamanomodakA viSayAH sthAnamalabhanta vyAkhyAne / ataH sUrIzvara prabhAvasamAsAditadharmAcaraNavRttirasau geMdArAvo jIvahiMsAvidhAyakAkheTakAdInAM kRtyAnAM pratyAkhyAnaM sUrIzvarasAkSipUrvakamakarot / geMdArAvapramukhasya zrIsaMghasyAprahAtizayaM dRSTvA tatraiva caturmAsAvasthAnaM pratyapAta / caturmAse DiDUgotrIyeNa sAlagazAhena paJcamAGgasya zrIbhagavatI. sUtrasya vAcanAmahotsava zrArabdhaH / prabhUtadravyavyayenApUrvo lAbhaH sarvairapi labdhaH / zrAcAryeNApi saSAM dharmarucimavalokya vividhopadezaprasaGgapuraHsaraM sUtravAcanAkArya samApitam / zrAtmakalyANecchayA geMdArAvaprabhRtibhiH katipayairbhAvukairjinadharmaH svIkRtaH / samApte caturmAsavate sUrIzvaro medapATa-matsya-saurASTra-kaccha-paJcAla-budela. khaNDAdiSu prAnteSu ziSyamaNDalIsamanvita AcArge dharucirlokAnAmabhivardhayAmAsa / bahUnAM devAlayAnA jIrNoddhAro, nUtanAnAM pratiSThApanaM, dharmAbhiruciriti tritayaprayojanenAcAryatvaM sArthakaM vyadhatta / ____ ekAdA vihArakrameNAsau sUrIzvara upakezapuramAyayo / tatrAsAtAvedanIyakarmodayAt zarIre dAhavedanA prAdurbabhava / ato nijamRtyukAlaM vijJAya coraDiyAzAkhodbhavasya bherAzrAvakasya mahotsavapUrvakaM vimalaprabhamunaye sUripadaM dadau / paramparAnusAreNAsya zrIdevaguptasUririti nAma parivartitam / samAdhyanazanavratAcaraNapUrvakaM sapta - dinAnyatikramya kSaNabhaGguraM dehamutsRjya zrIkakkasUriH svargamagacchat / / vi0 saM0680 taH] 4. prAcAryaH zrIdevaguptasUriH (aSTamaH) vi0 saM0 724 pa.] zrIkakasUripaTTe nyAyavyAkaraNASTamahAnimittAdizAstrapAraGgataH pravarapANDityapratibhAsaMpanno jinadharma Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 1 pracArakAryakuzala zcAritracitrIkRtajaganmaNDala: paramaprabhAvakaH zrIdevaguptasUri: samAyAtaH / asau ca nAnAvidha. tarulatAkusumapalastabakopazobhitodyAnavATikAprAsAdapaDitaparizabhitA dhndhaanysmRddhismpnn| nAradapurImuvAsa / pitA'sya sucantigotrIyo draviNanidhirmahAparivAro vANijyakarmanipuNo dharmamayaikajIvano bIjAzAhaH / mAtA ca prmdhrmpraaynnaavrjuudevii| tayoH putraH punaDo'tIva bhAgyavAn dharmakarmamarmajJazcAsIt / bAlyAvasthAyAmasau sarasvatIkRpAparipUrNo vyAvahArikadhArmikavidyAsu vaicakSaNyaM prApa | svargIyAnapi so'tyazeta / gurUpadiSTamasI cAyaskAnta iva zIghrameva buddha thArUDhamakaro / gururapi sarvApekSayA tasminnatisnihyati sma / avandhyayanazcAsIt sa AcAryaH zikSApradAne / ata evoktam pravandhyayatnAzca babhaburaca te kriyA hi vastUpahitA prasIdati / atha zrIkakkasUrirdharmopadezArtha nAradapurImalaMcakAra / nagaraSTinA devalazAhena sapAdalakSadravyopayogena nagarapravezamahotsavo vihitaH / sUrizca manuSyadehasya kSaNikatvaM mayaktikaM pratyapAdayad vyAkhyAne / tathAhizrAvakAH ! yadarthameva bhavanta ApAtamAtrAmye saMsAre'hamahamikayA pravRtiM kurvanti tadinameva zarIraM jala budvada vAticaJcalam / anityAni zarIgaNi vibhavo naiva zAzvataH / tasmAtsarvamidaM vyarthamveti matvA'tmakalyANasAdha. nodyatA bhavantu bh-yaaH| yadvibhavAdyartha sarvatra sameSAM pravRttiSTacarA tadapyazAzvatamiti jAnanto'pi janAstatrAsaktA mudhaiva jIvanaM yApayantItyatra dRSTAntarUpeNocyate yathA-kasmizcinnagare kazcid bhUpatI rAjyamazAsat / tasya sUnU gajyalobhAkRSTaH pitaraM hantumiyeSa / rAjJA cedaM guptacarasakAzAdavagatam / atropAyaH kazcid vicintyo yena na me maraNaM na ca rAjyacyatiH syAmiti matvA kaMcidamAtyavaramAhUya sarva vRttAntaM nyavedayattasma / tena vicAryoktama-deva ! pratistambhamaSTAvevaM zatAdhikASTaparimitastambhayukta prAsAda upaveSTavyaM tatra tena rAjakumAreNa sarve te stambhA vijetavyA ekamapyasau parAjayeta tadA prathamata eva taM khelanIyam / IdRzI vyavasthA bhavata eva lAbhAya tasya cAniSThAya bodhAya ca bhaviSyati / rAmA ca tadaGgIkRtya rAjasabhAyAM sarvajanasamakSamAha putram / vatsa ! yadi te rAjyamabhipretaM tadASTakoNasahitazatAdhikASTaparimitAH prAsAdasya stambhAstvayA sarve eva vijetavyAH / ekenApi tvaM parAjitaH syAstadA punaH khelanaM dyatasya kAryam / mUDhabuddhinAnenedaM na vicAritaM yadevaM kRtvA rAjyaprAptiH suzakA daHzakA veti / anenedaM jJAyata eva kSaNikalAbhasantaSTA jIvA Atmano'mUlyameva jIvanaM vyarthameva yApayanti / ante ca daHkhitAH santaH pazcAttApayatA bhavanti / ata zrAtmakalyANasA kAlasyApekSA vidyate / tata evoktama zvaHkAryamadya kurvIta pUrvAhne cAparAhnikam / na hi pratIkSate mRtyuH kRtamasya na vA kRtam / / evaM sUrIzvarasya vyAkhyAnakusumasaurabha janamaNDalaprazaMsAmArutasarUcAlitaM sarvatra nagaraM vyApnot / yato madhukarA iva zrotAraH svayamevapuSparasamivopadezaM prahItumicchavaH samAgacchana , nAtra preraNApekSA'sIt / uktaJca santaH svataH prakAzante guNA na parato nRNAm / Amodo na hi kasyAH zapathena vibhAvyate / zrAcAryavaryasya vyAkhyAnaM zrutvA punaDastatkSaNAdeva viraktirAgarabjitasvAnto'bhavat / pitarAvAmantrya SoDazasaMkhyakairbhAvukaiH saha dIkSito babhava / dIkSAnantaramasya vimalaprabheti nAmaparivartanaM kRtam / guroH pArzva0 vinayapUrvakamAgamAbhyAsaM vidhAya sarvaviSayeSvasAdhAraNapANDityavaidagdhyavirAjito viduSAM samAje'presaro babhUva / upakezapure zrIdevaguprasUrIti nAmnA paTTapadaM bhuussyaamaas| athAcAryavarya upakezapurAnnirgatya mANDavyapurazaGkhapurAsikAdurgamugdhapurakhaTakumpanagaranAgapurapAlihakA purAdi marudharaprAntastheSu prAmanagareSu viharaNena dhArmikI bhAvanAmupadezA mRtena saMvardhayan caturmAsaM candrAvatyAmanIcakAra / tatra tyA bhAvukA zrAtmAnaM dhanyaM manyamAnAH kSaNo'pi durlabha iti kRtvA tadIyavyAkhyAnalAbha paramaprAptavyalAbhamamanyanta / caturmAsAnantaraM prAgvaTavaMzIyena roDAzAhena sUrerabhyanujJAM prApya tasyaivAbhyakSatve Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [) zatrukhavayAtrAyai saMgho niSkAsitaH / tatra yAtrAM vidhAya sUrIzvaraH saurASTraprAnte dharmopadezenAhiMsAdharme'bhyadhikAM janamanobhAvanAM vizadIkRtya sindhaprAntamAyayo / ekadA vihArakAle bhayaGkaramaraNyaM gacchatA sUriNA mArge vanAdhipena vyAgheNa sahAjAyuddhaM dRSTam / kutUhalAkrAntacetA asau kabcita kAlaM tatraiva sthitaH / itazcAzvArUDhAH saharUlAdhikAH paJcAlaprAntIyAH kSatriyavaMzIyAH sainikA api mlacchAkramaNabhayAdAyayustatra / te sarve ca yogirAja sUrIzvaraM vIkSya vandanavyavahAreNAnukrameNa tasya pArzvamupasthitAH / sarvapramukhasainikamukhamaNDale kSatriyocitabhAvanAmAlakSyaite jijJAsavaH zrotA. razca santIti matvA sUristAnavAdI-AryAH ! dharmazAstraM zrotumicchanti bhavantaH 1 te ca sarve sahasaiva bAda. mityuktvA dharmatatvajijJAsayA tadIyavivecanAya sUrimabhyarthayAmAsuH / sUriNApyavasarocitaM dharmatatvaM vivecitam / yathA calA lakSmIzvalAH prANAzcale jIvitayauvane / calAcale ca saMsAre dharma eko hi nizcalaH // dharmaH zarma paratra ceha ca nRNAM dharmo'ndhakAre raviH / sarvApattizamakSamaH sumanasAM dharmAbhidhAno nidhiH / dhamoM bandhuravAndhavaH pRthupathe dharmaH suhRnnizcalaH / saMsArorumarusthale surataru styeva dharmAtparaH // dharmo duHkhadAnalasya jaladaH, saukhyaikacintAmaNiH / dharmaH zokamahoragasya garuDo, dharmo vipannAzakaH // dharmaH prauDhapadapradarzanapaTurdharmo'dvitIyaH sakhA / dharmo janmajarAmRtikSayakaro dharmo hi mokSapradaH // ___ ayi mAnyAH ! maitrIdharmamuddizya bhahAbhArate'pyuktam na tatparasya sandadhyAt pratikUlaM yadAtmanaH / eSaH saMkSepato dharmo kAmAdanyaH pravartate // iti vizadadharmasvarUpaM jinadharmasya ca vaiziSTayamAcAryeNa varNitam / taiH sabaireva dharmasvarUpaM tatvato jJAtvA jinadharmaH svIkRtaH ! tataH senAdhipati rAvagosalaM sUristasminnevAraNyasthAne navanagara nirmANArtha saMkSiptasUcanAmakarot / tataH sUrIzvarasyopadezAttena sarvavighnopazAntaye bhagavataH pArzvanAthasyArabdho jinAlayaH / kriyamANe ca tadartha bhakhanane'kSayo nidhiniHsasAra / tato'sau taM siddhapuruSaM manvAna AcAryavaye muhuH prazazaMsa / paJcAlaprAntIyasya rAvagosalasya nAmasadRzaM tannagarasthApi gosalapureti nAma kRtam / ___ gosalapurAdhIzasya gosalasya caturdazasvAtmajeSvaSTau putrA gosalapuraM nyavAtsuH / te ca AsalaH pAsalo dezalaH khumAno rAmapAlo bhImaH khaMgAraH sAGgaNAkhyA Asan / __punarekadA'cAryo devaguptasUriranukrameNa viharan gosalapuramagamat / gosalapurAdhizasyAdaramanumAnya tatraiva cAturmAsikI sthitiM cakre / pUrvasmin kAle saMskArarUpeNa sthApitAM dharmabhAvanA vyAkhyAnaparamparayAsmin saMprApte samaye pallavitAmakarodAcAryaH / caturmAsAnantaraM gosalena nirmApitasya jinAlayasya pratiSThAvidhiH sUrereva varadahastena sampAditaH / tataH zatruJjayayAtrAyai saMghaniSkAsanamapi nizcitaM sarvaiH / sarve ca dUrasthAH samIpasthA bhAvukAH saprazrayamAmantritAH / tataH zubha muhUrte gosarasya saMghapatitve sUrIzvarasyAdhyakSatve ca saMghaH zatruzcayamabhipratasthe / 13 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 10 ] krameNa tatra gatvA dhvajAropaNapUjAprabhAvanAdikaM vRtvA yAtrAjanitapuNyarAziM saMgRhya pratininavRtya gosalapura. mAgacchat / sUrIzvarastu tatraivAtmadhyAnArtha nyavAtsIt / kAlAntare'pareNa saMghena saha vIraparamparAgatasAdhavo'pi pAtakararAziprakSAlanasamarthaM zrIzatrujayamAjagmuH / yadA tairdevaguptasUraH samavasaraNaM jJAtaM tadA satvarameva te vandanArtha tatsamIpamIyuH / sUrIzvareNa jinazAsanasya vartamAnakAlInA sthitirvarNitA / tadvAreNa te ca kartavyAbhimukhAH kRtAH sAdhavaH |suureaarmikN samayocitaJca vaktavyaM jJAtvA dharmapracArAya teSAM hRdaye nUtanaM caitanyamAgatamivAlakSyata / apareAste sUriNA saha paramasaujanyAkRSTacetasaH sAdhava zrAdinAthadarzanArtha parvatasyoparibhAge gamanamakArSuH / ___ bhagavata AdinAthasya darzanaM vidhAya devaguptasUriH saurASTradeze sarvatra viharaNena dharmAbhyudayaM vidhAya kokaNapradeze devapaTTananagare caturmAsamakarot / caturmAsAdanantaraM trayodazabhirbhAvukairdIkSA gRhItA / abhinavajinAlaya. pratiSThApi tatra vihitA / tato dakSiNaprAnte viharan vidarbhadezasthaM bAlApuranagaramayAsIt / tatrApi sUrarupadezena paramazraddhAlubhirekAdazabhiH zrAvakairdIkSA gRhItA / evaM jinAgamarahasyavettA'sau sUrIzvaro mahArASTraprAnte viharannaSTAviMzatisaMkhyakAn janAn svadharmopAsakAn vidhAya dIkSayAmAsa / paJcabhiH kSapaNakamunibhirapi zvetAmbarIyA dIkSA gRhiitaa| ekadA sUriNA zatruJjayamAhAtmyamupavaNitam / tannagarAmAtyo raghuvIraH zatruJjayayAtrAyai saMghAyojanA yodyato babhUva / krameNa zubhe muhUrte zatatrayaparimitaiH zvetAmbaramunibhiH paJcaviMzatyadhikaikazataparimitairdigambarIyaiH sAdhubhiH paJcaviMzatisahasrAdhikaiH zrAddhaiH saha zatrujayayAtrArtha saMpratasthe / saMgharatvanukrameNa nIlamarakatapadmarAgAdibhI ratnaiH pUjAM devamUrtInAM vidhAya tIrthayAtrAjanyasukRtarAziM saMgRhya parAvRttya svasthAnamApa / sUristu kheTakapurastambhanatI. rthAdiSu prAnteSu viharan bharucanagare cAturmAsikI sthitiM kRtvA'sAdhAraNapANDityavalena samadhikAM dharmaruciM lokAnAmabhivardhayan-avantikAmANDavyagaDhamahendrapuraratnapugadiSu prAmanagareSu dharmapracAraM vidhAya citrakUTa yayau / tatra caturmAsakAle balAhakagotrIyaH zrAvakaziromaNidevagurucaraNasarojacaJcarIkaH paJcaparameSThimahAmantrasmArakaH zrAddhaguNasaMpanno nirmanthakopAsako durgAzAho mahAmahotsavapUrvakaM zrIbhagavatIsUtravAcanAmakArayannavalakSapa. rimitenadravyeNa payAmAsa jJAnArcanAgatadravyeNa jJAnabhaNDAraprabhRtIni jJAnapracArasAdhanAni sthApayAmAsa / caturmAsA. nantaraM saptabhirmumukSubhirgRhItA'tmakalyANasAdhikA bhagavatI dIkSA / tato medapATaprAntasthaprAmanagareSu dharmodyamaM vidhAya surinAgapuraM bhaSayAmAsa / tatra catuHzatasaMkhyakairvimithyAtvaM hitvA jinadharmo'GgIkRtaH / tataH krameNopaphezapuramAgataH / tatratye saMghe parasparaM manomAlinyamAsIt / kintu sarIzvarasyopadezena tyaktavidveSabhAvanaH sa mithaH sa hArdena vyavahAramakArSIt saMghaH / caturmAsAnantaraM coraDIyAzAkhIyasyAtmAtyasyAtmajaH karaNaH SaNmAsavivAhitAM patnI hitvA sUripAzrva dIkSodyato vabhava / ekatriMzatparimitermumukSubhirmuktimArgasAdhikA dIkSAmagRhNAt / tataH kumaTagotrIyeNa devAzAhena nirmApitasya bhagavataH pArzvanAthasya pratimA pratiSThApitA / tato viharan sUriH svajanmabhUmi nAradapuramalaJcakAra / zrIsaMghasyotsAhavardhanAthai tatraiva caturmAso vihitH|| caramasamaye yogavidyayA svanidhanasamayaM jJAtvA devosaccAyikApradattasUcanAmanumAnya nAradapurIyeNa gvaTavaMzIyena DAbarazAhena samanuSThite mahotsave candrazekharamunaye sUripadamarpayAmAsa / zrIsiddhasUrIti nAmnaH parivartanaM vihitam / svayaM ca tyaktAhAraH samAdhipUrvakamekAdaza dinAnyativAhya divamagacchat / vi0 saM0 724 taH] 41- prAcAryaH shriisiddhsuuriH| (aSTamaH) vi0 saM0 778 pa.] zrIdevaguptasUripaTTapadaM vividhaprANivighnanivArako nyAyavyAkaraNasAhityapArAvArapArago mahAzAsanaprabhAvakaH surAsurasevitacaraNasarojayugalaH siddhapuruSa ivAnekaguNagaNAlakataH zrIsiddhasUriralaJcakAra / asrAvA Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dityanAgagotrIya upakezapuravAstavyazvAsIt / pitA'syAmAtyapadavibhUSitaH saMghapatipadapratiSThito'rjunaH / mAtA ca satIsamudAyazekharIbhUtA phAgUdevI / tayorayamAtmajo'tyantatejasvI prakharapratibhAsaMpannaH karaNaH / AbAlabrahmacArI bhaviSyAmIti bhISmapratijJAnvitaH / amAtyasyArjunasyAgraheNAsya pANipIDanaM kasyacit zreSThinaH paramasaundaryasaujanyAyanekaguNavatyA kanyayA saha jAtaM kintu vijayakuMvarIvijayakuMvagaviva svapratijJAvighAtamubhAvapi na cakratuH / yato brahmacarya nAmApratihatagati sarvAtizAyi paramAtmakalyANasAdhakamutkRSTaM sAdhanam / brahmacaryabalAt zarIraparipuSTistejomedhAvardhanam duSkarasyApi kAryasya saukaryeNa sAdhanam / tatprabhAvAsAditApUrvotsAhenaihika pAralaukikaJca zreyaH saMprApyate / purA'pi bahavo munIzvarAH sarvatra prabalatarAn vAdino brahmacaryasamedhitamedhAbalena vijityAtmayazo dikSu sarvAsu prasArayAmAsuH / idamevAtmazreyasi prayuktaM brahmacarya nAma sAdhanaM kiyadupakAraka bhavediti vicArayantau tau SaNmAsaparyantamekazayyA svapantAvapi svabrahmavaryavrate dRDhaparikarAvAstAm / karaNakRto. padezabalAdasya bhAryA'nena saha dIkSodyatA bbhuuv|| ___ ita paramapuNyodayAjjAtyuddhArako jinagaditayamaniyamaniSTho dharmAcAryo devaguptasUrirupakezapuramAjagAma / sUrIzvareNa vyAkhyAnebrahmacaryamAhAtmyaM vivecitam / tadAkarNya karaNo bhAryayA saha pitarAvApRcchyaikatriMzatparimitairjanaiH sArddha sUrisamIpe dIkSAmagrahIt / anantaramasyAbhidhAnaM candrazekhareti parivartitam / asau caturdazavarSaparyantaM gurukule'dhIyAna ekAdazAGgopAGgAdIni jinAgamatattvAni sAhityAdIni ca zAstrANi kaNDa sthAnyakarot / prasannamanAH sUrIzvara upAdhyAyapadApaNena taM bhUSayAmAsa / tataH paramapi sUrisamIpAvasthAnenAnubhavajJAnajanyAdvitIyapratibhAsamanvita bhAgamadhurandharo'nekAntavAdapracArako jAtaH / siddhAcalaparvatasya pavitratIrthasthale svanidhana. samayaM parilakSya devaguptasUriNA'sau siddhasUrinAmnA pratiSThApitaH sUripade / siddhasUriH zatrulayaparvatAnnirgatyetastato viharan bhRgukacchapuramAyayo / tatra dhanadhAnyasamRddhisampanno dhanAdhipa iva mukundanAmA zreSThI prativasati sma / aparimitadhane vidyamAne'pi santatyabhAvAd dhanarAzirasya duHkhotpAdanAyaivAsIt / aputrasya sarveSu vantuSu vidyamAneSvapi na tasya santoSAya kiJcid bhavati / ata evocyate dhig jIvitaM prajAhInaM dhig gRhaM ca prajAM vinA / dhig dhanaM cAnapatyasya dhik kulaM santatiM vinA / / sa ca sUrIzvaraprazaMsAM janazrutiparamparAto'trabudhyApatyalAbhAzayA mantrayantratantravicakSaNasya sureH samIpamagamat / pAdavandanaM vidhAya vinItabhAvenAsau tasmai svagRhasthAzramajIvanetivRttaM sakalaM nivedayAmAsa / sUrirapi tatsarvameva zrutvA "baliSThA karmaNo gatiH" prArabdhakarma balavan munayo vadantItyAdibhirnItivacanaistaM samAzvAsayat / bhogalipsayA saMsArasukhAsaktiH paramArthataH prANinAM dukhAyaivopakalpate / sAMsArikA hi viSayAH zraddhayA vipralabdhAraH priya vipriyakAriNaH / sudustyajAstyajanto'pi, kAmAH kaSTA hi zatravaH / / evaM sayuktikamupadiSTo mithyAgrahaprahonmocito jinadharmasya paramopAsako bhakto'bhavat / vyatIte hi kiyati kAle doganduko deva ivAnupamalAvaNyapujaH sukumAraprakRtiH suruciramUrtiH suto janma lebhe / ata eva tasya jinadharmopari savizeSA bhaktiravarghata / ayaM khalu sUrarevopakAra iti manvAnaH sa muhurmuhustaM paramabhaktyAprazazaMsa / kaTAkSakaTAkSitakaluSitacittavRttayo vedadharmAnuyAyinazca brAhmaNA lajjAbharanatAnanA abhUvan / Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [12] 'atha samadhikAnandasandohasantuSTAntaraGgo'so, mukundaH sUrIzvarasya sthAna paramparayA jJAtvA bhRgukacchamalakartumAhvAnapatrikayA saha bhRtyAn prAhiNot / AjJApAla kAzca bhRtyAstatra gatvA mukundasandiSThaM nivedayAmAsuH / zraddhAbhaktisamanvitamidaM saMdiSTaM samAkAcAryastAnavocat-vakAH ! candrAvatIcaturmAsAnantara. mupakezapurasthasya bhagavato mahAvIrasya yAtrAbhilASA me vartate'to'smin samaye tatrAgantumahaM na zaknomi / te ca sUrisaMdiSTaM manasi kRtvA svanagaraM pratyAyayuH / caturmAsAnantaramupake zapurayAtrAyai sUrIzvarasyAgamanaM vijJAya mukundenApyupAdhyAyameruprabhamuneradhyakSatve saMghaniSkAsanaM vinizcitam / sarvebhya AmantraNaM kRtvA zubhe divase saMgha upakezapuraM pratasthe / asmiMzca saMghe sahasrAdhikAH sAdhavo viMzatimahasrAdhikAzca zrAvakAH saMgatA Asan / mukundo'pyanukrameNopakezapuramAjagAma / prathamatastatrAgataM sUrIzvaraM militvA praNamya tato bhagavato mahAvIrasya darzanArcanAprabhAvanamahotsavAdikaM dhArmika kRtyamAcarat / prabhUtadhanavyayenAsAdhAraNaM puNyaganenAsAditam / pazcAdAcArya bharucapattanAgamanAya svinymbhyrthyaamaas| saziSya pAcaryo'sya prArthanAmanumAnya saMghena saha bhRgupurAbhimukhaM vihAramakarot / sUrirAja upakezapuracaturmAsAnantaraM medpaattpraantmaayyo| tatra devapaTTanapattanapArzva dazasahasrAdhikAna kSatriyAnsa svadharmamavaSodhya jinadharmAnuyAyinazcakAra / tatrato nirgatya citrakUTe caturmAsena sarvAn svadharmadRDhabhAvanAnvitAn byavatta / evamavantikAdiprAntIyacaturmAsAnantaraM mathugayAM saugatAcAryeNa saha zAstracarcA vidhAya taM parAjitya jinadharmapatAkAmullAsayAmAsa / tato bhagavataH pArzvanAthasya kalyANabhUmisparzanArtha vArANasImagamat / caturmAsazca tatraiva kRtvA tadIyaprabhAvamIrSayA'sahamAnAn brAhmaNAn parAjitya vivAde paJcAladezamatrAjIt / tatra mahatIM zramaNasabhAM kRtvA sarvebhyaH sAdhubhyaH samAgatebhyaH samayocitaM dharmapracAropadezaM davA sindhadezAbhimukhaM vihAramakArSIt / sUrIzvarasya samavasaraNena tatra dhArmikI rucijanAnAmabhUtapUrvA babhUva / asmindeze jinadharmapracAramuddizyAcAryeNa catvArazcaturmAsA (varSacatuSTayamiti yAvat ) vihitAstatra tatra dharmopadezAdinA / tataH krameNa vihAraM kurvan gosalapuramAjagAma saziSyaH / paramadhArmika Asalo mahAmahotsavapUrvakamasya nagarapravezamakArayat / tadIyAmabhyarthanAM svIkRtya tatraiva caturmAso nirNItaH / samApte ca caturmAse kAjalaprabhRtibhiH katipayairbhavyebhagavatI dIkSA gRhItA / anantaraM Damarelapura-vIrapuroccakoTAdiSu vihRtya kacchadeze bhadrAvatImAgacchat / tatra dharmapracAreNa sakaladhArmikANAM manAMsi dharmavyAkhyAnena modayitvA saurASTraprAnte zatrujayatIrthamAgatya tatra yAtrAM vidhAya zAntimanubhavituM tatraiva vasatiM ckre| __ atha kazcit kAlamuSitvA zatrukSayaM tato bhRgupuraM mRSayAmAsa / zrImukundazreSTinA navalakSaparimitA. bhirmudrAbhirasya bhavyaH svAgatavidhignuSThitaH cirAdevAsyAcAryAgamanAbhilASAdya phaliteti mahAnAnandasya viSayaH / tataH saptabhistanayaiH saha suripArzva mAgatya kRtajJatAsUcakabhAvena prArthayAmAsa bhagavan ! mamAbhilASAM purayitumahati bhavAn / sUristamavocat zreSThin ! kA te'bhilASA ? / sa cAvAdIt prAcAryavarya ! sammetazikharayAtrArtha mahAsaMghaniSkAsanarUpA svAtmanaH zrImate samarpaNarUpAzca me kAmanA pUrayiSyati pUjAcaraNa ityahamAzAse / sUrizca tamuvAca kalyANin ! samIcInaiva te'bhilASA kintvAtmazreyaHsampAdanaM paramaM prayojanaM te'vaziSyate / sUrervacaH zrutvA sa Aha-jarAjarjaritAvayavo'hamadhunA dIkSA prahItuM necchAmi / AcAryazca tadvacanaM samAkarNya tamagAdIta. . zreSThin ! pacchASite payAyA khippaM gacchanti amarabhavaNAi / jesi pio tatho saJjamo khaMtia cammaceraJca // Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [13] evaM sUrIzvaravacanaM zrutvA vicArayiSyAmyahamasminviSaye'dhuneti tamavocat / atha zrIsaMghasyAdarAtizayamAlocya tatraiva caturmAsaH kRtaH / caturmAsAnantaraM mArgazIrSamAsasyai kAdazyAM mukundasya saMghapatitve mahAn saMghaH sammetazikharayAtrAyai nirjagAma / yatra paJca sahastrasaMkhyakAH sAdhavo lakSAdhikAzca dhArmikAH saMgatA babhUvuH / sametya ca sammetazikharaM vidhAya ca pUnAprabhAvanAdhvajatoraNArpaNAdIni dhArmikANi kRtyAni, jyeSThaputrAya nakulAya saMghapatimAlAmAropya mukundo lallakallAdibhiH putrairaSTAdazabhizca bhAvukaiH sahAhatIM dIkSAmAhIt sUrIzvarapArve / saMghena saha nirgatya mathurApurImAcArya zrAjaga ma / saMghastu svapuramabhipratasthe / sUriNA ca mathurAyAmeva caturmAsaH kRtaH / vyAkhyAnena dharmarucimabhivardhayan sa medinIpuramagamat / tatra yogabalena svamRtyusamayaM vicintyopAdhyAyapadAlataM mUrtivizAlanAmAnaM muni kakkasUrIti nAma kRtvA svapaTTe samAropya svargamayAsIt / vi0 saM0 778 taH] 42-prAcAryaH zrIkakkasUriH (navamaH) vi0 saM0 837 pa0] zrIsiddhasUripaTTapadaM dvAdazatapovratArAdhako'STapravacanamAtRpAla ko'STasaMpatsamanvitaH SaTtriMzatsUriguNAlataH kalpataruriva sakalArthijanAzApUrako malayaruha iva zItalaprakRtiH sUrya iva tejasvI candra iva ruciramUrtiH zrIkakkasUriralaJcakAra / asAvAryagotrIyo gosalapuravAstavyazvAsIt / asya pitA dhArmikapravaraH sarvasaMpatsamanvito'gragaNyo bhIgadevanAmA mAtA ca vanitAjanalalAmabhUtA ramaNIguNagaNopamaNDitA seNIdevI / tayorayamAtmajaH,kajjalo dogandukadeva iva zaizavocitakrIDArataH sakalapuravAsijanamanomohakaH krameNa pitarA. viva dharmakarmAcaraNaniSThaH suzIlo. babhUva / . athaikasmin kAle prAktanapuNyapuJjapariNAmAdAcAryavaryasya siddhasUregagamanaM tatra pure jAtam / sUrIzvarasya jaganniHsAratAbodhakaM vairAgyotpAdakaM vyAkhyAnamAkaye kajjalo viraktimavApa / ekadA madhyAhnakAle'sau sUripArzvametya svasya vairAgyabhAvanAM prakaTIcakAra / sUripi yauvanaM nAma girinadIvega iva caJcalaM jIvataJcAnavaratasaJcAlyamAnagajakarNayugalabhivAnatisthiram / viSayAzcApAtaramyAH pariNAmadAruNAH sarvathA heyA eveti manudhyeNAtmakalyANaprAptaye prayatitavyam / anena prakAreNa tasya viraktibhAvanAmavardhayat / sUrIzvarasyaivaM vacaH zrutvA sa Aha sUrIzvara ! saMsArAdudvigno'haM dIkSAM vAnchAmi kintu janakAdezAbhAve dIkSAgrahaNaM bhavati na vetyatra sandeho bhavataiva dUrIkaraNIyaH / taskaravRttimAzritya vyavahAraviruddha dharmAcaraNamapi tavAnucitaM me pratibhAti / purA meghakumArajambukumAraprabhRtayo mahApuruSAH svajanakasyaikAkinaH putrA aSTavadhUkA api dIkSotkRSTabhAvanopapannamAnasAH sAMsArikAn paudvalikAnarthAn jhaTiti tyattavA pitarAvApRcchaca mokSamArgAnuyAyino'bhUvan / tvaM tu vaivAhikapAzanirmukto'smin kAle / ataH pitRkRtAbhyanujJasyaiva te dIkSAstrIkaraNaM nyAyyamityavAdIdAcAryaH / asau kajalaH paramArthasAraM sUrivacanamaGgIkRtya pitarAvAmanya katipayairmumukSubhiH saha dIkSA svIca. kAra / mUrtivizAla ityabhidheyenAtra vizruto babhUva / dIkSAgrahaNAdanantaraM gurukulamuSitvA jainazAstramarmAdhyayanakuzalaH kavinisargapratibhAsamanvito'cirAdeva vipazciccakravAlasaMbhAvanIyakIrtiH sUrIzvaramaprINayat / prApta samaye medinIpure siddhasUriNA svapaTTe pratiSThApitaH / zrIkakasUrisamaye caityavAsino munayo vrataniyameSu zithilAcAriNo'bhavan / atazcandrAvatyAM teSAmutsAhavardhanAthai zramaNasabhA vihitA / sUrIzvarazca tAn svadharmapracArAya teSAM svecchAcArAdIn dUrIkartumagAdItmahAnubhAvA munayaH ! yatra tatra viharatA mayA yA hi duravasthA dRSTA sA na kadAcidapi pUrva zrutApyAsIt / dharmo hi jagataH pratiSThA, vayaJca tdiiystmbhbhuutaaH| AdhArastambhazaithilya sthirAMzarahite na tadupari sthApitaM gRhaM pratiSThita dRDhamUlaJca bhavati / sthAnaparihamAtreNAtmalAbhaM manyamAnAnAmasmadAdInAM zithilAcAratvAdodAsInyAdAtmayaza: Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 4 ] khyApanadurAzAdagdhahRdayatvAcca zAsanakAya dUramevotsArita pariNAme'smaddhAnaye bhavati / parahitamAtraniratarasmA. bhirayaM saMsAraH parityaktaH prathamamAtmakalyANamAsAdayituM kintu svazreyasyeva pramAdAstairasmAbhiH kiM nAma lbdhm| yairAcAryaiH svanAmadhanyairduHsahAH pariSahAH soDhAH , durgameSvapi sthaleSu vihAraM vidhAya dharmapracArArtha yAvajjIva mAtmakalyANaprAptipuraHsaraM mahAzAsanasamunnativihitA / tatra kimarthamasmAbhirlAghavaM vidheyam / yadi nAma na zakyeta tadabhyudayastathApi tadavanatistu naiva kartavyA / vrataniyamAdikI zuddhiH sA cAtmana: kalyANAya kalpata iti nizcitam / ato bhavanto dRDhaparikarAH svadharmAcaraNe pracAre ca saMlagnA bhavantu / tathaiva bhavatAM jIvanasya kRtArthatA / satpathe viharatAM sarvadA zreya eva bhavatIti nUnaM jAnantu / zrIkakkasUrerasAdhAraNabrahmacaryaprabhAvAjjayAvijayAmbA devyastadIyacaraNakamalasAmIpyaM kadAcidapi na tatyajuH / sa prAcArya ekadAnukrameNa vihAn kAnyakubjaprAntamagamat / tasminsamaye zrIgopAcale zrIdappabhaTTasUriMgasIt / gopAcalAdhipatiH zrAmo bappabhaTTasUriNA sArddha kakasUreH svAgatArthamabhimukhaM yayau / tataH samApte svAgata vidhau bappabhaTTasUrerAprahAddezanAmadAt sarvebhyo bhAvukebhyaH / bappabhaTTasUrirapi paraM vismayamavApa sUrIzvarasyAdvitIyadezanAdAnAt / tataH kadAcid ekAnte sukhamAsInaH kakasUrirbappabhaTTasUrimavAdIt-sUrIzvara ! adya khalu caityanivAsaniratAnAM dharma prati zaithilyaM dRSTvA na jAne kIdRzyavasthA bhaviSyati no dharmasyeti ceto madIyaM satataM tadIyavicAraparamparAvyAptaM dandahyate / yeSu dharmaH sarvathA pracArasApekSatAM gatasta eva ke 'laM svakIyasvecchA. vAdaratA dharmasya nAmApi na zRNvantaH sukhenaiva kAlaM yApayantIti mahAnayaM khedasyAvasaraH / svadharmakarmaniratAnAM yeSAmAcaraNAnusaraNatatparAH zrAvakA AtmanaH kRtArthatAM manyante ta evedAnIM svaprabhAva mithaH prakhyApayantaH pUrvAnapyAcAryAnatizerate / ye hi vimalayazovyAtadiGamaNDalAH prAtaHsmaraNIyA ramaNIyacaritracitrIkRtanikhilalokAH svadharmAya jIvanamapi nirapekSamamanyanta mAnamapi dUrIkRtya dharmAbhyudaya eva paramaM kartavyamiti dRDhaparikarA Asan te'dya caityanivAsinAM zithilaprAyAM paristhitimuddizya paratra svakIye svAnte paritapyanta iva manye / yadi teSAM zaithilyaparihArAya kazcana tIkSNa upAya AcaritaH syAttadA ta eva virodhino bhaveyuH / tato mithaH saMkSubdhe vyavahAre dhArmikANAmAzrayadAtRRNAM ca cetasi mahatI glAniH zAsanaM pratyudAsInatvaJca dhruvaM saMbhavet / evaM sati dharmapracAre protsAhakAnAmabhAvena svakAryavirodha eva pariNamet / atha cAsmAbhiraudAsInyamavalambyeta tadA vayamevAnarthapoSakAH sarvajanopahAsaviSayA anAdaraNIyavacanAH svadharmavidhAtakA bhavema / anyamatAvalambinazcA. vasaraM pratIkSamANAH sarvatobhAvenAsmaddharmAvahelanAM kRtvA svadharmasthApanapracArAbhyudayakarmasu dviguNitodyogA asmAbhireva tatra dattAvalambanAH syuH / yeneSTaprAptistu dUra AstAmanarthaprAptizca sutarAmupasthApitA syAt / ato'tra saMdigdhaprAye vastuni kaH pratikAraH samucita iti zIghrameva vivektavyamanuSTheyazcAsta iti / sarvamidaM hRdaya. nirvetApAdakaM manovyathApUrNa vRttAntaM caityavAsinAM samAkarNya zrIbappabhaTTasUrirenamavocat mAnyavara ! bhavadukta. mazeSaM tathaiva vartata ityahamapi jAnAmi saiSA paristhitirna zreyaskarIti nizcitameva / na cAtraudAsInyaM yuktam / nApi tIkSNa upaayo'pekssitH| evaM satyudAraprakRtInAM dhArmikANAmaudArya dharma saMkSubdhabhAvaM samAlocyAstamiyAt / yena svasiddhAntAnucintanaM loke sUtrAdivAcanakrameNa kriyamANo dharmapracArazca zaithilyaM gataH syAt / svamate'pyekacchedopasthApanIyamaparacchedopasthApanIyaM bhavet / cAritraparyAye'pi SaDguNikA hAnireva syAt / ante ca sarvamidaM dharmatantramaniyantritamucchinnaprAyaM ca sarvajanopahasanIyaM bhavettadetanmAbhUditi kazcana madhyamaH panthA avazyameva samAzrayaNIyo yena zanaiH zanairupAyopakrAntAste svazaithilyaM parityajyAtmanyeva svecchAgaraM nindanto vicArayantaH svadharmakarmANi punardharmapracAramA nahetukAH sarvaprayatnena sarvAsu dikSu dharmapracArAyApreritA eva vicareyuH / bhavantamatra bhUyo bhUyo'hamabhyarthaye padavazyamasmAbhirIzI dhArmikI paristhitiH kathaMcidapyupekSaNIvA na bhavet / ahama Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 5] pyatra saMpUrNa bhavate sahayogaM dAsyAmIti dRDhamatra vizvasitu bhavAn / "zreyAMsi bahuvighnAni" sa eSa sArvajaniko niyamaH / tathApi khalutna nizcitArthAdviramanti dhIrA" iti vicArya bhavatA satvarameva tadartha prayatitavyamiti / anyathA chidre SvanA bahulIbhavantIti nizcitam / atha zrIkakasUriranudinaM dharmapracArameva lakSIkRtya mAsakalpaM tatra sthiti|vidhaay lakSmaNAvatImiyAya / tatra jinadharmopAsako dharmapAlo nAma rAjA nyvaatsiit| tadIyAdaravazIkRtacetA asau caturmAsAvasthAnena dviguNitAM dharmabhAvanAM bhAvukAnAM sampAdya vaizAlIrAjagRhAdiSu prAmanagareSu viharan pATalIputramagacchat / tataH sammetazikharatIrthayAtrA vidhAya kaliGgadezamAyayo / kaliGgapattane caturmAsaM kRtvA mahArASTraprAnte vaidikadharmapracArakasya kumArilabhaTTasyAgamanaM jJAtvA tatra jagAma / kasmiMzcit pattane kumArilabhaTTena sahAcAryavaryasya zAstrArthA nizcitaH / ubhayoreva parasparajayaiSiNormadhye tulyabalatvAtsaMdigdhamAnasA vijayalakSmIH kutrApi nirbharaM padaM na cakAra / svasvasiddhAntapratipAdanamubhAbhyAM sATopaM sayuktikaM kRtam / tathApi hiMsAkarmaNi janAnAmanAsthAyAH prAkRtikatvAtsabhyaiH sa evAhiMsA dharmo vishessto'numoditH| tanmUlAzca sUrIzvarasya jinAgamasiddhAntapratiSThA sarvamAnyA babhUva / tataH sUrividarbhalATAdiSu viharan saupArapattane cAturmAsikI sthitiM cakre / sarvajanamanorama svazAstra siddhAntapratipAdakamalaukikaM vyAkhyAnaM zrutvA ko nAma mudaM nopeyAdatra / viharaNakrameNa saurASTradeze zatrubajayatIrthayAtrAM vidhAya kancit kAlaM tatraiva nyavAtsId vishrmitumsau| asminneva vizrAntikAle kacchamarudharadezasthau saMghI yAtrArthamAjagmatumtatra / tI ca svasvaprAntamAgamanenAlaMtukamAcArya nyavedayatAm / sUrirapi kiM vidheyamiti saMdihAno vicArayAmAsa / tasyAmeva nizAyAM devI saccAyikA sUradarzanArthamAgatA'bhUt / tadIyAmuktimanumAnya sa kacchadezAbhimukhaM vihAramakarota / tatra sarvatra viharato'sya caturmAso bhadrezvarapattane nizcitaH / caturmAsAnantaramatra zreSThigotrodbhavo loDhAzAhAtmajo mAsadvayAtprAk kRtodvAhAM bhAryA tyaktavA'STAdazabhirmumukSubhiH saha dIkSito babhUva / tataH sindhapacAlakurvAdiSu prAnteSu dhArmikI lokabhAvanAmuddIpayan hastinApure caturmAsAvasthitimaGgIcakAra / tatra tAtvikadArzanikaitihAsikAdiSu vividhaviSayeSu krameNa vyAkhyAnadAnena bhAvukAn santoSayAmAsa / . . A-zAGkaramatapracArako vaidikaziromaNiH zrIzaGkarAcAryo bhagavAn vaidikadharmapracArAya tasmin kAle mathurAmalaMcakAra / etatparamparayA viditvA zrIkakkasUrirapi svadharmarakSaNArtha tatraiva vihArakrameNAjagAma / milito cobhAvAcAryo / sAnandaM sabahumAnaM sAmayikI paristhiti janAnAM samIkSya svasvasiddhAntAlocanaM kRtam / bhagavatA zaMkarAcAryeNa tadA agnihotraM gavAlambhaM saMnyAsaM palapaitRkam / devarAcca sutotpattiH kalau pazca vivarjayet // iti siddhAntitam / mahatAM hi prAdurbhAvo jagatyasmin janAnAM jIvanarahasyapathadarzanAya na tu mitho virodhapradarzanena vairAnubandhAya bhavati / lekhaka:-brAhmaNadharmapracArakasya bhagavataH zrIzaMkarAvatArasya zrIzaMkarAcAryasya prAdurbhAvo malabAraprAnte kAlaTIgrAme, yudhiSThirazake 2631 tame iti zaMkaradigvijaye suspaSTametadavagamyate / anyAnyapi bahUni pramANAnyatropalabhyante / digvijaye siddhAntite tu na parAjayagandho'pi / zrImajjagadga - ruriti bhagavata uttamapadasyApi vyavahAro dUrApAsta eva syAt / ato'tra sUkSmekSikayA sudhIbhireva tatvanirNayo vidheyaH / Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 16 ] tatazcaturmAsAnantaramasAvAcAryaH karaNazAhena nirmApitasya bhagavato mahAvIrasya jinAlayasya pratiSThAkArya sampAdayAmAsa / tato nirgatyAjayapuramAyayo / dharmopadezAdibhiH sarvAn sambhAvya marudharazAkambharIhaMsAvalImedinIpuranAgapurAdiSu viharaNaM kRtvA khaTakumpanagaraM mANDavyapuraJcAlahatya caramasamaye sthiravAsamupakezapura evAha. tavAn / tatra yogavidyayA nijanidhanamAsannaM jJAtvA dhyAnasundaraM nAma munimAcAryapadasamucitaM bhAdragotrIyeNa luNAzAhena samArabdhe mahotsave svapaTTe sthApayAmAsa / tasyAbhidhAnaJca zrIdevaguptasUrIti vihitamabhUt / ante ca trayastriMzadinAni samAdhyanazanAdibhiryApayitvA paJcaparameSThimahAmantrasmaraNapUrvakaMmidaM sthUlaM zarIramutsasarja / vi0 saM0 837 taH] 43-prAcAryaH zrIdevaguptasUriH (navamaH) vi0 saM0 862 50] atha zrIkakkasUripaTTe prAtaHsmaraNIyanAma dheyaH surAsuramAnavAdibhirabhyarcanIyacaraNAravindaH prakharapratibhAsaMpanno vAdigajakezarI mahAzAsanaprabhAvakaH zrImAn devaguptasUriH smaayyo| asau pAlhikAnagarIvAstavyaH sucantigotrIyazvAsIt / asya pitA vANijyakarmakovido dharmaratiH zreSThI rANAnAmako, mAtA ca satIdharmavrataparAyaNA bhUrIdevI / yasyAM nagaryAmasI janma lebhe sA khalu vividhapaNyagaNavirAjitA nikhilajanamanoramA sakalakalAkalApinI marudharavakSaHsthalAlaMkArabhutA samadhikaM vyarAjata / etadIyavarNanaprasaMge kenacitkavinA'bhANi yat - vApIvapravihAravarNavanitA vAgmI vanaM vATikA vaidyo brAhmaNavAdivezmavibudhA vezyA vaNigvAhinA / vidyAvIravivekavittavinayo vAcaMyamA vallakI vastraM vAraNarAji vaizaravaraM caiti puraM zobhate // . ( upalabdhyamusAramapam) ___ sakalasamRddhisamanvitA nagarImadhivasato'sya zreSThino rANAzAhasya vANijyavyavahAro na kevalamatra bhArate'pi tu cIna-jApAna-jAvA-balucistAna-prabhRtiSu mahatA pramANenAsIt / vyApAro'pi mahAmUlyAnAM nIlama rakatapadmarAgAdInAM ratnajAtAnAM suvarNarajatAdInAmanyeSAmapi samapravastUnAM dainaMdinamabhivardhamAno'bhUt / prAktanajanmasukRtasamupArjitadraviNarAzirasau dhArmikeSu kRtyeSvapi tathaiva kRtAdara. svajAtIyebhyo'dhikataraM sahayogamadAt / tIrthayAtrAjanitapuNyaprAptaye'nena vAratrayaM tIrthayAtrAyai saMghaniSkAsanamapi bhavyasamAroheNa vihitamAsIt / duSkAlasamaye hyupasthite sarvavidhasAhAyyAcaraNena gAMbhIyaudAryAdiguNagaNasamalaMkRtaH svakIyaM zaradinduruciruciraM yazazcaturdikSu vitene / mahAmahimamahanIyakIrtInA yativaryANAM samAgamenAsau zuzrUSaNalAbhaM dravyalAbhAdapyadhika mamanyata / evamevAsI sukhena dinAnyatyavAhayat / paJcakoTiparimitaM dhanaM satkarmaNi nyyukt| . dineSu gacchatsu jagati vizrutakItiH paramadharmamarmavyAkhyAtA zAntiniketanastatrabhavAnAcAryavaryaH zrIkakasUriH pAlhikAnagarImAtmanA'laMkaroti sma / zrIsaMghazca samArohapuraHsaramasya sanmAnArtha mahotsavAnuSThAnamakArSIt / zreSThigotrIyeNa dayAlazAhena lakSatrayaparimitaM draviNaM viniyuktamatra / evaM satkAravidhisamarcitaH zrImadAcAryoM bhAvukebhyo hRdayaMgamA dezanAmadatta / tadanu nityakrameNa sakalajanamanomodakAnyasya vyAkhyAnAnyabhUvan / dArzanikaziromaNividvajjanavareNyastulanAtmakadRSTayA dharmatatvaprabodhakavyAkhyAnaparamparayA zrotraMn zravaNasamedhitamAnasAna vyadhatta / ekadA sUrIzvaraH saMsArasyAsAratA lakSmyAstaralatvaM kauTumbikAnAM svArthajasnyasnehasadAvaM zarIrasya kSaNabhaGgaratvamAyuSazvAsthairyamuddizya paramavairAgyaratisaMvardhanakSama vyAkhyAnamazrAvayat / yena rANAzAhasya mahanAmA tanayaH saMsAramohapAzAdAtmano muktaye vairAgyarajitamAnaso dIkSAyai dRDhaparikaro babhUva / Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttaprayatnA zrapi kauTumbikA tIvrataraviraktibhAvopapanamAnasamenaM nidhayAnivArayituM manAgapi nAzakta van / ante ca tairevAnujJAta ekAdazabhirbhAvukaiH sAI maGgalamuhUrtopayukte dine sUrIzvarakarakamalena bhagavatImagRhvAhIkSA vaikrame 799 tame hAyane phAlgune zukchatRtIyAyAma / dhyAnasundaranAmnA tadanu prasiddhimApa saH / cirakAlaM gurukulasamparkamAsAdya samadhigatanikhilAgamamarmazaH sUripadasamucitaguNagaNavidyotivavidvajjanamaNDalaH sUrIzvareNa kakkAcAryeNa vikramasya 837tame'bde svapade pratiSThApitaH / asya zrIdevaguptasUrItyAkhyA vizrutA babhUva / AcAryavaryaH zrIdevaguptasUrigurusiddhAntasaraNImanusRtya svadharmapracArahetukaM viharaNaM kurvan sindhaprAntamayAsIt / ziSyamaNDalImaNDanAyamAno'sAvekadA rAtrI mArgAbhyAzavartinaH kasyacid ghaTavRkSasyAdhastAt kRtAvasthitirbabhUva / sarve muniyo nidrAmudritanetrA abhUvan / sUrIzvarazca saMgrahaNIzAstrasya svAdhyAyamakArSIt / taTavRkSAdhiSThAyakaH kazcid yakSo nidrAvazaMgatAn munInAlocya roSAruNitanayanastasyaiva vRkSatalasyopari kRtAvasthiteH sUrIzvarasyAbhyAzamAyayau / svAdhyAye sthitasyAsya mukhakamalAn manoharAn zadvAn samAkaNyAzcaryacakitahRdayaH zithilIbhUtaroSAveza ekamanAH svAdhyAyamazRNot / svAdhyAye kriyamANaM devabhavananirmANAdikaM vRtAntamasau sAdara zrutvA paramasantuSTamAnaso yadA bhavatA madIyaM smaraNaM kariSyate tadA'vazyamahaM bhavatsamIpamevopasthito bhaviSyAmItyuktvA so'ntardadhe / tataH paraM vyatIvAyAM rajanyAM jAte ca prabhAte sUrIzvaraH ziSyagaNasamanvito viharam vIrapuramAsasAda / pathi samAgatasya kasyacinmaThAyatanasyAdhiSThAyako'sya pratirodhArtha saMcaraNamArge sarvatra sarpAnAcchAdayAmAsa / tadIyAM mantrabalazaktiM samyaganumAya sUrIzvaro yakSaM sasmAra | smaraNAntaramevopasthito'sau mayUrAnutpAdayAmAsa / te ca sarpAna caMcyA gRhItvA'kAzamudacaran / AcAryavayasyedRzaM mahAmahimazAlitvaM jJAtvA nistejaskaH sa sanyAsI kSamA yayAce / svAzrama evainamasthApayat / bhagavan ! dharmasvarUpaviSayake vicAre baukhavevAnticArvAkajainAdivividhanAmaparikalpanaM kiM hetukam ? nAmamAtravivAdADambare nimagnahRdayAH kimAramazreya prAsAdayituM samIhante utAnartham ? satyapi siddhAntajJAne dRDhatare vezaparivartanAdikaM zakyamazakyaM veti saMdigdha mAnaso'sau sUrIzvaraM papraccha / mithyAgrahanivArakaH svakalyANasAdhako nirAbAdhako dharmaH siddhAntatvena parikSAtastadA tadanukUlAcaraNenaiveSTasiddhiriti samucitamuttaramAsAdya, midhyAprahamunmucya,samyaktvaM pya ca dvAdaza bhAvakavatAnyaGgIcakAra sa sanyAsI / evamadvitIyaprabhAvamasya karNaparamparayA viditvA vIrapurAdhipatirmuditamAnaso'sya svAgatavidhaye svayamevodyukto babhUva / nagarazobhAsaMskArAdyartha raajsevkaanaadidesh| prAtarunmiSatyuSorAge bhagavati ca sahasrAMzumAlinyudite ca caturaGgabalasamanvitaH pradhAnakarmacAribhirnagaranivAsibhiH purandhrIbhirvA. dinamAMgalikadyoSapuraHsaramasya bhavya svAgataM vidadhe rAjA sonagadevaH / nagarImalaMkRtyAcAryavaryaH sabhAyAM sAraga. bhitAM dezanAmadAt / yena janAH pramuditAntaraGgA dharmAmRtapAnasAdarA babhUvuH / . athaikadA mitho rAjA sarvasaMpatsamanvito'pyanapatyaduHkhadavAgnidandahyamAnamAnasaH sUrIzvarasamIpamupetya tadartha svaduHkhaM vyavRNot / na khalu dharmakarmAntarA samIhitasiddhiH kasyacidapi dRSTacarA'tra jagatItale'valokyate / atastadarthameva tvamanucintaya / apatyalAbhAdikanvAnuSaGgikamavehi" iti zAstrapramANaprayuktaM vacaH sAdaramA. karyA'sau rAjA dharmAcaraNa evAdhikA rucimakArSIt / zrAcAryaH zrIdevaguptasUriH zrIsaMghasya rAjJo sonagadevasya cAmahAtizayamanumAnya tatraiva cAturmAsikImavasthiti, svIcakAra / janatA cApUrvalAbhaM manyamAnA'tmakalyANasAdhanAya kSaNo'pi durlabha iti matvA sotsAhA babhUva / AcAryasadupadeza samutsAhito rAjA bhagavato mahAvIrasya mandiramekaM bhavyaM nirmAtuM zilpina zrAdideza / ___ athaikadA sanyAsino mAnase pUrNatayA'kRtArthatAmanumAnena parikalpya sabhAyAmasI sUrIzvaraH sAdhUnAmAcAraviSayaM sazAstraM suspaSTamityaM vivRNoti sma / jainazramaNA hi dvividhA jinakalpinaH svavirakalpinazceti / tatra Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 6] jinakalpinaH pAtrapANayaH kecicopakaraNavanto'pi, apare zAstroktopakaraNavantaH / tatrApyuSkaraNAni tatpramANe prayojanazca vistarato darzitam / yathA-patto pattAvandho pAyahavaNaM ca pAyakesariyA / paDalAi rayattANaM gucchao pAyaniogo / ityevamAdIni dvAdazopakaraNAni, kutracinnyUnAdhikapramANamapyupalabhyate / upakaraNAnAmuttamamabhyamAdibhedena gaNamAbhedaH kathyate zAstre / pramANaM yathA mukhapaTTikAyAH-racauraMgula vihatthi evaM muhaNaMtagassauppamANaM vIyaM muhappamANaM gaNaNa pamANeNaM IkikaM / evamAdIni sameSAmupakaraNAna pramANAnyapyAgnAtAni / prayojanaparyAlocane diGmAtraM yathA-rayamAirakakhaNa hA pattaga ThavaNaM vi ubar3assati / hoi pamajaNaheu gucchuo bhANavatthANaM / pAyapamajaNaheu kesariyA pAe 2 ikikA, guccha patagaThavaNaM ikikaM gaNaNamANeNaM // aparANyapi prayojanAni tattacchAstreSUpalabhyante / sAdhvInAmapyetAnyanyAnyapyupakaraNAni dRzyante / na khalu kiMcidapi zAstrAdu bahirbhAvena dRzyate'tra yasya svarUpaM zAstranirUpitaM na syAt / atha dIkSAprahaNe dIkSAM prahItumabhilaSato janasya kSetraguNavyavasAyaparAkramAdyAlocanaM nitAntamAvazyakam / bAla-vRddha napuMsaka-kRtanapuMsaka--jaDa-vyAdhitApratIta- kRtaghna-pramatta-hInAMga-styAnagRddhi-duSTa pariNAma-mUDha duSTadhanalubdhAprAptAjJAH RNakartA RNakancakazcaite na kadAcid dIkSAmarhanti / na khalu dIkSAgrahaNaM bAlAnAM khelanam / dRr3hataraviraktibhAvanAbhAvitahRdayasyaiva tatrAdhikAra prAtmakalyANasAdhanAyopadiSTo jinAgame / sarvamidaM zAstrIya tatvamAlocyAsau sanyAsI viMzatisaMkhyakairbhAvukaiH saha zubhalakSaNopete muhUta'grahId bhagavatI dIkSA sUrIzvarakagaravindena / jJAnAnanda-nAmnA ca prathito'bhUt / rAjA sonagadevo'tra mahotsave prabhUtaM dhanamupAyukta / evaM mAGgalikAni dezanA-dIkSAdAnAdIni satkarmANi samApya vato vijahArAcAryavaryaH / tatra sindhaprAnte-uccakoTamAroTakoTa-reNukoTa-mAlapura-kapAlI-dhAra-DAmarelapura-devapura-gosalapura-dIvakITAdiSu prAmanagareSu viharaNena dhArmikaM pracAraM mahatA prayatnenAnvatiSThat / ante samprApte caturmAsasamaye zrIsaMghAmantraNena DAmarelanagaramagAt / yadA vIrapuranagare rAjA mandiranirmANAya khAtamuhUrtamakarot / tasminneva puNyaparvaNi tasya rAjJI sarasvatI yathAntaH salilAmiva sarvazubhalakSaNalakSaNIyaM garbha dadhau / vyatIte hi navame mAse ciramUrti saundaryAdisakalaguNabhUyiSThaM sukumAra kumAramajaniSTa / yato samedhitagurucaraNasarojabhaktirasau nAgarikAnAhatyAmantrya ca sahaiva nItvA DAmarelapure sUrIzvaradarzanArtha zubhe'hani prAyAsIt / etyaca bhagavan bhavadIya. kRpAmRta dRSTerevedaM phalamityuktvA putrmdrshyt| AcAryeNa sadupari vAsaHkSepo'kAri sarvasaMpannidhAnasyAsyAmodhaphalaM darzanaM vidhAya nUtanamandirapratiSThAyai tatrAgamanArthamabhyarthayAmAsa / yathA vartamAnayoga ityukto'sau dinAnyaSTau sthito'STAhnikAmahotsavaM pUjAprabhAvanAsvAmivAtsalyaM, ca vidhAyAcAryopadezasudhAplutAntaraMgaH zrIsaMghena sAkaM vIrapuramabhipratasthe / samApte caturmAsavate zrIdevaguptasUrIzvarI mandigpratiSThAyai vIrapuramuddizya vihAramakarot / zubhe muhU rAjA sonagadevaH sUrIzvarakarakamalena mahAsamArohapuraHsaraMpratiSThAvidhimakArayat / asminmahotsave rAjA saMghasthebhyo bhAvukebhyaH suvarNa mudrikA dadau / dInebhyazcAnnavanAdikamapi, mukthsten| tatazca viharan gosalapurametya tRtIyaM caturmAsAvasthAnamakArSIt / tatra dharmajAgRtiM vidhAya tataH pancanadaprAntamAgatya tatratyAM zramaNamaNDalI dharmapracArAyAdhikamupadideza varSadvayamatra tasthau / bahavo'trAjJAvidhAyino dharmapracArakarmakuzalA munayaH santItyAlocya viharannaso mArgAgatatIrthasthaladarzanabhAvukopadezAdikaM kurvan pUrvasyAM dizi paattliiputrmaayyo| cAturmAsikI sthitiM kRtvA tataH kaliMgAnAjagAma / tatra giritIrthayAtrA sampAdya tatsamIpavartiSu prAnteSu prAmanagareSu dharmapracAreNa janAnAM jinadharmabhAvanAmuddIpayan mahArASTradezamAjagAma / sUrIzvarasyAgamanaM jJAtvA pUrva Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ -] preSitA dharmapracArakAH sAghavo'pUrvotsAhaparipUrNamAnasA babhavuH / AcAryazca tAnabhinananda / asyAgamanena zvetAmbaradigambaramatAvalambino sAdhUnAM mitha samadhikaM saumanasyamabhUt / tataH sarvatobhAvena saukaryeNa ca dharmapracAra kArya samapadyata / yena vaidikadharmoM labdhapUrNapracAro'pi sahasA'darzanamalabhata / vyAkhyAne'pyasyApUrvI zAstratasvabodhikA zemukhImAlakSya rASTrakUTa-cola-pANDya-pallava-colukya-kalacurI-hoyala-gaMga-kadambavaMzIyA gajAno mahArAjAzca zraddhAbhaktiyutA jinadharmopAsakA babhUvuriti pratnatatvavidbhirgaveSakailabdhebhyo dAnapatrAdibhyo'vagamyata idaaniimpi|vistrbhiyaa viramyate'tra viSaye / svadharmamUladRDhIkaraNArtha paJca caturmAsanatAni mahArASTraprAnta eva ckaar| tatra bhraSTamArgAH sargisthApitA jainetarA jinadharmAnurAgiNaH, anye ca dharme'dhikarucimApAditAH / asmin prAnte zramaNAnAmubhayapakSIyANa sabhAmakArayadupadideza ca bhavyAH ! viSame chupasthite kAle nAmamAtrabhede na maDhabuddhaya iva pArasparikavirodhAcaraNa kadhiyo bhavantu / prApya ca parasparamekatAM jinadharma eka eveti matvA tadarthameva kRtotsA hAH prayatnAH mithaH sAhAyyamatrAcarantu / yenApare chidAnveSiNo na bhveyuH| saMghe zaktiH kalau yuge-iti nizcitameva jAnantu / bhagavato mahAvIrasthAhiMsA, syAdvAdaH, tadrakSaNaM poSaNabcobhayatra samAnamiti dRDhaM vizvasantu / tathaiva prayatnena prApmuvantu sarve saphalatAmityeva yuSmatsakAzAdAzAse bhUyo bhUya iti / te'pi tathaiva pratipedire / ante ca samucitayogyatA prAptAH gaNi-gaNAvacchedakopAdhyAyAdibhiH padaiH satkRtA dRr3hotsAhAzca bamuvurmunayaH te ca yatra tatra vihArArtha sUrIzvarAjJAM prApya prayayuH / AcAryazca vidarbhakokaNadezayorvihRtya saupArapattane catu siM karavA saurASTradeze tIrtharAjasya zrIzatrubjayatIryasya girinAlasya ca yAtrA vyadhatta / tatra kiyantaM kAlamuSitvA viharaNakrameNa lATAvantikAmedapATaprAnteSu dharmabhAvanAbhivadhanaM kurvan marudharaprAnte DiDUnagare nAgapure ca caturmAsaM phavA pazcAdupakezapuramayAsIt / devI saccApikA parokSarUpeNa tamabhyanandat / bhavadIyA vRddhAvasthA vartate'to'traiva vihAra ucita ityuktvA sA'darzanamagAt / asAvatra sAdhUnAM zithilAcAramAlakSya mAghazukla pUrNimAyAM zramaNasamAyojanamakarot / atropakezapurazAkhIyabhinnamAlagacchIyAH, koraNTakagacchIyA, anye ca vIradharmamanusarantaH paJcasahasrAdhikAH sAdhavaH samAjagmuH ! dharmazaithilthamuhizya vistRtaM vyAkhyAnaM cakAra yena te zaithilyaM dUrIkRtya nUtanotsAhA babhUvuH / yogyatAM gatebhyaH padavIpradAnaM kRtvA sabhA visarjitA / upakezapurIyeNa 'zrIsaMghena sarveSAM bhAvabhavya svAgataM vihitam / sarvaca dharmAcaraNaM tatpracArazceti paramamasmatkartavyamiti nizcitya vijaha : / anantaramaso marubhUmAveva vijahAra / etavadhimaNyamekavAraM mathurAyAM pazcAtsaMghena saha zatruJjaya. tIrthayAtrAyA ullekha: paTTAvalIto jJAyate / ante copake zapure caturvidhasaMghasamakSa bhagavato mahAvIrasya mandire vikramasya 892 tame saMvatsaraM mAghazuklapUrNimAyAM sarvAgamamarmavide kalyANakummanAmna upAdhyAyAya sUripadaM datvA svayaM 27 dinAnyanazanena paJcaparameSThimahAmantrasmaraNena cAtivAhya divaM yayau / zrAcAryavaryeNa zrIdevaguptasUriNA 55 varSaparyantaM mahatA parizrameNa jinazAsanasyAtimahatI sevA bihitA yAM varNayituM nAsmAkaM zaktiH primitaa| kuMkumajAtiH-aDakamalarAThaur3aH katipayairvayasyaiH saha cauryamAcarati sma / ekadA tadartha nirgato madhya eva viharaNakrameNa saMmukhamAgacchatA munInAM darzanaM kRtvA'dyAnizmeSAM darzanaM tadaGgacchedanalabdharudhireNa pariharaNIyamiti vayasyAnAha / sUrIzvarazca taddhArtA nApena viditvA teSA manorathaM nirbhIkamanA-bhAvakA ! sukhena gRhvantu rudhiraM, bhavArazA eva prAhakA asmadbhAgyenaiva prApitA iti nAnavAdIt / zrutvA cedaM baco lanjAvanamukho'sau na kiMcidapyatravIt / pazcAnmahatA prayatnena santuSTaH / bhavAn manorathamasmadIyaM saphalI kartuM dayatAmityagAdIt / tena ca dharmApadezaM sarvAbhilASApUrakaM nikhiladuHkhadalanakSamazca datvA kasyacittarostale sthitimAbhitya Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 100 ] pratikramaNAdi sAmayikaM dharmakRtyamAcaritam / asAvapyatraiva pazcAdAyayo rAtrau / kuMkuMmAdevI nidrAmudritane ke vivonya kalyANin ! asyAmeva bhUmo bhagavataH pArzvanAthasya pratimA tadvAmapArve cAkSayo dhananidhiH / tvaritameva prAtarutthAya khanitvA vA bhUmi bhavyaM mandira nirmApaya / sthApaya ca tatra pratimAmAsAdaya ca dharmakarmAnuSThAnena zAzvataM puNyamityuktvA sA tirodhe / prAtazca sUrIzvaraM svapnavRttaM nivedayAmAsa / sa ca tamabhinananda / caturAn samAhUya zispino mandiraM nirmaapyt| nUtananagaranirmANamapyArabdham / tasya ca devIpurIti nAma devyanurU vihitam / bhavyasya jinAlayasya ca kuMkumavihAretyamidhAnamakarod ahakamalaH / samApte ca kArye sUrIzvaramAhUya mahatA dravyanyayena pratiSThAvidhimanvatiSTha, kuMkuMmAdevI kuladevatAsvenAsthApayacca / ___ atha vyatIte kAle kamanIyamUrtiH sarvalakSaNasamanvitaH putro'jani / tasya kuMkumakuMvareti nAma pakAra / paramadhArmika: kuMkuMmaH prAptavayaskaH zrIzatrubjayayAtrArtha mahAntaM saMghaM niSkAsayAmA / aparANyapi dhArmikANi kAryANi saMpAdayAmAsa yena tasya zaradinduruciruciraM yazaH sarvatra prasasAra / asya paramparA kuMkuMmajAtyA jagatI. dalavizrutA babhUva / asyA eva copaDA-gaNadhara-kaDa-dhUpiyA-vaTavaTA-rAMkAvAla-saMghavI-jAvaliyAdikAH prabhUtAH zAkhA prcaarmvaapuH| vinAyakiyA jAti:- bhaMbhoriyAnagaranivAsI devyarcanAya hiMsAniravo vinAyakarAvaH sUriNopadiSTaH svakIyarAjye prANivarSa nyvaaryt| bhagavataH pArzvanAthasya bhavya mandira nirmAya mUrtipratiSThA sUrIzvaravaradahastena kArayAmAsa / tataH paraM jinadharmopAsako babhUva / asya vaMzajA vinAyakiyA ityAzyAM nebhire| vi0 saM0 862 taH] 44 prAcAryaH zrIsiddhasUriH (navamaH) [vi0 saM0 652 pa. nikhilAgamadavAvabodhavibhASitadimaNDalAlaMkAracUDAmaNimahAmahimamahanIyakIrtirakhilavibudhavareNyaH zrIsiddhasUriH zrIdevaguptasUripade pratiSThAmavApa / tapaHprabhAvasamAsAhitasiddhirasau DiDUpuranagaravAstavyaH zreSTigotrIyazvAsIt / vividhavaNikkarmakalAkalApakalApI pitA'sya zAhopAdhivibhUSito limbAzreSThI, mAtA ca gRhakarmakurAlA pavidharmAnurAgiNI rolInAmnI babhUva / pUrvajanmakRtasukRtaprabhAveNa vyApAre'parimitaM draviNarAziM prApya limbAzAho dharma eva hato hanti dharmo rakSati rakSita iti matvA puNyakarmArAdhanatatpara eva kAlamaneSIt / tIrthayAtrAyai vAratrayaM saMghAyojanaM kRtvA tanjanitamakSayaM puNyamarjayAmAsa / saptakasvazcAnayajJamakArSIt / kalpadruma iva yAcakebhyo manomilaSitaM datvA dAridraya va teSAM dUrIcakAra / evaM svajAtIyAnAmabhyunnativiSaye'sau prayatamAno prabhUtaM dravyaM viniyujya sAhAyyamAcarati sma / evaM dharmamayaikajIvanasyAsya sapta putrAH, paJca pujyazca babhUvuH / tatra saptasu putreSu punaDanAmA putraH paramodArasvabhAvaH saralamatiH pratibhAnvitazcAsIta / tadIyaM gAmbhIryamaudArya dharmajhatAM paropakAraniratatvaM vIratAbca dRSTvA kauTumbikAH svakuTumbasya bhAvinamutkarSamAzaMsante sma / yathA bIja tathA'Gkura ityevaMsaH svapitaramanukaroti sma / ___ bhAgyavazAdekadA ziSyagaNasamanvitaH zrIdevaguptasUrIzvaro DihUnagaramAtmanA bhUSayAmAsa / jainetarAMNAmAzcaryajanakamasya bhavya svAgatamatratyaH zrIsaMgho mahatA samAroheNa cakAra / lakSAdhikamanna dhanamupayuktamAsIt / sAmayiphamupadezaM datvA sabhA visarjitA / vyAkhyAnAni kramazaH prArabdhAni / prasaMgarazAnmAnavo deho durlabha iti viSaye'voci sUrIzvareNa / Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 101 ] mahAnubhAvAH ! anAdikAlAdayaM jIvaH saMsAre cakravad baMbhramyamANo'valokyate svakRtazubhAzubhakarma"vazagaH / kvacitsukRtaprabhAveNa devagati kadAciJcAzubhakarmavazagaH nArakIyAM duHsahAM gatimavApnoti / evamasya sukhaduHkhamizrAsvavasvAsu bahUni janmAni vyatItAni, anyAnyapi vyatyeSyanti ca / ata evocyate / egayA devaloe su naraesu viegyaa| egayA AsuraM kAyaM ahAkammehiM gacchai / evaM bhava saMsAre saMsarai suhAsuhehiM kammehiM / jIvo pamAya bahulo samayaM goyamA mApamAyae / / . evamasya caturazIti kSaparimitAsu yoniSu paribhramaNaM bhavatIti zAstre pratipAditam / ato yena kenaci. dapi prakAreNAtmazreyasyeva sAlo yatno vidheyo mAnavaiH / nAtra manAgapi pramaditavyam / alasasya nirudheminaH siddhiHsudurlabhaiva / sarvasAdhanazreSThatare. jJAnasAdhane na kenApyupekSA kartavyA / yena pazcAttApo na bhavet / AtmaprayatnasAdhyA siddhirnAnyalabhyA / mokSamArgAnusaraNaM buddhimatAM paramaM kartavyam / tadartha metAni sAdhanAnyucyante yathA- NANaM ca daMsaNaM ceva carite ca tavo tahA / eyamaggamaNupattA jIvA gacchanti soggaI / / zAnadarzana cAritratapApi svastArASitAni mokSasAdhakAni bhavanti / etadaMgAnA jaghanyavRtyAzrayaNenApi paJcadazasu bhaveSvastha jIvasya mokSo'vazyambhAvIti satyameva jAnantu bhvntH| evaM vairAgyabhAvanAbharitaM mArmikaM vyAkhyAnaM zrutvA sabhAyAM saMsthitaH punaDaH prAktanAdRSTaprabhAvodvodhitaviraktibhAvayutamAnaso babhava / gahametya mAtApitaro kauTumbikAzca tatvato bodhayitvA tadanumato vikramasya 870 tame saMvatsare mAghazukla pUrNimAyA limbAzAhenAnuSThite dIkSAmahotsave SoDazabhirbhAvukairbhagavatImAhIjinadharmadIkSAm / tadanu kalyANakubhetyAkhyAmagamat / asI viMzativarSANi gurukule sthitvA vartamAnakAlInaM sAhityaM nikhilazAstratatvaJcAdhyaita / zrImatA devaguptasUriNA'yamAcAryapade sarvathA samucita iti matvA zrIsaMghasamakSamupakezapure sUripade pratiSThApitaH saMvatsare vaikrame 893 tame mAghe pUrNimAyAm / paramparAmanusatya zrIsiddhasUrIti nAma cakAra shriidevguptsuuriH| . samadhikaviharaNazIlo dharmapracArakaH zrIsiddhasUriH svazAsanakAle caityavAsino zaithilyasya carA sImAmAlakSya saMtaptamAnasastaduddhArArtha sarvatra viharaNakramamaMgIcakAra / - sAlecAjAtiH-AcAryoM viharaNakrameNa kheTakapuramAyayo / prAptasvAgatasatkAro'sau dharmopadeza nAmadAt sabhAyAM vyAkhyAnaprasaMgena / tasya sarvajanamanoharA vastupratipAdanazailIyuto vyAkhyAnapaddhatiM dRSTvA sarve nAgarikA matamatAntaraM dUrIkRtya smaajgmuH| karNaparamparayA'cAryavaryasya prazasti cAlukyavaMzIyo vIraH sAlUnAmA bhagavadbhaktibhajanaikapravaNAnAmapresaro'zRNot / sa ca niyamato vyAkhyAnazravaNAya sabhAyAmAyAti sma / ekadA prasaMgavazAdbhagavadbhaktiviSayamavalambya vistareNAvAdIt sUrIzvaraH-iha hi saMsAre bhagavadbhaktimAtra. tatparANAM bhaktAnAM dhyeyamuddizyaiva dhyAnamAlakSyate sarvatreti sarvayA'bhinandanIyaM tat / kecidatra mahAnubhAga dhyeyasvarUpamapi na jAnanto bhajanAdibhirbhagavantamupAsate / dhyeyasvarUpaM tattvato'bodhavanto na samIhitaphalaprApta. ye'dhikAriNo bhavantIti sArvajanInamidam / na khalu vastutatvaM paramArthato'jJAtvA tajjanyaphalalAbhenApyAtmanaH kRtArthatA'sAdayituM zakyate kenApi / ato bhAvukaiH prathamato dhyeyavastunaH svarUpajJAnamavazyaM kartavyaM yenAtmonnatiH sAdhIyasI zreyaskarI ca syAditi kathayiA dRSTAntA api samupanyastAH / etadIyaM vaco'sau ziromAnyamamanyata / sUrIzvarasamIpaM gatvA sAbjalibandhamabavIt mahAtmana ! yadavoci bhavatA sabhAyAM dhyAnadhyeyaviSaye tattatvato'dhigantumabhilaSAmi / AcAryazca satsvarUpamasya bodhayannavocata / pratyakSato na bhagavAn RSabho na viSNurAlokyate na ca haro na hiraNyagarbhaH / teSAM svarUpaguNamAgamasaMprabhAvAd jJAtvA vicArayata ko'tra parApavAdaH // Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 102.] yatra rAgadveSasnehamohecchAdayo vikArA na saMbhavanti sa eva bhagavAn devazabdavAcyaH / ye ca bhakA evaMvidhaM bhagavantaM bhajanena, bhaktyopAsanayA ca sevante ta evAtmakalyANaM saukaryeNa prApnuvanti / evamAgamanirUpitaM bhagavatsvarUpa paramArthato jJAtvA saparivAro'sau jinadharmopAsako babhUva / pavitradharmarAgaraMjitasvAntazca sa bhIzatrubjayatIrthe bhagavataH zrIRSabhadevasya bhavyaM mandiraM niramApayat / zatrujayatIrthamuddizya ca saMgha niSkAsayAmAsa / yena svajAtIyA anye ca prabhUtaM puNyaM tIrthayAtrAjanitaparjayAmAsuH / evamasau jIvanAvadhi dharmakAryANyanvatiSThat / etadIyA santAnaparamparA'smAdeva sAlecA jAtiriti sarvatra prsiddhimaap| vAghamArajAtiH-tuMgInagayo rAjA suhaDanAmA'sIt / alI brAhmaNadharmopAsakaH kadAcihadhArAdhamamuhizya yajJaM katu miyeSa / zubhamuhUrte yajJAraMbho jAtaH / vividha mUkAH pazava ektritaaH| asminnevakAle sadbhAgyavazAt zrIsiddhasUristatrAyayau / pazuhanana harmakaM yajJaM dRSTvA satvaramasau rAjasabhAM gatvA rAjAnamupadideza-rAjan ! daivI sRSTiriyaM, devAzca kAruNikAH rakSakAH sarveSAM prANinAM kathaM te hiMsArucayo bhaveyuH / aparaM ca yathAtmanaH zarIre pIDA'sahyA bhavati tathaivAnyeSAM kathaM na syAt / yadatra zubhamazabhaM vA karmAnuSThIyate tasya phalamavazyaM paratropabhoktavyam / yena yAtAH pitAmahAstenaiva vyavahAre sarvasukhaM nitarAM sampadyate ityupadi. zya svasthAnamagAt sUrIzvaraH / kRtAvabodho rAjA brAhmaNaiH punarupadiSTo'pi na taddhaco'nvamanyata / ruSTAste gRhaM yayuH / rAjA ca vRSTyabhAvena prajAduHkhasya dUrIkaraNArtha sUrisamIpaM gatvA'voca / bhagavan ! bhavaduktaM sarvameva yathArthamavaimi / kintu madIyA prajA vRSTayabhAvena bhRzaM duHkhitA, tadarthameva kazcidupAyazcintya eva / yena devatAsantoSaH syAd vRSTizca bhavet / anyathA ruSTA ime brAhmaNA abhicArAdinA mahAntamupadravamAcariSyanti / rAjatraco nizamya sUrIzvaro dharma hadabhAvanAye punarupAdizat / rAjA'pi sUrivacasi vizvasya rAjagRhamayAt / rAtrI saMstArAporaSIM paThitvA zayanAyaicchannapi sarvajanazreyazcintayana nidrA lebhe / ante saccAyikAmasmarat / parokSarUpeNa sopasthitA sUrIzvaramabhinandyAvAdIt bhagavan ! dharmAbhyudayAya te pravRttiH sAdhIyasI / adhArabhyASTane dine vRSTiravazyaM bhaviSyatItyuktvA'dRzyatAmayAsIt / tadanu prabhAve darzanArthamAgataM nRpaM tathaivASTame dine vRSTirbhaviSyatIti jagAda / nirdhArite dine sahasA dhArAvRSTiH papAta / AnandA plutamAnasA prajA rAjA ca jinadharmAbhirucayo vinA vilambana jinadharma svIcakruH / vaMzAvalISviyaM ghaTanA 933 vi0 saMvatsare jyeSThazuklasaptamyAmajanIti spssttmullekhH| asyaiva rAjJaH sUryamalletyaparaM nAmAsIt / tasya salakSaNanAmA putraH kadAcit kenacit kAryaprasaM. genAzvArUDhaH kutracid yayau / sUryAstasamaye'sau samIpavarvino veNInagararAd bahiH sthitasya kasyacid gRhe rAtrInivAsArthamAjagAma / tannagaraM tadAnImavaruddhadvAramabhUt / gRhAdhipatistamavocat-mahAzaya ! pratirAtramatra kazcid vyAghra praAyAti tadbhayAt sarvANi dvArANi sAyaMkAlAdevAvRtAni kriyante / ato bhavAnapi sthAnAntaraM rakSaNAyAnveSayatu / asau tu pauruSAtirekAt tasya vaco nAjIgaNat / tatraivAsau sAvadhAnena sthito yAvad dhyAghra AyAti tAvadevaikenaiva khaDgaprakAreNa dveSA'karot / prAtarnAgarikAstaMbyAnaM mRtaM, enaM cAkSatazarIraM ca dRSTvA rAmAnamavocan samapraM vRttAntam / rAjA ca harSeNa pratyudvajana svAgatena vidhinA nagarapravezamakArayat / tadIyaparAkramasantuSTamAnamo'smai lakSaparimitAn rupyakAn kAMzcid prAmAna datvA ca svaptamIpa evAsthApayat / tata bhArabhyAsya vaMzajA bAghamAra-jAtyA-prasiddhimagaman / vAghacAreti nAma bhramamUlakam / vyAghramAreti saMskRtasya sArthakasya zabdasya sthAne rUDhyA vAghamAretyapabhraMzazabdaprayogaH / maMDovarA jAti:-pratihAradevAdIn / mAMsabhakSiNaH kSatriyAna sUrIzvaraH pratibodhya mAMsamadirAdyabhakSyabhakSaNAn nivartya vikramasya 939 tame saMvatsare jinadharmadokSitAna karot / eteSAM nivAsasthAnaM mAgaunyapurama. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 103] bhUttataste maNDovarA nAgmA prasiddhAH / etadvaMzIyA mahAprabhAvazAlino digantavizrutakIrtayazca babhUvuH / . malla-jAti:-kheDIpurAdhipasya gaThoDopAvaM rAyamallaM jinatatvaM saMbodhya vaikrame 945 hAyane dIkSitamadhattAcAryaH / upakezIyavaMze'sya santAnaparamparA mallajAtyA khyAtimagAt / vItarAgA-kIDecA-sonI. sukhiyA-mahetA-nakharAdayo'syA eva jAtetheMdA gaNyante / atrApi bahavo dAnavIrA dharmAcaraNazIlA mahApuruSAH smutpnnaaH| chAjeDajAti:--AcAryaH zrIsiddhasUriviharan zivagaDhanagaramagamat / samahotsavaM bhAvukairasau satkRtaH puraM pravezitaH / yadA'sau zivagaDha kRtAvasthitirAsIttasminnavasare nagarAdhipate gaThoDopAvasya-zrAsalarAvasya sUnoH kanjalarAvasyodvAhavidhirAsIt / ekadA'cAryasya ziSyaH kazcinmuniH zaucAthai kasyacid vRkSasya vyavadhAnamAzritya sthitastadA mRgayAM gatasya kasyacit kSatriyasya bANAsanayantramukto lakSabhraSTo bAkSyaNastasyaiva sAdhorjA bhittvA dUraM papAta / anyaH sAdhuH zaucavidhi samApya yAvadasya samIpamAyAti sAvadenaM mUrchitaM dadarza / bANakSeptAraM Rddho'sau munirbahvabhayit / kRtAparAdho'pyaso garvapUrNahRdayastavApyeSA gatirbhaviSyatItyavAdIt / kathaMcita svasthaprakRtiM vidhAya muni sahaiva nItvA gurusamIpametya madoddhatAnAM kSatriyANAM sanmArgasthApanArtha zAsanalaghutAparihArArtha ca bhAvyanarthanivAraNAya cAvazyaM zikSA samucite tyuktvA-nikhilavRttAntaM nivedayAmAsa / samucitamasya vacaH samAkarNya sUrirasAvupAyaM cintayAmAsa / anyatra kSatriyakRtaM munerupadravaM jJAtvA bhRzaM khina. mAnaso mahAjanasaMghaH kuddhaH san pratikArArthatatparo'bhUta / kSatriyA api maddhoddhatAH kRtamadhyaparAdhamakRtaMmanyamAnAH pratikAratatparAya mahAjanasaMghAya dahyanti sma / pakSadvayaM parasparasaMprahArAyodyatamAsIt / mahAjanasaMghena kSatriyapakSAya niveditam-bhavantaH sarve sUrIzcarasamIpe kSamA yAcayitvA virodha pariharantu / kSatrAbhimAnamadamattA nAsya vaco gaNayAmAsuH / ato viSamA paristhitirabhUt / sUrIzvarazca karuNAvalayaH kathamasAvupadrava upazAmyet , kSatriyAzca zikSitAH syuriti vicArayan rAtrI bhagavatIM saccAyikAmasmArSIta / sA ca parokSarUpeNopetya samAzvAsanapUrvakamenamagAdIt-bhagavan ! nAtra kAciccintA vidheyA / prAtareva sarvamidaM tantraM saMkSubdhamapyapagatavairaM zAntimeSyati / tannimittaM ca bhavadIyaM yazaH sarvatra prasariSyatItyuttavA yathAgatamagAt / zratha mAMsabhojinaH kSatriyA gatrAvAhArArtha militA mAMsaM pAcayAmAsuH / daivavazAt pavito viSajanturapi pAkena saha milito yena mAMsabhojanAH sarve te viSavyathAmarthitA vbhvH| prAtastAna tadavasthAna dRSTA sAdhoya'thAjananimittamidaM phalaM, mantratantravicakSaNasAdhusamudAyasyedaM ceSTitaM, jinamunInAM mAyeyamiti bahuvidhaM prAlapana jnaaH| osavAlajAtIyaH saMgho mahadidamakAraNaM dUSaNamApatitamasmAsviti tadapanodanArthamavaziSTamAMsasya parIkSaNaM kartavyamiti yAvat parIkSante tAvadviSamizritamiti nirNayo jAtaH / sUrIzvara eva sarvAn sacetanAn vidhAtuM zakSyati iti matvA saprazrayaM tatsamIpamupetya lajjAvanatamukhAH kSatriyAH sakhedaM kSamA yayAcire / asau ca samAzvAsya devagurusAdhUnAmAzAtanaM kadApi pramAdenApi na vidheyaM bhavadbhiH / na hi rakSakANAM rakSyeSUpadravaH zobhate / mahAjanasaMghena sUrIzvaracaraNaprakSAlitaM jalaM mUrchitAnAmupari prakSiptaM yena te jhaTiti sace. tanA babhUvuH sUrIzvarapuNyaprabhAvAt saccAyikAyAH sAhAyyAcca / AcAryaprabhAvaprabhAvitA AtmAnamanuzocanta. ste sarve jinadharmopAsakAH ziSyatAmagamana kajjalena saha kevalaM camatkAradarzanenAkaSTacetasAM dharmabhAva malA saMpadyata iti matvA sa sarva prANino'smAmirAtmadRSTayA eva dRSTavyAH, zrAtmanaH satsvarUpajJAnArtha hiMsAmayaikajIvanaM lubdhaprakRti gurumapAsyodAracaritaH sarvajagaddhitabhAvanopapannastyAgamayaikajIvano nispRhaH kartavya pathapradarzako guruH saMsevyaH sarvatobhAvenetyupAdizat / paTTAvalIkArairiya ghaTanA vi0 saM0 942 tame'nde samabanItyuktam / kSatriyAstatsmaraNArtha zivagaDhanagare vizAla mahAvIramandiraM nirmApayAmAsuH / rAva-kajjalastha Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 104 ) putro rAvadhavalo babhUva / tatsUnuH chAjUrAvo yo devyAH saJcAyikAyAH prasAdenAkSayaM dhananidhiM lebhe / paramadhArmiko'sau bhagavataH zrIpArzvanAthasya suzobhanaM mandiraM zivagar3he nirmApayAmAsa / zatru mayAditIrthayAtrArtha saMdha niSkAsya svajAtIyebhyaH suvarNa mudrikAprabhAvanaM cakAra / dhArmikeSu kAryeSvasau koTiparimitaM dravyamupAyukta / evamasya satkarmAnuSThAnajanyaM zubhraM yazaH sarvatra prasasAra / etajjAtIyAH santa'naparamparA chAjoDa-jAtyA vizrutA babhUvuH / natrAcAvA-saMghavI-bhAkhariyA-nAgAvata-mahetA-rUpAvatAdikA asya bahvayaH zAkhAH prAdurabhUvan / gAndhI-jAtiH-zrAcAryaH zrIsiddha sUrIzvaraH kasmizcitsamaye'rbudAcalaM prati vijahAra madhye'raNyasya devyA mandirasyaikasmin bhAge sarve kSatriyA aparatra ca hananArthamajAmahiSAdayaH pazavaH sthitaaH| mArgabhrA. natyA sa prAcAryastatrAjagAma / daryAdracetAH sUrIzvaro jIvahiMsAniSedhAya tAnupAdizat / madoddhattAste na kiMci. dapi zuzruvuH / tathApi sthiranizcayaH sa tanmadhyAt kAMzcit pRthak kRtvA mitho'gAdIta-bhavyAH! jagadambikeyaM sarvasya jagato maataa| kuputro jAyeta kvacidapi kumAtA na bhavati / yathA sA yuSmAna rakSati tathaivAnyAnapi / ato nirayamAtraphaLA hiMsAM tyaktavAktavAdayAvRttayo bhavantu / evaM yuktipracuramupadizya tAnakhilAn pazUnamocayat / sarve ca te svodyogaM manasi nidanto mitho vicArayantaH sUrIzvarasamIpamahiMsAmayaM jinadharma siSevire / tasmin catrasamUhe gavarakhaMgAra-rAvacUDA-rAvaajaha-rAvakubhAdayo'presarA Asan / tatra rAvakhaMgArasya santAnaparamparAyAM saptamaH kalhaNarAvo babhUva / tasya navasu putreSu sAraMgaH kesarakastUrIkagdhUpAdivastUnAM vANijyamakarod yena janAstaM gAMdhIti nAmnA saMvodhayAmAsuH / asya paramparA gAMdhItyabhidheyena prasiddhimagamat / vastupAlasya tejapAlasya kAraNena lhoDAsAjana, bar3AsAjaneti zAkhAdvayaM jAtam / TelaDiyA voharA-zrAcAryasyAjJApAlakaH paNDito rAjakuzalo munigaNasahito viharan candrAvatIma. mipratasthe / kAnanasya madhye'nye'zvArohA pAyayuH / mArgAgatavaTavRkSasamIpasthitAyA vApyA ekadeze vizrAmApa rAjakuzalAdayastasthuH / azvArohAzca tasyaiva vRkSasyAdhastAt sthitimakArSuH / tatra kazcideko munisamIpametyAbravIt-bhavantaH sarve kutastyAH kutra gacchanti ? munizca tamagAdIt-vayaM sarve jinazramaNA aniyatavAsA yatra dharmapracAraH zakyate kartuM tava gacchAmaH / tataH sa uvAca-mantra-tantrAdikaM bhUtabhaviSyadviSayakaM jAnAti bhavAn ? yadi ca jAnAti tarhi kathayatu-asmAkaM rAjJo mAdhojIrAvasya gRhe putro bhaviSyati na vA / zrutvA tadvacanaM nimittajJo'sau rAjakuzalo'bravIt / yadi putraH syAttadA kiM kariSyati bhavAn ! tenoktam rAjyaM dhanaM vA yadiSyate tatsarvameva bhavadabhilaSitaM rAjA pUrayiSyatyavazyam / niHspRhA na vayaM rAjyaM dhanaM vA 'bhilaSAmaH kintu jAte putre saMsArasAgarasaMtArakaH paramapunIto jinadharma AtmakalyANAya rAjJA sviikaaryH| tatheti kathayitvA zIghra. masI rAjasamIpamupetya sarva vRttAntaM nivedya tena sahaiva tatrAgatya tasmai tmdrshyt| rAjA ca saprazrayaM taM prANasIt / munirasau tadupari vAsaHkSepamakarot / paramasantuSTamanA rAjA sAgrahaM saparivAraM taM sonagar3hanagaraM nItvA bhavyasvAgatena vstimkaaryt| mAsAvadhikamatra dharmavyAkhyAnAdikaM kRtvA punarasI rAjakuza no vyahArSIt / atha prAptagarbhA rAjJI samApte navame mAsi devopamaM teja pujapuJjitaM kumAramasUta / paramAnandasandohasaMbhRtAntaraGgo rAjA mahAjanasaMghadvArA sindhaprAnte mAlapure caturmAsanimittaM kRtAvasthitiM munimupalabhya tamAhvAtuM sevakAMstatra prAhiNot / savinayaM preSitavRttAntaM vijJAya muniH samApte vrate'imAgamiSyAmIti pratisandezaM hArayAmAsa / te ca tatra pratinivRtya tathaiva nyavedayan / samApya vrataM saziSyo rAjakuzalaH zivagaDhanagaramayAsIt / mahatA samAroheNa hArdikamasya svAgataM rAjJA pauraizca vihitam / pUjAprabhAvanAdikaM vidhAya saparivAro rAjA mAdhojIrAvo rAjakuzalasakAzAjinadharma vIcAra / tasminnagare zrImadbhagavato mahAvIrasya jinAlayo nirmApito yasya ca pratiSThA zrIsiddhasUrIzvarapANipaMkajena vihitA / zatrubjayatIrthayAtrAyai zubhe divase saMdhaM Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 105 ] niSkAsayAmAsa / raivatakatIrthayAtrAmapi vidhAya svajAtIyAnAM sanmAnaM kRtvA mahAjanasaMghena saha bhojanodvA. hAdibhiH vyavahAraiH saMbaMdhamakArSIt / asyaikAdazo naughaNarAvo mahAbhAgyavAn vividhavyApArakuzalo babhUva / asau DhelaDiyAgrAme sthitvA kusiidvyvhaarmkrot| tatastannivAsino janArata-DhelaDiyA voharA-padena saMbodhayAmAsuH / tata prArabhyAsya santAnaparaMparA tathaiva prasiddhimagAt / atra bahavo hi gajakarmacAriNo mahAmAtyA, byApAriNo rAjanaitikA, dhArmikAca mahApuruSAH prasiddhimavApuH / asyA api bahavyaH zAkhAH prazAkhAzca vistRtA babhUvuH / evamasyAcAryavarthasya zAsanakAle tadIyAdvitIyaprabhAveNa bahava upakRtA jinadharmasaMsevakA gajAno mahArAjAnazcAtmakalyANamadhijagmuH / saMpradAyazaithilyamapi sarvathA dUrIkRtya sarvatobhAvena jinadharmadAyamApA. ditam / AjJApAlanatatparA aneke ziSyAH sarvatra bhArate dharmapracArArtha vijahaH / svayamapi tathaiva sarvatra viharaNena dharmapracAraM, janatAyA dharme'dhikAM ca rucimApAdayan bAhulyena jinadharmasAmrAjya sthApayAmAsa / SaSTivarSaparyante zAsanakAle'neke mumukSavo dIkSA jgRhH| maMdirANA mUrtInAM ca nirmANa saMsthApanazca prabalatareNotsAhana saMpannam / bahUnAM saMghAnAmapyAyojanena janahitasAdhanamapi saMpAditam / vAdinAM vijayena tadA sarvatra jinadharmapavAkA samullasati sma! ante ca tatrabhavAnAcAryavaryaH zrIsiddha sUrina gapure zrAdityanAgagotrasya coraDiyAzAstrIyena zraddhAbhaktisamanvitena malukazAhena navalakSadravyavyayena samanuSThite AdityanAthasya bhagavatazcaityAlaye mahAmahotsave caturvidhasaMghasamakSaM muktisundaraM nAmopAdhyAyaM saMsthApya zrIkakasUrIti nAma ca kRtvA svapaTTe saMsthApayAmAsa / masminneva zubhAvasare samucitebhyaH ziSyebhya citapadavIpradAnamadhyakarot / antimasaMlekhanAsakto'sau caturvizatidinAnyanazanenAtivAya svargapathapravAsI babhUva / vi. saM. 152 taH ] 45 prAcAryaH zrIkakkasUriH (dazamaH) vi. saM. 1011 pa.] - atrabhavAnAcAryavaryaH zrIkakAsUriH prakharatapaHkSapitamanomalaH zAsana zubhAbhyudayeka karmamarmapArago hiMsAdayAkSamAdisakalaguNagaNAlaMkRto ruciramUrtirAcAryapadaM bhUSayAmAsa / asI gosalapuravAstavya AryagotrIyazvAsIt / asya pitA dharmakarmasamAsaktacetA vyApAralabdhAdhikadraviNarAzijaMgamallazAho mAtA ca manovAkAyakarmabhiH patihi / taniratA dharmAcaraNapriyA sonInAmikA / pUrvajanmakRtasukRtaprabhAveNa saMprAptasaMpatsamanvito'sau jagamalo'paro dhanAdhipa ivAtra pure vyarAjata / dhanavyayenAtmakalyANAya sa vAratrayaM tIrthayAtrAthai saMgha niHsArayAmAsa / svajAtIyebhyastathaiva suvarNamudrikA vastrAlaMkArAdikaM ca datvA'tmakartavyamanvatiSThat / asya sapta kulabhUSaNAH putrAzca. taSazca kanyakA Asan / tatra mohananAmA sUnuH paramabhAgyavAn pracaNDaprabhAvazvAsIt / ekadA tadIyapuNyAnuyogAdAcAryavaryaH zrIsiddhasUrigosalapuramAjagAma / tadIyamupadezamanumAnya jagamallazAhaH saMmetazikharayAtrAyai saMgha niSkAsayAmAsa / mohanazca bAlyAdevAptadharmasaMskAraH sUrIzvarazuzraSAyAM sthito dhArmikavArtAlApena paramasaukhyaM prApa / sUreH pAdatrANAbhAve kaNTakAdyAvRte pathi saMcaraNena dvAviMzatiparimitAnAM pariSahANAmanubhavenAzcaryAnvitaH saH sUrimagAdIt / bhagavan ! sAdhAraNayA vRttyA nirvAhaM kurvan bhavAn kimarthamIdRzAni dAruNAni duHkhAnyanubhavati ? tadIyamajJAtamunibhAvaM vacanaM zrutvA sUristamAha-vatsa ! munijIvanatya cAritraviSayiNI sUkSmatamA vRtti tvaM na jAnAsi cainaivaM vadasi / zrAvayoH sukhasamRddhiyutaH panthA bhinna eSa / sAdhujIvanajIvanAya mahAprabhAvaizcakravartibhI rAjabhirakSayo dhananidhiH samRddhimadrAvyamapi, dUramutsAritam / na dhanameva dhanamAhuH zAstrakArAH kintu yasya nirupamasukhasAdhanamA tmajJAnameva viyate tadeva tasyeha paratra ca kalyANa Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 106 ] paramparAsAdhaka dhanamiti / samyagdarzanena jJAnena cAritreNa ca saha yAvat zarIradamanaM kriyeta tAvadeva bhAvisukhalabdhaye kalpate / evaM jJAnavAdena samayamativAhayannasau sammetazikharatIrthama'sasAda / tadanantarameva dIkSAgrahaNa bhAvanAM pitre nivedayAmAsa / mAtA tu dokSAnAmaprahaNena svacetasi paraM dunoti sma / tathApi saMsAramiHsAratAM bodhayitvA tadAjJAM mohano'Labhata / trayodazabhirbhAvukaiH saha zubhe muhUrte bharAvatI jinadIkSA sUrIzvaravaradahastena svIcakAra / tato'sau munisundareti nAmnA prathito babhUva / caturvizativarSaparyantaM gurukule sthitvA kAvyavyAkaraNanyAyagaNitamantratantrAdivividhAgamatatvacintanaparAyaNaH sarvaguNavidyotitajanamanomodako'sau vikramasaMvatsare 952 tame nAgapure coraliyAzAkhIyena malukathAhenAnuSTite paTTamahotsave bhagavata AdinAthasya caityAlaye saMghasamakSaM sUrIzvareNAcAryapade pratiSThApitaH zrIkakasUrinAmnA / ___ anusRtya pUrvAcArya paramparAmasau paJcazatasaMkhyakairmunibhiH sArddha saurASTraprAntaM vyahArSIt / tatra tIrtharAjasya zrIzatrujayasya yAtrA saMpAdya prAmanagareSu vyAkhyAnAdinA dharmAbhyudayaM kurvan kacchadezaM pAvayAmAsa / tatra bhadrezvaranagare sthitAnAM dharmapracArArtha viharatAM sAdhUnAM samAgamaM prApyAbhinandanena pracArakAryaprotsAhana makarota samucitebhya: padavIpradAnena / te ca sarvatra dviguNitotsAhena dhrmprcaarmkaarssH| sUrIzvarazca tataH sindhaprAntaM vihAra krameNAgamat / tatra pAtolI-vIrapura-mAroTakoTAdiSu nagareSu bhAvukAnAM hRdayAni dharmAmRto. padezena bhAvakAni kurvan umarela pugmetya caturmAsAvasthAnaM nizcikAya yena zAsanakAya saukaryeNa sampAditam / tasaca janmabhUmi gosalapuramalamakArSIt / janAzca mahatA gauraveNAsyApUrva svAgataM kRtvA vadupadezAmRtamAdarAt pibanta AtmAnaM pAvayAMcakruH / ekAdaza bhAvukA vairAgyarAgapUrNAntaraMgA dIkSA jagRhuH / mAMsamadirAdyabhakSya. bhojinazcAhiMsAdharmarucayo babhUvuH / evaM dharmakarma samApya sUriH panjAbaprAntamayAsIt / zrAvastyAM nagayo saMghasabhAyojanaM kRtavAn / tatra kurupancAlazaurasenAdiSu viharanto munayaH zrAvakAzca samAjagmuH / sUrIzvarasyopadezena vizeSato dharmajAgRtiH sNpnnaa| munayazvopAdhyAyagaNigaNAvacchedakAdibhiH padaiH sammAnitAH samutsAhA dharmapracArAya yatra tatra vijaH / tatazca mathurAmAgacchat / tatra vaidikavauddhadharmAnuyAyinastathaiva jinadharmAnurAgiNo'pi bahusaMkhyAkA avAtsuH / tatastena syAdvAdakarmamArgapratipAdakena sAmAjikahitakArakeNa vyAkhyAnenApUrvo dharmAcaraNotsAhaH prerito bhAvakAnAM cetaHsu / tato prAmanagareSu viharan matsyarAjadhAnI vairATanagaraM gatvA dharmapracAranya kRtvA tadanu sUrIzvaraH-ajayagar3hanagaramabajat / saMghAnumatastatraiva cAturmAsivA sthitimanvamanyata / asAdhAraNavaidaggyapUrNa vyAkhyAnaM sAdaraM samAkarNya jAtavairAgyA dvAdaza bhAvukA dIkSAmagRhNan / pazcAt padmA. vanI-zAkaMbharI-DiDUpura-haMsAvalyAdiSu viharan nAgapuramayAsIt / tatraiva caturmAsAvasthAnena sarveSAM dharmAcaraNazAstrasevanadevapUjAprabhAvanAdIni zikSayAmAsa / nakSatra-jAti:--mugdhapure'kSayadravyamidhirmahAkuTumbakaH sadAzaMkaranAmA vipravaryo mantravidyAsAdhanopAyenopAzrayasthitamAcArya kazcit saprazrayamupetya kazcinmaMtropadezayAcamamakArSId dravyalipsuH, tena ca prasannahRdayena nakSatramaMtra upadiSTastatsAdhamaprakArazca pradarzitaH / asau ca gRhametya SasamAsAvadhikamanuSThAnamArabhata / avaziSTe dinatraye smazAnaM gatvA mantraM sAdhayAmAsa yenAnucita prakArAcaraNenonmatto babhUva tatkuTumbazca mahahaHkhamavApa bahubhirupAyaizcikitsito na prakRtiM gtH| AcAryaH zrIkakasUrirasminneva samaye mugdhapuramAyayau / saMghena bhavyena svAgatavidhinA satkRto mantratantrAdiviSayaka vyAkhyAnamadAt / tadIyAlaukikazAstrakauzalAkRSTamAnasA brAhmaNAH savinayaM tamupetya sapraNAma nyavedayan-bhagavan ! brAhmaNametaM mahato duHkhAduddharatu bhavabhilaSitamavazyaM varSa pUrayidhyAma iti snehabharitaM karaNArdra vaco nizamya jAtadayo'sau tAnagAdIt-bhavantaH sarve vihAyainaM svagRhaM gacchanta prAtarevAsI svasthaprakRtiko bhaviSyati / samutpannavizvAsAste tathAstvityuktvA svagaihaM yayuH / prAtareSAsI Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 107 ] sUrIzvarAlaukikaprabhAveNa prakRtimApanaH 'jinadharmAcaraNaprabhAvamuditamAnaso jinadIkSAM svIcakAra / brAhmaNAzvAcAryaprabhAvamugdhacetaso yathApratijJaM jinadharma siSevire / asya paramparA nakSatrajAtyA sarvatra prasiddhiM lebhe / dhIyA-jAtiH / asyA eva nakSatrajAteriyaM jAtiH prAdurva bhava / yathA vyApArArtha stambhatIrtha (khaMbhAta. nagaram ) yayunakSatrajAtIyAH kecit / vyApAre ca pracura dravyamavApya tatraiva nyavAtsuH / jinadharmAnurAgiNA dala. patazAhena jinAlayanirmANamAbdham / tadartha ca zilpinaH karmakarAzcAdiSTAH / jAtaM ca bhUkhananam / tadanu kazcicchilpI zreSThino gRhamAjagAma yAvadasau bhojanamakarot / ghRtapAtre patitA makSikAmasau niSkAsya svpaade'sthaapyt| saMpAca bhojanavidhimasau bahirAgacchat / zilpinA tatsarvamevAsya ceSTitamavalokitamAsIt / zreSThin ! bhUkhananaM saMpannam / prAtaravoSTrazatabhAravAhyapramANaM tatra ghRtamapekSitaM yato mUladAya syAt / evamasya zilpino vacaH zrutvA prabhAte tatra preSayiSyAma ti tamAha zreSTha / asau ca gRhaM gataH / jAtaM prabhAtam / zreSThI ca prAtastatra gatvA tAvarapramANaM ghRtaM nItvA'bravIttama / bhoH zilpin ! adhikamapekSitaM tarhi vaktavyaM kintu maladAya vidheyam / zrutvA cAsau vismitaH san jahAsa / hAsakAraNaM ca taM papraccha zreSThI / tenoktam - ghRtAnmakSikA niSkAsya pAde sthApayatA bhavatedRzaM snalvaudArya prakaTitamiti heto, haasH| zrutvA ca zreSThI tamAha-bhavanto jAnantu vayaM mahAjanAH / dharmakArye dhanopayogArtha na kiMcid vicArayAmaH / dhanAd dharmo'dhikataraH / ata eva ca makSikAyAH pAde saMsthApanena carmasRdutvaM pipIlikAm tadgrahaNArthamAgatAnAM hiMsanazca na syAditi zrutvA'sau lajjito'bhUt / dalapatazAhena dvipaJcAzadupamandirayukto bhavyo jinAlayo nirmApitA yasya pratiSThAvidhirAcAryeNa sampAditaH / etadIyA paramparA ghIyAjAtyA vyavahRtA / ghaTaneyaM vaikrame 1123 same saMvatsare'janIti vibhAvyam / saMghI-jAtiH-nakSatra jAtIyo mAlAzAho vikramasya 1145 tame'bde nAgapurAn mahAntaM saMgha niSkAsayAmAsa to tadvaMzajAH saMghavIjAtoyA iti prasiddhimagaman / garIyA-jAti:-nakSatrajatIyaH savalAzAho garIyAprAmAdhyakSeNa saha vaimanasyaM prApya pATaNanagaraM nivAsAya gata iti hetostatratyAstaM garIyetyupanAmnA'juhavuH / tatparamparA garIyAnAmmA vizrutA babhUva / khajAnacI-jAti:-vikramasya saMvatsare 1242 tame garIyAjAtIyo rUpaNazIzAho dhArAnagaryA tadadhipatinA koSAdhyakSa pade niyuktatatA koSAdhyakSaM khajAnacIpade nAhvayana janAH / asya putreNodayamANena dhArA. nagaryA bhagavataH pArzvanAthasya bhavyo jinAlayo ni pito yasya pratiSThAmahotsako vi0 saM0 1282 mAghazuklapaMcamyAmanuSThitaH / etadvaMzIyA khajAnacIpadena prsiddhH|| kAgajAtiH-ekadA sUrIzvaro viharana lodravApattanaM pratasthe / madhye kAganAmnI saritsamAgatA / yasyAstaTe kAganAmA maharSiH ziSyamaMDalasahito'gnikuNDaM saMsthApya sthitaH / anena sUraye satkArArthamAsanaM dattam / sa ca rajoharaNena bhUmizodhanaM kRlyA svakIya bhAsana sthApayitvopaviSTaH / tApasena tatkAraNaM pRSTam / sUkSmajIvAnAM hiMsAparihArAyedaM samAcaraNamiti kathito'sau svAsanaM pazyati tAvadasaMkhyAH pipIlikA dadarza / pazcAttApayuvamAnaso'sau zrIkakkasUrimahiMsAtattvasvarUpamapRcchat / tena ca sayuktiM sapramANaM jinadharmatattvapura:saramahiMsAsvarUpaM varNitam / AtmakalyANasAdhanAyAyameva, jinadharmaH kalyANakara iti matvA sarvaziSyamaMDala * sahito dIkSAM japrAha / tasya tApasaguNAnurUpaM tapomUti nAmakaraNaM kRtam / asya paricaryArato rolIgrAmANyavaH pRthvIpAlo'pi sUrIzvaraprabhAvaprabhAvito vAsaHkSepapUrvaka zuddhi prApta upakezavaMze samAviSTaH suurinnaa| kAgarSe: smRticihnartha pRthvIpAlAdayaH kSatriyAH kAganAmnA loke prathitAH / pRthvIpAlasyAgrahamanumAnyAcAryoM rolIgrAma gatvopadezadAnena sarvAn jinadharmatatvaM bodhayAmAsa / bahavazca sUrIzvaravaradahastena dIkSAmahiSuH / zrascA ghaTanAyA vikramasya 1011 tamaH saMvatsaraH sama / Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 108 ] bAgarecAjAtiH-prathaikadA viharannAcAryaH sAyaM mArgAgatasya devImandirasya samIpamAyayo / mandira eva sAmayikI sthitimakRta / tato'rdharAtre suptAna munIn dRSTvA vyAghravAhanA devI samAgatA roSAruNitanayanA jJAnadhyAnakriyAnirataM sUrIzvaraM sATopaM tato nirgantumAha / tena ca yathA tathA vA bhavatu kintu sAyaMkAlAdanantaramasmAbhihiMsAdoSaparihArArtha padAt padamapi pracalitumazakyamityuktvA sUkSmadRSTyA tadAcArasvarUpamasyai visvaraza upadiSTam / zrutvA ca prasannavadanapuNDarIkA devI tadArabhya zubhAM pratijJAmakarod-bhagavan ! adyArabhya nAhaM jIvahiMsAnumodana kariSyAmi bhavAnatra dRDhaM vizvasitu / evamuktvA sA'ntardadhe / prAtazca kecana kSatriyA ajAmahiSAdhupahAranivedanena devI prasAdayitumatrAjagmuH / mandirAd bahirnigantuM tAn vyajJApayan / tataH sUrIzvarastadoyAM, hiMsApravRttiM vArtA. lApaprasaMgena viditvA hiMsAniSedhArthamAdideza taan| tatraiko'presarasteSAM sUrivacanamanAhatyAjAgalasyopari khaGgaprahAramakarot / sa eva khagastasyaiva, gale patitaH paJcatvaM ca gataH / ato gajasiMharAvAdayaH kSatriyA bhayatrastamanasaH kSamA yayAcire / sUrIzvareNa samAzvAsitA dharmatatvamupadiSTA jinadharmadIkSAM jagRhuH / rAvagajasiMhasya dve bhArye babhUvatuH catvArazvaH putrAHtatra jyeSTho durgAsiMhaH / miyo jAte kalahe tena bAghA. nAmako bhrAtA sakaTAkSa muktaH-re mUrkha ! yadIhazastvaM, pauruSAtirekanidhistahi, nUtanaM kimapi rAjya sthApayiSyasi . kim / tato'sau bhRzamudvignamAnaso vyAghezvarImandiraM gatvA dinatrayaM tadArAdhanatatparo'bhUt / prasannA ca devI tamabravIt kalyANin ! tava lalATe rAjyaM na likhitaM kintu gaccha mandirasya pazcAt bhUmau SoDaza draviNakumAH / khanitvA ca gRhANa / saMpAdaya dharmakAryANi / tato rAjyalAbhAdapi te'dhikaM yazaH sarvAsu dikSu prasariSyati / zubhaM te bhavatvityuktvA sA'darzanaM gtaa| prAtaranena ca tathaiva vihitam / prathamaM svaprAmAd bahirbhagavato mahAvIrasya catu. razItyupamandirayuto jinAlaye nirmApitaH / dharmadhyAnArtha tatsamIpe ca dharmazAlA / evaM dharmAcaraNena dinAnyanaiSIt / durbhAgyavazAt sarvakSayaM karo bhISaNa duSkAlo'bhavat prabhUtaM dhanamatropayujya manuSyAH pazavaH pakSiNazvo. jjIvitAH / tadanu jAte mubhikSe'sya dAnajanyaM mahad yazaH sarvatra prasRtam / prAcArya devaguptasUrimAhUya mandirapratiSThAmakArayat / caturmAse bhagavatIsUtravAcanAmahotsavAnuSThAnenAparimitaM puNyamAsasAda / navalakSaparimitA mudA vyayitAH / tataH zrIzatrujayatIrthayAtrAyai saMghaniSkA payAmAsa / tIrthayAtrAM vidhAya saMghasthAH sarva suvarNa mudrikAbhiH saskRtAH / evamanena dharmAcaraNa eva dhanavyayo vihitaH / asya paramparA vyAghezvarIprasAdanimittena vAgarecAnAma prApa / etadvaMze bahavo jinadharmAnurAgiNo mahApuruSAH smutpnnaaH| evamAcAryaH zrIkakApUriH sarvatra paribhramaNena dharmapracAraM kRtvA zrImahAjanasaMghasyAbhyudayama karot / mahArASTraprAnte tadIyopadezena bahavo mAMsAdyamakSyabhojanaM tyaktvA jinadharma siSevire / bahUnAM mandirANAM pratiSThApanena dharmarucerabhisaMvardhanamApAditam / padavIpradAneva pracArakebhyaH sAdhubhyaH protsAhanaM dattam / asAdhAraNazAstrajJAnavai. bhavena vAdino vijitya svadharma sthApayAmAsa / ante ca zAsanonnatimAdhAya bAdhAzAhenAnuSThite mahAmahotsave padmaprabhopAdhyAyaM sUripadAlaMkRtaM kRtvA devaguptasUrIvi nAma parivartya caturdazadinaparyantamanazanaM vidhAya svargapadavImanusasAra / vi. saM. 10 11 taH] 46 prAcAryaH zrIdevaguptasUriH (dazamaH) vi. saM. 1033 pa] vandanIyacaraNapaMkajaH sakalavAGmayaprakANDapaNDitaH vidvadgaNaziromaNirjinazAsanasamunnatidRDhotsAhotsAhitaH zrIdevaguptasUriH zrIkakasUripaTTapade pratiSThitaH / asI dazapuranagaravAstavya AdityanAgagotrasya coraDiyAzAkhIyazca / asya janako dayAdAnasaujyanAdiguNavariSTho mantrI sAraMganAmA, jananI ca paramasuzIlA ratnIdevI / asya zubhajanmamahotsava sAraMgo bhavyena mAGgalikena vidhinAnvatiSThat / yatra ca lakSarUpyakA vyayI Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 106 ] kRtAH / prathame. putrajanmanIdaM mahotsavAnuSThAnamasya naisargikameva / sUnusyamasau yadA garbhasthitimakArSIcadA'sya jananI nizAyAmarddharAtre SoDazakalAkalitamUrti candramadrAkSIt svapne / atastadanusAreNa putrasya candreti nAmakaraNamakarotsAraMgaH / mahatA vAtsalyena lAlanapoSaNAdibhirmanoharamUrtirasI madhurayA'vyaktayA vAcA na kevala mAtApitrorapi tu sameSAM kauTubikAnAM manAMsi modayAmAsa / dine dine vardhamAnakalaH kalAnAtha iva lAvaNyamayAnavayavAn pupoSa / prApte hi vidyAdhyayanakAle pituH prayatnenAso dhArmika-vyApArika rAjanaitikAdiSu viSayeSu paraM prAvINyamupAmamat kuzAprabuddhiH / pUrvasukatAcaraNAnurUpamaparasmin janmani tadIyakartAramivAnavadyA vidyA etamanAyAsenaiva prapedire etadanantaramasya mAtA caturaH putrAn titrazca kanyakA asUta / ____athAdhigatasarvakalAkalApo'sau prApta kaviMzativarSavayaskaH zreSTigotrIyasya devAzAhasya rUpazIusamanvitAM mAlatI nAma kanyAM pariNinAya / sApi chAyeva tamanusarantI gRhakarmatatparA dinAnyanaiSIt / jinadharmAcaraNamasya paramparAprAptam / asya pilAmahenArjunaza hena dazapure jinAlayo nirmAphtistatra sAraMgastasya dharmapatnI ca sphaTikamayIM prabhupratimAmapupUjat pratidinam / zrIzatruJjayasammetazikharAdiSu tIrthasthaleSu saMghAyojanaM kRtvA prabhUtaM puNyamAsasAda / svAmivAtsalyaM vidhAya saMghasthitebhyaH suvarNamudrA arpayAmAsa / evamanudinaM dhArmikeveva karmasvanena dhanavyayamaparimitaM kRtvA'kSayaM punnymlmbhi| sAraMge mantripadAnnivRtta sarvakarmakSamo'sau candro mantripadaM lebhe / yazcAmAtyapade candrasenanAmnA prathito babhUva / asya catvAraH sUnavaH sAmadAnavidhibhedavigrahAH sarvasiddhiyusA upAyA iva virejire|| skRtasukRtabalAdekadA viharannAcAryaH zrIkakasUrirdazapuramayAt / zrIsaMghazca bhavyamasya svAgata samapAdayat / mantriNA candrasenenAtra nagarapraveze prabhAvanAyAnca sapAdalakSamudrikA viniyuktAH / prAraMbhika dezanaM dattvA sUrIzvarastadanu dharmapracArAya pratidinaM vyAkhyAnaparipATImurarIcakAra / yadA'sau saMsArasyAsAratAM tyAgasyopAdeyatAmAtmakalyANasya cAzyakatA yathAzAstramavarNayattadA tadvarNana zravaNasamAsaktacetaso bhAvukA gAnalubdhA mRgA iva mantramugdhA babhUvuH / buddheH phalaM tatvavicAraNaceti matyA'labhyeSu sAdhaneSu daivavazAnmiliteSvAtmazreyaHsaMpAdanameva sarvajanAnAM nitAntamabhilaSaNIyaM mameti vicArya saMsAraprapaJcebhya AtmAnamunmucya kalyANaparaMparAyai sUrIzvaracaraNakamalazuzrUSaNaM dIkSAmahaNameva ca vidheyamiti niraNaiSIt / ante ca putrebhyo vyavahArabhAraM samarpya samucitAM buddhimupadizya saptadazabhiH zrAvakairaSTamizca zrAvikAbhiH zubhe dine dIkSAmagrahIt candrasenaH / pazcAcca padmaprabhanAmnA prasiddho babhUva / nisatarga eva tIkSNabuddhirasau padmaprabhaH sUrIzvarAnupamakRpayA zraddhAbhaktivinayopapannamAnaso nyAyavyAkaraNakAvyakoSAdInyadhyaita / sarvasiddhAntamarmapAragaH sahastrAMzuriva vAdivajasya nitAntaM duHsaho babhUva / sarvathA'yamAcAryapadasamucita iti kRtvA'cAryo'smai guruparamparAprAptavidyAmantrAmnAyAdIni gaDhatarANyapi vitatAra tdiiygunngaurvvshiibhuutcetaaH| yogyatA cAlocya paNDitavAcanAcAryopAdhyAyapadavIvibhUpitaM taM vyAghrapure vAghAzAhenAnuSThite mahAmahotsave devaguptasUrIti nAma vidhAya svapade pratiSThApayAmAsa / ____ pUrvAcAryaparamparAmanumAnya vAdimAnavimardakaH zAsanahitamAtratatsaro'sau sUrIzvaro viharam pAvAgaDhamAyayo / madhyemArga mRgayAyai gacchan pratihArajAtIyo lAdhArAvaH samagacchata / tadIyaM bhAvaM svacetasi samAlocya ahiMsAdharmatatvamupadizya taM jinadharmAnurAgiNamakarot / upakezavaMze saMmelanamasya kRtvA tadgauravamavardhayat / ghaTaneyaM vaikrame 1026 tame'bda iti paTTAvalIkArA paahuH|| asya vaMze dullArAveNa cikaNarasasya ( gudeti bhASAyAm ) vyApAraH kRtastatastadIyA paramparA guMdecA nAmnA prathitA babhUva / asyA jAterapi gaMgoliyA-vAgaNI macchA-gubaguMdA-rAmAniyA-ghAmavadAdayaH prabhUvAH Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [110 ] zAkhAH prazAkhAzca vistRtAH / yatra labdhajanibhirmahApuruSaistIrthasevAsaMghAyojanadharmazAlAnirmANAdoni, satkarmANi, zauryasaMpannANi ca jagatItalavizrutAni karmANi vihitAnyAsan / vividhavidyAvibhAvitadiGmaNDalena ziSyagaNena samanvitaH sUrIzvaro'laukikacamatkAracintAmaNinibhA prabhAvikatA pradarzayan zivagaDha-jAvalImura-bhinnamAla-satyapura koraNTa pugadiSu bhAvukAnAM dharmapracurAM bhAvanAmutteja. yan krameNa caMdrAvatImAyayo / jinadharmaparAyaNaH prAgvaTabaMzIyo bhUtAzAhaH zrIsaMghasamanvito bhavyamasya svAgataM vyadhAt / caturmAsAdhivAsArthamabhyarthayAmAsa / tadanumAnya tatraiva sthitimaGgIcakArAcAryavaryaH / dharmatatvAvabodhanapagaNi prArabdhAni vyAkhyAnAni zrotaNAM cetAMsi cmcckrH| samApte caturmAse sarvatrAmaMtrANAni preSayitvA kRtaprasthAnamaMgalaH zubhe dine zrIzatrujayayAtrAyai saMghaM niSkAsayAmAsa / tatra gatvA'STAnhikAmahotsavaM darzanasparzanAdikaM vidhAya svajAtIyebhyo'nyebhyo vastrAbharaNAdikaM dadau / dInebhyazcAnnadAnAdikam / putrebhyo vyavahArabhAraM samayakAdazabhirbhAvukaiH saha paramapavitra tIrthe sUrIzvaravaradahastenAtmakalyANasAdhikAmamahId bhagavatI dIkSAm / vinayarucinAmnA prasiddhamagamat / zrAcAryazca kacchasindhAdiSu dezeSvapUrva dharmapracAraM kRtvA praJcanaprAntamayAsI: . dviharan / navadIkSito jJAnAbhilASuko munirasI vinayaruciH prAktanasya jJAnAvaraNIyakarmaNaH prAbalyena kRtaparizramo divAraTitamapyadhyayanaM rAnau visasmAra / varSAvadhikAlena kevalaM pratikramaNayAvazyakamadhyayanaM mahatA kaSTena saMpAditam / tathApi kRtotsAhaH sa rAtrindivamadhItaM raTa ti sma punaH punaH / gatrI mahatA svareNa ghoSaNena nidrAmalabhamAnA anye munayAtresuH / tatraikenAvAdi mune ! pratyahamevaMvidhena raTanenApi na te vidyAlAbhaH, kathamIdRzastvaM kasmaicid rAjJe dharmopadezaM kariSyasi ? upadezAbhAve kathaJca zAsanazuzrUSA'pi tvayA kartuM zakyA ? tena saprazrayamavoci bhavadvidhAnAM zubhAzIrvAdenaivAhaM madIyaM jJAnAdhyayanamAtmasAdvidhAsyAmyeveti madIyA haDhA buddhiH, evaM vinayaruciraM samucitamuttaraM dattvA rAtrI devasevAyAM niratasya jJAnadhyAnaM kurvataH sUrIzvarasya samIpamupetya sAmbhalibandhaM vyajijJapad bhagavan ? kimidaM mayA pUrvajanmani duSkRtamAcaritaM yenAtra kRtaprayatno'pi sarvathA niSphalo bhavAmi / avazyameva vidhAyAnu prahaM yathA mayA zakyate jJAnopArjanaM kartuM tathaivopAyaM kancid darzayatu karuNAvalayo bhavAn / kmiyAnvitaM bhAvagabhIrametadIyaM samAkarNya vacaH sUrIzvaraH kalyANin ! gaccha kAzmIrAna / ArAdhaya vAgdevatAmanadinamekamanAH, iSTasiddhiste'vazyaM bhaviSyatItyuktvA mantrapuraHsaramanuSThAnaprakAramavocat / prApya ca gurorAjJA katipayairmunibhiH saha vyahA dasau vinayaruciH / gatvA cAtandritaH sAvadhAnena manasA cavi. hAropavAsAnekaviMzatidinAni kRtvA bhagavatImArAdhayAmAsa sarasvatIm / tadIyazuzraSaNaprasannahRdayA sA'dRzyapeNopasthitA varaM brahItyavAdIta / bhagavati ! kimanyadahaM yAce ! kevalaM vidyAlAbha eva meabhipretaH, jJAnaM ca me kadApi na syAt kuNThitamityeva praNatisahitaM yAce / tathA'stvityuktvA sA yathAgataM yayo / samApyArAdhanamasau yatrAvaziSThA munayastasthustatra nagarAd bahiH samAgata upavAsapAraNAmakarot / yasya muhurmuhurghoSaNenApi zAstrajJAnaM durlabhamabhUt , tasyaikavAramAlocanenApratihatagati vAgvaibhavavidyotitaM jJAnaM sarvajanacetazcamatkArajanakaM samutpanna bhagavatyAH kRpAkaTAkSena / asyotkarSasyAsahiSNavo brAhmaNA vAdena vijetuM samIpametya gIrvANagirA dharmaviSayakAn praznAMzcakruH / paraM sayuktika sazAstramuttaramAsAdya mandAkSamudritamAnasAstastrabhAvopahatatejasastadIyavyAkhyAnazravaNasamutsukA. stadartha savinayaM yayAcire / munirapi suvizadaM dharmasvarUpaM nirupya jinadharmasevanaM prati mAnasAni teSAM samAcakarSa / tadanu sUrIzvarapArzvametya sarva nijamudantaM zrAvayAmAsa : yena sa AcAryo'dhikaM tutoSa / evaM paJcanadaprAnte nUtanAM dharmakrAnti vidadhalsau sUrIzvaraH zrIpArzvanAthasya kalyANabhUmeH sparzanArtha vArANasIbhagamat / tatra darzanaM ca vidhAya katipayadinAnyatyavAkSyat / ekadA sUrIzvarAdiSTo vinayaruciH Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 111 ] sabhAyAM dArzanikaviSayamAdAya tulanAtmaka dRSTyA jinasiddhAntasya sarvajanopAdeyatvamavarNayat / yathArthamapyetadIyaM siddhAntaM vAgaNasyAM viprasamUhasamupajuSTAyAM ko nAma yathArthatvenAvedayet / ataste jinazramaNakathitaM siddhAnta zAkhapramANamanusRtyaiva kazcit zramaNaH sasiddhAntatvena pratipAdayettena saha vayamevA zAstrArthAya sajjAH smetyUcuH / tadanu maNyasthAnAmadhyakSatve vinayaruceAhmaNasamAjasya ca zAstrArthaH prArabdhaH / vaidiko hiMsA hiMsA na bhavatIti vAdinaH pUrvapakSo vijayarucinA sazAstraM khaNDitaH, yena sa natAnano mantrapratiruddhaviSavego bhogIva mahatI trapAmavApa / tatratyenoparezIyena zrIsaMghena saharSa munaye vinayarucaye paNDitapadaM dattam / sUrIzvaro'pi caturmAsikI tatra sthitimaGgIcakAra zrIsaMghasyAdarAtizayamanumAnya / bahavo brAhmaNAzca sUrIzvarasyApUrvavAgvaibhavaprabhAvanubhUya tadanuyAyino babhUvuH / yena zAsanasamunnatiradhikapracArA sarvajanazlAghanIyA ca samajaniSTa / evamatra vAgaNasyAmapi jinadharmapracAraM vidhAya viharaNakrameNAcAryavaryaH saziSyo mathurAmAyayo / zrIsaMghenApUrvasamAroheNa vihitamasyodAharaNIyaM svAgatam / tadabhyarthanAmanumAnyAtra caturmAsAvasthAnaM nizcitam / tadAnIratane kAle bauddhadharmapracAraH zaithilyaM prApto, brAhmaNadharmazca vArANasIzAstrArthazravaNasamanantarameva nistejasko babhUva / balAhagotrIyaH zAdAzAho lAdhAzAhazca zrutajJAnabhaktinimitaM sapAdalakSaparimitaM dhanaM vinyayuGktAm / tena dhanavyayenAgamapustakAni lekhayitvA jJAnakoze'sthApayat / sUrIzvaropadezaprabuddhamAnasAH saptasaMkhyakA janA dIkSodyatA babhUvuH / dIkSAnca datvA sarvAn dharmalAbhAzIrvAdena saMbhAvya tato vyahArSIt / ___ atha kramazo viharannAcAryoM dharmopadezena sarvatra dhArmikamutkarSamabhivardhayannajayagaDhanagaramagamat / tatazca marudharaprAnta itastato vijahAra | vibhAgazaH kRtA munayo'pi samIpavatiSu prAmeSu dharmapracArArtha viharantastadanu nagare saMgatA babhUvuH / tatropAdhyAyo vinayarucigaMgerAjJAM prApya zAkambharImabhipratasthe / sarasvatIdattavaraprasAdo'sau savairbhAvukaiH sAnandaM nagaraM pravezito marmatatvapratipAdanaparaM sakalajanamanoraJjakaM vyAkhyAnamadAt / etadIyamaskhalitaM mahAprabhAvaM vyAkhyAnato jJAtvA'kAraNAviSkRtavairadAruNA vAmamArgiNo jinadharmapracArakA ete zramaNA janAn bhrame pAtayanti nAstikAH satyadharmavinindakA upekSaNIyA eveti sarvatra : payAmAsuH / munarasya prabhAvAtizaye vizvasanto jainA rAjasabhAyAmevobhayoH zAstrArthaprabandhaM kaaryaamaasuH| samprApte ca zAstrArthasamaye vAmamArgiNo dhaM mahadA'DambareNa svamatapratAvaM cakraH kintu yatra sarasvatyA eva anugrahastatra ko nAma parAbhavintunkuyAt / yataste jinadharmasya siddhAntamanumodayAmAsuH / tena jinadharmapatAkA digaMgane riGgantI vyarAjata / AcAryavarSasya ziSyA api mahAprabhAvazAlino babhUvuH / tatra somasundara munezvaritamudAharaNIyamiti kRtvA pradarzyate / ekasmina samaye sUrIzvaraH ziSyAnAgamapranthamadhyApayattadA'STamasya nandIzvaradvIpasya prAsa. GgikaM varNanamAyAtam / tatra dvipaJcAzatsaMkhyakAnAM jinAlayAnAM hRdayaMgamaM varNanamAcAryeNa rucirayA vAcA vihitam / sAdaramidaM samAkarNya varNanaM samIpasthaH somasundaro muniH savinayamavAdId bhagavan / sarveSAmeSAM jinAlaSAM no yAtrA sampAdya jIvanasya kRtArthatAmabhilaSAmIti / devayonisaMcaraNAhe'tra dvIpe mAnavAnAM gatirevAtra durlabheti sUrIzvaragaditamAkarya kancidupAyamatrabhavAn me darzayatu yena mamecchA syAphalAditi savinayamasau nistamavo. cat / AkAzagAminyA vidyayA samyagdRSTidevabArAdhanena vA tatra gantuM zaktiH prApyate / tatra saMprAptenaikena kenacidupAyena te'bhimatasiddhirbhaviSyati / sAdaraM nizamya guruvaco'sau tadArabhya SaNmAsAvAdhikamASTamikaM tapazcacAra / tena ca samyagdRSTidevamArAdhayAmAsa / tataH pUrvajanmanyetatsaMpAditasAhAyyena dharmAcaraNe dRDhamanAH kazcitU sajAtIyaH pUrvakRtamupakAraM smaran pratyupakartumasya saMmukho bhUtvAvAdIt-mune ! bhavatkRtopakAreNA me devayoniprAptirataH kartavyaM kiMcinmAmAdIzatu yenAI RNamuktaH syAmiti kathitaM zrutvA nandIzvaradvIpasthitAnA minAlayAnAM darzanamahamamilaSAmIti taM jagAda somasundaraH / mama pIThamAruhya sukhena vatra gatyA saMpAca Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 112 ] yAtrA pratinivarvatAM bhavAn ityuttavA tamAropyapIThamayaM jaMbudvIpaH, ayaM lavaNodadhiH ataH paraM dhAvakIkhaNDaH evaM mArgAgatAn dvIpasAgarAn darzayam pramANaM sUryAcandamasorgatipradezamapi varNayannikSusamudrAdamantaraM nandIzvaradvIpamAjagAma / madhyamasya gatvAJjamagirAvavAtArayat / atra yAtrAM vidhAya devAdezena surabhipuSpamAdAya punastathaiva pratinyavartata / devo'sau gurunivAsasthale'vatArya vaM yathAgataM yyau| caraNakamalavandanaM kRtvA bhavatkRpayA me manorathaH phalita ityuttavA tadeva puSpaM tatsaMmukhaM sthApayAmAsa / devaprasAdarUpasyAsya puSpasya ratnamayasya varNagandharasasparzAzcirakAlAdapi vathaivAsAna / pramuditAntaraMgaH sUrIzvaraH sabhAyAM nandIzvaradvIpavarNanAya tamAdizata / asI ca namaskRtya taM zrota nuddizyovAca-bhavyAH ! dvIpo'yaM 1638400:00 yojanaparimito dRzyate / asya madhye caturdikSu ctvaaro'jngiryH| pratiparvatamatra 1000 yojanaparimitAyo bhUmau 84000 yojanapramANoccha yA bhamiH / uparitale nIlaratnakhacitaM yatra bhavyaM siddhAyatanaM virAjate / yad dRSTvA pramuditamAnaso'hamabhavam / yacca zatayojanavistIrNa paJcazavayojanAyAmaM dvisaptatiyojanocchAyaM vidyotate / caturdikSu catvAri bhavyAni dvArANi / caturNA maNDapAnAmapre catvAraH prakSepamaNDapAH / tanmadhye ratnakhacitamAdhArapIThamAste / tadupari ! siMhAsanaM sUkSmavastrAcchAditaM vAMkuzasahitaJca virAjate / yatrAMkuzeM ghaTapramANakAni muktAphalAni vidyante / prakSepamaNDapasyAne ekaikaH stuupH| tatra caturdikSu ratmaprathitAnyAdhArapI. ThAni yatra padmAsanasthA jinprtimaaH| yAsA darzane na mayA'tmA plAvitaH / tAzvastUpasaMmukhA virAjante / pratistUpaM catvAri ratnajaTitAnyAdhArapIThAni / tatra ratna prabhodbhAsitasarvAGgAzcaityavRkSAH saMdRzyante / tatpuro'STayojanapramANa kaM maNipITham / atra sahastropagvajayukto mahendradhvajazcatuH puSaSThiyojanocchAyo nabhasyuDuyate / tadane nandA puSkarAnAmnyo vApikA bartante / tAzca zatayojanAyAmAH paJcAzadyojanavistINA dazayojanagabhIrAH kamalakadamvavirAjitA dhvajatoraNachatracAmarAdibhiralaMkRtA draSTayAM manAMsi modayanti / tata urdhva pratyekaM vanakhaNDam / yasya varNanaM vAcAmaviSayam / tasya pratidizaM 4000 maNDalAkArANi, 4000 catuSkoNAkRtIni cAsanAni santi yatra devA devAMganAzca yAtrArthamAyAtAH saMvizanti / sarvamidamekasya caityAlayasya bahiHsthaM varNanam / caityAlayasyAntaH SoDazayojanaparimitaM maNipITham / tadupari tAvAneva devacchadaH / / yatra zAntamudrAH padmAsanasthA vItarAgabhAvanAmAvitA 108 jinapratimAH / yAsAM darzanena mAntarAtmA'nandasandohasaMbhRtaH samajani / devena saha dvitIyamajanagirimayAM tatra pUrvavadeva sarva dRSTavAn / tathaivatRtIye caturthe ca / sarvatra darzanacaityavandanAdikaM sampAdyAtmanaH kRtArthatAmanvabhavam / atha pratiparvataM caturdikSu lakSayojanAyAmAH paJcAzatsahasrayojanavistIrNa sahasrayojanagabhIrA vApyazcatasraH santi / tanmadhye dadhimukhanAmA parvataH / tatra zvetaratnastalamAstRtam / arthAt SoDaza vApikAH SoDaza dadhimukhAH parvatAH santi / tatra ca SoDaza caityAlayA ajanagirivarNane yathA varNitAstathaiva vidyotante / SoDazAnAM vApikAnAmantare dvau dvau kanakagirI iti kRtvA te dvAtriMzatsaMkhyakAH kanakagirayaH / yeSAM kanakamayAni sAnUni sarvatra prakAzante / teSu tatsaMkhyAkAni caityAyatanAni / dvipaJcAzatsaMkhyakaparvatAtiriktAmyatvAro ratnamayAH parvatAH / teSAM pratidizaM militvA SoDaza rAjadhAnyo'valokyante / sarvamidaM samyak dRSTvA laukikAnandamagnastatraiva sthiti kuryAmiti vicAramakaravam / kintu pratinivartanamAvazyakaM mAM myaSedhayat / etatkathitaM nandIzvaradvIpavarNanaM sarvapApaughaharaM nizamya zrIsaMghastamabhinananda / sarve ca tatra samAdhikazraddhAlayo babhUvuH / ayaM sarvatra vihatya sva. prabhAvamahimnA janAn jinadharmadIkSitAn vidhAya zAsanagauravamabhivardhayAmAsa / / zrImadbhagavato mahAvIrasya paraMparAyAM caturazItisaMkhyAkA gacchA iti kathyante / idaM paraMparAyAtam ! idAnImatra zatatrayAdadhikA saMkhyA vidyate / eSu saMdezunAmakaH kazcideko gacchaH / atra mahAmahimamahanIyakI ya Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 113 ] zvarasUri-yazobhadrasUri-zAlibhadrasUri-sumatisUrayazca mahAzAsanaprabhAvakA prAcAryA bbhuuvuH| tatra yazobhadrasUrezvaritamadhikaM camatkArajanaka pAThakAnAca manorakhakamiti kRtvA saMkSepeNAtra likhyate / zrI yazobhadrasUricaritam ___sarvaguNajegIyamAnakIrtiramala vidyAvidyotitadiGamaNDala AcAryaH zrIyazobhadrasUrirmAravADadeze palAsIprAmavAstavyaH prAgvaTavaMzAlaMkArabhUtazvAsIt / asya puNyasAranAmA janakaH mAtA ca guNasundarI nikhilaguNaniketanA / vaikrame 957 tame'bde jnimlbhtaasau| asya saudharmeti nAmakaraNamabhUt / ___ekadA sAMDherAgacchIyasyAcAryaH zrIzvarasUriH paJcazatasaMkhyakaiH ziSyaiH sahito viharan dharmapracAramakarot / viharaNakrameNa muMDArAprAmamAjagAma / svasyAnantaraM paTTadharasya samucitasya ziSyasyAbhAvena khinamAnasastatra vadarIdevImArAdhayAmAsa / samupasthitA ca sA pAtre suurinnaavtaaritaa| tadanu tA papraccha-bhagavati ! madIyo'yaM gaccho vicchedamApsyati, kazcit sacchiSyalAbho vA bhaviSyatIti / palAsIprAmavAsI zAhapuNyasAramya guNasundaryAzca putraH pAThazAlAmadhIyAno masIpAtrabhaMjanena sahapAThinA brAhmaNabAla kena kalahAyitaH, brAhmaNavAlakena tadeva masIpAtraM yAcitam / asau ca suvarNasya rUpyasya ca dadAmIti tamavAdIt / madIyameva dehIti bruvanasau taM bahvabhasayat / vivadamAnI to gurusamIpaM gato tena ca bodhitau| tathApyasau svIyaM dUrAgraha na tatyAja / na kevalamidamapi tu pratijJAmapyakArSIda-vipraputra dhuri daI gAlI kara karaMbu tuma kapAlI / ju SaTa tu vAMmaNa sahI nahIM tarI bharaiu bhaNije bhii| saudharmA'pi roSAviSTastamatravIt-tavate dhai voliDa sudharma joje vAmaNa sahI nahIM tarI bharaiu bhaNije bhii| saudharmA'pi roSAviSTastamabravIt tavate dhai boliu sudharma joje vAmaNa mAharukarma / mUtro na mAru tuja prANiDa, nahIMtara nahIM sughaDa vnniyo| lavaNyasamayakRtayazobhadrasUrirAsa / evaMvidhaH saudharma evAnetavyaH / dIkSito'sau bhavadIyagacchabhAraM vakSyatItyuktvasA devI yathAgatamagamat / sA ca tatra gatvA saudharmamAtaramupadizya tamadIkSayat / SaNmAsAnantaramevAsI sarvaguNasaMpatsanvitaH sarvAgamapAragazca babhUva / sUrIzvarazca muMDAgagrAmametya dvAdazagotrIyaiH saha badarImArAdhayAmAsa / sA saMghasamakSameva saudharmakapAle tila kaM vidhAya puSpamAlAmAropya sUripadaM dattvA yazobhadrasUrIti nAma ca kRtvA'dRzyatAmagAt / athAcAryaH zrIyazobhadrasUgiviharan pAlI nagaramagacchat / zrIsaMghena ca satkRtaH / kadAcit zaucanivRtyartha sUryamandirasyAparapArzvamupAvizat / bhagavAn sUryazca tadIyAM mahAprabhAvapUrNA tapasyAmAlakSya tatsamIpaM nIlamarakatapadmarAgAdIni ratnAni praakssipt| tathApyaso niHspRho na jamAha / tatazca sUryo vRSTiM pAtAyAmAsAsUrizca suurymndirmaayyau| dvArazca tenaavRtm| kiMcinmatsakAzAd yAcasvetyuktaH sUkSmajIvadarzanAya cUrNa dehiityvoct| dvitIye'hni sa sarva vidyArAdhanaprakArapradarzaka granthaM yantrayuktaM, aMjanazalAkAmekAM ca sUrinivAsasthAnaM gatvA tasmA ayacchat / tatropadiSTAH sarvA anavavidyA vidyA AtmasAccakAra / tatasvadeva pustakaM sUryamandira eva sthApayituM balabhadramunimareSayat / anena ca tasmAt patratrayaM coritam / mandire nidhAyoccairarudata / sUryeNoktam-mune ! mA rudihi mayA dattameva tat patratrayamato mA te zoko bhavatviti / . yazobhadrasUrIzvaro navanidhi-aSTasiddhi-AkAzagAminI-ityAdyA vividhA vidyA vazIcakAra / tatprabhAveNa pratidinamasau zatruzcaya-raivataka sammetazikharAdInAM tIrthAnAM yAtrA vidhAya bhojanamakarot / atha pAlInagarAdviharana sADherAvagrAma mandirapratiSThArthamAjagAma / darzanArthamAgatAnAM janAnAM kRte prArabdhe pAkanirmANe dhRtaM pramANApekSayA nyUnatAM gatam / zrutvaitatsUriranyadharmAvalambino dhanikasya gRhAd ghRtamAnAyayAmAsa / kArye ca samApte vyavasthApakAstasya mUlya pradAnAya tadgRhaM yayuH / teSu ca mUlyaM dadatsu 15 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 114 ] tenAvoci-mayA pRtameva na dattaM mUlyamahaNasya kA kathetyuktvA-vRttapAtrANi pazyati tadA sarvANyeva tAni ghRtapUrNAnyapazyat / sUrerevAyaM camatkAra iti nizcinvAno'sau sUrisamIpametyopadezaM zrutvA dIkSAmAhIt / ekasmin samaye gAghATa-raheTa-kavilANa-maisara-saMmari-nagare yugapadeva pratiSThAmUhUta datvA samameva svahastena pratiSThAkArya svavidyAvalena vividharUpadharaH saMpAdayAmAsa / evamAdhATanagaraSTinA niSkAsitena saMghena saha aNahilapuraM (pATaNeti prasiddhamadhunA) jagAma / gajJA mUlagajena satkRtaH / tadanu svaprAsAde dvAramAvRtya sthApito'pi ladhuzarIreNa randhrAnirgatya rAjJe dharmalAbhAzIrvAdamadAt / rAjA ca camatkArajanakamasya vRttaM dRSTvA vismito babhUva / evamasyAlaukikaM caritaM sarvajanamanomodakaM jinazAsanaprabhAvakamAsIt / etadviSaye 1557 vaikrame'bde nADolAIgnAme'yaM zilAlekhaH / // 90 // zrIyazobhadrasUrigurupAdukAbhyAM namaH // saMvat 1557 varSe vaizAkhamAse zuklapakSe SaSThyA tithau zuklavAsasi punarvasu RkSaprApta candrayoge zrIsaMDeragacche / kalikAlagautamAvatAra / samasta bhAvikajanamano'mbujavibodhanakadinakara / sakalalabdhinidhAnayugapradhAna / jitAnekavAdIzvaravRnda / praNatAnekanaranAyakamukuTakoTispRSTapAdAravinda / zrIsUrya iva mahAprasAda / catuHSaSTisurendrasaMgIyamAnasAdhuvAda / zrISaDerakIyagaNarakSakAvataMsa / subhadrAkukSisarovararAjahaMsayazovIra sAdhukulAmbaranamomaNisakaLacAritracakravarticakracUDAmaNi bha0 prabhuzrIyazobhadrasUrayaH / tatpa? zrIcAhumAnavaMzazrRMgAra / labdhasamastanizvavidyAjaladhipAra zrIbadarIdevIgurupadaprasAdasvavimalakulaprabodhana kaprAptaparamayazovAda bha. zrIzAli sUriH ta0 zrIsumatisUriH / ta0 zrIzAMtisUriH / ta0 zrIIzvarasUriH / evaM yathAkramamanekaguNamaNigaNarohaNagirINAM mahAsUrINAM vaMze punaH shriishaalisriH| ta0 zrIsamatisUriH tatpaTTAlaMkArahAra bha0 zrIzAMtisUrivarANAM saparikarANAM vijayarAjye / ahi shriimedpaattdeshe| zrIsUryavaMzIyamahArAjAdhirAjazrIzilAdityavaMze zrIguhidattarAula zrIvapAka shriissummaannaadimhaaraajaanvye| rANAhamIrazrISeta sIha zrIlaSamasIhe / putra shriimoklmRgaaNkvNshodyotkaarprtaapmaartnnddaavtaar| AsamudramahimaNDalAkhaNDala / atulamahAbalarANAzrIkubhakarNaputra rANAzrIrAyamalavijayamAnaprAjyarAjye tataputra mahAkumArazrIpRthvIrAjAnuzAsanAt / zrIupakezavaMze rAyabhaeDArIgotre gaThala zrIlAkhaNaputra zrI maM0 dUdavaMze maM0 mayUrasuta #0 sAhUlahaH / tatputrAbhyAM maM* sIhAsanadAbhyAM sadvAndhava maM0 karmasIdhArAlAkhAdi sakuTumbayutAmyAM zrInandakulavatyA puryA saM0964 zrIyazobhadrasUrimaMtrazaktisamAnItAyAM maM0 sAyarakAritAyAM devakulikAdhuddhArita: sAyaranAma zrIjinavasatyAM zrIAdIzvarasya sthApanA kAritA kRtAzrIzAntisUripaTTe devasundara ityaparaziSyanAmabhiH zrA0 zrIIzvarasUribhiH iti laghuprazastiriya li. zrAcArya zrIIzvarasUriNA utkIrNA sUtradhArasomAkena // zubham // ayaM zrInADolAIgrAmasya mandire vidyata evedAnIm // evamasya sUrIzvarasya bahavaH ziSyAH svavidyApalena mahAzAsanAbhyudayakarmaNi sahayogaM dduH| athAcAryaH zrIdevaguptasUrIzvaro viharannAgapuramayAt / sabhAjitazca zrIsaMghena cArtumAsAvadhikamuvAsa vyAkhyAnadAnena samApite caturmAse 19 bhAvukA dIkSA jagRhuH / bappanAgagotrIyeNa nAharAzAkhIyena durgAzAhena nirmApitasya bhavyasya jinAlayasya pratiSThAkArya samapAdayat / tato mugdhapuramedinIpurakhaTakumpanagarAdiSu viharan sUrirupakezapuramAgacchat / sucantigotrIyo lAlAzAho lakSatrayaparimitAbhimudrAbhirasya nagarapravezaM kArayAmAsa / sarvAzca dharmavyAkhyAnena saMtoSya tatraivAvAtsIt / devIsaccAyikAvacanamanunAnyopAnyAyapada Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 115 ] vibhUSitAya vinayacandramunaye saripadamayacchat / vikramasya 1033 tame hAyane zrASADhe zuklapratipadi DiDUgotrIyeNe tez2asIzAhenArabdhe sUripadamahotsave siddhasUrinAmnA svapaTTe taM sthApayAmAsa / samucitebhyaH padavIpradAnamadhyakRta / navalakSamudrA vyayitA atra / vi0 saM0 1033 taH] 47 prAcAryaH zrIsiddhasUriH (dazamaH)vi0 saM0 1074 pa0] paramopakAranirataH sahasrarazmiriva duHsahapratApastapaHkSapitamanovikAraH sudhAvarSI kalAnidhiriva sarvajajagadAlhAdako jinezvaragaditAgamamarmapAradRzvA jinadharmadhuraMdhara AcAryaH zrIsiddhasUriH zrIdevaptasUrIzvarapaTTapade pratiSThAmalabhata / asau medapATaprAntIyadevapaTTanagaranivAsI sughaDagotrIyazca / pitAspa puNyakarmarucizcatarazAho jananI ca zIlasaujanyavatI bholIdevI / tayorayaM lADuka-nAmA kuladIpakaH sUnurAsIt / asya janakaH sukRtasamAsAditena dhanena vAratrayaM zatrukhayaraivatakadInAM pApaudhavidhvaMsakAnAM tIrthAnAM yAtrA, saMghaniSkAsanaM svajAtIyebhyazca suvarNamudrikAdipradAnazca kRtvA'kSayaM yazorAzimavApa / zrIzatruJjayatIrthe bhagavataH pArzvanAthasya bhavyaM jinAlaya nirmApayAmAsa / lakSAdhikadravyavyayena jJAnArcanAM kRtvA jJAnakoSAnasthApayat / - ___ kAlasya kuTilA gatiriti samRddhimatyasmin kule bhagavatyA lakSmyA lADukasya mAnasena prAgbhavIyAzubhakarmaNa udayena mevitaM vairAgyam / paraM dAridra yamanubhavannapyaso na manAgapi dharmAcaraNAt zithilAdaro'bhUt / dharmeNaiva prAptavyaM sarva prApyate nAnyenopAyeneti svacetasyamanyata / ___ekadA yogavidyAnipuNaH kazcid yogI devapaTTanamAyAt sa ca nAnAvidhAn bhautikAn camatkArAn yogavidyayA darzayan paurAn svamatAnusaraNAya samAcakarSa / katipayadivasAnantaraM paramparayA lADukasya dAridrayapIDitAmavasthA jJAtvA'sau tadgRhamAyayo / pravRtte ca vArtAlApe'sya niHspRhatvaM nirabhimAnitvaJcAnubhUya paramAzcaryAnvitamAnasau babhUva yogI / dharmAt pralobhayitutamagAdIt vatsa ! dAridrayadalanasamartha matraM te dAsyAmi, yasyAnuSThAnena te duravasthA nakSyati kintu jinadhameM tyaktavA madIyadharmAnusaraNaM kartavyamiti / jinadharmAnurAgiNA tenAvoci mahAtman ! yadAvi tadbhavatu na khalu saMpallAbhamuddizya zAzvato jinadharmo mayA kadApi tyaktavyaH / dharmAdevArthakAmI zakyete labdhum / karmaNa evAyaM prabhAvaH / baliSTA hi karmaNo gtiH| bhagavata tIrthakarANAmapi karmaNa upabhogaH samAsaktaH, kA kathA mAdRzasyAlpajIvasya / jJAnAmRtopadezena bhavabhayaM nAzayan paramakAruNisvabhAvaH svadharmadhurINa AcAryaH zrIdevagupta sUra zvara evAtra sarvasaMpadA nidhAnamiti sa eva me jinadharmamAtraparAyaNasya gururiti nAnyaM guru nAnyaM ca dharmamAzraye viSame'pyupasthite prANasaMkaTe'pi / tadIyaM ghaco nizamya kAsau pUjyavaryaH sa prAcAryaH ! tatsamAgamaH zakyate prApta mayetyavAdIta tam / acirakAlabhAvI tatsamAgamaH, sa khalvatraiva samAgamiSyatIti zrutaM mayA / bhavAnapyatraiva tAvannivasatu / yogI ca samAkArya taduktaM svasthAnamagAt / ___ atha kadAcid gRhastha saMskArArtha bhUkha nane vihite lADuH prAktanasukRtaprabhAvAd drvinnnidhaanmkssymvaap| paramAtmavicArakuzalo nazvaraM dhanaM puNyopArjanasAdhaneSu saptaptu kSetreSu nyayukta / svajAtIyeSu jJAnapracAra dInAnAmanAthAnAJca duHkhanivAraNamevamatkartavyamiti svAvasthayA vicArya tadanvatiSThat / bhAgyavazAtprAptamidaM. dhanaM vathaivopayoktavyaM yemAtmakalyANaM sAdhayitu zakyateti muhurmuhuzcintayAmAsa / evaM samaye vyatIte puNyAnuyogAta pArzvakulakamaladivAkaro bhanyahRdayapuNDarI kavibodhakaH paramavadanI. bacaraNapaMkajayugala prAcAryaH zrIdevaguptasUrIzvaro devapar3hanapuramagAt / bhaktirasamaritamAnaso lADukaH zrIsaMghana Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 116 ] mahAsya nagarapravezamakArayat / atha yogI guruvaryasyAgamanaM viditvA lADukena sArddha sUrIzvarasamIpamagamat / AtmanaH karmaNA saha saMbandhaH kathaM saMpadyata ityAdikA bahuvidhAM zaMkAM kRtvA siddhAntapUrNa samucitamuttaramAsasAdAcAryasakAzAt / saMsAra kArAgRhaM manyamAnAvubhau ca dIkSodyato babhUvatuH / lADuko'sau mahatA prayAsena kauTumvikAn prabodhya bhavavinAzinI dIkSA yoginA sAkamagRhNAt / asya somasundareti nAmakaraNaM kRtaM suurinnaa| gurucaraNabhaktiparipUritamAnasaH zIghramevaikAdazAMgAdInyAgamazAkhANyadhyaita / tadatiriktama-adhyAtmavAdanayabAdaparamANuvAdamantratantrAdiSu zAstreSu paraM prAvINyamAsasAda / AcAryavoM vividhaguNavibhUSitaM gacchabhAravAhanakSama somasundaraM pArasazAkhIyena nemAzAhenAnuSThite mahAmahotsave sarvasaMghAnumatyA svapade pratiSThApayAmAsa zrIsiddhasUrinAmnA / yogirAjazva dIkSito dharmaratnanAmnA prasiddhaH zatasaMkhyakai. ziSyaiH sahito gurorAjJayA sarvatra dharmapracAraM kurvan prItamAnasena sUriNopAdhyAyapadena bhUSitaH / ___samAropitazAsanakAryabhAraH zrIsiddhasUriviharannekadA satyapuramabhipratasthe / mArgAgatasya kasyacid devImandirasyAbhyAzaM saMmilitAn mAnavAn, pazuhananodhatAn dadarza / vadhArthamupasthApitA mUkA dInadInAH pazavo'pi dRssttaaH| karuNAdracetAH suuri(shmudvivije| tvaritameva tatra gatvA tAnuddizyAvAdIta-bhavyA ! ruciravadanA bhavantaH sarve mahAprazastakulotpanA AkRtyA vilokyante / nedaM bhavatAM sarvasatvazikarANAmucitaM karma / nAtra bhavanto'parAdhyanti, kasyacid mAMsabhakSaNazIlasya saMsargajanyaiva pravRttiriyam / ataH svajAtikulakramamanusarantaH svamabhilaSitaM sukhena sampAdayantu / AtmahananatulyA pravRttiM ca hiMsArUpAM nirayamAtraphalAM ca dUramutsArayantu / saukhyasaMvarvakaM munivacaH zrutvA kecanAtra viremuH / phecicca mahAtman ! devyupamhArasamaparNamidaM kulaparamparAgataM kathaM tyaktavyaM syAt / asmadIyaparamparAcArapaddhatimajAnan bhavAnevAtropadezadAne'parAdhyati / svasukhamAga. dhayan paropakAradhuraMdharobhavAna sthAnAdasmAt tvaritamevAnyatra pryaatu| prANinazcaite mriyamANAH sarvajanAbhilaSaNIyaM durApaM svargameva prApsyantIti saroSaM sagarvaJcocuH / yadyevamanena hiMsanenAlabhyaH svargalAbhastarhi , bhavatAM ki nAbhilaSaNIyaH srgH| svayamevopahArIbhatAH prApnuvantu svargam / svakIyenaiva dRSTAntena vyavaharantu / evaM vyavahAraparipATImAzritya tadanu zAstrapramANaizca vAn bodhayAmAsa / dayAdharmapracuraM vacanamAkaye pazcAttApaduHkha. duHkhitAste cauhAnavIramahArAvapramukhAH sarve pazUn bandhanasthAnAdamuJcan / pazavaH sUrIzvaramAziSA saMbhAvayanto mUkavAcA, svasthAnaM gatvA paramAnandamavApnuvan / sUrizca tAn dharmatatvamupadizya jinadharmadIkSAM prAhayAmAsa / vinayAnvito mahArAvo mAlapurAgamanamabhyarthayAmAsa / aGgIkRtya tadbhAvanAM sUristaMtra katipayaiH ziSyaiH saha yayau / sarvebhyo dharmatatvaM tadAcaraNasAdhanAni ca vyAkhyAtAni / yena dharmarucinA mahArAveNa bhavyo jinAlayo nirmApitaH / yasya pratiSThAvidhiH sUriNA vaikrame 1045 tame varSe mAgha zuklapUrNimAyAM vihitaH / mahArAvasya putraH zivanAmA / tasya ca sUnuH sAMvataH / asau manovAkAya karmabhirjinadharmAcaraNaparAyaNo babhUva / tadbhaktibhAvavazIbhUtA devI saccAyikA garuDamAruhyArdhanidritAvasthAyAmasmai darzanamadAt / sA ca kalyANin ! gobandhanasthalasyA'vastAdakSayo nidhiH| taM gRhItvA dharmakAryopayogenAtmAnaM kRtArtha kuru" ityuktvA virarAma / arddhanidritaH kevala maso garuDamadrAkSIt / tadanu sahasA tumulaH zabda udacarat / vyaktanidro yAvaditastataH pazyati tAvatso'pyantaIitaH / prabuddho'so rAtrizeSaM prabhogarAdhanenAtyavAhayat / prAtarjinamandiraM gatvA gurave nivedayAmAsa / guruzca tamabhyanandat / prAptaM dhananidhi zAsanotkarSe dInAnAJcoddharaNe nyayukta / yasmin samaye tasya svapnalAbhastasminneva samaye dharmapatnI kSatriyakulotpannA svapne pArzvaprabhupratimA badarza / utyAya svapati nivedayAmAsa / sa ca svakIyaM svapnavRttAntamakathayat / api bhAgyazAlini ! ko'sya. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 117 ] sAdhAraNaprabhAvo jIvastvayi sthitaH / phalitAste manorathAH / dharme'dhikAM prItimAvaheti tAmagAdIt / vyatIte ca kAle sA maMgalamUrvi kumAramasUna / tasya pAraseti nAma cakAra / janAzca dharmakarmaNi dravyamupayuJjAnaM tamabruvan bhoH kutastaveyAn dravyalAbhaH / bhagavato garuDasyaiSaH prabhAva iti pratyuttaraM prApya tadanu taM garuDetyupanAmnA'hvayan / evaJca tadvaMzajA garuDajAtIyA iti prasiddhAH / evamevAtra osavAlavaMze iMsA-macchA-kAgetyAdikA jAtayaH prAdurbabhUvuH / atha pArasajanmAntaraM kenacinniminena rAjJA saha vaimanasyamajani / tataH satyapuraM vihAya strIputrasahito nAgapuramasAvarddharAtra evAbhipratasthe / tad jJAtvA rAjJA azvArUDhAH preSitA madhye ca te militvA rAjasandezaM zrAvayitvA pratinivartayitumayatanta / tena ca tanniSedhaH kRtaH / saMjAtakodhaistaina saha kalahAyitam / zastraprahArabhISaNaM yuddhamabhUt / catvAraste bhUmau patitAH prANAMstatyajuH / asau sAMvataH tIkSaNazastraprahAracchinnagAtro dehamudasRjat / satIbhavitumicchatI sA zAntA putrasnehavihvalA vastujAtamekIkRtya phalavRddhinagara. mayAsIt / tatra svajAtIya rakSitA nyavAtsIt / yatra dharmaghoSasUriNA paJcazatasaMkhyakaiH ziSyaiH saha caturmAso vihitaH / dharmamayakajIvanA zAntA putramupalAlayantI dharmadhyAnamevAGgIcakAra / ekadA rAtrI devI padmAvatI pArasamardhanidritaM vibodhyAvocat / pArasa ! pUrvasyAM dizi karIravRkSasya samIpe prakRtyA gordugdhaM stravati tasya tale zrIpArzvanAthasya zyAmavarNA pratimA vidyate / yadA tvaM tatra gatvA drakSyasi tadA tatra paJcavarNA puSpavRSTi patitAmeva drakSyasi / devIvacaH zrutvA taambrviit| bhagavati ! yaduktaM sarvamahaM vidyAsye kintu mandira nirmANAthai dhanaM nAsti / yat kiMcid vastu rAtrI karIravRkSatale sthApayittvA prabhAte tatra gatastatsarvameva suvarNa bhaviSyati tata eva sarva sampAdyamityuktvA sA'ntardadhe / sa ca prAtarutthAya svapnavRtta mAtre kathayitvA mAMgalikavAyaghoSeNa tatsthAnaM gatvA yAvad bhUkhananaM karoti tAvattathaiva zyAmavarNA dadarza prabhupratimAm / nItvA ca zubhe sthAne'sthApayat / prArabdhaM mandira nirmANam / samApte tatkArve sUrIzvarapArzvametya pratiSThAyai nivedayAmAsa / tenAvoci-bhavya ! prAcAryaH zrImaddevagupta sUriradhunA nAgapure virAjate tamatrAhvaya / tena sahaiva militvA pratiSThAkArya kariSyAmIti vacaH samAkarNya nAgapuraM gatvA prArthayAmAsa phalavRddhimalaMkartum / zubhe divase sUrIzvarastatrAjagAma / mahatA samArohaNAnandena ca vikramasya 1181 tame saMvatsare mAghazuklapUrNimAyAM pratiSThA vihitaa| mandirarasyAvaziSTa kArya nAgapurIyaH samApitaM tadnu vAdino devaguptasUrIzvarasya varadahastena pratiSThAkArya saMpannamabhUt / saMprati phalodI nagare kazcidetadviSayako lekho nAstyeva tathApi nimnalikhitaH zilAlekhaH samupalabdhaH / yathA-"saMvat 1221 mArgasira sudi 6 zrIphalavaddhikAyAM devAdhidevazrIpArzvanAthacaitye zrIprAgvaTavaMzIya ropiNi maM0 dasAdAbhyo AtmazreyArtha zrIcitrakuTIyasijaphaTasahitaM candrako pradattaH zubham bhvtu"| "bAbU0 pUrNa0 saM0 jaina lekha0 saM0 prathamakhaNDa zi0 le0 na0 870" bhUrA-jAti:-nArapurastha zivadharmArAdhakaH bhUrasiMhanAmA senAdhipatirghAmAntaraM gacchan saMmukhameva samAgatAn sAdhUna vilokyApazakunamanumAya tAnatarjayat tAvadeva pazcAdAgacchan paramAnandasUridRSTaH / sUrizca sarva viditvA zramaNAcArajinadharmasvarUpAdikamavarNayat / zrutvA ca jinadharmasvarUpaM vizeSato jJAtumabhyarthanAmakarot / sUrizca vizadaM tatsvarUpamasmai zrAvayAmAsa / asau ca santuSTamAnaso jinadharmArAdhako babhUva / nArapuranagare zrIpArzvanAthamandiraM niramApayat / tasya sapta putrAH paramAdareNa jinadharmAnurAgiNaH svAbhyudayamakAeH / etadIya. vaMzaparamparA bhUrAjAtyA prathitA babhUva / jambunAgamunicaritam / . prAcAryasya zrIsiddhasUreH ziSyo'laukikacamatkArapUrNavidyApArago jyotiHzAstra kovido babhUva / Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 118 ] svavidyAbalenAso dharmapracAraM kurvana marudharaprAnte ludruyA ( lodravA ) nagaraM yayo / tatratyaH saMghaH sabahumAnamAdRtya nivedayAmAsa-ma van ! vayamatra nagare jinamandira nirmANAya prayatamAnA brAhmaNAnAmupadraveNa vinitA viphalamanorathA jaataaH| bhavatsamIpe'smAkaM sA'bhilASA pUrNA syAdityeva prArthayAmahe / bhavaMtaH sarve militvA rAjAnametadartha nivedayatevijambunAgamunervacanaM sAdaraM zrutvA tatra gatvA mandiranimArNArtha bhUmi yayAcire / dharmabhAvanAM teSAM viditvA rAjJA bhUpradAnaM pratizrutam / mandira nirmANArtha bhUmikhananamArabdham / kintu dveSabuddhimibrAhmaNaistaduparuddham / idaM jJAtvA muniraso. tAn saprazrayamagAdIta-bhavyAH ! trijagatpUjanIyasya paramArAdha- / nIyasya bhagavato jinadevasya mandiranirmANe bhavatAM kA kSatiH 1 atroparodhena mahattApAcaraNaM vo na nyAyyama / yadi ca zAstrAbhimAno bhavatAM tahi manonukUlena zAstrArthena parIkSitavyaH / evametadIyaM garvapUrNamiva vaco nizamya jinamunayo dArzanikA iti jyotiHzAstravAdena sukhaM jetavyA iti matvA zAstrAryAyodhatA babhUvuH / ubhayapakSIya rAjA madhyasthatvena svIkRtaH / tena coktam-madIyaM varSaphalAdezaM kurvantu / yasya vizeSato bhUtakAlInaM satyaM sa eva pakSo vijayI bhvissytiiti| srvaishvaanggiikRtm| brAhmaNai dainaMdinIyaM ttkRtm| muninA ca pratyekaghaTikAyA / rAjJA ca tannItvA koSAdhyakSAya smrpitm| jambunAgena bhAviphalamityamullikhitamAsIt-amukasmin dine'mukaghaTIpramANena samrA yavano 1 mummuciH paJcAzatsahasrasaMkhyakaiH sainikaiH saha tava rAjyapraNAyAkramaNaM vidhAsyati / yadi bhavAstadIya senAnivezAt prAgeva taM mahatA dhegenAkramiSyati tadA tava vijayo dhruvam / nAtra sainyanyUnatA zaMkyA / tadarthamayaM saMketa:-badA bhavAnirgamiSyati taM vijetuM tadA mArgAgatasya pASANasya khaNDadvayaM vidhAsyatIti / samIpamAgate zatrI rAjA yuddhArtha nirgataH svakuladevatAbhivandanArtha tanmandiraM gacchanmadhyapatitasyAzmanaH khaNDadvayamakarot / tatazca jambunAgavacane vizvasya kezarI dvipaghaTAmiva zatrusenAM pramathya zatru jIvaprAhamagRhNAt / tadIyakosainyAdikamAtmasAccakAra / bahavazca sainikAH prANaparitrANavihvalA dikSu palAyanta / munisamIpametya kRtajJatA prakaTIcakAra / tadAdiSTaH svanAre bhagavato mahAvIrasya mandira nirmApayAmAsa / yatra mUrtipratiSThA jambunAgenaiva saMpAditA / brAhmaNAzcApi / tasmin munI paramasnihyan / nirmAnamohAH saralamanasA vyavahAramakArSuH / asI muniH sAhitye'pi sarvAGgINAmunnatimavAt / tannimitA pranthA nedAnImupalabhante kevalaM saMvatsare vaikrame 1005 tame racitaM munipaticaritraM 1025 varSe praNItaM jinazatAbceti dvayaM dRggocarIbhavati / apararuca bahavo mausamadirAsevinaH pratibodhitA dIkSA prApitAH / / zrIpadmaprabhamunicaritam / / jambunAgamuniparamparAyAM jinabhadro munIzvaraH samAyAtaH / asau saziSyo viharan pATaNanagaramayAsIt / advitIyavyAkhyAnaparipATyA zrotRmanAMsi modayAmAsa / sabhAyAM rAjJaH siddharAjasya bhrAtRdhyaputraH kazcit / kSatriyakumAro dharmarucirAgato'bhUt / tasya ca dharmabhAvanAM zubhAni sAmudrakalakSaNAni ca dRSTvA dharmazAsanasamunnati vicintya tajjananIM prabogya tadanujJAtazca tasmai dIkSAmadAt / alpenaiva kAlena nUtanadIkSito'sau padmaprabhanAmA muniH sarvANi zAstrANyadhItya paNDitamaNDalImaNDanAyamAno babhUva / bhagavatyAH sarasvasyAzcAnupraheNa saMgIte vyAkhyAnavaktRtvakalAyAmalaukikaM prApa naipuNyam / vihArakAle'sau munirvastRtvakalayA sarvAnAzcaryarasanimagnAn kRtvA vAcakapadavImavApa / ___ ekadA pATaNanagare dharmavyAkhyAnakauzajamasya hAtvA'cAryaH zrIhemacandrasUriH svasthAne vamAyad vyAkhyAnArtham / asau ca bApadAyAvasvAvadeva sUriH kumArapAlazca rAjA samAyAmeva nibhuvo tatsthatuH / zruzvA Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 116 ] ca zabdacchaTAbahula bhAvamanoharaM prauDhArthanirbhara vyAkhyAnamAkarNya zrIhemacandrasUriztasmin padmaprabhamunI samadhikAdaro'nu dinamasnihyat / dharmapracArAya samabhAvanAbhAvito to samucitasarvaguNasaMpannAya pasparddhatuH / ante svasamIpe sthApayituM devaprabhaM mUrijinamadramuni nyvedyt| sa ca tanniSedhamakarota / prAcAryasya rAjJaH kumArapAlasya vazavatitvamAlocya sa munIzvaraH padmaprabheNa sahAdharAtre sinapallI (sinavalI) nAmake sthAne sthitimakarot / pazcAdrAjapuruSA itastato'nveSayanto nAsAdya pratinivavRttire / ___atha yatrobhI sthitI tatsamIpavartino nAgarikA kasyacidbhAvukasya zarIre kRtasaMnnidhAnayA devyA uktAH / bhadramukhAH ! hyo munIzvarau yuSmadprAmasamIpamAyAtI tatra padmaprabha nAma muniM gatvA devI svamandire bhavantamAhvayatIti nivedayata / bhutvA ca te tatra gatvA devIsaMdiSTaM nyagAdiSuH / munizca zrutvA jagAma tanmandiram / praNanAma ca bhagavatIm / sA tamavAdIt kalyANina ! ahaM tripurAdevIM vandanArthamagamam / tayA cAhamAdiSTA yattava mandire yo'yaM padmaprabho munirAgacchettaM tvaM nivedaya-svayA janmatrayaM ma upAsanA vihitA kintvalpAyuSA tvayA nAhamadhigatA / ataH paraM tvaM mAmArAdhaya yato'haM se siddhA bhaviSyAmIti / etanivedanAyaiva mayA tvamAhUtaH / aso tu vidhAya vandanaM tadArabhyaiva tripurAdevyArAdhanamakarot / krameNa ca sA mantrarUpeNArAdhitA varamasmA adAt / upAdhyAyapArzvamAgatya saH sakalaM vRttAntamavocat / sa ca ziSyotkarSasantuSTamAnaso babhUva / ziSyotkarSastu gurorevotkarSasAdhakaH / tato viharantI tAvupAdhyAyavAcako munIzvarI sindhaprAnte umarelapuramA jagmatuH / tadAnIM suhaDanAmA nRpattiH prajAH zazAsa / yaH prAtaH pratidinaM sapAdakoTiparimitaM dhanaM vibhajya yAcake bhyo dadAti sma / maMtrI ca yazodityaH paramadharmarucirastasya hitaiSI prajApAlane sAhAyyamAcarati sma / ubhau tau mahAmahotsavapura:saramanayoH svAgatavidhi saMpAdayAmAsatuH / tadanu vAcakasya padmaprabhasya munerazrutapUrva manomodakaM sAragarbhitaM vyAkhyAnaM zrutvA saprazrayaM gajA dvAtriMzatsahasraparimitAn drammAna (tadAnIMtanA tannAmikA mudrA) tAvata evaa| zvAn tatpramANAneva coSTrAnupAyanarUpeNa samarpayAmAsa santuSThamAnasaH / asau tu niHspRho na me dhanAdInAM prayojanam / dharmapracAra eva me mukhya prayojanaM yena tatraivedaM dhanamupayukSva / maMtriNAnumataH sa rAjA vicAryA. zvoSTrakapramANakAMzcatuHSaSTisahasrasaMkhyakAna drammAn parikalpya militvA SaNNavatisahasraparimitAna drammAna dharmakarmaNi vinyayukta / yazodityazca mantrI tena dhanena rAmarodInagaryA bhavyaM jinAlayaM niramApayat / yasya praviSThAvidhAnaM samajani jinabhadravaradahastena / evaM tato yazodityasahAyena pajAvaprAntaM viharannAthayo / AgadhayAmAsa tripurAm / prasannA ca sA vacanasiddhirUpaM varamadAt / ekadA mAgeM vRSabhasya poThe mAricapUrNA goNoM saMsthApya prAmAntaraM gacchan kazcinmilitaH / upAdhyAyenoktam-bhadramukha ! kiM tava goNyAM vartata iti / jAtazaMkaH sa mASA vartanta ityavocat / tathAstvityukte yAvatpazyati goNyAmaso mASAnevAdAkSIt / tatprabhAvAnabhijJatayA mRSA vadannasau kSamAmayAcata / tatazca jAtadayenopAdhyAyena pUrvavadeva mASAH mAricAni kRtAni / evaM vacanasiddhividyAprayoganirataH sa guruNA saha gurjrpraantmaayyo| tatra bhImadevasya rAjJo mahiSI pratidinamadhyAtmazAstraniratA vastutatvAvadhAraNasamartha yoginaM kaMcidapyalabhamAnA samAgatAnapi paNDitAna munIzca nAdriyata / na cAsanAdapyudatiSThat / etadIyaM vRttAntaM zrutvA guruziSyau tatpAva yayatuH / sA tu pUrvavadevodAsInA naiva tayoH sammAnanamakarot / upAdhyAyenAbhyAgatasatkAra vidhAvasyA nAdarahetuH pRSTaH / samIcInatatvavidaH prAyo yatra durlabhA dRzyante yogino ye svayaM tathaivAdhyAtmajJAnArAdhanaikabuddhayo bhavanti / svavidyAcamatkAradarzanaparo'sAvupAdhyAyamtAmavAdIt-kalyANini ! aSTAMgayogamarmajJo'ham / atraiva tvadane prANAn nirundhe / tvayA ca madIyAni prANavahirgamanasthAnAni kAryAsena Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 120 ] niroddhavyAni / brahmarandhreNaivAhaM prANAm prANanirodhAnantaraM bahirmokSyAmati / tayA ca kautuhalAkRSTacetasA tathaiva svIkRtam / prANAyAmavidhisamAptikAle prANavAyubrahmarandhreNa bahirnigataH / tadupari sthitaM kArpAsaM dUra patitam / sA rAjamahiSo maTityevAsanAdutthAya sASTAGgaM praNAma / prabhUtaM ca dravyamupAyanaM dadau / niHspRheNa tena pradmaprameNa muninA sanmArgavyayastasya dhanasyopaviSTastasyai / zubhalakSaNe kAle gurutvema pUjayAmAsa / evaM vidyAyogasAdhanavacanasiddhisamanvito mahAprabhAvAkRSTasakalajanahRdayo'sau jinadharmasya prabhAvamabhivardhayAmAsa / bahavo munayaH zrIjambunAgAcAryasya paramparAyAM mahAprabhAvasaMpannA jinadharmapracArakAryasamarthakAzca babhUvuH / anena suspaSTaM vijJAyata eva zrIsiddhasUrIzvarasya zAsana kArya samucitaziSyamaNDalenaiva saukaryeNAnuSThitam / AcArya zrI siddhasUrIzvarazcitrakoTanagare zreSThigotrIyeNa mAMDAzAhena samanaSThite sUripadamahAmaMgalotsave bhuvanakalazanAmAnaM sakalavidyApArahazyAnamAcAryaguNabhUyiSThaM 1074 tame vaikrame'nde vaizAkhe zulatrayodazyA dinAni SoDazAnazanenAtivAhya divamagAta / vi0 saM0 1.74 taH] 48 prAcAryaH zrIkakkasUriH [ekAdazaH vi0 saM0 1108 taH prAcAryaH zrI kakkasUriH pratibhAsaMpanno bAlabrahmacArI tIvratapasvI himAMzuriva mRduprakRtiH sahastrAMzuriva pracaNDapratApo meruriva dRDhasvabhAvaH zrIsiddhasUripaTTapadaM bhUSayAmAsa / asau gurjaradezAlaM kArabhUtANahilapura (pATaNa) nivaasii| etannagaranirmANaviSaye saMkSiptamitivRttamidam-rAjA jayazikharaH paramazauryasaMpanno pratipakSIyeNa nRpatinA bhuvaDanAmnA sahasA'kAnto tumule yuddhe svargapathapravAsI babhUva / rUpazIlasaujanyopetA mahiSI rUpasundarI maulai rakSitA saMpUrNagarbhadivasA'raNyavasatimakarot / pUrNekAle vanarAjanAmakaM kezarikizoramiva putra prAsUta / ekadA paMcAsara caityavAsI zIlaguNasUriviran yatra vRkSe pranthibaddhavane suptamenamapazyat / vRkSachAyAM tasyopari sthiratAM gatAmAlokyA'yaM zizumahAmahimazAlI bhaviSyatIti nizcikAya / tadanu tatrAgatAM rUpasundarIM tadvRttAntamasAvaprAkSIt / tayA ca sarvamudantamazrumukhyA sakaruNaM niveditam / tAJca samAzvAsya sUriH paMJcAsaraM gatvA tatratyAn zrAvakAn ghRtAntamimaM nivedayAmAsa / jAtadayAste ca tatra gatvA rUpasandarI navajAtazizusahitAmAnIya sAhAyyaM vidhAya svaprAme vasatimakArayan / sA ca jinadharmAnurAgiNI jinadevamArAdhayantI dinAnyanaiSIt / vyatIte ca kAle gopAlakAnAM savayaskAnAM sAhAyyena aNahilanAmakasya gopAlApresarasya smRticinharUpeNANahilapuranagaranirmANamakarot sa vanarAjaH / vaikrame 802 tame vatsare vaizAkhazuklatRtIyAyAM rohiNInakSatre zIlaguNasUresiHkSepapUrvakaM vanarAjasya rAjyAbhiSeko'bhUt / vanarAjazca gurUpadiSTamArgeNa marudharadezAdupakezavaMzIyAn prAgvaTagotrIyAna mAlavavaMzajAMzcAhUya svanagare vividhamAnukUlyaM kRtvA tatrApivAsamakArayat / dine dine cAsya sarvajanamanomodapradA'bhyunnatirbabhUva / cAvaDopAhvo vanarAjaH krameNAcAryopadezAnuSThitaprakAreNa svakIyAdvitIyapauruSabalena ca pituH samapaM rAjyaM prApa / asminneva samRddhimati nagare bappanAgagotrIyazcandranAmA vANijyakarmanipuNaH koTyadhipaH zreSThI prati. vasati sma / asya pitA punaDazAho vyApArAthai videzaM gatvA mahAmUlyAni ratnAni prabhUtAnyAsasAda / tena ca saptAMgulapramANA mANikyamayI prabhUpratimA gRhe pUjArthaM sthApitA / zreSTinazcandrasya paMca putrA Asan / kanIyAn bhojazca pituriva vyApArakarmasaMlagno'parimitaM dravyamalabhata / videzeSu paribhramaNenAsau hIrakanIlapanarAgAdIni ratnAnyupArjayAmAsa / tatazca jinadevadRDhAnurAgayA dharmapatnyA mohinyA vividharatnamayI mAlA nirmAya pramukaMThe samarpitA / tadartha ca bhagavata AdIzvarasya caityAlaye mahAnutsavo vihitH| mohinIpraNayamanumAnya tenaiva Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 121 ] bhagavataH kaNThe- mAlArpaNaM vihitamAsIt / tadanantaramiyaM mohinI darzanAya gatA hAraM nAdrAkSIt / tatazca gRhametya patimavAdIt / dayita ! bhavadanantaraM devadarzanAya yAtA mandabhAginyahaM hAra nAkSam / paramazraddhAsamanvitayA mayaiva tatsukatamanuSThitaM yasya darzane'pi me naadhikaarH| asau ca zreSThI samAzvAsayannAha-avazyameva sa mayA pramukaNThe samarpito, yasya rakSaNaM devAlayAdhiSThAyakasyAdhInam / sa eva vyavasthAM vidadhAti / yadyetadadhInamidaM tadA kathamasAvatrodAste / tena tu tasyAnveSaNamavazyameva kartavyamiti prakAreNa hAraviSayako vivAdaH pratidinaM pracalati sma / , eSveva divaseSu mahAzAsanaprabhAvakaH zrIsiddhasUrIzvaraH pATaNanagaramalaM kartumAyayau / zrIsaMghazca bhavyena svAgatavidhinA'sya nagarapravezamakArayat / asau samayocitAM mAMgalikI dezanAM bhAvukebhyo ddau| tadanukrameNA. tmakalyANasAdhanAnAM duSprApyatvaM manujajanmanazca mahAmUlyatvaM vyAkhyAne sazAstraM sayuktikamavarNayat / yena bahavaH zrAvakA vItarAgA babhUvuH / prAptavairAgyo bhojazca mohinI prAbodhayad dIkSAmahaNArtham / hAraviSayiNI durAzA'pi mAM bAdhate ityuktvA sA bhRzamudvignA babhUva / tasyAmeva rAtrI hAro devyA'dhiSThAyikayA bhojAya dttH| prAtaraso tasyai tamadarzayat / santuSTAntaraMgA sA devAlayAdhiSThAyakAya hAraM samarpayApAsa devabhUSArtham / tatazca bhojo nAgarikAn dIkSAgrahaNAthai nyavedayat / tena ca catustriMzatsaMkhyakA bhAvukA dIkSodyatA babhUvuH / vikramasya 1055 tame saMvatsare vaizAkhe zukla tRtIyAyAM zubhe dine sUrIzvaravaradahastena taiH saha mohinIsahitazca bhojo dIkSAmaprahIt / dIkSAnantaraM muvanakalazanAmnA vizruto babhUva / ... munirasau bhuvanakalazaH krameNa nyAyavyAkaraNakAvyakozAdInyadhItya jinAgamarahasyapAraMgamo nikhilaguNakamanIyamUrtiH padmAzAhena samanuSThite dIkSAmahotsave vikramasaMvatsare 1074 tame mAghazuklapUrNimAyAM zrIsiddhasUriNA'cAryapade zrIkakkasUrIti nAma vidhAya pratiSThApitaH / / paramaprabhAvakaH zAsanAbhyudayakarmaparAyaNo'sau SaSThapAraNavatamanvatiSThat / tatrApyekaviprayagrahaNasya bhISaNAM pratijJA paalyaamaas| vimalatIvrataratapo'nuSThAnena kAzcidapUrvA labdhayo'sya svayameva prAptAH, tathaiva sarvajanacetazcamatkArakAH zaktayo'pi / yena na kevalaM sAdhAraNajanatAyA apitu mahAmahimno rAjJAM mahArAjAnAM ca manAMsi samAkarSat / tIvratapazcaryAlabdhasiddhizca viharan saziSyo dharmapracAramAlakSya nAgapuramagamat / sampAditamasyAkRtrimapremarasAbhirAmaM bhavya svAgataM zrIsaMghena / tadabhyarthanAmAdRtya tatraivAvAtsIt sa caturmAsavratArtham / vividhAgamajJAnapUrNAnyasya vyAkhyAnAni sarveSAM bhAvukAnAM cetaHsu kAmapi dharmabhAvanA prAdurabhAvayan / samApte ca caturmAse sUrIzvaraprabhAvasamedhitabhaktirasapUrNAntaraMga AdityanAgagotrIyaH karmaNazAhaH zatrujayatIrthamuddizya saMghaM niSkAsayAmAsa / tatra saMghe sahasratrayaparimitAH sAdhavaH sAdhvyo lakSaparimitAzca janAH samagacchanta / krameNa tIrthasthAnaM gatvA maNimauktikadAmabhiH pUjAprabhAvanAdikaM cakAra / atha sUrIzvaraH saziSya upakezapuramayAt / zrIsaMghena ca kRtasatkAro'bhUt / bhAvukAnAM bhavyAM bhAvanAmanumAnyorarIcakAra tatra caturmAsAvasthAnam / sarvasaukhyamArgapradarzanaparaM vairAgyabhAvanopayutaM vyAkhyAnamAkaye daza bhAvukA dIkSAsvIkaraNenAtmAnaM pAvayAmAsuH / tadanantaramaparazcaturmAsaH pAlInagare nirdhaaritH| bappanAgagotrIyeNa malAzAhena zrIbhagavatIsUtravAcanAmahotsavo'nuSThitaH / tRptabhaTTagotrIyo bAlAmeharAjo'STAhikAmahotsavArAdhanenAlabhyaM dharmalAbhabhalabhata / yatra cAnena lakSaparimitA mudrikA niyuktAH / svadharmibhyo yathAyogya suvarNamudrikAmUlyavastrAdikamupahArIkRtam / caturmAsAnantaraM bhANAzAhasya zreSThigotrIyasya suputra udAzAhaH pariNayAnantaraM SaTsu mAseSvasIteSu dharmapatnI parityajya jAtavairAgyo dIkSAmagrahot / yatra mahotsave sapAdalakSaM dhanaM 16 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 122 ] ciniyuktamAsIt / evamatra dharmapracAramAdhAya bhinnamAla-satyapura-zivagaDha-jAvalIpurAdiSu dharmajAgRtiM kurvan sUrizcandrAvatI caturmAsAvasthityA'laMcakAra / atra ca sUrIzvaropadezasamAsAditadharmasaMskArAH paMvAra jAtIyAH kSatriyA jinadIkSA prApuH / prAgvaTavaMze'ntarbhAvitA aacaaryenn|| zAkambhayo nagayoM durdaivavazAnmahAmArI gegaH sahasodabhUt / mantratantradevAgadhanAdikAn bahUnapyupAyAn kRtyA brAhmaNA niSphalA babhUvuH / tataH zrIsaMghastacchAntaye sUrIzvaramAnetuM candrAvatImayuH / paropakAramAtra. jIvano niHspRhaH sUristeSAM vacanamAdRtya tatrAjagAma / etya cASTAhnikAmahotsavaM, zAntisnAtrapUjAM ca vidhAya svayaM cASTamikaM tapo'nuSThAya jinadevamArAdhayAmAsa / yena tvaritameva rogopadravaH zAntimagAt / asAdhAraNamA himAnaM taM viditvA brAhmaNA jinadharmAnuyAyino dIkSitAH zrIsaMghena militAH paramAnandamavApuH / dharmAcaraNAnuraktacetAH sucantigotrIyaH phAguzAho bhagavato mahAvIrasya mandiraM jJAnadhyAnopayogArtha pauSadhazAlAca niramApayat / DiDagotrIyazcArjunazAho vairAgyajJAnasaMvardhanAya ca zrIbhagavatIsUtravAcanAmahotsavamakArayat / ekadA sthaMDilabhUmiM gatvA pratinivartamAna sUri cauhAnajAtIya AbhaDarAvo'nye cAzvArohA mRgayAye gacchanto mArge militAH / tadIyAnupamaprabhAvapratiSTabdhamRgayAbhilASAsteH kiMkartavyamUDhA babhUvuH / sUrizca tAnAkAraveSaparidhAnAdinA kSatriyA evaite matvA hiMsApravRttiM ca teSAM dUrIkartumahiMsAdharmatatvamupadideza-nikhilaprANinAM ca prANA nitAntaM priyAH / tadarthameva te sarvathA ceSTante svasvamArgeNa / uktavcaitad AcArAMgasUtre yathA / satve suha sApA duha paDikUlA appiya vahA piya jIviNo tamhA NAtivAeja kiMcaNaM / / ___arthAta-sarveSAM jIvanamabhimatam / anukUlaM sukham / duHkhaJca pratikUlam / pUrvakRtasukRtapariNAmarUpo deho yathA svakalyANameva sAdhayituM prabhavettathaivAcaraNIyam / kRtaM ca bhoktavyaM devamanuSya'tiryagjAtIyaiH sarvaiH / yato yuSmAbhiH svAtmadRSTAntenAtra vyavahriyatAm / tathaiva vo dhruvaM zreyaH / etadartha bhagavatI sarvakalyANapradhAnA kevalamahiMsaiva sarvANi zreyAMsi sAdhayitumalam / evamAcAryabhASitamAtmonnatisAdhanaparaM sAdaramAkaNyaM te vilajjamAnAH kSamAmayAcanta / sUrisamakSaM dRDhapratijJA cAhiMsAdharmapAlanAya kRtA / svanagaraM tamAcArya nItvA jinadIkSAM jagRhuH / tataH paramapi zatatrayamitAH kSatriyA vAsaHkSepapUrvakaM dIkSAM prApitAH / sarve ca dharmavyAkhyAnalAbhena kRtArthatAmagaman / evamasI dharmapracAramAtreNa svakIyabrahmacaryatapaHprabhAveNa zAsanakArya sAdhayAmAsa / . sUrIzvarAnumata AbhaDarAvazcintAmaNipArzvanAthasya mandira nirmApayati sma / zrIzatruJjayayAtrAyai saMgha niSkAsya prabhUtapuNyamAsasAda / mandiranirmANAya bhUkhananalabdhadhanenAsI svazreyaHsamArAdhanatatparaH samApte jinAlaye sUrIzvaravimala karakamalena prtisstthaamkaaryt| satsaMgatiH kathaya kiM na karoti puMsAmiti satyameboktam / zrosavAlavaMze tajjAtIyA zrAbhaDasaMjJayA prathitA babhUvuH / evaM sarvatra viharaNakAle prabalatarotsAhena dharmAbhyudayaM kurvan sUrIzvaraH saccAyikAvacanAnusAreNa medapATaprAnte vyahArSIt paJcazataparimitaiHziSyaiH saha bhASATanagare citrakUTe, ujjayinyAM canderInagare ca caturmAsAdhivAsena bhAvukAnAM dIkSApradAnamabhinavamandiramUrtInAM ca pratiSThApanaM jainetarANAM jinadharmAbhirucijananazca saMpAdya mathurAnagarI vibhUSayAmAsa / tatra koraNTakagacchIyasya sarvadevasareH samAgamena vizeSataH kAryasaukaryamabhUt / jainAnAM brAhmaNAnAja mithaH kAkolukIyam / vipravaryANAM ca jinapaMpradAyo vedanindaka iti dUSaNaM zAstrArthenaiva parihRtam / mithyAgrahamahAbhibhUtamAnasAste jinadharmatatvaM sUrIzvarAt samyag jJAtvA dIkSAmApuH / - sUrIzvarazcaikadA sammetazikharAdInAM dvAviMzatisaMkhyakAnAM tIrthAnAM saralamadhurayA vAcA varNanamAcaSTa, yena tIrthayAtrAbhirucerbappanAgagotrasya nAhaTAzAstrIyasya zrAvakasyAsalasya pUrvaprAntIyatIrthayAtrAyai saMghAyojanecchA Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 123 1 samudbhatA / tadarthamasI prArthayAmAsa / sarvatrAmantraNAni preSitAni / AcAryasyAjJA saMprApya vaikrame'nde 1086 tame mArgazIrSazuklapUrNimAyAM sUrIzvarasya netRtve vasya ca saMghapatitve mahAn saMdho yAtrAbhimukhaM prayayo / yAtrAyAM pUjAprabhAvanASTAhikAmahotsavadhvajAropaNAdIni satkarmANi saMpAdya svAmivAtsalyamapi vihitam / saMghazca pratinivavRte / prAcAryastu kaliMgadezamayAt / tatra kumArakumArItIrthayAtrA saMpAdayan saziSyaH pUrvasyAM dizi vyahArSIt / zrImadbhagavataH pArzvanAthAya kalyANabhUmau vArANasyAM darzanasparzanapUjAdimirAtmA pAvitaH / tataH pacAbaprAnta paribabhrAma / sAdhavaH sAdhvyaH samupAsakAzca tadIyadarzanopadezazravaNAdibhiH paramamuditAntarAtmAno babhUvuH / caturmAsadvayena dharmamUlasthairyamApAditamatra / padavIpradAnena samucitebhyo munibhyo dharmapracArakartavye samucitA dezanAM datvA sindhadezamAjagAma saH / navodyataM candramiva pazyanto bhAvukA ninimeSanayanA babhUvuH / samArohapuraHsaramasya bhavya pura pravezaM kArayAmAsuH / gosalapura-Damarela-mAroTakoTeSu nagareSu caturmAsasamaye vIrapuranagare zramaNAnAM sabhA saMpAdya teSAM cetaHsu kartavyabhAvanotsAhamadhikamavardhayat / saMmAnitAzca yogyatAM gatA munayo gaNigaNAdhyakSopAbhyAyapadaiH / anantaraM kacchaprAnte bhadrezvarapure caturmAsasthityA dharmasaMbhAvanA vihitA / tadanu saurASTradezamA payo / tatra zrIzatrujayayAtrAmakarot / tadAnImatra marudharavAsinAM trayaH saMghA bharocanagarasya caikaH saMghaH samAgataH / caturNA paJcamena samAgamaH sAmadAnabhedadaNDAnAmapAyAnAM phalasaMpadguNeneva vizeSeNa manoramo'bhUt / jaMgamatIrthalAbho'pi puNyaprado labdhaH saMghena / saMghAzca vidhAya yAtrAM svadezaM pratyagacchan / uSitvA tatra ca katiciddinAni sUrIzvaraH saurASTralATadezayorviharaNakrameNa bhRgukacchamAjagAma / tatra viMzatitamasya tIrthakarasya munisuvratasvAmino darzanasparzanAdikaM kRtvA kokaNadezasya pradhAnanagare saupArapattane paribhramaNaM vyAkhyAnadAnaM dharmapracAraM ca vidhAya zauryapuramavAtsIt caturmAsanatAya / atra mahatI dharmaprabhAvanA kRtAM / paJcadazavarSAparyantaviharaNena sArdhazataparimitAnAM dIkSAdAnam, paraHzatAnAM mAMsAdiparihAravratam / jainetarAn dIkSayA jinadharma sthApayitvA-osavaMzAbhivRddhiH, zAstrArtheSu vAdivijayazcaitatsarvameva zAsanakArya vakIyasatatotsAhana saMpAditam / atha vArddhake sUrIzvara upake zapura eva cirasthitimakRta / sakalaziSyaguNasamanvitaM zAsanagauravavardhanakSama devacandropAdhyAyaM sUripadasamucitamiti matvA ciMcaTagotrasya desaraDAzAkhIyena jayakaraNazAhenAnuSThite'STAhikAmahotsave bhagavataH zrIpArzvanAthasya mandire caturvidhasaMghasamakSaM sUripade pratiSThAyamAsa devguptsuurinaamnaa| svayamcaikaviMzatidinAnyanazanaM vidhAya suraloke padaM nyadhAt / dharmavIro bhaiMsAzAhaH-gadaiyAjAtizca / DiDUpura (DiDavAnA) nagare dravye'paro vaizravaNa iva bhaiMsAzAho gadhAzAhazca prativasati sma / nAmaitayoH pazusahazaM, karma tu dharmamayam / jinadharmAnurAgiNAvetI zamadamAviva paraM snehamupAgatau suhRdau vANijyakarmakuzalo devapUjanazAstrazravaNAdibhiH satkarmAbhizca samayamatyavAhayatAm / vyatIte ca kiyati kAle daivavazAdasau gadhAzAho paraM dAridraya mupAgataH / na ca sarvathA sarvadA prANinAM sukhaM duHkhaM vA / yadupanataM tadeva bhoktavyam / ata evoktam / sukhamApatitaM sevyaM duHkhamApatitaM tthaa| cakravat parivartante duHkhAni ca sukhAni ca / tatazca mitreNa bhaiMsAzAhena prabhUtamasya saahaayymaacritm| yenAsau duHkhAdunmuktaH / atha devaprAtikUlyAd bhaiMsAzAhasya vyApAra mahasI ksstiraayaataa| videzAdAgacchantaH plavAH samudramadhye majjitA abhavan / tathApyaso Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 124 ] dharmamayakajIvano mahatA duHkhena samayaM yApayati sma / tadIyAM durdazAmAlocya suhRddharmamanusmaran kRtopacAra jAnan gadhAzAho rahastapArzvamupetyAvocat-mitra ! mA te duHkhaM bhavatu / bhavadIyamevedaM dhanamiti matvA gRhANa / tvayA ca bahUpakRtam / mayA ca tana vismartavyam / upakArastu pratyupakAreNa zobhate / iyameva nItiH / yathA acirAdupakarturAcaredathavAtmaupayikImupakriyAm / pRthuritthamathANurastu vA na vizeSe viduSAmiha grahaH // zrutvA ca tadvaco'sau tamavAdIt-ayi sakhe ! tvaduktaM sarvameva satyam / yaccopasthitaM zubhama zubhaM vA phalaM tadevAnubhavitavyam / bhogena karmaNAM kssyH| karmakSayaM vinA na niratizayasukhkhAsvAdaH / tadabhAve ca kimidaM jIvanam / yatrAtmakalyANaM nAsAyate karmabandhanenedaM duHkhamanubhUyate / punarahaM tvatsAhAyyaM prApya kathamaparamapyanarthajanakaM gRhNIyAma / yaccAkartavyaM tattu naiva kartavyam / akartavyaM na kartavyaM prANaiH kaNThagatairapi / kartavyaM tattu kartavyaM prANaiH kaNThagatairapi / zrata AtmakRtAnAM karmaNAM phalamAtmanaivAnubhavitavyamityevaM jAnAmi / tvaM tu mitradharmamatusarasIti prazaMsanIya eva / bahuvidhaM bodhito'pyasau svanizcayaM na tatyAja / athaikadA paropakArI labdhisaMpannaH karuNA valayaH zrIkakasUri bhramaNanimittena tatrAyAsIt / svayameva gocarIcaryAyai tadIyagRhaM jagAma / anena ca khinacetasA paramadhArmikeNa barjarIdhAnyaM (bAjarI ) gocarIrUpeNa dattam / tadIyAM bhaktiM parIkSya sUrIzvarastaddhAnya rAzerupari rajoharaNaM bhrAmayAmAsa / yena dhAnyagaziH suvarNamayo jaavH| etad dRSTvA'zcaryayutamAnasaH sa prAcAryacaraNakamalayugale pravRddhabhAvano babhUva / prAktanakarmakSaye'syopAdAnakAra* NAtpRthak sUrIzvarasamAgamarUpaM nimittaM kAraNaM prAptamataH pUrvavadeva dhanAdhipo'bhavat / mahAtmanA kiM duHsAdhyam surIzvarazca tato vijahAra / bhaiMsAzAho'pi gurupAdapadmavandanaM vidhAya gRhamAyAtaH / akSayadraviNarAzilAbhenAsau gadaiyA-nAmikAH suvarNamudrA - niramApayata / gurukRpAprAptadhanarAzinA'nena bhavyo jinAlayaH, pravAsinAmupayogArthamagAdhajalaH kUpo, nagaraparirakSaNArthaJcAbheyo durgazca nirmApitaH / adhApi tatsmArakA ete vidyanta eva / gadaiyAmudAnirmANena janA taM gadaiyetyupanAmnA saMbodhayAmAsuH / etadIyA vaMzajAstathaiva khyAtimagaman / . prAcAyavaryo'tIte kiyati samaye minnamAlanAmaka bhaiMsAzAhasya zvasuranivAsabhata nagaramagAt / tatropasthito'sau navalakSaparimitadravyavyayena nirupamaM svAgataM cakAra / saMghasabhAyojanamapi kRtam / dUradUramAmantraNAni preSitAni / samAgatAH sahasrAdhikAH sAdhavaH sAdhvya upAsakAzca / vartamAnaparisthitiparyAlocanena dharmArAdhana* . pracArArtha hRdayaMga vyAkhyAnaM kRtvA devabhadrAya sUripadaM, jJAnakallolAdibhyaH saptabhya upAdhyAyapadaM, harSavardhanAdibhyaH saptabhyo gaNipadaM, devasandarAdibhyo navabhyo vAcanAcAryapadaM, zAntikuzalAdibhya ekAdazabhyaH paNDitapadaM ca datvA sUrIzvaraH sabhA visasarja / atrAtimahati puNyakarmaNi dAnavIraH zreSThI bhaisAzAha ekAdazalakSasaMkhyakA mudrA vinyyuNkt| evaM dharmAcaraNenAtmakalyANamAsasAda / IdazA dAnavIrA dharmavIrAzca tadAnIntane kAle bahava Asan yairdharma evaM dhanamiti siddhAnti mAsIt / prAcAryavaryaH zrIkakasUrIzvarazcatustriMzadvarSANi zAsanasevA pUrNaparizrameNa sarvatra saMpAdayAmAsa / vArddhake bhagavataH zrImahAvIrasya mandire ciMcaTagotroyeNa jayakaraNazAhenAragdhe'STAhnikAmahotsave devacandramupANyAya Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 125 ] pripade pratiSThApya mahAzAsanakAryabhArAnnirmukto babhUva / pravartamAne ca vikramasya 1108 tame hAyane naravaraM dehaM tyaktvA suralokapade padaM cakAra / [vi. saM0 1108 taH 46AcAryaH zrIdevaguptasUriH (ekAdazaH) vi0 saM0 1128 pa.] prAcAryapravara zrIkakkasUripaTTe mahAzAsanaprabhAvakA jinadharmapracArako nAnAvidhavidhAnavagrahRdayo vividhalabdhilabdhayazorAziH zrImAn devaguptasUrIzvaraH sthitimavApa / asau sindhaprAntasthaDamarelapuravAstavya aAdityanaHgagotrIyo gulecchAzAkhIyaH / jana ko'sya dAnavIro dharmaparAyaNaH saujanyamUrtiH zreSThI padmAzAhaH, mAtA ca dharmaratA paticittAnusaraNazIlA bholInAmnI / tayorayamAtmajazcokhAnAmakaH kuladIpakaH / trayodazasu putreSvayaM paramadhArmiko vinayasaujanyAdyanekaguNabhUyiSThaH pitroH svAnte paramAnandaM vistArayAmAsa / yena to eko'pi guNavAn putro niguNaiH kiM zatairapi / ekazcandro jagannetraM nakSatraiH kiM prayojanam // evaM vicArayantau putreNAnenAtmAnaM kRtArthamamanyetAm / krameNa kAle'nIte yadAsI viMzativarSavayasko'bhUttadA'sya kAgdAnaM bhAdragotrIyasya samadaDiyAzAkhIyasya gosalazAhasya kulapujyA nikhilakalAkovidayA rUpaguNasaMparasamanvitayA rolI-nAmikayA kanyayA saha nirdhAritam / vivAhArthamapi vicAraH pracalati sma / asminneva samaye zrImadAcAryavayaH zrIkakasUriH zAsanodyotabhAskaraH sakalaziSyasamanvito DamarelapuramAyAsIt / kRtazca saMghena svAgatavidhiH / prArambhikI dezanAM samAkaye sarva bhAvukAH santuSTamAnasA babhUvuH / ekadA prasaMgavazAtsUriNA narakanigodAnAM varNanaM yathArthatayA vihitam / sarve ca bhaviSyati kAle'smAkamIrazI duHkhabahulA paristhitirmA bhUditi ko'tra pratIkAraH kathazcAnuSTheya iti svacetasi cintayAmAsuH / sabhAyAM samAsInazcokhAzAho'pi sAMsArikI saMsaraNazIlA kezabahulAmavasthA parilakSya arthAH pAdarajaHsamA girinadIvegopamaM yauvanaM AyuSyaM jalabindulolacapalaM phenopamaM jIvitam / dharma yo na karoti nizcalamatiH svargArgalodghATanaM pazcAttApayuto jarAparigataH zokAgninA dahyate // evaM vicArya sarvathA dharmadhyAnameva ayaskaramAtmakalyANaparamparAyai iti nizcikAya / vicArya ca "mama tu matirna manAgapaitu dharmAd" iti bhagavantaM muhumuhuryayAce / asArasaMsAraviraktamatistIkSNabuddhiraso gRhaM gatvA pitrorapre dIkSAmahaNAbhilASAM nivedayAmAsa / samAkarNya ca duHkhitAntaHkaraNau tau taM bodhayAmAsatunaze katustaM nivArayituM nizcayAt / janakena cAsya zvazurAya sarvo vRttAnto niveditaH / udvAhavidhinaivAsI saMsArAkaSTamAnaso bhaviSyatIti vicArya zubhe dine pANipIDanavidhiH sampAditaH / tena ca sA prathamarAnAveva tathopadiSTA yathA dIkSAmahaNAya sanjIbabhUva navavadhUH / ante mAtrA pitrA cAnujJAtI to vikramasya 1 96 tame saMvatsare phAlgune zukla pakSe paJcamyAM sthire lagne zrIkakkasUrevaradahastena dvicatvAriMzatsaMkhyakairbhAvukaiH sArdha dIkSAM jagRhatuH / dIkSAprahaNAdanantaramasya devabhadramuniriti nAma kRtm| etadIyadIkSAgrahaNavRttAntaH sindhaprAnte dharmapracArakarmaNi prabhUtaM saukaryamakarot / mahatA hi caritamanukaraNIyaM bhavati sarvatra / aso devabhadramunirAcAryavaryasya samIpe sthito'lpenaiva kAlena nyAyavyAkaraNatarkAlaMkArAdiSu zAmeSu Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 126 ] para napuNyamAsasAda / aSTAMgayogavidyAyAM nimittAne ca tathaiva kuzAprabuddhiH sarvAnatyazeta / vikramasya 1108 tame'bde candrAvatIsthaH saMghastaM mahAmahotsavapUrvakamupAdhyAyapadavibhUSitamakArSIta / tasminneva saMvatsare bhinnamAlanagare vaizAstrazukla pUrNimAyAM bhaiMsAzAhenAnuSThite sUripadamahotsave zrIkakasUrirAcAryapade sthApayAmAsa / paramparAnusAreNa tasya devaguptasUrIti nAma cakAra / / AcAryaH zrIdevaguptasUriH pravarapratibhAnvito bAlabrahmacArI paNDitadhurandharo dharmapracArakaH zAsanasamunnatikArako babhUva / tadIyAlaukikatapastejaHprabhAveNa janAnAM mAnasAni svayameva taM prati samAkRSTAnyAsan / vyAkhyAnazailI ca madhurA hRdayaprAhiNI caturasrapANDityapUrNA zrotRjanamanoralijakA'bhUt / sarvatra ziSyamaNDalImaNDito viharaNena janAn dharmatatvamupadizya satpathAnusaraNazIlAn vydhtt| evamasau viharan bhaisAzAhasyAgrahamanumAnya bhinnamAlanagare cturmaasaavdhikmvaas| sapAdalakSaparimitadhanena saH zreSThI zrIbhagavatI. satravAcanAmakArayat / zreSThino jananyA pratipraznaM suvarNamudrayA jJAnapUjA kRtA / samApte caturmAse tasya mAtuH zrIzatrubjayatIrtha prati saMghaniSkAsanasyAbhilASo jaatH| tadartha tasmai sAnyavedayata / paramadharmarucirasau. prasanna manasA tadI vacaH svIcakAra / sUrIzvarasyApi saMmatiH prAptA / saMbhRtAni ghArthamupakaraNAni / mAtrA'sAvuktaH putra ! saMghaniSkAsanArthamupayaktaM dhanaM vidyata eva kintu mArge'kasmAdAvazyakatA syAttadarthamapekSitam / bhaisAzAhena sA proktaa| amba ! yatrAvazyakatA tatsamIpasthe prAme nagare vA mama nAmakathanena tatratyaH kazcidapi dhanaM te'zvayaM dAsyati / sA ca tathAstvittyuktvA zubhe dine mahatA saMghena saha yAtrArthamabhipratasthe / kramazo mArgAgatAnA deva " mandirANAM darzanAdikaM kRtvA saMghaH siddhaaclmaayyo| tatrAzatikAmahotsavapUjAprabhAvanAdIni kRtvA prabhata puNyalAbhamalabhata sA zreSThino mAtA / yAtrAM vidhAya saMgho nirgataH krameNa pATaNanagaramAjagAma / tadAnIM tannagaraM koTyadhipaiH paripUrNa samRddhisamanvitamabhat / taiH saha spardhamAnA sA tatra dharmakarmaNi dhanamadhikaM vinyayuMkta / kozo'pi riktatAmagamat / sA ca saMghaprabandhakai: saha nagaraM gatvA zreSThina IzvaradAsasya samIpamupasthitA / prabandhakaizcoktam-iyaM dhanakuberasya bhaisAzAhasya jananI tIrthayAtrA sampAdya dharmArtha dhanaM viniyujya riktakozA vartate'to mAnyo bhavAn asyai dravyamupayuktaM dadAtu / svasthAnaM gatvA vayaM tad dravyaM preSayiSyAmaH / evamapyavizvAsazcedimA peTikAM nyAsarUpeNa gRhNAtu bhavAn / sa ca tadIyaM vacA'nAhatya tAnavocat sopahAsam-nAhaM taM bhaisAzAhazreSThinaM jAnAmi / asmAkaM nagare bahavo bhaiMsA jalabharaNakarmakarAH santi / sA ca samAkaye garvapUrNa vasya vacanaM yathAgataM pratyAyayo prabandhakaiH saha / dravyaprAptaye zreSTi no mAtA nagaraM gatetyupalabhya sarve saMghasthAH svasamIpasthaM dhanAlaMkArAdikaM sava pratyAgatAyai tasyai samarpayAmAsuH / sA ca kramazo bhinnamAlanagaraM pratyAjagAma / sarve ca saMghasthAH suvarNamudrAvastrAdimizca satkRtAH svagRhaM yayuH / kuzalapraznAnantaramasau zreSThI svamAtaramagAdIt mAtaH ! mama nAmnaH prasiddhiH kiyada. vadhikA kIDazI ca 1 asmadIyanagaradvArAvadhikastvannAmapracAra iti sAkSepaM sA tamavAdIt / sa ca glAnimApanno muhurmuhuratra kAraNamaprAkSIt / jananI ca sarva pATaNanagare zreSThina IzvaradAsasya vRttAntamasmai zrAvayAmAsa / sa ca vAhata iva tasya pratikArArtha ghRtatailakrayA svakIyakarmakarAn tatra prAhiNot / te ca gatvA krayArtha tannagaravyApAribhyaH prabhUtaM dravyaM daduH / svayaMJca samIpasthaprAmebhyaH pramANAdhikaM dhanaM datvA ghRtatailasaMcayaM cakruH / yena lAbhalolupAste pATaNanagaranivAsinoM vyArAriNo ghRtatailasaMcayaM kRtvA tebhyaH pratyarpayituM nAlaMbabhUvuH / tataH khinnamAnasAste bhaiMsAzAhasya karmakarAnavAdiSuH mAnyAH ! dhanamidaM gRhNantu bhavadIyaM bhavanto, nAsmAbhighRtatailasaMcayaH kartuM zakyate yena bhavadbhayo'rpayituM vayaM samarthA bhvem| vyApAriNAmidaM vacanamAkaye te procuH jAnanti bhavanto vayaM bhaiMsAzAhasya karmakarAH smaH / yasya mAtA saMghamatra saMsthApya riktadhanA dhanArtha yAcamAnA Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 127 ] bhavadbhirupahasitA na kevalamidamapi tu bhaisA hi bahavo'tra jalAharaNakarmakarAH santItyapamAnitAsIt / vaca etadIyaM zrutvA vadapresara IzvaradAso lAjjayA'dhAmukhaH svacetasi mahatI glaanimvaap| viphalamanorathAste bhinnamAlaM gatvA saprazrayaM zreSThinaM bhaiMsAzAhamavocana svavRttAntaM kSamA cAyAcanta / tena ca bhRzamupAlabdhAste pratyuttaraM , dAta nAzaknuvan / ante saH zreSThI teSAmaparAdhamakSamata / kRtAdarAzca tatra nadyAM kSipyamANaM ghRtaM tailazcamANDavagar3hanagarasthAsa ghRtataiLavApIsu pravAharUpeNa gacchadadRzuH / ayaM saccAyikAyA evaM mahAn prabhA zrAsIt / sA ca zreSThino'nuprahatatparA vartata iti vicArayantaH svadezaM prtinivvRtire| vaMzAvalIkArA atra vadanti-pATaNanagare marudharadizi vartamAnasya dvArasyoparibhAge bhaiMsAzAhasya pASANamayI pratimA sthApitA'bhUt / tadadhomArgeNa te gurjarAH kSamA yAcamAnAH svasthAnaM prati yayuH / / pATaNanagarAd bahiryasyAM ghRtaM tailaM ca nikSiptamAsIt sedAnImapi teliyA-nadIti loke vyavatiyate / zrImAn candanamalajInAgorI-nAmako lekhakaH bhaisAzAhena mANDavagar3hanagare nirmApitA ghRtatailavApyaH pUrvamAsan tAsAM bhamaprAyA avazeSA idAnImapi dRzyanta eveti likhati / bhaisAzAisya mAtA tIrthayAtrAM kRtvA svasthAnamAjagAma tadA tena pratijanamekAdaza mudrA iti niyamena sabahumAnaM savastraM sarve saMghasthAH satkRtA babhUvuH / yAcakebhyazcAnnavasAdikaM dattaM yasya varNanamapi kartumazakyam / mAta calI jaba jAta beTA java bAla samara pe / kata paData toya kAma dhana nAma mama leta karape // . bhaisAja seTha kharahatthataNo ApaNA bola nibhAiyo / evamasya ghaTanAyA ullekhaH paTTAvalyAM dRzyate / athaikadA shriimdaacaarycrnnshcndraavtiimaayyo| tatra dharmatatvopadezena sabhyAn dharmarucirucirAnakarot / kazcideko bhAvukaH sahasA tatrotthAya dhanyeyaM bhUryatra vidvadvareNyasya zrIguruvaryasyAmRtamayI dezanA'smAn pAvayati / dhanyazcArya divaso yatra dharmatatvazravaNena prabhUtaM puNyamAsAditam" iti bahuvidhAmAcAryasyaiva prazaMsAmakarot / zrutvA ca duHkhitAntaHkaraNaH sa AcAryastamavAdIt, mahAzaya ! nAhaM tathA prazaMsanIyaH adhiko hi mAno'pamAnaM janayati / ka sarvatantrasvataMtrasiddhayastIrthakarAH kaivalyadarzanAH, ka cAlpajJaH parimita. zaktiko mAha: pAmaraH / bhavatkRtAM prazaMsAmahaM nindAmeva manye / ato vAgvyavahAro vicAra puraHsarameva zobhate / bhagavantaH zrItIrthakarAH kaivalyajJAnena darzanena ca lokAlokasthAnakhilAn padArthAn hastAmalakavat pratyakSAn kurvanti / yatra teSAM paramaM pavitraM vimalaM jJAnamutpadyate tatra bhUmI devatAH khalu samavasaraNasya divyA racanAmA: tanvate / yathA vAyukumArasya devatA svakIyadivyavaikriyazaktayA yojanapramANAyA bhUmeH kASThakaNTakapASANAdon dUramutsArayati / zuddhA pavitrAM ca karoti / RtudevatAzca tatra paJcavarNA jAnudadhanAM puSpavRSTi kRttvA tatsthAnamaH dhikamanoharaM vidhatte / yathA samavAyogasUtre / ___ jalatha laya bhAsura pabhUteNaM viThaMThAviya dasavaNNeNaM kusumeNaM jANussehappamANa mitte puSphoSayAre kijjaI / / ityAdi / / evamanyA api devatAstAM bhUmi vividharatnasuvarNaracanAdibhiradhikamanoharAM kurvanti / tatra sthitAH zrItIrthakarA nikhilAn devadAnavayakSAdIn dharmadezanAM zrAvayanti / na tatra rAgadveSamAnApamAnAH pravezaM labhante / yatra .. svAbhAvikavairA gomahiSAdayo'pi vigatavairA dezanAM zRNvanti / evaM yatra tIrthakarANAM kaivalyajJAnamutpadyate tatraika Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 128 ] samavasaraNamaparamanyatreti samavasaraNadvayaM bhavati / parantvasminnavasapiNi kAle bhagavataH RSabhadevasyASTI samavasaraNAni nAtAni / tadAnI janAzca bhadrikA zrAsan / bhagavataH zrImahAvIrasya dvAdaza samavasaraNAni yato mithyAgrahaprasitA janA yAjJikAnAM pazuhiMsAniratAnAca prAbalyam / zravaziSTAnAM dvAviMzatisaMkhyAkAnAM zrItIrthakarANAM pratyeka dve dve samavasaraNe / teSAM vyAkhyAne bAhyA'bhyantarIyA ceti dvividhA vibhatiH bAhyAyAmaSTau mahApratihAryANi, AbhyantaraM kevalajJAnaM kevala darzanazca / dhanyA eva te mahAnubhAvAH yastIrthakarANAM samavasaraNaM prApya nikhilapAtakakSapaNasamarthAni svakalyANasAdhakAni zrutAni vyAkhyAnAni / sarvamidaM zAne suvizaI nirUpitaM mayA'tra saMkSepeNoktam / zrItIrthakarasamavasaraNaviSayakaM vyAkhyAnamAkarNya sabhyA zrAtmAnaM dhanyamamanyanta / prAcAryaH zrIdevaguptasUrIzvara evaM viMzativarSANi zAsanasyAtimahatI sevAmakarot / mAMsamadirAdyabhakSyabhakSaNazIlAn dharmatatvAmRtaM pAyayitvA jinadharmadIkSAdikSitAn cakAra / nUtanAnAM mandirANAM mUrtInAca pratiSThApanaM virAT saMghAyojanamiti bahuvidhAni zAsanakAryANyavirataM saMpAdya dharmalatAM dRDhamUlAmakarot / / ante ca svapaTTe zrIsiddhasUri pratiSThApyAnazanasamAdhisevanena svargapathapravAsI babhava / __ upakezagacche khttkumpshaakhaa| prAcAryasya zrIkakkasUreranantaraM zrIsiddhasUrinAmaka prAcAryo babhUva / asau sarvaguNasaMpannaH zAsana prabhAvaka khaTakumpanagare sthiravasatimakArSId yena vihArAdhabhAvena dharmapracArazaithilyamAlakSya zubhacintakaiH zramaNairvijJApito'pi svAmahaM nAtyAkSIt / tatastairmithaH zAsanasamunnati vicArya deSavimalanAmAnamAcAryaguNabhUyiSThaM nUtanamAcArya pratiSThApya tadadhyakSatve sarvatra viharaNadezanAdimirdharmapracArakAryamArabdham / khaTakumpanagaranivAsinaH zrIsiddhasUreradhyakSatve bahavaH sAdhavaH sAdhvyazvAsan / tathApi na kazcitsamucitaH ziSyaH svapade'nena pratiSThApitaH / akasmAdeSa saH svargamatrajat / atastadIyakAryabhAraM tasya yakSa mahattaranAmA ziSya uvAha / ___ekadA paribhramannasau mathugamayAsIt / tatra gRhItAraNyakadIkSo nannabhaTTanAmA mahAprabhAvo nagarAd pahiH siddhAntAbhyAsArthamavAtsIt / tamupadizya zvetAmbarIyAM dIkSAM datvA nikhila guNavariSThaM tamAcAryasya zrIsiddhasUrIzvarasya paTTe sthApayAmAsa / nAma cAsya zrIkakkasUrIti cakAra / ayaMca janAn dharmatatvaM vibodhya dIkSAM datvA svagacchAbhivRddhimakArSIt / zramaNAnAJcAtimahatI saMkhyA babhUva / tatra kRSNarSinAmakaH paramatapasvI tIkSNabuddhiviprazramaNa AsIt / sarvaguNasaMpUrtirasau jinAgamatatvajJaH krameNa vabhava / kintu AcAryaH zrIkakkasUrirasya dIkSAgrahaNAnantaramalpena kAlena svazaroramatyajat tadAnIM yakSamahattaraH khaTakumpA gare sthiravAsamajhI vakAra / kRSNarSizvatatra gatvA kakkarivRttAntaM nivedayAmAsa / jJAtvA ca svasamIpe tamupasaMpadAdikriyAkalApaM zikSayAmAsa / ante ca zAsanabhAraM tasmai samaj so'pyanazanasamAdhivratAnuSThAnena tatyAja nazvaraM deham / kRSNapistu devyAzcakrezvaryA anujJAmAsAdya citrakUTaM gatvA kasyacidAcAryasya samIpaM kamcidekaM ziSyamadhyA. payAmAsa / sakalaguNamaNDitazca tamAcAryapade saMsthApya devaguptasUrIti tannAma kRtAna / gacchakAryabhAraM tasmai samarpya svayaM svatantro bhatvA viharaNakrameNa nAgapuramAyayo / tatra tadIyamalaukikaguNasamanvitaM dharmapracuraM vyAkhyAnaM zrutvA nArAyaNanAmA zreSThI catuHzavasaMkhyakaiH kuTumbibhiH sArdha jinadharmadIkSAmagRhAt / tadIpaprabhAvasamA- . kRSTamAnasaH zreSThI mandiranirmANArthamAjJo prApya tannagarAdhipati rAjAnamupetya saprazrayamagAdIt / rAjan ! sarvajanakalyANasAdhakamekaM mandira nirmApayitumahamabhilaSAmi, tasmAttaducitAM bhUmi me dadAtu bhavAn iti tadvacaH sAdaramAkArya santuSTamanA rAjA samucitAM durgabharmi tasmai tadartha dadau vinA mUlyam / prasannamAnasaH zreSThI zubhe Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 16 ] dine bAtamuhUrta kRtvA mandirakAyamArabhata / samApte mandirakA kRSNarSisamIpametya tatpratiSThAyai nivedayAmAsa / sa va samavocat zreSThin ! avazya pratiSThAviSiH satvaraM kartavya ityahaM jAne / kintu zrIdevaguptasUriyaryo'ya gurjaradeze viharavi sa evAtrAgatya tatkAya sampAdayiSyati tadeva nyAyyam / atastamAhvAtumAmantraNaM preSayatu bhavAn / preSitAH sevkaaH| zAsanazubhacintakaH sa devaguptasUrinArgapuraM samAyayo / zubhe muhUrte pratiSThAvidhi smpaadyt| mandiramidamatIva vizAlamAsId yasya vyavasthAyai dvisaptatiparimitAH puruSAstAvatyazva striyo niyuktA Asan / pratiSThAkArya samApya kRSNarSiH sapAdalakSaprAnte vihatya jinadharmapracAramakArSIt / devaguptasUrIzvaraH svapaTTe jayasiMhamuni siddhasUrinAmnA sthApayAmAsa / sa ca vIradevaM muni kakasUrIti nAmnA sUripadapratiSThitamakarot / kakkasUrizca vAsudevaM muni devaguptasUrItyabhidheyenAcAryapade niyojayAmAsa / tasya sthAne'paraH siddhasUriH samAyAtaH / sa ca candrAvatyA zrImekatilakamupAdhyAya svapade saMsthApya svargastho'bhUt / yasya kakkasUrIti prasiddhiH / evaM siddhasUreTauM paTTadharau / ekacandrAvatIsthA candrAvatIzAkhIyaH, aparazca khaTakumpazAkhIyaH / dvayoH paramparA kasUri-devaguptasUri-siddhasUrIti krameNa pracalati / candrAvatIzAkhA kiyatparyantaM pracaliteti nirdhAraNaM duHzakam / khaTakumpazAkhA vidAnImapi naMgI-posAlo-nAmnA vidyata eva / prAcAryaH zrIkakka suuriH|| mAroTakoTanagare kAkUnAmako mAMDalikA kSatrIyavaMzIyo rAjA babhava / asau svanagarasya parito vartamAnasya durgasya jIrNoddhArArtha dAvyAthai ca karmakarAnAdideza / teca pAvakhananamArabhante tAvadeva tato bhagavato neminAthasya vizAlA mUrti dazaH / dRSTvA ca rAjAnaM vyajJApayan / prItena ca rAjJA mandira nirmANApa zilpinaH samAviSTAH / prAsAdasthito rAjA, antapurasthitA rAjJI cAnAyAsena darzanaM kartuM zakuyAttAdRzaM vRhan mandiraM tainirmitam / asminneva zubhAvasare tatrabhavAnAcAryaH bhiikksuuristtraayyo| rAjA mantrI prajAzca bhavyamasya svAgataM cakaH / sarvAn dharmalAbhAziSA saMbhAvayan pratiSThArthaM niveditaH zubhalakSaNAnvite muhUrte ramyAM mUrti pratiSThApayAmAsa / tasmin samaye mAroTakoTanagare zrAvakANAM catuHzatAni gRhANi paMca pauSadhazAlAzvAsan / anenAnumIyate yattadA sannagaraM jainAnAM mahat kendrasthAnamAsIditi yathA rAjA tathA prajeti niyamena sarve jinadharmAcaraNenAtmakalyANAbhirucayo bbhuuvuH| pratiSThAvidhi samApya dharmapracArArtha viharannasau kakkasUrI gaNakadurgamAsasAda / tatra dharmatatvavyAkhyAnazravaNasamedhitajinadharmabhAvano rAjA suradevo pAvatra mandiraM tiSThati tAvadeva sarvaM dhArmikA darzanasparzanamahotsavAdimirAtmabheyAsamprApto prayatimyante" iti mahAntaM dharmalAbhaM manyamAnaH sUrerAjJAM prApya ramaNIyaM vizAlaM mandiramekaM nirmApayAmAsa / yasa pratiSThAkArya sUriNava sampAditam / dIrghadarzI sUriyathAdharmabhAvanA sarveSAM tathaiva vardhateti vicAryASTAhikAmahotsavAnuSThAnamAdideza / rAjJA ca tadvacaH zirasA'bhinanditam / / - ekadA bhIkakkasUriH zAntimuni svaziSyamagAdIta-mune ! svamapi kaMcid rAjAnaM pratibodhyAmina devAlayaM nirmApayiSyasi-kim ?tena ca tadIyaM vacanaM sAkSepaM manyamAnena tathaivoktam , yadyevaM syAttadA bhavAnapi pratizAvidhaye tatrAgamiSyati kim / guruNA ca tathetyaGgIkRtam / gurorAjJAM prApyAsI tribhuvanadurga gatvA tadadhipati pratiyodhayAmAsa / mandiranirmANaM dharmavyAkhyAne mukhyamuddezyam / mandiranirmANenAlaukikapuNyopArjane'nekeSA gazAmudAharaNAni pradarzitAni / hRdayaMgamamupadezamasya zrutvA nUtanajinAlayanirmANArthamabhilASA prakaTocakAra raajaa| tadanumatamba sa zilpina prAdideza sannirmANArtham / zIghrameva mandirakArya zilpibhiH samApitam / zAntimuniH pratiSThArtha rAmA kamasUrimAmantrayAmAsa / ziSyasyAjJApAlanaM vicArya santuSTamAnasaH sa prAcAryastatra gatvA zAntimunimabhinananda / sarvazubhalakSaNalakSaNIye muhUrte.pratiSThAmakarot svakIyavaradahastena / sUrIzvaraprabhAvasamAkaSTa Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 130 ] cetA rAjA rAjye sarvatrAhiMsAdharmamudghoSayAmAsa / ho sAkSepaM vaco'pIdazameva zobhate yatra pariNAmo nidharmapracAra eva syAt / AcAryadevaguptasUrevINAvAdanam / candrAvatInagaravAstavyaH prAppaTavaMzIyo vIrajagadevaH zrIkakasUreH sakAzaM dIkSAmAhIt / alpenaiva samayena sarvANi zAstrANyadhItya sarvaguNopapanno'sau devaguptasUrItinAmnA sUripade pratiSThApito'bhUt / gacchIyakAryabhAraH sarvasvadhInaH, tathApyasau jinabhaktiparAyaNo bhaktyAvazena vINayA dejinavamupavINayan samayamatibAhayati sm| vINApAdanamidaM cAritravRttivighAtakamiti manyamAnaH zrIsaMghastaM sAdaramabhyarthayAmAsa prAcAryavarya ! vINAvAdanamidaM sAdhuvRttivighAtaka ziSyAnAnubandhi tatazca svecchAcArapravRttiH sAdhUnAmapi bhavet / tadanusaraNazIlA bhAvukA bhaveyuH / yena dharmatantramidaM sarvathA svecchAcArapUrNa dharmAcaraNapratikUlaM syAttadetanmA bhUditi bhavAneva vicArapatu | eSamukto'pyaso nAtyAkSId vINAvAdanam / madoddhato gajo'kuzamiva nAjIgaNasUriH bhIsaMghAbhyarthanAm / bhIsaMghAca vimanasko babhUva / tato vyatote kiyati kAle zAsanagauravarakSaNAbhilASukaH svapravRtti dharmapratikUlAmapi pAcanajanmasaMskAramUlAmapratikAryA manyamAnaH savinayaM zrIsaMghasamakSamavocat mAyAH! ahaM nAtmavaza: kintu SazagaH pUrvakarmaNAm / jAnannapi jinAdezaM dhayaM yadvyasane rataH // gauravaM rakSitaM vaH syAddharmasyAtra muhurmuhuH / jinamaktirate citte nAstyapekSA guroH pade // paSamasya mamasvarahitaM zAsanasamunnatisUcakaM vacanamAkArya na kiMcice'vAdiSuH / mante ca svayameva saMghasamakSa guNabhadramuni svapade pratiSThApya siddhAcalamabhipratasthe / pavitratIrthasevanena sa AyuSaH zeSamatyavAhayat / ayaM bhimnamAlazAstrIya prAcAryaH / paTTAvalyAmiyaM ghaTanA vaikrame 995 tame'bde samajanIti samullekho razyate / ___ bhAcAryaH zrIkakasUriyaMdA hamarelapuramezya jinadharmapracAramakArSIttadA kecana virodhino dveSoparaktamAnasAH kacanamantrazaktikuzalaM munimanyato dezAdAhUya bhautikaizcamatkorairjanAn jinadharmAnurAgiNaH svapakSe samAcakaSuH rAjA hamIrarAvo'pi bhramabhrAntahRdayaH svadharma dUrIkRtya tatpakSIyo babhUva / duHkhitAntaHkaraNaiH kaizvijinamati parApaNaiH sUriniveditaH / sa ca guNasundaraM nAma mantrazaktiprabhAvarajitasakalalokamAnasaM ziSyaM rAmaH samI prAhiNot / munistu guruNA'diSTo rAjasabhAM gatvA rAjAnaM pratibodhayAmAsa-rAjam ! bhavAn paramparAte jinadharmopAsakaH / AtmakalyANa prAptaye sa eva dharmaH parIkSyamANaH sarvadharmotkRSTaH kathamapa nirapekSa bhvtaatyjyte| bhautikacamatkAradarzanena na khatvAtmakalyANamAsAdayituM zakyate kenApi / tatra tu buddhAmoha eva phaLam / tathApi bhavatastatraivAbhirucistadA jinadharme'pi tAdRzacamatkArabahulAni zAstrANi / draSTumabhilaSati bhavAn varSi kramaza ubhayorapi prayogAn pazyatu / rAjJA caH tadIyaM vacaH saharSa svIkRtam / upasthitA ubhayapakSIyA janAH / pArabdhAH prayogAH krameNomayoH / pratipakSIyeNa kathaMcit prathamo divaso'tivAhitaH / tadanu rAtrAveSa palAyita: saH / prAcAryaH zrIkakasUriH ziSyaprabhAvasantuSTahadayaH svadharmapracArArtha tatraiva caturmAsamaGgocakAra / vi. saM. 1128 taH] 50 prAcAryaH zrIsiddhasUriH / (ekAdazaH)[vi0 saM0 1174 pa ... zrImadAcAryavaryaH zrIdevaguptasUrIzvarapadaM paramazraddhayo vividhAgamamamajho vividhakalAkalApI mahAtapasvI zAnadarzanacAritracitrIkRtanikhilananamanomodako'sArasaMsArArNavanimamamamahRdayodvAraka: bhImAn sikhasUriralaMca. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAra ! ayaM bhinnamAlanagaranivAsI sakalajagadvidyotitakIrtimaNDalasya zreSThivaryasya bhaiMsAzAhasyodAracaritasya paramabhAgyazAlI saMskArasaMskRtamatiH sUnuH / asya mAtA saubhAgyasaujanyaudAryAdyanekaguNagaNAlaMkatA laLa. nAjanalalAmabhUtA paramabhagavaddharmAnurAgiNI suganI devI / nAma cAsya pUrvAzramasthaM dhavaleti / / - yadA bhaiMsAzAhasya jananI zatrujayaM prati saMghaM niSkAsayAmAsa tadA saMghasya vyavasthA ghavalena svIkRtA'sIt / dhArmike karmaNi tasya samadhikA hArdikI rucirevAcArthasya deva guptasUrIzvarasya tasmin pakSapAte mukhyo heturabhUt / sUrIzvarasya paramavairAgyajanakAni saMsArasya heyatvapadarzakAni paramArthatatvanirUpaNaparANi vyAkhyAnAni prasaMga. vazAsI bahUnyazRNot / yenAtmakalyANasAdhanecchA tasya cetasi radamUlA zanaiH zanaiH pallavitA babhUva / ___ekadA siddhAcale nivRttimAzritya samIpasthitaM dhavalaM sUrIzvaro'vocat kalyANim ! AtmakalyANasApanAyocato dIkSAgrahaNena bahUnAM saMsArasamAsaktacetasAM janAnAM mohapAzaM chittvopadezenAtmakalyANaM prApayituM marSayA zakSyatyeva bhavAn / svArthe'dhyAnuSaGgikaH paramArtho'vazyameva tvayA kartavyaH / saMsAre sthito'pi bahUni sAmAmikAni kAryANi. sAdhayiSyati kintu tAni saMsArasaMsaraNasamarthAni nAtmakalyANasAdhakAni bhaveyuH / sAdaraM samAkaNya sUrIzvaravacaH sUkSmadRSTa cA'tmakartavyaM vicArya bhavaduktameva varamiti nizcitya tIrthayAtrAdarzanasparzanavajAropaNAdIni dhArmikANi saMpAdya kAryANi kramazo bhinnamAlaM pratyAyayo / pratyAgalya ca mAtApitrorane bohAmahaNAbhilASA nivedayAmAsa / pitA tasmai zubhakarmaNi dIkSAyA adAdAjJAm / mAtA tu dIkSAnAmabhavaNenaiva bhazamudvimA patimuvAca svAmin ! ahaM dhavalasya dIkSAprahaNaM nAbhinandAmi, sarvaguNasaMpanno dhavalo me mahAmUlya ratnam, akSNaH kanInikA, vArddhakasyAbhayo'ndhasya yaSTiriva jarjaritazarIrAyA me'valaMbanam ! yathA tathA vA bhavatu kintu dIkSAgrahaNamazakyameva mayi jIvitAyAmasya / zrutvA ca vAtsalyasnehabhAvaM tasyA bhaiMsAzAhastAM bahanunIyAvAnIla-priye ! dIkSAM gRhANeti dhavalamAdeSTuM necchAmi, kintu dIkSAgrahaNAbhilASAmanumodituM tasyA. milapAmyeva / mohajanya svArthamAtrasAra putraprema dUrIkRtyAtmakalyANasaMpAdanAyodya putramavazyaM svamanumodayasva / yato hi janma prAdhyAnte niyamANAH sarve zyante kintu mAtRkulaM pibhRkulaM svakuTumbazca yazasojjavalIkRzya svarga prAnto piralA eva bilokyante'tra jagati / ata evocyate / sa jAto yena jAtena yAti vaMzaH samunnatim / parivartini saMsAre mRtaH ko vA na jAyate // patyurevaM paramArthasAraM nizamya vacanaM sA zIghramevAnujJA dadau dIkSArtham / sUrIzvaraH paramamAMgalyopapane muharta bhaisAzAhenAnuSThite mahAmahotsave jinamandira ekAdazabhirmumukSumiH sA ghavalAya dIkSA dadau / tato'syendraiMseti nAnaH prasiddhirAsIt / munirasau rAjahaMsa iva nIrakSIravivekavicakSaNa, indrahaMso'spenaiva, kAlena, prAktanajanmakRtasukataprabhAveNa sakalAgamatatva saMgrahaNakadakSo vidvajjanavareNyo jitAnekavAdI satyavAdI vinayagAmbhIryAyanaMkaguNavibhUSitamAnasaH pramodamAnamAnaso'bhinavatarkakarkazIkRtadviSadhadayaH, paramatapasvI yazasvI babhUva / anekAsu rAjasabhAsu svasiddhAntapratipAdanapaTuH sameSAM rAjJA sabhyAnAM ca manAsi rjyaamaas| . ekadA zrI devaguptasUrIzvaro viharan jAvalIpuramAyayo sakalaziSyamaNDalIsametaH / zrIsaMghena sarakatastatraiva svIcakAra cAturmAsikI sthitim / zreSTigotrIyo limbAzAho bhagavatIsUtravAcanAmahotsavamArabhata / hastina upari zrIbhagavatIsUtrapustakaM saMsthApya mahAsamAroheNa parikramaNaM kArayitvA sUrIzvarAya samarpayAmAsa / zravaNAbhilASukAyApUrvavaktRtvazailIparipUrNa vyAkhyAnaM zrutvA dharme'dhiko rucimAdadhire / samAptimagAzca mahosakaH / sarve ca pathAsukhaM pravaNamanyapuravamalabhanta / tadA lAkhaNazAhaH sUrIzvarasyAdhiSThAtRtva svasva ca Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 132 ] aMdhapatitve zatrujayayAtrArtha mahAntaM saMgha niSkAsya prayANamakArSIt / maGgalamaye dine ca samazasvatra gatvA tIrthadarzanasparzanapUjanadhvajAropaNAdIni satkarmANyanvatiSThata / saMghasthA api bhAvukA yAtrAjanitapuNyalAbhenAtmAnaM dhanya menire| . atha kadAcinnivartitanityakriyAkalApaM sUrIzvaramupesya zraddhAbhaktisamanvito ThAkhaNazAhaH saprazrayaM mAkhajalibandhaM vijJApayAmAsa bhagavan ! bhavata idAnI vRddhAvasthA vartate'taH kamapi samucitamAcAryaguNagaNanIbakIrti gAMbhIyamUrti munimAcAryapade sthApayitumarhati bhavAn / ciraM vicArya tadIyaM vaco'numAnya sUrIzvaro lAkhaNazAhenAnuSThite sUripadamahotsave munimindrahaMsa siddhasUrinAmnA prakhyApya svapade sthApayAmAsa zrIsaMghAnu. masyA sarvamaGgalakArake muhuu| pUrvAcAryaparamparAmanusRtyAcAryaH zrIsiddhasUrIzvaraH krameNa dharmapracAramurisya viharan pATaNanagaramAtmanA bhUSayAmAsa / sarve ca saMghasthAstasya bhAvabhavya svAgataM vyddhuH| tadAnIntane kAle paramasamRddhimatyupakezapure karAla. kalikAlasAmrAjyena miyaH kuTumbaklezena pIbyamAnA yatra tatra buddhimantaH prAtmahitaniratA nivAsArtha nirjagmuH / tatratyaH sucantigotrIyaH kadI zreSThI nivAsArtha pATaNanagaramabhyupetaH svajAtIyairdattAvalambanaH sahayogamavApya rAjJA siddharAjenAnumataH svavyApArakAryamArabhata / vyApare ca prabhUtamAsasAda dravyam / tenaikadA sUreyAkhyAne jinAlayanirmANamAhAtmyamANitam / yathA___kAuMpi jiMNAyaNehiM maMDiyaM sayala meiNIvaTTa / dANAicaukkeNavi suTTovi gacchiJja accuayaMNa prugoymgihitti| ___ arthAt-bhagavato jinezvarasya maMdirairupazobhitAM pRthvIM vidhAya dayAdAnasatyAhiMsAdirUpaM dharma saMsevya / zrAvako dvAdazaM devalokamavApnoti / ekenApi mandiranirmANena bhAva kasya darzanapadamArAdhitaM bhavatIti / zrAvakakule prApya durlabhaM mAnuSaM janma nUtana jinAlayanirmANam, zrImadbhagavatIsUtravAcanAmahotsavAnuSThAnam , sUrIzvarapadamahotsavaH, svAmivAtsalyam , pUjAprabhAvanAdikam , ityetAni puNya janakAni karmANyaviratamanutiSThet zreyaskAmaH / mandiranimArNena nirmApakasya kevalaM na dharmalAbho'pi tu bhAvukAnAM darzanasparzanapUjAdibhirapi puNyaprAptiH / samrAT saMpratidRzyatAmudAharaNam / atha kiyanti zatakAnyatItAni tasya / tathApi devamandiranirmANajanyaM yazastasya samujja bhate'dyApi / sUrIzvarasyetad vyAkhyAnaM zrutvA'bhinavajinAlayanirmANArthamanujJAM prApyAcArya varyasya rAjJaH siddharAnasya samIpametya sopahAraM savinayamagadIt kadI zreSThI-rAjan ! navInasya jinAlayasya nirmANAya bhUmerAvazyakatA sA ca bhavataiva sau karyeNa dAtuM shkyte| rAjA ca dharmaruciH saharSamAha zreSThin ! yathA te rocate tathaiva gRhANa vinA mUlyaM bhUmim / nAtra saMkoco vidheyaH / bhUmidAnenAhamapi puNyaM kiMcillabhe / atra kA'pekSA ma upahArasya 1 zreSThinA cAvoci sarala prakRtikaH paramadhArmiko bhavAniti jAnAmi nAtropahArApekSA cetyapi tathApyayaM balu zAstrIyaH siddhAnta: ariktapANiM na pazyed rAjAnaM devatAM gurum / yato riktapANinA mathA na bhavAn draSTavya iti matvopahRtaM mayeti vinayaruciramasva vaco nizamya rAnA paraM prItimupAgato bhUmi zreSTine dadau saharSam / zalpina: zilpakalAkuzalAnAdideza nimArtum / kRtazca kAryArambhaH / saMpUrNe ca raMgamaNDape mandirasya zreSTino'bhilASA kiMcispittalAdibhirmimitena suvarNenaiva prtimaavircnsyaa'bhuut| tadarya marmajJAna pprcch| yatrAbhinavajinAlayastasya samIpameva bhAvahatAzAstrIyAnAM bhAvakANAmapi jinAlayo virAjate sma / tatra tadgacchIya prAcAryaH zrIvIrasUrivividhamantravidyAvicakSaNo nyvaarsiit| vizAnasya sarvAMgasundarasya mandirasya Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramaramaNIyAM zobhAmabhivIkSya svamandirasya zobhA prabhAvazca nistejasko bhaviSyatIti tasya cetasi deSaH . paI myadhAt / sa ca svavidyAbalena yatra karmakarA dhAturasaM melayitvA pratimA viracayanti tatraiva bahasA anabhra. vRSTiM cakAra / tatazca niSphalamanoratho dUdhamAnacetAH kadI sUrIzvaraM siddhasUriM prApya sakhedaM nivedayAmAsa sarva! vRttAntam / jJAnahaSTyA sarvametad vIra sUrareva ceSTitamiti nizcitya samAzvAsapUrvamaso proktaH sUriNA-zreSThin mA khedaM kuru gaccha, nAtaH paraM kiMcitprAtikUlyaM te bhaviSyatIti / sa ca vizvasto gatvA kAryamArabhata / tasmin samaye vI sUriNA kRtAmanabhravRSTiM zrIsiddhasUriH svamantrabale / mtaMbhayAmAsa / pratimA ca sarvajanamanone ramaNIyA saukaryeNa racitA / natrayoH sthAne mahAmUlyo maNI zazidivAkarAvivAkhilalokaprakAzako sthApayAmAsa / paramapramodamAnamAnasaH zreSThI sUrIzvaraM bahu manyamAnaH pratiSThAvidhaye sAdaraM vijJApayAmAsa / tadAnIM tasya kauTumbikena brahmadevena dharmaparAyaNenAbAdi-zreSThin ! ataH paramahamapi kiMcitpuNyaM labheyam / tatastadvaco'numAnya sarvameva pratiSThApanAdi kArya tenaiva sampAdayAmAsa kadI zreSThI / graho ! gataH sa samayo yatrezaM saumanasya janAnAM ca dhrmaabhiruciH| prAcAryaH zrImAn zrIsiddhasUrIzvaro jinAgamagahanagahanATavIsaMcaraNapazcAnano'pItarazAstratattvasaMgrahaNakovido mantravidyArNavamathanamandarAca no dRDhotsAhena mahAzAsanAbhyudayamakarot / sarvatra prAnte'vira vihArakramamaGgIkRtya ziSyamaNDalaM vibhajya dharmapracArArtha prAhiNot / jainetarAnapi dharmatatvaM bodhayitvA jinadharma sthApayAmAsa / sarveSAmAramakalyANasAdhanA " pAThazAlAnA saMsthApanam , dharmazAstrANAM mithazcintanam , vAdavivAdena tatvanirNayaH, vividhagacchIyAnAmapi parasparasahayogena dharmapracAra kAryamasya 'pradhAnodezyabhUtamabhUt / dhArmikANAM pranthAnAmadhyayanena gRhasthAnAM vyavahAro vinayaruciro devagurubhamaNeSu ca dRDhA zraddhA'pyavardhata / sAdhAraNamapi teSAM zAstrajJAnaM vinayAdiguNairvistRtamAsIt / / - adya tu sakhedaM vaktavyaM yadekasmin gacche bahUnAmAcAryANAM mitho vaimanasyam / ahamahamikayaiSa paraspara. pakSopamardane vyavasAyAtmikA buddhiH / paramArtho vilInaH ! zrAcAryamahAzayA api svazAstrAdhyayanArthamanya matAva. mbinamAzrayante / tatra svasiddhAntajJAnasya kathA tu dUre vartatAmapi tu tasyAdhyApako'hameva guruH, sa cAyamasmAkaM vetanamAtra jAmasantuSTo'NyApakaH, asmAkamAsanamAcAryatvenoccataramasya cAzritatvena nikaSTamiti vicAraNa vartanena gha kAlaM mudhaiva pApayanti / purA viharaNaM dharmapracArahetukamadhunA tu, svAnukUlyaM vidadhatA gRhasthAnAM ceto. rajanArtham / uparita eSa dharmapracArapradarzanam / prAyaH sthiravAAsenAtmanaH kRtArthatA / gataH sa samayaH / gatAste jIvitanirapekSaM jinadharmAbhyunnatimAtraprayojanA nirabhimAnino mahAtmAnaH saralamatayo yairdharmastaMbhA raDhaM nikhAtAH / tata evedAnI gate'pi kiyati kAle'dya jinadharmaH kathaM kathaMcidapi jIvati / vistRtamasya sAhityamidAnI gaveSakANAM tAmrapatrazilAlekhapratimAdikaM dRSTipathamAyAti / anyadharmAvalambino'pyapagatavairAH prAptaM jinadharmasAhitya saharSamAdriyante / vayameva svakIyagauravasaMrakSaNaparA annavastrAdimirevAtmalAbhaM manyamAnAH svadharma dUrIkasya svecchayA viharAma ityatra kiM nAma vaktavyamavaziSyate / bhagavAna jinadeva evAsmAn sanmArgAnugAminaH kuryAdityevAlam / ___ prakRtamanusarAmaH-korayaTakagacchIyA guraSo yathA jainetarAnapi jinadharme dIkSitAn vyadadhustathaivopakezavaMzIyA api lakSAdhikAn janAn jinadharmatatvabodhanenAtmakalyANaprApaye svadharma nivezayAmAsuH / gacchabhede'pi kAryabhedo mamAgapi nAsIt / nAnanti bhavantaH pAThakAH zrIpArzvanAthaparamparAyAM SaSThaH paTTadhara AdhAH zrIratnaprabhasUrIzvaraH kanakaprabhasUri laghugurubhrAtaraM zAsanagauravarakSaNArthameva svahastena koraNTakapure sUripade sthApayAmAsa / nadArabhyaSa bhagavataH zrIpArzvanAthasya paramparAyAH zAkhAdvayaM pracalati / tatra zrIratnaprabhasUrIzvarasya paramparA loke Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apazagacchanAmnA, kanakaprabhasUrIzvarasya cakoraNTaka-gacchanAmnA prsiddhaa| prathamAvAmAcArgaNAM nAmaparamparA zrIratnaprabhasUri:-zrIyakSadevasUri:-zrIkakkasUriH-zrIdevaguptasUriH-zrIsiddhasUri:-evaM kramazaH pracalitA'bhUt kintu sA paJcatriMzattamaM paTTadharaM vyApyaiva, tadanu devyAH saccAyikAyA Adezena prathamaM nAmadvaSaM jJAnakoza eSa zrIsaMghena sya pitam / koraNTakagacchaspa nAmaparamparA-zrIkanakaprabhasUriH-bhIsomaprabhasUri:-zrInannaprabhasUri:zrIkakasUriH-zrIsarvadevasUriH-evaM krameNa pracalitA / tathApi svamivAntAnusaraNaM dharmapracArabakamasyene saba rAmAyaH saMrakSitamAsIt // ayaM nijA paro veti gaNanA laghucetasAm / udAracaritAnAM tu vasudhaiva kuTumbakam // lekhksyaabhyrthnaa| zAntA-svapaMkamaparAgatamAmapAsya zrIzAradA-dupayo'mRtasaMpipAsuH / zrIrAmpamUrvidharadevamahaM jayantaM sarvAvizApiramarUpama namAmi // 1 // mAtA pArvatI devI, motirAmaH sudhIH piyaa| gaurInAthastayoH panuSasyeyaM saralA katiH // 2 // sUrIzvarapade bhanye zrIsaMghena smaartH|| jJAnasundaramAmA'tra munirvijayatA sadA // 3 // anuvAde'hamAviSTaH mudhiyA tena suurinnaa| . mavA va likhitaH so'yamitihAso yathAmati // 4 // viduSAM paramo dharmo guNAnAM mahaNaM mudA / balAnAM paramo dharmo guNAnAM gaINaM sadA // 5 // OM zAntiH zAntiH zAntiH / zubhaM bhavatu / * samApto'yaM pranthaH // Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAAAAAAAAAAAAAAAAA pustake milane kA patA1-zrIratna prabhAkara jJAna puSpamAlA mu0 phalodI (mAravAr3a) 2-mutAjI navalamalajI gaNezamalajI tamAku bajAra-jodhapura. AMNNNNNNNNNN Bian Bian Bian Fan Duo Mei Mei Duan