Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ na sadRzaM pavitrA amiha vidyte| UNIIIIIIIIIIIMILA na hi jJAnena Limitripamitin maannikcnd-digNbr-jaingrnthmaalaa| maithilI-kalyANam nATakam XM YEKER
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ mANikacanda vinambarajainayanthamAlA, paJcama puSpa / ubhayabhASAkavicakravarti-zrIhastimallaviracitaM maithilI-kalyANam nATakam / pADhamanivAsi paNDita-manoharalAlazAstriNA saMzodhitam / prkaashikaamaannikcnd-digmbrjaingrnthmaalaasmitiH| - zrAvaNa, vIra ni. saMvat 2442 / vikramAbda 1973 /
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Printed by Chintaman Sakharam Deole, at the Bombay Vaibhav Press, Servants of India Society's Building, Sandhurst Road, Girgaon, Bombay. Published by Nathuram Premi, Honorary Secretary, ManikchandDigambar-Jain-Granthamala-Samit, Hirabag, Bombay.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ prstaavnaa| hastimallakaveH pricyH| so'yaM samastajagadUrjitacArukIrtiH syAdvAdazAsanaramAzritazuddhakIrtiH / jIyAdazeSakavirAjakacakravartI zrIhastimalla iti vishrutpunnymuurtiH|| (ayyapAryaH) etadgraMthakartuhastimalleti nAma prathitamAsIt / ayaM ca goviMdbhaTTAkhyaviduSaH sUnurdAkSiNAtya AsIt / goviMdabhaTo vatsagotrIyo brAhmaNaH pUrvamajaina AsIt , pazcAdbhagavatsamaMtabhadraviracitadevAgamasUtrAdhyayanena jaino jAtaH / graMthasyAsya dvitIyapRSThe hastimallena sUtradhAramukhenAkhyApitaH " sarasvatIvismayanIyopAyanasya bhagharagoviMdasvAmisUnunA aMjanApavanaMjayapramukhANAmapi rUpakANAM pravartakena viracitaM hastimallena / asmin tena kavinA svapitRnAmnA sAkaM yat 'bhaTAra' 'svAmI' ityetatpadadvayaM yojitaM tAbhyAM pratIyate kadAcit goviMdabhaTTaH tadAnIM sAdhurbhaTTArako vA prathitaH syAt / anyaca vikrAMtakauravIyaprazastau vIrasena-jinasena guNabhadrAyAcAryaparaMparAyA ullekhaM kRtvA likhitaM / tacchizyAnukrame yAte'saMkhyeye vizruto bhuvi / goviMdabhaTTa ityAsIdvidvAn mithyaatvvrjitH|| tasyAM yat goviMdabhaho guNabhadrAdiziSyaparaMparAyAM nirUpitaH anenApIti pratI yate yad goviMdabhaTTo gRhI nAsIt sAdhurbhaTTArako vA syAt / / asti goviMdabhaTTo dakSiNadezanivAsI / tatra svarNayakSI nAnI kAciddevI samArAdhitA jaataa| tatprasAdena tasya etatSaTputraprAptiH saMjAtA-1 zrIkumAra, 2 satyavAkya, 3 devaravallabha, udayabhUSaNa, 5 hastimalla, 6 varddhamAnazca / ete SaDapi
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) kavayo vidvAMsazca babhUvuH / hastimallena etanmaithilIkalyANanATakasya prastAvanAyAM nijAgrajaH satyavAkyaH 'zrImatIkalyANa' prabhRtigraMthAnAM kartA prarUpitaH paraM satyavAkyasyedAnIMtanaparyaMtaM kopi graMtho nopalabdhaH / eteSu kumArakavinirmita AtmaprabodhAkhyo laghugraMtho IDarAkhyapurasya sarasvatIbhavane asti / sa hastimallabhrAtRzrIkumArasyaiva vAnyasya kasyApIti na pratIyate / _ 'rAjAvalI' kathAtaH jJAyate yat hastimallasya pArzvapaMDitAdayaH putrA Asan lokapAlAryAkhya ekaH ziSyazca / avazyameva tepi vidvAMsaH kavayazca bhaviSyati kiMtu teSAM viSaye nAdyApi paryantaM kiJcid jJAtam / __ hastimallakaveranujasya vardhamAnakaverviSaye janAnAmayaM vizvAsosti yatsa gaNaratnamahodadhinAmakavyAkaraNaviSayagraMthasya kartA, paramayaM bhrmH| tato gaNaratnakartA vikramasaMvat 1197 anumite arthAt hastimallasamayAt sArdhazatavarSapUrvamAsIt / kiMca sa goviMdasUreH ziSya AsIt ayaM ca goviMdabhaTTasya sUnuH / anyacca sa sAdhurayaM ca gRhasthaH / aparaM ca sa zvetAMvArAmnAyI pratIyate ayaM tu digaMbarasaMpradAyAnugosti / __ gaNaratnamahodadhikartA zvetAMbara AsIt / asmin viSaye'nekAni pramANAni saMti / pUrva tu tena svakIyagraMthe yat zataza udAharaNAni dattAni tAni sarvANi ajai. nAnAM zvetAMbaragraMthakartRNAmeva, digaMbarANAmekamapi na dattaM / dvitIyaM pUrvoktodAharaNeSu dvau zlokAvetAdRzau yayoH zvetAMbarANAM prazaMsA digaMbarANAM ca niMdA kRtAsIt / yathA vIrAcAryaNAm yuktaM sitAMbarANAM tumbagrahaNaM kuTuMbapariharaNaM / kathamanyathA tarItuM zakyaH sNsaartoynidhiH|| yathA zrIsAgaracaMdrasya (gaNaratnamahodadhiH, pRSTha 22) akalpitaprANasamAsamAgamA malImasAMgA dhRtbhaikssvRttyH| nirgrathatAM tvatparipaMthino gatA jagatpate kiM tvjinaavlNbinH|| __ (gaNara. pRSTha 164 ) gaNaratnamahodadhikartanirmitaM kimapi siddharAjavarNanAkhyaM kAvyaM vartate tasmin caulukyanarezasiddharAjasya varNanamasti / etatkAvyasyAneke zlokA gaNaratnamahodadhA vudAharaNasvarUpeNoddhatA / aNahillapura (pATaNa ) narezasya siddharAjasya zvetAMbarajainasaMpradAye mahatI kRpAsIt / anena pratIyate yat gaNaratnamahodadheH kartA gurjaradeza. sannikaTasthaH zvetAMbarazca syAt / siddharAjANahillapuraprazaMsAyAM kazcidapi digaMbarAnAyI graMtho likhipyatIti na kiMcitsaMbhAvanA pratIyate /
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ sArAMza ityeva yat hastimallasya bhrAturvardhamAnakaveH gaNaratnamahodadhikartuzca nAmasAmyaM vihAya nAnyaH kopi saMbaMdhaH / asmizca viSaye'nekAni pramANAni nirUpayituM shkyaani| hastimalo mahAn prakhyAta kaviH pratIyate / tasya virudAvalyAH prazaMsAsUcakapadebhya etat sUcitaM bhvti| vikrAMtakaurave sa svaM sarasvatIsvayaMvaravallabha, mahAkavitalajeti nirUpitavAn / graMthasyAsyAMte sa svIyaM nAma 'sUktiratnAkareti prathayAmAsa / tasyAgrajena satyavAkyena sa 'kavitAsAmrAjyalakSmIpatiH' iti kathayitvA saMbodhitaH / / anena pratIyate hastimalla iti kaveridaM vAstavikanAmadheyaM nAsti kiMtvidaM tadguNavizeSeNaiva nikSiptaM / asmin viSaye ayyaparyanAmakaviduSA viracite jineMdrakalyA. NAbhyudayanAmni graMthe zloko dattaHsamyaktvaM suparIkSituM madagaje mukta saraNyApure cAsmin pANDyamahIzvareNa kapaTAddhaMtuM svamabhyAgate / zailUSaM jinamudradhAriNamapAsyAsau madadhvaMsinA zlokenApi madebhamalla iti yaH prakhyAtavAn suuribhiH||16|| anena pratIyate yat hastimallena hetumAgatasya madamattahastino mado dUrIkRtaH kazcijinamudrAdhArI dhUrtazcaikena zlokena nirmadIkRtaH / atastasya nAma madebhamallo hastimalo vA prathitaM / vikrAMtakauravanATakasya prathamAMkepi zloko vartate tasmin kaverhastiyuddhe vijayaprAptestannimittakapAMDyanarezvaradvArA satkAraprAptarullekhosti zrIvatsagotrajanabhUSaNagopabhaTTapremaikadhAmatanujo bhuvi hastiyuddhAt / nAnAkalAMbunidhipAMDyamahezvareNa zlokaH zataissadasi satkRtavAn babhUva // 40 // uparyuktazlokadvayenAMjanApavanaMjayasya nimnalikhitaprazastizlokena pratIyate yat hastimallaH pAMDyadezIyarAjJaH kRpApAtro'bhUt tadrAjadhAnyAM casvabandhubhiH saha nivAsaM cakAra zrImatpANDyamahIzvare nijabhujAdaMDAvalaMbIkRte karNATAvanimaMDalaM pdntaanekaavniishe'vti| . tatpItyAnusaransvabaMdhunivahairvidvadbhirAptaissamaM jainAgArasametasaMtaraname (?) zrIhastimallo'vasat // 1 ayyapAryeNa 1376 vikramasaMvatsare jineMdrakalyANAbhyudayasya racanA kRtA /
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) draviDadezasannihitasya madurA (dakSiNamathurA) yAH samIpasthapradezAnAM pANDyadeza iti nAma AsIt / kavisthitisamaye tatratyaH pAMDyamahezvaro nRpo babhUva / ayaM suMdarapADya (prathama) syottarAdhikArI syAt / tasya rAjyakAlaH 1307 vi0 saMvatsarAtprAraMbho bhavati / enaM kavI rAjAdhirAja-nAnAkalAMbunidhIti likhitavAn ayaM kavermahadAdarazcakAra / ___ karNATakakavicaritasya kA hastimalla kavisamayaH I0 san 1290 arthAt 1347 vikramAbdo nizcitaH / ayameva ca samyak pratIyate, yata ayyapAryena svIyajinendrakalyANAbhyudayagraMthaH 1376 vikramAbde samAptiM nItaH, tasmizca hastimallasyollekhaH kRtH| sa collekha etAdRzo yena hastimallastatsamakAlInaH tasya kavinA samaM sAkSAtparicayo vA pratIyeta / hastimalo gRhastha AsIt na gRhatyAgI, etatkathanasyollekho nemicaMdrakRtapratiSThAtilakasyAsmin zloke kRtaH paravAdihastinAM siMho hastimallastadudbhavaH / gRhAzramI babhUvAhacchAsanAdiprabhAvakaH // 13 // hastimalo mahAn prasiddhakaviH prtiiyte| tasya pratibhA paraM tanATakebhya anumiiyte| adhunAparyaMtaM tasya kevalaM nATakagraMthA eva upalabdhAH, teSveko vikraaNtkaurvHprkaashitH| dvitIyo'yaM maithilIkalyANarUpakagraMthaH prakAzyate / tRtIyaH subhadrAharaNaH caturtho'. janApavanaMjayazcApi upalabdhA Asan , yayoH prakAzane prayatno vidhAsyate / hastimallasyaika AdipurANaH purucaritaM vA nAma graMthaH zrIdaurvalizAstriNAM sarasvatIbhavane vartate yasminnekasahasrAnumitAH zlokAH saMti, paraM sa asmadRSTipathe nAyAtaH / devacaMdrakaviH svIya 'rAjAvalIkathAyAM' hastimallamubhayabhASAkavicakravartIti likhitavAn / anena pratIyate yatsa saMskRtaM vihAya kanar3IbhASAyAzca kavirAsIt etadbhASAyAM cApi tena racanA vihitA. syAt / asya graMthastha saMzodhane'smAkaM mitravaryeNa zrIyuta kumArayyA itinAmnA viduSA sahAyatA kRtAtastebhyoMtaHkaraNena zatazo dhanyavAdaM dadAmIti / kRtaM pallaviteneti zam / * hodAvAr3I bambaI naM. 4. nivedakaHzrAvaNa kRSNa trayodazI.. saMvat 1973 vi0 ) manoharalAla-zAstrI, * zrIyuta nAthUrAmapremI-jainahitaiSisampAdakena hindIbhASAyAM likhitasya lekhasyAnuvAdo'yam /
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ mANikacanda digambara jaina granthamAlAkI niyamAvalI | 1 - isa granthamAlAmeM kevala digambara jaina sampradAyake saMskRta aura prAkRtika bhASA ke prAcIna grantha prakAzita hoMge / yadi kameTI ucita samajhegI to kabhI koI dezabhASAkA mahattvapUrNa grantha bhI prakAzita kara sakegI / 2 - isameM jitane grantha prakAzita hoMge unakA mUlya lAgata mAtra rakkhA jAyagA / lAgatameM grantha sampAdana karAI, saMzodhana karAI, chapAI, baMdhAI Adi ke sivAya Afisa kharca, vyAja aura kamIzana bhI zAmila samajhA jAyagA / 3 - yadi koI dharmAtmA kisI granthakI taiyAra karAImeM jo kharca par3A hai vaha, athavA usakA tIna caturthAMza, sahAyatAmeM deMge to unake nAmakA smaraNapatra aura yadi ve cAheMge to unakA phoTU bhI usa granthakI tamAma pratiyoM meM lagA diyA jAyagA / jo mahAtmA isase kama sahAyatA kareMge unakA bhI nAma Adi yathAyogya chapavA diyA jAyagA / 4- yadi sahAyatA karanevAle mahAzaya cAheMge to unakI icchAnusAra kucha pratiyA~ jinakI saMkhyA sahAyatA ke mUlyase adhika na hogI muphtameM vitaraNa karaneke liye dedI jAyeMgIM / 5 - isa granthamAlAkI kameTI dvArA cune hue grantha hI prakAzita hoMge 1 patravyavahAra karane kA patA nAthUrAma premI, hIrAbAga, po. giragAMva, bambaI / --
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Squashanstestostheadtod a testSanstantransitroiteosatansitional keresletter mANikacanda-digambarajainagranthamAlAsamiti / / ( prabandhakAriNI sabhAke sabhya ) Beesteresseret bestlesketusteresteetlustutkinteresteres truflusterkerstwestkesteretterostesesterette steresterettiesterit 1 rAya bahAdura seTha svarUpacanda hukumacanda / 2 , , , tilokacanda kalyANamala / 3 , , , oMkArajI kastUracanda / 4 seTha gurumukharAyajI sukhAnanda / 5 , hIrAcanda nemicanda A0 majisTreTa / 6 mi. lallUbhAI premAnanda parIkha el. sI. ii.|| 7 seTha ThAkuradAsa bhagavAnadAsa jauharI / 8 brahmacArI shiitlprsaadjii| 9 paM0 dhannAlAlajI kAzalIvAla / 10 paM0 khUbacandajI zAstrI / 11 nAthUrAma premI ( maMtrI) sittesterosklerden terugkedustettu eres lastlagflasflourleestloustlustussuutlusklauselorileestloustlor Marrrrrrrrrr EEPRENTICE PROFES
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImAn seTha sidarAma piraajii| zrImAn seTha sidarAmajI satArA jilekI tAsagA~va tahasIlake 'sAvaLaja' nAmaka grAmake rahanevAle haiM / Apa digambarAmnAyako mAnanevAlI kAsAra nAmaka jainajAtike puruSa ratna haiM / Apa bar3e hI sajjana, dharmAtmA aura jainadharmake jJAtA haiM / saMskRta, hiMdI, kAnar3I aura marAThI, bhASAke Apa acche jAnakAra haiM / marAThI ApakI janma3 bhASA hai / saMskRta jainagranthoMkA to Apa nityahI svAdhyAya hai kiyA karate haiM / digambara aura zvetAmbara donoM sampradAyake * granthoMkA Apane svAdhyAya kiyA hai / jainadharmake saMskRta sAhityako prakAzita karanekI ora ApakI bar3I ruci / hai / Apa kahA karate haiM ki jainoMkA sabase prathama kartavya apane prAcIna sAhityakA prakAzita karanA hai / kyoMki hai jainasAhitya hI jainadharmakA jIvana hai| ___ jainasAhityakA pracAra karaneke lie Apane isa hai granthakI 500 pratiyA~ lenekI kRpAkarake isa saMsthAko upakRta kiyA hai| isa granthamAlAko sahAyatA denekI Apa aura bhI sadicchA rakhate haiM / anya dharmAtmAoMko ApakA anukaraNa karanA cAhie / PO
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ w zrImAn seTha sidarAma pirAjI / ww The Manoranjan Press, Bombay. m www23
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ namaH paramAtmane / atha zrImadhastimallakaviviracitaM maithilI kalyANaM nATakam / eMDraoNi yaH prastotA trilokyAM pratihatavipadAM saMmatAnAM kRtInAM yaM ca stotA svayaM ca stutizatapadavI vAgvadhUvallabhAnAm / kalyaH kalyANabhAgizriyamanupara mAmAptavAnAptarUpaH so'yaM bhadraM vidheyAddazarathatanayaH sAdhu vo rAmabhadraH // 1 // ( nAMdyaMte ) sUtradhAraH - alamativistareNa / ( nepathyAbhimukhamavalokya) Arya 'itastAvat / ( pravizya ) naTI - ajja iyammi / sUtradhAraH--gRhyatAM nepathyaracanA | naTI -- kiMNu khu dANiM ajjo savisesaM samUsuo saMgIAraMbhe / 1 Arya iyamasmi / 2 kiM nu khalu idAnIM AryaH savizeSaM samutsukaH saMgItAraMbha /
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ maithilI kalyANe sUtradhAraH--Arye sAdhu lakSitaM adya khalu vasaMtotsave sabahumAnamAhUyAjJApito'smi vizeSavedinyA gRhItanATyazAstropaniSadA pariSadA, yathA maithilIkalyANadarzanotsukaH sakalopi sAmAjikajanaH, bhavAneva tatra niSNAtaH tadidAnIM tadeva tAvat yathAvatprayoktavyamiti / naTI -- kudo' khu pekkhaANaM eaMtado tahiM AsaMghA / sUtradhAraH - Arye kiM na jAnISe tat khalu nikhilazAstratIrthAvagAhapavitrIkRtadhiSaNasya madhyamaloka dhiSaNasya niHzeSaniH pItadharmAmRtarasAyanasya sarasvatIvismayanIyopAyanasya bhaTTArakagoviMdasvAminaH sUnunA zrIkumArasatyavAkyadevaravallabhodaya bhUSaNAnAM subhASitaratnabhUSaNAnAmanujena kavervadhaMmAnasyAgrajenAMjanApavanaMjayapramukhANAmapi rUpakANAM pravartakena vira citaM hastimallena | naTI - teNaM hi juMjai tado eva khu assavi tahiM bahumANo / sUtradhAraH - ko vA na bahu manyate / evaM ca khalvasau zrImatIkalyANaprabhRtInAM kRtInAM kartrA satyavAkyena sUktirasAvarjitacetasA jyAyasA kanIyAnapyupazlokitaH / kiM vINAguNaraMkRtaiH kimathavA sAMdrairmadhusyandibhirbibhrAmyatsahakArakorakazikhA karNAvataMsairapi / paryAptAH zravaNotsavAya kavitA sAmrAjyalakSmIpate satyaM nastava hastimallasubhagAstAstAH sadA sUktayaH // 2 // naTI - vaisIkareikha kaviaNaM subhAsidaM / sUtradhAraH - sAdhUktaM tathApi sajjeSu teSu teSvapi kAlaM paritaH paridheyeSu kaviH sUktibhirevAtmAnaM kAvyavyasane vinodayati / 1. kutaH khalu prekSakANAM ekAMtataH tasminnAsaktiH / 2 tena hi yujyate tata eva khalu asyApi tasmin bahumAnaH / 3 vazIkaroti khalu kavijanaM subhASitaM /
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ prstaavnaa| naTI-kaviaNNao va khu kvvprissmaabhinnnno| sUtradhAraH-agocaraH khalvayaM pRthagjanasya / kutaH / nAsAgrAhitalocano niyamitAzeSaMdriyopaplavo niHsaMbAdhaviviktavAsanirato dhyAnakatAnaH kaviH / yatsvAtmanyaparopadezaviSayaM vastvaMtaraM kevalaM svenAMta:karaNena pazyati sukhI tatkena vA jJAyate // 3 // kiMca anAdRtya zrutvA calayati ziraH kazcana zanaivijihmAkSaH pazyan vihasati ca pArzvasthamaparaH / prasAdaM sUktInAmakRtasukRtaH kRtrimabudhaH kimISTe nirveSTuM duradhigamabhAvA hi kavayaH // 4 // naTI-ajja suTu bhaNioM / sUtradhAraH-Arye tadidAnI raMgaprasAdhanahetorimameva makaraketanakIrtiprasarasukumAracaMdrikAbhirAmaM malayapavanazithilitavirahijanadhairyagraMthi madanamAgadhamadhupagAnAvamAnitamAninimAnagrahamabhyagravikasatsahakArakorakazikhAparipUritakusumazarazaradhiraMdhe saMvardhamAnotkalikAsahasramajjatkAmilokaM vartamAnaramaNIyaM vasaMtasamayamadhikRtya gIyatAM tAvat / naTI-ajja thaa| ( gAyati ) vAsaMtipahiM bahu mahu,-dhArANissaMdabiMdusisirehiM / maMdANillehiM ruNA hosadi divo sasisaNAho // 5 // sUtradhAraH-Arye suSThu gItaM / viharati cakravAkamithunaM sukhena pulinAM kaNeSu sarasAM ramayati padminISu ramaNIM salIlamiha rAjahaMsarasikaH / madhusa 1 kavijanA vA khalu kAvyaparizramAbhijJAH / 2 Arya suSTu bhaNitam / 3 Arya tathA / 4 vAsaMtikairbahu madhudhArAniSpannabiMduziziraiH / maMdAnilerAcchAditA bhaviSyaMti divaH shshisnaathaaH|
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ maithilIkalyANe mayAvatAraramaNIyametadadhunA manAMsi harati pramadavanaM vikAsisukumAracUtakalikAkalApasubhagam / naTI-ajja suhu bhaNioM / ajja hi so airA ArAmo kaasohayaMva mhurssuhaae| sIdAe edAe otiNNavasaMtalacchIe // 6 // (nepathye) sAdhu avitathavAdinI bhUyAH / naTI-(zrutvA savismayaM ) attha kiM eyaM / sUtradhAraH-Arye eSa khalu dAzarathimithilezvaratanayApariNayanaupayikamanvicchannAryAnigaditaM sAdhukAreNa pratIcchati / naTI-aMja kiMvA tassa appaNo atthe mae mttiaN| sUtradhAraH-Arye tvayA tAvat so'cirAt ArAmaH kRtazobhayeva madhurasasukhayA sItayA avatIrNavasaMtalakSmyA iti nigaditaM / anena punaH saH api rAjA rAmaH kRtazobha eva madhurasasukhayA sItayA etayA avatIrNavasaMtalakSmyA iti gRhItaM / naTI-( savismayaM ) juMjai aho ubhaassavi atthassa sadANaM avisNvaado| sUtradhAraH-Arye itastAvadAvAM nepathyazeSe protsahAvahe / naTI-jaM ajjo ANavedi / (iti niSkAMtau) iti prstaavnaa| 1 Arya suSTu bhnnitN| adya hi-saH acirAt ArAmaH kRtazobhayeva mdhurssukhyaa| sotayA etayA avatIrNavasaMtalakSmyA 2 atra kimetat / 3 Arya kiM vA tasyAtmano'rthe mayA maMtritaM / 4 yujyate aho ubhayasyApi arthasya zabdAnAmavisaMvAdaH / 5 yadAryaH aajnyaapyti|
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ prthmo'ngkH| prthmo'ngkH| e.cLYD (tataH pravizati hRSTo rAmaH) rAmaH-adya khalu nirvikalpaM saMpUrNakalpA naH sNkelpaaH| kutH| upanamati manorathAspadaM sapadi phalaM sulabhetaraM ca tat / zrutipathasukhamitthamutthitaM yadasulabhazravaNaM vacaH zrutaM // 7 // iyaM ca punaridAnImalabdhadarzanotsavAnAmapyasmAkaM vaidehIsamAgamAya samucitadRSTAMtapratyayAt pratyAzA prAdurabhUt / yathA dUrasthametanmithunaM yadiSTayA samAnamiSyatyacirAdavazyam / mithaH pRthagbhUtamidaM yathaiva __ marthadvayaM saMghaTamAnamAste // 8 // ( sahAsaM ) keyaM kAminaH zailI / yadasau zrutaM yadvA tadvA nayati madanoddIpanapade prakRtyA yaccittaM gaNayati ca tattApajananam / yadevAdau vAMchettadanu tadapi dveSTi sahasA kathaM pArzvagrAho na hasati janaH kAmukajanam // 9 // kiMcAnyatse saMtApAnAM kAMtAnibaMdhanaM yaiva durnivArANAm / tAmeva kilAnvicchati teSAmicchan pratIkAram // 10 // ( sasmitaM ) itthaM kAmijanamupAlaMbhamAnAH svayamapi tata eva nirvRttimalabhamAnA vayamevAtrodAharaNaM / mA tAvadbhI: anIzi khalvahamupahAsabhUmiH prekSAvatAM / kutaH 1 niHsaMzayaM / 2 manorathAH / 3 janayati / 4 samIpasthaH /
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ maithilIkalyANe vaidehI sakRdapyasau mama dRzo3vAbhavatsaMnidhau vitraMbhaH kva ca naiva tiSThatu mithaH kA saMkathAyAH kathA / sA cAsmimithilApure vayamitaH pUrva hyayodhyApure " zrutvaiva smaragocare vinipatetko nAma mattaH paraH // 11 // idaM ca punarihAtyAhitaM / asmAdRzaM durlabhadarzanAyA mutkaMThamAno janakAtmajAyAm / mAnoparodhAdasamIkSyakAri kathaM na jihvemyahamAtmanAopa // 12 // . (viciMtya ) alamamunA zocanIyena mamAdvitIyasya meghotkaMThAsulabhena saMjalyena / yenaiva saha sItAsaMdarzanopAyaM vimRzyannenaM saMtApabharaM laghUkaromi / sa cedidAnI cirAyAta vayasyagAAyaNaH / (tataH pravizati vidUSakaH) vidUSakaH-dANiM khu me sulahadaMsaNijjadAe aojjhAurie eaM mihilAuri pekkhaMtassa NaaNANaM NivvadI jAdA / visesado uNa dANi vasaMtUsavasamAamakusumidujjhANadaMsaNakodueNa mahaNArAhaNakodUhaleNa pupphAvacayakaMkhAe jalakelidohaleNa vasaMtadolArohaNasamUsUadAe paDhamamau 1 saMbhASaNasya / 2 idAnI khalu me sulabhadarzanIyatayA ayodhyApuryAH enAM mithilApurI pazyataH nayanAnAM nivRttirjaataa| vizeSataH punaridAnI vasaMtotsavasamAgamakusumitodyAnadarzanakautukena madanArAdhanakutUhalena puSpAvacayakAMkSayA jalakelidohalena vasaMtadolArohaNasamutsukatayA prathamamukulitasvahastasaMvardhitapramadavanadrumasaMbhAvanasatvaratayA ca gRhItasukumAravAsaMtikaveSeNa itastataH savibhramaM paribhramatA strIlokena saha saMcAriNA ca prekSakajanena niratizayo zobhAmudvahati mithilApurI / evaM ca punarnayanacApalyAt govAlakulamArgeNaiva paribhramatA mayA vayasyo vinisRtaH etAvatI punaH velaM mAmapazyan aparicitadezasulabhayA taMTyA manye mayi samanyustiSThati / tasmAdyAvadvayasyameva yAsyAmi /
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ prthmo'ngk| liasahatthasaMvaDDiapamadavaNadumasaMbhAvaNasatturadAe a gahiasomAravAsaMtiaveseNa ido tado savinbhamaM paribmabhatteNa itthiAloeNa saha saMcAriNA a pekkhaajaNeNa NiraMdisa sohaM uvvahai mihilAurI / evaM ca puNo NaANacAvalAdo govAlaulamaggeNa via paribbhamateNa mae vaasso viNisarido etti puNa veleM maM adakkhaMto aparicidadesasulahAe taMdie maNNe mayi samaNNU ciTui |taa jAva vaassaM eva samAsidemi / (parikramyAvalokya ca) aiso khu vaasso asahAo jaM evaM maM paDivAlaMto ciTui jAva upasappemi / ( upasRtya ) jeMdu piavaasso / rAmaH-(dRSTvA sAdhikSepaM ) aho atra bhavatopyAtmabhareriyataH kAlasya smRtipathe vayamativartiSmahi / / vidUSakaH-mA khu meM tumaM asUehi / ahaM khu mihilAuri vasaMtUsavasidisaNeNa vimmahio tue viNA taM pekkhiduM akkhamo ido aahiddio| rAmaH-tena hi vasaMtotsavasaMvardhitavibhavAM mithilApurImavalokayaMto vayamapi vilocane vilobhayAmaH / vidUSakaH-teNa hi gacchAmaH / raamH-gcchaagrtH| viduusskH-idoN| (ubhau parikramataH) vidUSakaH-(puro nirdizya ) vassa pekkha eso khu suhasamaMcaraMta 1 eSa khalu vayasyo'sahAya yadevaM mAM pratipAlayan tiSThati yAvadupasami, / 2 jayatu priyavayasyaH / 3 satiraskAraM / 4 mA khalu mAM tvamasUyayAhaM khalu mithilApuri vasaMtotsavazrIdarzanena vismitaH tvayA vinA to prekSitumakSamaH ita AgataH / 5 tena hi gacchAmaH / 6 itaH / 7 vayasya pazya eSa khalu sukhasamuccalacaMcarIkaninadapraNartitaparaH mayUraH sudUrApatatsurabhiparimalaH piSTAtakacUrNavarNakacitritagaganabhittikaH / sumadhurazrUyamANamadhupaskhaladgaNikAjanagItapezalo yuvajanadhairyakhilIkaraNakavATako vezavATakaH /
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ maithilIkalyANe caMcarIaNiNadapaNajjaapara maiuro sudUrAvaDaMtasurahiparimalo piDAdayacuNNavaNNaacittiagaaNabhittio sumahurasuNijjaMtamahupaakhilajjatagaNiAjaNagIapesalo juvajaNadhIrakhilIkaraNakabADao vesvaaddo| rAmaH-vayasya samyagupalakSitam / ApAdayaMto ratilaMpaTAnAM yUnAmamI vIthivihAramaitrIm / vilAsinImAlyavilepagaMdhaiH styAyAMta sAyaMtanagaMdhavAhAH // 13 // ( agrato'valokya) pratyaMgodbhidyamAnastanamukulakRtaprAbhRtAdhyairurobhidetonmeSopahAraiH prahasitavadanaiAlanIyairvacobhiH / vibhrAMtotphullanetrA lalitabhujalatAmaMdavikSepalIlAH kaMdarpa darpayaMtyo mRzamiha gaNikA dArikAH sNcrNti||14|| vidUSakaH-assa pekkha ettha mahAmadavinbhamavesavahUNaM / rAmaH-(nirvarNya ) aMsopAMtavilaMbikezaracanAsvidyatkapolAsphuradviboSThyo mdhupaanmNthrpdnyaassvnnuupuraaH| vyAkIrNAlakavAsacUrNakaluSA vyAghUrNamAnekSaNA lInA nRtyarasena vezavanitA rathyAmalaMkurvate // 15 // (nepathye ) eSA khalu bhartRdArikA sItA kAmadevAyatanaparyaMtopavanadolAgRhe vasaMtadolArohaNopahAreNa vasaMtamArAdhayitumAgamiSyati / tadidAnIM / itastAvatsarvAH parijanavRtA vezavanitA vasaMtAr2yAhAryadviguNitavasaMtotsavaguNAH / 1 vayasya pazyAtra mahAmadavibhramavezavadhUnAm /
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ prthmo'ngk| marunmaMdAkSepoccalitamakarAMkadhvajapaTa madodbhedasthAnaM vizati ratinAthasya bhavanam // 16 // kiM ca / mRdaMga vAyaMtAM madhuramidamArdagikajanaidhuvaM geyaM geyaM zravaNasubhagaM gAtRbhirapi / salIlaM nartakyo viracayata saMgItaracanAM kRtaprekSotsukyo bhavatu viTasAmAjikajanaH // 17 // rAmaH-( zrutvA saharSa ) vayasya kAmadevabhavanaparyate vasaMtadolArohaNaM kariSyati videhezvaraduhitetyuddhoSyate tadidAnIM tasyaiva mArgamAdarzaya yenAhaM maithilIdarzanena cakSuSI saphalIkaromi / vidUSakaH-jaM bhavaM ANavedi / ido ido (ubhau parikAmataH) rAmaH- ( sotkaMThaM) prAraMbhAbhimukhe payodasamaye yA cAtakasyoktatA zItAMzau niSadhAcalAMtikagate harSazcakorasya yaH / AzvAso madhupasya cUtaviTape yo niSkasatkorake sItAdarzanasannikarSajanitA tAdRgmamAsau dhRtiH|| 18 // vidUSakaH-vaiassa varaM kAmadevaM varaa / rAmaH- (nirvarNya ) aho niratizayA lakSmIH / iha hivAmenApravadInacInavasanazliSyattulAkoTinA zliSTArdorukabaddhalakSyavapuSA vAmetareNAMghriNA / AmRSTastanapatrabhaMgakapizaiH saMvyAnakauzeyakaiH saMvRNvaMti samaMtatastu vadanA dhairyA yazaH kAminAm // 19 // 1 yadbhavAnAjJApayati / itaH itaH / 2 vayasya varaM kAmadevaM varaya /
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ maithilIkalyANe ( anyato'valokya ) aho bhAvAnAmapi rasAMtaramAskaMdhamAneDitAni vilasitAni / tathAhi / iyaM vrIDA vrIDAmanubhavati ramyAM mRgazAmudanAmutkaMThAM bhajati punarutkaMThitamapi / svayaM lIlA lIlAMtaramupagatA mAdyati mado vilAsarvibhrAMtaM bhavati madano jAtamadanaH // 20 // (nepathye ) vasatyaha vidUSakaH--assa osaraNasaddo suNiadi maNNe Aacchadi tattahodI sIdA / kiM attha kAavvaM / rAmaH-(vilokya ) vayasya eSa idAnIM kRtamakaradhvajapUjopasthAno dolAgRhAbhimukho nirgacchati vAravilAsinIjanaH tadanupalakSitA eva vayaM vivikte kAmadevagRhAbhyaMtare sthAsyAmaH / vidUSakaH-eNvvaM krem| . (tathA kurutaH) (tataH pravizati saparivArA sItA vinItA ca) . vinItAH-Ido ido bhaTTidAriA / (sarvAH parikAmaMti) vinItA-(puro nirdizya ) aiaM khu kaapuppopahArAlaMkAraM raaNacuNNaNivvattiavasaMtapUAsamudAyAraM samaMtado sajjIkaaM dolAgharaaM jAva pavisadu bhttttidaariaa| 1 apasarata / 2 vayasya apasaraNazabdaH zrUyate manye Agacchati tatrabhavatI sItA kimatra kartavyaM / 3 evaM kurmaH / 4. ita itaH bhartRdArikA / 5 etatkhalu kRtapuSpopahArAlaMkAraM ratnacUrNanirvartitavasaMtapUjAsamudAcAraM samaMtataH sajjIkRta dolAgRhaM yAvat pravizatu bhartRdArikA /
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ prthmo'ngk| www sItA-je piasahI bhnnaadi| (sarvAH pravizati) vinItA-(dolAM hastena gRhItvA ) aisA tumaM paDivAlei raaNadolA jAva Arohadu bhaTTadAriA / sItA-sahi teNa hi Aruhemi dehi me hatthAvalaMbaM / vinItA-jai bhaTTidAriA ANavedi / (tathA karAta) sItA-(dolAmadhirohati ) viniitaa-(aakrssnnrjjumaakssipti)| sItA-sahio jAva gAamma / sakhyaH-jaM piasahI bhaNAdi / (sarvAH gAyaMti) dessaNasamUsuo saMpai piaM piAdaMsidasamAamo pAvai khu koduaM / rAmaH-vayasya dolAgRhamupAgatA na vA jAnakIti kathaM jAnImaH / vidUSakaH-ido osaria amuNA pakkhaduvAreNa haM pekkhemi / ( tathA kRtvA ) ArUDhAyeva tattahodI dolAM / rAmaH-(saharSaH) tena hi saphalaprayatnAH smaH / ( upasRtya vilokya ca sotkaMThaM). utkaMThAnAM bIjaM manorathAnAM paribhramasthAnam / hRdayasya samucchrasitaM tadidaM mama sapadi sannihitam // 21 // vidUSakaH-esA sa cea devI lacchitti samatthemi / 1 yatpriyasakhI bhnnti| 2 eSA tvAM pratipAlayati ratnadolA yAvadArohatu bhartRdArikA / 3 sakhi tena hi ArohAmi dehi me hastAvalaMbanaM / 4 yadbhartRdArikA AjJApayati / 5 sakhyaH yAvadAyAmaH / 6 yatpriyasakhI bhaNati / 7 darzanasamutsukaH saMprati priyAM priyadarzitasamAgamaH prApnoti khalu kautukaH / 8 itovasRtyAmunA pakSadvAreNAhaM pazyAmi / 9 ArUDhaiva tatrabhavatI dolAm / 10 eSA svayaM caiva devI lakSmIti smrthyaami|
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 maithilIkalyANe rAmaH-(nirvarNya) aho rUpAnurUpaM vayaH vayonurUpaM lIlA lIlAnurUpo vibhramo vibhramAnurUpaM sauSThavaM / kiMca / svayaM sauMdaryasarvasvamasAdhAraNasuMdaram / anayA labdhatAdAtmyamAtmAnaM zlAghate dhruvaM // 22 // vinItA-bhaTTedArie jai vasaMtadolArohaNaM saMmAnituM icchasi tado tumaM vi gAehi / __ sItA-halA kiM maM atimettapasaMsAe lahU karesi / hodu Na dAva piasahivaaNaM laMghemi dassaNasamUsu ( itipUrvoktameva gAyati ) / rAmaH-(zrutvA saharSa svagataM ) haMta mAmivoddizyedamuktaM (prakAzaM ) aye iyamanavadyaveSAnusaraNasarasAmaMdaniSyaMdamAnamadhurasahitAnurAgakaMdalitakaMdapaikelirvasaMtavibhramabhUSA kAMbhojibhASA ( nirvarNya ) aho AbhijAtyaM gItasya / pazya / sAlaMkAramanidhurAkSarapadaM pravyaktavarNakrama pUrNAgaM salayaM kalAniyamitaM prspsstttaanshrutiH| tatkAlocitageyavasturacitAM prAsAdakiM ca druvA- . mAzrityaiva hi gItametadadhunA gItaM sukaMThyAnayA // 23 // atimAtraM ca sA prasAdhitA dolArohaNena / asyA hi / mRdutararaNatkAMcIdAma kvaNanmaNinUpuraM nikaSadalakaprAMtaklAmyadvizeSakavarNakam / zithilakavarIbaMdhaM svidyatkapolatalaM vapuH zriyamapi parAM dolArohacchalAdadhirohati // 24 // 1. bhartRdArike yadi vasaMtadolArohaNaM saMmAnayitumicchasi tatastvamapi gAyasva / 2 he sakhi kiM mAmatimAtraprazaMsayA laghUkaroSi / bhavatu na tAvat priyasakhivacanaM laMghayAmi, darzanasamutsukaH /
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamo'Gka | 13 vinItA - savvaM edaM sohaNaM vasaMtadolArohaNaM AruhaMto sa pi evva kevalaM Na dissaI / sakhyaH-- helA su bhaNiaM / sItA - ( lajjAM nATayaMtI svagataM ) dullaho khu so kAlo jassi pio jaNo dassaNapahaM pAvadi jado savaNekagoare ayojjhAurie hi jaNe ciraparUDhako UhaladulluliaM eaM me hiaaM / vinItA -- evaM ca puNa ahaM takkemi edeNa sohaNeNa vasaMtadolArohaNeNa samArAhio aireNa imie daMsedi piaM vasaMtotta / sakhyaH-saiMhi evaM / rAmaH - - aho vastvantarasamavetA api guNA yugapanmayi saMkrAmati / asyA hi ---------- netrAbhyAM saha vibhramavyatikaraM madyena sArthakramaM hAreNa skhalitaM sahaiva bhajate kaMpaM kucAbhyAM saha / srastaM sAmi sahastanAMzukadazAprAMtena cAkRSyate citraM saMprati dolayA saha punardolAyate me manaH // 25 // vinItA - ( AkarNe rajjumAkSipaMtI uccairgAyati ) jA Aruhai dAla kaMtevi vasaMte / sIsaMmi khujuvaINaM sA jovvaNavaINaM // 26 // 1 sarvametat zobhanaM vasaMtadolArohaNaM ArohataH sa priya eva kevalaM na dRzyate / 2 sakhi suSThu bhaNitaM / 3 durlabhaH khalu sa kAlo yasmin priyo jano darzanapatha - prApnoti yataH zravaNaikagocare'yodhyApuyyau tasmin jane ciraprarUDha kutUhaladurlalitaM etanme hRdayaM / 4 evaM ca punarahaM tarkayAmi etena zobhanena vasaMtadolArohaNena samArAdhite'cireNaitasyAH darzayati priyaM vasaMta iti / 5 sakhi evaM / 6 yA ArohRti dolAM kAMtenApi vasaMte zIrSe khalu yuvatInAM sA yauvanavatInAM /
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 maithilIkalyANe sItA-( saviSAdamAtmagataM ) ayaM uNa jaNo sudUrakkaMThadAe akadaarisbhaagdeo| vinItA-bhaTTadArie kiM tuma Na hi gAasi jAva gAehi / sItA-hajje alaM etieNa dolArohaNeNa kilammati khu me aNgaaii| vinItA-(vinirUpya AtmagataM ) maNNe esA ahigaagIatthA appANaM atahahUyaM maNNaMtI khijjai / tA Atthi kiMvi imAe eaMte ThidaM / ( prakAzaM ) teNe hi maM olaMvia avaruhehi / sItA- piasahi bhaNAdi ( avaruhya ) ha~lA ehi gacchamma / viniitaa-iNdo| (sarvAH parikAmaMti) vinItA-( apavArya ) bhaTTidArie ehi kAmadevagharaaM pavisima abbhatthemo tuha ukkNtthiaN| sItA-( sAzaMkamapavArya) kiM maiMeM ukkaMThiaM / vinItI-( apavArya ) kiM mahAvi pacchadiAdi / sItA-( AtmagataM ) kehaM gahiabhAvamhi piasahie / ( apavArya) sahi kahaM tuha pacchademi / jai ahaM appaNA pacchAdemi tadA khu tuha pacchAdemi / 1 ayaM punarjanaH sudUrotkaMThatayA akRtatAdRzabhAgadheyaH / 2 bhartRdArike kiM tvaM na hi gAyasi yAvadAyasva / 3 sakhi alametAvadolArohaNena klAmyati khalu meMgAni / 4 manye eSAdhigatagItArthAtmAnamatathAbhUtaM manyamAnA khidyati / tasmAdasti kimapi etasyA ekAMte sthitaM / 5 tena hi mAmavalaMvyAvarohatu / yatpriyasakhI bhnnti| 7 sakhi ehi gacchAmaH / 8 itaH 9 bhartRdArike ehi kAmadevagRhaM pravizyAbhyarthayAmastavotkaMThitaM / 10 kiM mayotkaMThitaM / 11 kiM mamApi pracchAdyate / 12 kathaM gRhItabhAvAsmi priyasakhyA / 13 sakhi kathaM tava pracchAdayAmi yadi ahaM AtmanaH pracchAdayAmi tadA khalu tava pracchAdayAmi /
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ prthmo'ngkH| vinItA-sahio gacchamha dAva kaNNaabhavaNaM tA pupphAvacaacAvalAdo paribbhamadi savvaM piasahiaNaM gadua sahAveda / sakhya-je piasahi bhnnaadi| vinItA-bhaTTidArie osarido sahiaNo jAva puNo esA pacchAgamissadi tAva kAmadevaM abbhatthemo / sItA-tahA (parikAmataH) vinItA-edaM kAmadevagharaaM jAva pavisema / (ubhe pravizataH) vidUSakaH-assa kahaM idaM evva pavisaMti tA meM bahmaNaM pekkhia tadAahivAhei pariaNNo jAva ahaM aNNado gacchemi / (niSkrAMtaH.) vinItA-( rAmaM dRSTvA savismayaM ) ahmo ko eso| sItA-( dRSTvA sasAdhvasaM ) a~jho eso khu soma anno|| vinItA-bhaTTidArie diTTiA so khu devo pasaNNo sasarIro eva ciTui aggado aNaMgo / tA issa de ukkaMThaM vinnnnvemo| sItA-(salajjamaMjaliM bannAti ) vinItA-bhaiMavaM sasarIramammaha eaM me piasahiM aNurUveNa bharatuNA jojehi 1 sakhyaH gacchAmaH tAvatkanyakAbhavanaM tasmAtpuSpAcayacApalyataHparibhramati / sarva priyasakhijanaM gatvA zabdAyate / 2 yatpriyasakhI bhaNati / 3 bhartRdArike upasRtaH sakhIjanaH yAvatpunareSa pratyAgamiSyati tAvatkAmadevamabhyarthayAmaH / 4 tthaa| 5 etatkAmadevagRhaM yAvatpravizAmaH / 6 vayasya kathamidameva pravizati tasmAnmAM brAhmaNaM prekSya tadAtivAhayati parijano yAvadahamanyato gacchAmi / 7 aho ka essH| 8 aho eSa khalu sa madanaH 9 bhartadArike diSTyA sa khalu devaH prasannaH sazarIra eva tiSThati agrato'naMgaH / tasmAdasya te utkaMThAM vijJApayAmaH / 10 bhagavan sazarIramanmatha etAM me priyasakhImanurUpeNa bhA yojaya /
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ maithilIkalyANe rAmaH-( sasmitaM sItAM prati ) ayi suMdari / zrutvaiva tvAM bhajati padavIM yo dRDhotkAMThatAnAM dRSTvA bhUyo na bhajati dhRti yaH sadA tvAmapazyan / itthaM cAdyapraNatazirasA prArthyate yo bhavatyA saMprApya tvaM kRtinamacirAt kAminaM taM ramethAH // 27 // vinItA- (AtmagataM ) bhAvaMtaragabbhiaM via se vaaNaM Na esa kevalaM mammahatteNa vaTTai / (nirUpya apavArya) bhaTTidArie rAmakkharalacchiaaMgulimuddiA imassa hatthe dissai sudaM ca mae Aado mihilimhi dAsarahI rAmotti / __ sItA- (saharSAtmagataM )amho eso khu so rAmo jo mae suNijjaeva puvaM ukkaMThaM jaNedi dANiM khaMDietthA me ukkaMThA / vinItA-( apavArya ) bhaTTidArie vaMciA khu khameha imassa rUvasohaggeNa / (nepathye / ) iMdo ido| vinItA-( karNa datvA ) bhaTTidArie samAsaNNo sahiaNAlAo tAva gacchamma / sItA-( rAmaM prati ) haMDA~ amhe dANiM kiM pucchemo / rAmaH-punardarzanAya / sItA-ajja ime bhAadeA / 1 bhAvAMtaragarbhitamivAsya vacanaM na eSa kevalaM manmathatvena vartate / 2 bhartRdArike rAmAkSaralAMchitAMgulimudrikAsya haste dRzyate zrutaM ca mayAgato mithilAyAM dAzarathI rAma iti / 3 aho eSa khalu sa rAmo yo mayA zRNvanneva pUrvamutkaMThAM janayati idAnI khaMDitArthA me utkaMThA / 4 bhartRdArike vaMcitA khalu kSamasvAsya rUpasaubhAgyena / 5 ita itH| 6 bhartRdArike samAsannaH sakhijanAlApaH tAvadgacchAmaH / 7 sakhi vayamidAnI kiM pRcchAmaH / 8 Arya imAni bhAgadheyAni /
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ prthmo'ngkH| vinItA-Ido ido bhaTTidAriA / ___ (parikramya niSkrAMtA sItA vinItA ca ) rAmaH-(sotkaMThaM) kathamekapada eva vayamavasthAMtaramAropitAH siityaa| tayA hi vicalitamaNihAraM kiMcidAnamramadhyaM kvaNitavalayamISaddhRSTasImaMtalekham / alasanayanamardhanastakarNAvataMsaM. yugapadurasi baddhaM manmanazcAMjalizca // 28 // kiMca nIvImucchrasitAM mayA saha manAka saMlapya nAbhirhRdAM dolArohaNavizlathAM racayituM vyApArayaMtyA karam / utkaMpAttaralorucArucaraNanyAsaM vrajaMtyA tayA - kAminyA nanu kAmadevabhavanAtkAmAya caasmyrpitH||29|| (nepathye) iMdo ido piavaasso rAmaH-kathamAhvayati vayasyaH / (parikramya niSkrAMtaH) iti zrI bhagoviMdasvAminaH sUnunA hastimallena viracite maithilIkalyANanAma nATake prthmo'ngkH|| 1 // 1 ita ito bhartRdArike / 2 ita itaH priyavayasyaH /
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ maithilIkalyANe www dvitIyo'GkaH // 2 // - - (tataH pravizati vidUSakaH ) vidUSakaH-puvvaM tAva ayojjhAurI pahudi tattahodiM mihilesarassa piaduhiaraM suNNaMto evva sudadANarajjo via bahmaNo baliaM ukkaMThio piavaasso / ido puNa jadA dolAgharae diTThA tattahodI sItA tado Arabhia aNNArisahiao ciMtovarAakalusiaNaaNo Na saaNe Nivvudi lahei Na NisAsu NiiM paDivajjai kevalaM taM cea jjheuM pAredi / maM puNa sIAvihAruddesadassaNatthaM tahiM tahiM pesaMto khaNamettaMvi appaNo pAse vissaddhaM ThAdu Na sahai, ahaM ca puNa paNaThapaho via vaccho ido tado sIaM aNNesaMto kiaparIbhamo appANaM kevalaM AAsemi / esA puNa sIdA dassAhia via devadA Na kadAi saNNihiM paDivajjai (sanirvedaM ) evaM ca aNivattiamittajaNoidasakkAradAe baddhasohattho NiviNNo dANiM ahaM piavaassaM daTuM tahavi siNehaparihINo Na teNa viNA khaNaM pi vaTTi khame tA dANiM vaassassa yevva pAsaM gamissaM / ( parikAmyati ) 1 pUrva tAvadayodhyApurI prabhRti tatrabhavatI mithilezvarasya priyaduhitaraM zaNvanneva zrutadAnarAjya iva brAhmaNo balavadutkaMThito priyavayasyaH / itaH punaryadA dolAgRhe dRSTA tatrabhavatI sItA tata Arabhya anyAdRzahRdayaH ciMtoparAgakaluSitanayano na zayane nirvRtiM labhate na nizAsu nidrAM pratipadyate kevalaM tAmeva dhyAtuM pArayati / mAM punaH sItAvihAroddezadarzanArthe tasmin tasmin preSayan kSaNamAtramapyAtmanaH pArve visrabdhaM sthAtuM na sahate ahaM ca punaH praNaSTapaTa iva vatsa itastataH sItAmanveSan kRtaparibhrama AtmAnaM kevalamAyAsayAmi / eSA punaH sItA dussAdhitA iva devatA na kadApi saMnidhi pratipadyate / evaM cAnivartitamitrajanocitasatkAratayA baMdhyAsauhArdanirviNNa idAnImahaM priyavayasyaM dRSTuM tathApi snehaparAdhIno na tena vinA kSaNamapi vartituM kSama tasmAdidAnI vayasyasyaiva pArvaM gmissye|
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitiiyo'ngkH| (tataH pravizati sotkaMTho rAmaH) . . rAmaH utkaMThitaM hRdi yadAtmani gopayaMtyA taddhItitAdiva tayA karasaMghaTena / baddhoMjaliH kimaparaM kathayAmi tasmai baddhoMjalini tamaMjalaye mayApi // 1 // ayaM ca punaratra manmathasyAvaSTaMbhaH / yat kil|... savyAjamarthacalitAni nirIkSitAni srastastanAMzukadazAMtavikarSaNAni / AsannisargamadhurANi sahaiva saMkhyA moghAni kAnyapi ca manmathajalpitAni // 2 // (niHzvasya ) aho durdharo manmathaH / mama hi / aMgeSvanaMgasya zarAzaravye- .. vApuMkhamanAssaphalAstudati / ... sItArthino me viphalAca jAtA vizvAsyameSAM na ca saumanasyam // 3 // na khalvasau satAM manaH prINayati manasijasya pravRttiH / (AkAze lakSya baddhA ) . asulabhaphalapratyAzAbhiH khalIkuru naiva mAM . ghaTaya yadi vA tvaM kAminyA tayA rativallabha / . dvayamapi bhavAn svIkurvan kathaM ca na lajjate vighaTitaphalAnamrAraMbhA bhavaMti manasvinAm // 4 // ( vibhAvya ) mA tAvadbhIH aviSayaprasakto'yaM praamrshH| kutaH / asau dagdho'naMgaH prabhavati kathaM mAM vyathayituM ... na cAsau durdItaprakRtisulabho yauvanamadaH /
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ maithilIkalyANe upAlaMbhasthAnaM na paramapi pazyAmi vimRzan svayaM sItA saiva prasabhamiha mAmutsukayati // 5 // vidUSakaH- (puro vilokya) aiso khu piavaasso jAva uvasappAmi / ( upasRtya ) jehUM piavasso| rAmaH-azRNvan autsukyaM khalu janasya sarvathA paurobhAgyAya / tathAhi kRtyAMtaravinivRttaH kavijana iva vijanamAzrito dezaH / aMtazca kimapi jalpana vibhAmi ciMtAM vinmrmukhH||6|| vidUSakaH-(AtmagataM ) kahaM AgaaMpi meM Na jANai aNNacitto vaasso ( punaH prakAzaM ) jedu piavaasso / rAmaH-(dRSTvA ) kathaM vayasya vayasya upavizyatAM / vidUSakaH-jeM vaasso ANavedi / ( upavizati ) rAmaH-vayasya api saMbhAvyate nassamAzvAsaH / vidUSakaH-evaM ucchahaMte mai kiM vA Na saMbhAviadi / rAmaH-( sAdaraM ) kathaya kvedAnIM drakSyate sItA / viduusskH-jhaanne| rAmaH-kiM tatrApi bhavAneva prArthanIyaH / pazya / tanmayA mama saMkalpAstanmayaM mama ciMtitam / tanmayAni mamAkSANi tanmayaM mama jIvitam // 7 // vidUSakaH-( sotprAsaM ) aNNaM Na pekkhAmi ahaM tuha AtaMkaThANaM / rAmaH-yadi madanyosi tadA na pazyasi vayasya tiSThatvetat kiM bhavAnatra maithilI prati samarthayate / 1. eSa khalu priyavayasyaH yAvadupasAmi / 2 jayatu priyvysyH| 3 kathamAgatamapi mAM na jAnAti anyacitto vysyH| 4 jayatu priyvysyH| 5 yadvayasya AjJApayati / 6 evamutsahamAne mayi kiM vA na sNbhaavyte| 7 dhyAne / 8 anyanna pazyAmi ahaM tavAtaMkasthAnam /
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitiiyo'ngkH| vidUSakaH-suNAhi dAva eaM smaahi| rAmaH-samAhitamanasaH smaH / vidUSakaH-suMda evva dAva bhavaM kaNNaparaMparAe samUsuei juvaijaNaM kiM puNa kAmadevabhavaNe taha diTro taha a NAma saMbhAvido / rAmaH-tathaiva hi bhavatoktaM / vidUSakaH-jaMha a mohaM prinnmissdi| rAma-bhavAMstu kAmaM sUnRtavacanaH / sA punarasmAkaM durlabhadarzanA / vidUSakaH-kaha dullahadassaNA laddhapuvvaM khu tAe dassaNaM / rAmaH aparihRtavimarda saMgamaM na pratIkSye praNayarasaniSiktaM naiva saMbhASitaM ca / yadi bhavati mamAsau svairamadyApi dRzyA kimiva mama kRtitve ziSyate'nviSyate vA // 8 // vidUSakaH-( sasmitaM ) addhIyevva kevalaM tattahodidassaNe tuha kidatthadAe avseso| rAmaH-kimiva / vidUSakaH-taha khu ahaM uvvAhasatthivAaNasakkAraM Na laMbhido homi / rAmaH-(sasmitaM ) tena hi mama kRtitvamavaziSyata iti sAdhUktamavikalameva kRtitvamanavalIDhamAsta iti brUhi / 1 zRNu tAvadetat samAhitaM / 2 zruta eva tAvadbhavAn karNaparaMparayA samutsukayati yuvatijanaM kiM punaH kAmadevabhavane tathA dRSTaH tathA ca nAma saMbhAvitaH / 3 yadA moha prinnmissyti| 4 kathaM durlabhadarzanA labdhapUrva khalu tasyA darzanaM / 5 asyaiva kevalaM tatrabhavatidarzane tava kRtArthatayA avazeSaH / 6 tathA khalu ahaM udvAhasvastivAcakasatkAraM na laMbhito bhavAmi /
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 maithilIkalyANe vidUSakaH-aivvaM eaM jaha uvvAhasAthavAaNovahArasakkareNa samArAhio bhavissaMta taha tumapi aireNa tattahodipariNaaNakallANaM lahehi / rAmaH-zirasA prtigRhnniimhe| . vidUSakaH-puvvaM kareNa gahissasi puNo sireNa / rAmaH-vayasya sAdhvImimAmuktiM pazya na tathA dayitA samanmathA ca tathA pAtitamadhu vIkSitaM manasaH paritoSaNaM yathA priyamitraiH kathitaM priyAM prati / vidUSakaH-aNArAAhaavaassassa mArisassa jaNassa kevalaM lajjAe hodi patto| rAmaH-alamudagena / kutaH / anavAptaphalo yathA vayasyaH priyamitrasya kRte kRtaprayatnaH vivRNoti suhRttvamatyudAra na tathA'vAptaphalo vinA prayatnAt / vidUSakaH-hordu evaM tahavi kahaM via tuma appalahuaM evaM kAlaM aivAhaissisi / rAmaH-kva nu khalu vayaM durativAhamenaM kAlamativAhayAmaH / vidUSakaH- ( vicArayan ) so deso tAriso eso deso eriso (vibhAvya ) A vaassa diho khu tuha viNodaNajoggo peso| rAmaH-kathaya / vidUSakaH-a~tthi rAjagharaassa uttarado mAhavivaNaM NAma maNovilohaNaM uvavaNaM tahiM dAva gacchemo / 1 evametadyathodvAhasvastikopahArasatkAreNa samArAdhito bhaviSyAmi tathA tvamapi acireNa tatrabhavaMtIpariNayanakalyANaM labhasva / 2 pUrva kareNa gRhISyasi punaH shirsaa| 3 anArAdhitavayasyasya mAdRzasya janasya kevalaM lajjAyai bhavati prayatnaH / 4 bhavatvevaM tathApi kathamiva tvamalpalaghukaM enaM kAlaM ativAhayiSyasi / 5 sa dezastAdRzaH eSa deza IdRzaH / 6 A vayasya dRSTaH khalu tava vinodayogyaH pradezaH / 7 asti rAjagRhasyottarataH mAdhavIvana nAma manovilobhanamupavanaM tasmin tAvadgamiSyAvaH /
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitiiyo'ngkH| 23 wwwwwwwwwwwwwwwwww rAmaH- yadAha bhavAn / vidUSakaH-uTTedu bhavaM / (ubhAvuttiSThataH) rAmaH-vayasya mAdhavIvanasya mArgamAdezaya / vidUSakaH-Ido ido| . (ubhI parikrAmataH) rAmaH- ( savaicityaM kAmadevabhavanaM prati gacchati ) .... vidUSakaH-(pRSThato vilokya) kehaM aNNAdo patthido vaasso ( upasRtya haste gRhItvA) assa Na khalu eso mAhavivaNamaggo eso gaM kAmadevagharaamaggo tA ido ehi / rAmaH-(padAMtare sthitvA ) aho mamAsthAnAbhinivezitA / (AtmAnaM prati) ya evAvizrAMto madanamRgayustvAM mRgayate sa cApastvacceto mRga mRgayayA shlaaghitblH| madanyastasyavaM bhavanamabhiyAtuM prayatatA manunmattaH ko vA tadalamalamAtmAnita itaH // 9 // apraavrtte| vidUSakaH-iMdo ido| (parikAmataH) vidUSakaH-(puro nirdizya ) assa edaM taM mAhavivaNaM / rAmaH-yAvatpravizAmaH / / (ubhau pravizataH ) rAmaH-(nirvaNya ) aho mAdhavivanasya parA mAdhavI lakSmIH / atra hi 1 uttiSThatu bhavAn / 2 ita itH| 3 kathamanyataHprasthito vayasyaH / 4 vayasya na khalveSo mAdhavIvanamArgaH eSa nanu kAmadevagRhamArgaH tasmAdita ehi / 5 ita itaH / 6 vayasya etanmAdhavIvanaM /
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ maithilIkalyANe malayapavananunnaM pallavaM vepamAnaM vahati hRdayamaMtarmanmathArtho yuveva / visRjati madhubiMducchadmanA vASpaviMdUna pulakita iva mugdhaiH korakaireSa cUtaH // 10 // api ca / kusumacaSakodaragataM sarasaM rAgopadaMzamadhu pItvA / maMtharagamanA madhuraM gAyati madoddhatAH mdhupaaH||11|| vidUSakaH-aidaM khu viAsummuhakusumamaMjaribharabhariasahaAramahIruhasiharapabbhAraM mahurasalAlasaparibbhamaMta sulahamahuaraM AjuhAgAraM via lakkhijjai mahuravasilImuharasiassa kusumAuhassa / rAmaH-vayasya samyagupalakSitaM / iha hi / utkaMThayaMti madhupAn kalikAstarUNAmunnidrayaMti mukulAni blaadvirephaaH| uttaMsayati pavanAH sumanaHparAgA nuddIpayaMti madanaM marutAM vihArAH // 12 // (viciMtya ) idamiha saMpradhArya yenAsya manobhavasya / kodaMDaM kila komalA sumanasastA eva citraM zarAstanna brUma zilImukhairatha kathaM jIvA guNaH kalpitaH / tadvismRtya sahAmahe kathamidaM prAjJairanujJAyatAM yadurlakSyamamuSya vakti pRthivIlakSyaM manaH kaaminaam||13|| vidUSakaH-assa jassa de maaNa evva Irisie avatthAe kAraNaM so tuma cea taM maaNaM ubahasaMto dANi uvahasaNijjo / 1 etatkhalu vikAzonmukhamaMjaribharabharitasahakAramahIruhazikharaprAgbhAraM madhurasalAlasaparibhramatsulabhamadhukaramAyudhAgAramiva lakSyate madhuravAzilImukharasikasya kusu. mAyudhasya / 2 vayasya yasya te madana evedRzAyA avasthAyAH kAraNaM sa tvameva taM madanamupahasanidAnImupahasanIyaH /
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitiiyo'ngkH| wwwwww rAmaH-evametat itthaM nAma pratyakSamapi kaH paryAlocayet / vidUSakaH-bhavaM / rAmaH-( sasmitaM ) ko'nyaH / vidUSakaH-Ne kovi| rAmaH-vayasya alamupAlabhya anAtmajJatvamapyupAlaMbhopakramameva manmatha vythaayaaH| vidUSakaH-visesado dAva vsNte| rAmaH-vizeSato rAme iti ca brUhi / kutH| zarasaMdhAnacumbatvaM rAme raamaasmutsuke| yathA kusumabANasya na tathA'nyatra jAtucit // 14 // vidUSakaH-sabbovi khu kAmuo appANaM evvaM samatthedi / rAmaH-tathA vAstu / vidUSakaH-veassa dakkha dakkha eso khu mahubiMdusiharacchaTAdUsaradAe sisirasamAamasaMkaM jaNeidANiM sahaAro / rAmaH-samyagupalakSitaM / tathAhi / madhurasapRSatapravarSiNi sukhazizirAH samudIkSya maMjarIH / zizirasamayazaMkayAkulA na jahati koTaramadhyakokilAH // 15 // yAvatAn pratibodhayAmi / tyajata madhu sagaMdhAH kokilA nirvizaMkaM taruviTapakuTIrAbhyantarAvAsabhedam / bhajata sahacarIbhiH sArthametAnidInImupavanasahakArAnullasanamaMjarIkAn // 16 // 1 bhavAn / 2 na kopi / 3 vishesststaavdvsNte| 4 sarvopi khalu kAmuka AtmAnameva samarthayate / 5 vayasya pazya pazyaiSa khalu madhubiMdusIkaracchaTAdhUsaratayA zizirasamAgamazaMkAM janayatIdAnI sahakAraH /
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 maithilIkalyANe vvvvvvvAARAur vidUSakaH-assa ida evva uvavisamma / rAmaH-yathA bhvaanaah| [upavizataH ] rAmaH-( sparza rUpayitvA) vayasya kathamivAsmAbhiratra kSemeNa sthiiyte| iha hi udbhadonmukhakuDmalA vidhunute vAsaMtikA maMjarIrAguMjanmadhupAMganAmukhArataprAMto vsNtaanilH| . krIDApadmasarastaraMgayati ca kholitAMbhoruhaH * soyaM mAmupalabhya kiM na kurute labdhAspadaM ceddhRzam // 17 // vidUSakaH-aho duvvaho maMmaho / rAmaH-(madanAvasthAM nATayan ) priyasakha na zRNoSi tvaM kimatAna zIghra zravaNayugamidaM me gADhagADhaM pidhehi / iha khalu sahakArodyAnabhUmau vasaMtAna madakalakalakaMThI kaMThaniSkUjitAni // 18 // vidUSakaH-vaiassa savvado kUjatesu koilesu keti vA kAlaM pihiaMti knnnnaa| rAmaH-yAvajjIvitaM rakSitavyaM / vidUSakaH-ahaM teyattha uvAaM uvAdisissaM / rAmaH-kiM sItAdarzanopAyam / vidUSakaH-Nahi Nahi koilkuujiasddaadivaahnnuvvaaaN| rAmaH-kathamiva / 1 vayasya ita evopvishaavH| 2 aho durvaho manmathaH / 3 vayasya sarvataH kUjatsu kokileSu kiyaMtaM vA kAlaM pidhIyete kau~ / 4 ahaM tavaivopAyamupadizAmi / 5 nahi nahi kokilakUjitazabdAtivAhanopAyaM /
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitiiyo'ngkH| 27 . vidUSakaH-vaassa savaNAdo aNNaM itthIaMNaehi maNaM jattha hu maNaM paaTTiaM akkhaM vi sa gahaNAdi / rAmaH-yathAha bhavAn (parito vilokayan sodvegaM ) vayasya na tadapi sA sthityai| pazya / kaluSayati vikIrNaH kausumo'yaM parAgo nayanayugamidaM me pazyato dRzyamAnaH / tirayati vicalaMtI maMjarI pallavAnAM madayati madhuvarSI manmathaM caiSa cUtaH // 19 // tadetadbhavatopi pratIkAraciMtAmativartate / athavA / etA nUtanacUtakorakazikhAstAH kRta nistaMdrito yena syAnmalayAnilasya sumahAna saubhAgyado hRtH| sadyo mudritakuMcikA ca madanajyA zRMgamAlA bhavet kSayyaH sopa nirAyudhazca bhavati prAyeNa puSpAyudhaH // 20 // athavA mAsma tathA kRthAH yena me priyAkarNAvataMsaucityena sahakAramaMjarISu sAnurAgaM manaH / vidUSakaH-(sasmitaM) aNNahA hi mae kila edAo kudo viinnnnaa| rAmaH-vayasya kimatra kartavyaM / vidUSakaH-dhIrA~valaMbaNaM / raamH-vysy| avadhIritadhairyohamadhIrAkSyA kRtastayA / dhairyazabdArthabodhopi dUre kAsyAvalaMbanam // 21 // vidUSakaH-ki kAdavvado dUso ciTu / . 1 vayasya zravaNAdanyAM striyaM naya manaH yatra khalu manaH pravartitaM akSamapi svayaM gRhNAti / 2 anyathA hi mayA kilaitAH kuto vidIrNAH / 3 dhairyAvalaMbanaM / 4 kiMkartavyatA dRSyaH tiSTha /
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ . maithilIkalyANe wwwwwwwwwwwwwws rAmaH-( sopahAsaM ) sAdhUpadiSTamaupayikaM / vidUSakaH-yatti me upAapariNNANavaihavaM / rAmaH-(madanAvasthAM nATayan ) racaya kusumaiH zayyAM svairaM viveSTanadAyinI srskdliiptrpraaNtaanilairupviijy| sabisavalayAnmuktAhArAnmuhurmuhurarpayan gurutaramamuM saMtApaM me vayasya laghUkuru // 22 // vidUSakaH-vaiassa evaM khu cUdaviDapArUDhAe mAhaviladAe malaANilasaMcAlaNapaDiakusumokkarapavaTTiapupphatappaM maNikuTTimaM ede a sisirovaAratthaM AmukkA pUrva ceva tuha mottAhArA / dANiM puNa padumiNIdo muNAlAyi kaalIgharAdo kaalIdalAI jAva ANemi (niSkramya pravizyopasRtya ca ) ammo ede kaalIpattaNihittaA muNAlA sumarAveMti ma bhoaNaM / rAmaH-vayasya sAdhvAnItaM yAvacchiziropacAre pravartasva / vidUSakaH-jaM vaasso ANavedi / ( tathA karoti ) rAmaH--( sogaM) kRtaM kRtamanana / samaMtAdaMgaM me zayanakusumaistudyata itaH paraM caitaccetazcalati kadalIpatramarutA / pataMtItaH ploSAdvizithilaguNA mauktikaguNAH visaiHsArdhaM vakSaH kvathati mama gADhavyathamitaH // 23 // 1 etAvanme upAyaparijJAnavaibhavaM / 2 vayasya etat khalu cUtaviTapArUDhAyAH mAdhavIlatAyA malayAnilasaMcAlanapatitakusumotkarapravartitapuSpatalpaM maNikuhimamete ca ziziropacArArthamAmuktAH pUrvameva tava muktAhArAH / idAnIM punaH padminyAH maNAlAni kadalIgRhAt kadalIdalAni yAvadAnayAmi / 3 aho ete kadalopatranihitA mRNAlA smArayati mAM bhojanaM / 4 yadvayasya AjJApayati /
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyo'GkaH / 29 vidUSakaH--aiso khu so saMtikammANi bhUduppAdo yeNa sisirovaAro vva saMtAputthie heduu| rAmaH-vayasya yatsatyamasau ziziropacAraH ziropacArastena me zirovedanAmApAdayati / tathAhi / USmaniSpAdane soSmA svaramaMgeSvasau mama / zaityApAdanakRtye tu zItalA zItalakriyA // 24 // vidUSakaH-savvaM kaaM sisirakammaM jaM jaM mae jANeadi kiM dANi krissN| rAmaH-- kiM kiM duHzizirakriyAvyatikarairAyAsayasyadhanaH kSoNyAM rUSaya puSpatalparacanAM raMbhAdalaM pAraya / chitvA vikSipa dikSu maMca cudukairAcchidya muktAguNAn hastAbhyAM camadAnanirdayamanAH mugdhA mRnnaaliiltaaH||25|| vidUSakaH-sAhu NiyuttaM sisirakammaM vaassa eArisaMpi sisirakamma Na de sisirovaArabuddhiM jaNeatti accAhidaM / rAmaH- (kiMcidAtmAnamavasthApya ) kva viSayeSu vivekasahaM manaH smRtivimohajar3AH ka ca kaaminH| vadasi mahyamanAtmavate kathaM kathaya tubhyamaviplatacetase // 26 // vidUSakaH-vaassa kiM aNNaM sisirakammaM karissaM / 1 eSaH khalu sa zAMtikarmaNi bhUtotpAtaH yena ziziropacArayeva saMtApotpattyai hetuH / 2 sarva kRtaM zizirakarma yadyad mayA jJAyate kimidAnIM kariSye / 3 sAdhuniyukta zizirakarma vayasyaitAdRzamapi zizirakarma na te ziziropacArabuddhiM janayatItyatyAhitaM / 4 vayasya kimanyacchizirakama kariSye /
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ maithilIkalyANe rAmaH-kiM mAM punaH punaH prajalpairutpIDayasi ka iva jAnAti ziziropacAramitaracca / vidUSakaH-assa esA dANiM paJcAaA ekkA de aMtaHkaraNapauTTi jANaitti kahemi / rAmaH- ( saharSa ) kAsAvekA mamAntakapravRttiH jAnakI / ( utthaatumicchti)| vidUSakaH-assa evvaM khu mae udIriaM esA de paJcAgaA ekkA jANai sisirovaAraM aMtaHkaraNapauTTitti / rAmaH-kathamanyathA ciMtitaM anyathA pariNataM / vayasya / yAtA mama tanmayatAmaMtaHkaraNapravRttirapi dUre / pratyAgamiSyati tu sA pratyAgacchetpriyA yadi sA // 27 // (tataH pravizati sotkaMThaM sItA vinItA ca) sItA-piasahi viNIde kahiM esA me sIsaveaNA uvasamissidi / vinItA-jattha so dissai / siitaa-ko| vinItA--jo de imAe hedU / sItA--kiM eso me aNgsNtaavo| vinItA--jo tassavi hedU sItAko vA tasya hedU vinItA-'jo tue baddhaMjalie abbhatthio / . 1 vayasyaiSA idAnI pratyAgataikA te aMtaHkaraNapravRttiM jAnAtIti kathayAmi / 2 vayasya evaM khalu mayodIritamaSA te pratyAgatA ekA jAnAti ziziropacAramaMtaH karaNapravRttiriti / 3 priyasakhi vinAte kasminneSA me zIrSavedanopazAmiSyati / 4 yatra sa dRzyate / 5 kaH / 6 yaste asyAH hetuH / 7 kimeSa me'GgasaMtApaH / 8 yastasyApi hetuH / 9 ko vA tasya hetuH / 10 yastayA bddhaaNjlyaabhyrthitH|
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyo'GkaH / sItA-ko vA appaNo santAvaheuM abbhattheI vinItA -- sokkhahe utti khu patthio saMtAvahedU jAdo / sItA - jaii saMtApahedU jAdo kahaM kIriso ajja sIsaveaNaM avaNaissidi / 31 vinItA - diTTho khu saMdAvahedU diTTho uNa so sokkhAa mahie via pAusasamao / sItA - tahavi tue a khu so tadA abbhatthio Na uNa mae / vinItA - - bahiraMgAparAdvA asA me vAAmetteNa patthaNA tue uNa aMtaraMgA appattha a patthaNA kidA / sItA - saMhi kAmadevotti khu mae aMjalibaddho patthaNA a kidA | vinItA - - hoI kAmaM kAmo ettha vavadeso Niggacchattie uNa de vevamAANaM UrukhabbhANaM / kiM bhaNAsi / sItA - - kiM so apuvvajaNadassaNasajjhaso Na have | vinItA - sAhu kappio ettha vAjo | sItA - kiM" ado varaM / vinItA - aNurattavicimhaNaM te loANaM kiM paDivajjaha | 1 ko vAtmanaH santApahetumabhyarthayate / 2 saukhyaheturiti khalu prArthitaH saMtApaheturjAtaH / 3 yadi saMtApaheturjAtaH kathaM kIdRzo'dya zIrSavedanAmapanayiSyati / 4 adRSTaH khalu saMtApahetuH dRSTaH punaH saukhyAya mahyA iva prAvRTsamayaH / 5 tathApi tvayaiva khalu sa tadAbhyarthitaH na punarmayA / 6 bahiraMgAparAddhA ca sA me vAcAmAtreNa prArthanA tvayA punaraMtaraMgA AtmArthA ca prArthanA kRtA / 7 sakhi kAmadeva iti khalu mayAMjalirbaddhA prArthanA ca kRtA 1 8 bhavatu kAmaM kAmAtra vyapadezaH nirgacchaMtyAH punaste vepamAnayorurustaMbhayoH kiM bhaNasi / 9 kiM so'pUrvajanadarzanasAdhvaso na bhavet / 10 sAdhu kalpitotra vAk / 11 kimato varaM / 12 anuraktavijijjhitayorlocanayoH kiM pratipadyate /
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ maithilIkalyANe sItA-dolArohaNakilaMtAe AkearAi NaM me loannaai| vinItA-taMhavi mae uNa NiggamaNANuruddhAe aMjaliNA saha vimukadhIrAe maMmuhapADiANaM mamahapIDiANaM NiggAma, aNicchaMtINaM diTTiNaM bhAvo kahaM NimUhijjahi / sItA--sahi aNuttaramhi sNuttaa| vinItA-urA tumaM aNuttarA asthi khu ado uttaraM te piasamAamaNaM / sItA-evaM khu sahiaNo meM ciMtedi maMtedi a / vinItA-aNubhavissadi a| sItA-(AtmagataM) ku~do me sA sujamavatA (prakAzaM ) sahi taha hodu| vinItA-jai me diTTiNa bhaaadeaa| sItA-halI ciTThadu edaM kahiM dAva gadua evaM saMdAvaM avaNemo / vinItA--paiccaggamahulacchimahuraM mAhavivaNaM gacchamma tA ido bhttttidaariaa| (ubhe parikAmataH) sItA-( sakhedaM ) hailA keti vA gaMtavvaM / vinItA-iNaM ArAmaM gacchemmo / 1 dolArohaNaklAMtAyA Akekare nanu me locane / 2 tathApi mayA punaH nirgamanAruddhayAMjalyA saha vimuktadhairyayA manmukhapAtitayormanmathapIDitayornirgatumanicchaMtyodRSTayorbhAvo kathaM nigRhyate 3 sakhi anuttarAsmi sNvRttaa| 4 purA tvaM anuttarA asi khalvataH uttaraM te priyasamAgamanaM / 5 evaM khalu sakhIjano mAM ciMtayate maMtrayate ca / 6 anubhaviSyati ca / 7 kuto me sA sujnmvtaa| 8 sakhi tathA bhavatu / 9 yadi me dRSTayobhArgadheyaH / 10 sakhi tiSThatu etat kasmiMstAvadgatvaitaM saMtApamapaneSyAmaH / 11 pratyagramadhulakSmImadhuraM mAdhavivanaM gacchAvaH tasmAdito bhrtRdaarike| 12 sakhi kiyadvA gaMtavyaM / 13 enamArAmaM gacchAmaH /
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitiiyo'ngkH| sItA-kehiM khu so raamo| vinItA-bhaTTidArie NaM ArAmo amhehiM gacchiaditi khu mae bhnni| sItA--( savilakSyasmitaM ) hailA kei khu dUre so aaraamo| vinItA-(puro nirdizya ) eMaM khu taM mAhavivaNaM jAva pavisahma / sItA-teha / .. (ubhe pravizataH ). hailA adhiNNAdahiaaMtaM jaNaM ukkaMThatI tuhavi ahaM hiraami muhaM deu| vinItA-bhaTTaidArie mA taha ciMtia taha NAma tui aNurattadiTTiNihAaNaM khu so sabvahA ukkaMTio bhave / sItA-hA aojjhAuri eso jaNo Na khu ido tasya sadidI avttttidaa| vinItA-tahavi tumaM daDU so apuNNamaNoraho eaM desaM Na muMcai / vidUSakaH--_assa ketti vA kAlaM paDivAlemi jassiM de eso saMdAvo samaM nniiadi| rAmaH-vayasya eSa me nirNayaH / / . 1 kasmin khalu sa raamH| 2 bhartRdArike nanvArAmaH AvAbhyAM gamyatAmiti khatumayA bhaNitaM / 3 sakhi kiyati khalu dUre sa ArAmaH / 4 etatkhalu tanmAdhakvinaM yaavtprvishaamH| 5 tthaa| 6 sakhi avijJAtahRdayaM taM janamutkaMThamAnA tavApi ahaM jihemi mukhaM darzayituM / 7 bhartRdArike mA tathA ciMtayitvA tadA nAma tvayyanuraktadRSTinidhApanaM khalu sa sarvathA utkaMThito bhavet / 8 sakhi ayodhyApuryo sa janaH na khalu itastasya sNsthitirvsthitaa| 9 tathApi tvAM dRSTvA so'pUrNamanoratha etaddezaM na muMcati / 10 vayasya kiyadvA kAlaM pratipAlyAmi yasmin te eSa saMtApaH zamaM niiyte|
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 maithilIkalyANe zItAMzuvadanAM sItAM spRSTvaiva sparzazItalAm / apAstatApamaMgaM me zItIbhAvamavApsyati // 28 // vinItA-(karNa datvA) bhaTTidArie ido jaNAlAvo via sunniadi| sItA-sahi imiNA mAhavigummeNaMtarido dakkhamma / vinItA-( tathA kRtvA dRSTvA ca ) bheTTadArie diTiA vaDDasi eso de hiaavllho| __ sItA-(dRSTvA saharSa sAnurAgaM cAtmagataM ) hiaa paDiavaTAvai appANaM kiatthaM khu dANiM de jammaM ( sAkArA saMvaraNaM) kiM Nu dANiM edaM dakkhaMtie kiMpi vepai me hia UrujualaM ca phurai vAmacchi aharo a sithilI hoi NIvigaMthi dhIraM ca killammai maNo sarIraM ca / vinItA-jai evvaM bhaTTadArie imassa vi jaNassa vivittadese kovi serAlAo vaTTai taM suNissahma / sItA--jaha~ piasahIe roaadi| vinItA--(vilokya) bhaTTadArie pekkha parido sisirovaarpriarN| sItA-kiM teMNa me| vinItA-bhaTTedArie tue ukkaTAe saMdAvio khu so / sItA--kaihaM ajjhavassisi / 1 bhartRdArike ito janAlApa iva zrUyate / 2 sakhi amunA mAdhavIgulmenAMtarita pazyAvaH / 3 bhartRdArike diSTayA vardhase eSa te hRdayavallabhaH / 4 hRdaya paryavasthApaya AtmAnaM kRtArtha khalvidAnI te janma / 5 kiM nu idAnImetaM pazyaMtyAH kimapi vepate me hRdayamUruyugalaM ca sphurati vAmAkSi adharazca, zithilI bhavati nIviprathiH dhairya ca, klAmyati manaH zarIraM ca, / 6 yadyevaM bhartRdArike asyApi janasya vivikte deze kopi svairAlApo vartate taM zroSyAvaH / 7 yathA priyasakhyai rocte| 8 bhartRdArike pazya paritaH ziziropacAraparikaraM / 9 kiM tena me / 10 bhartRdArike tvayyutkaMThayA saMtApitaH khalu saH / 11 kathamadhyavasyAsa /
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyo'GkaH / 35 vinItA - jei maM Na pattiAasi dANiM cea eaM serAlAMva suNissasi / vidUSakaH - - assa eaM accAhidaM tuvaMpi NAma ohatthiasavvaseavatthao saMtAvAvaNodatthaM ekkaM sIaM maNNesitti / rAmaH - ( sanirvedaM tUSNImAste ) vinItA -- asaMpaDipattie kiM dANiM tussisi / sItA - - halA ekkaM sIaM vatthu atthitti khu bhaNiaM / vinItA -- "haMta asaMtuTTi / vidUSakaH - baeNassa avahitteNa a sIAM pajappaMteNa tue kudo dANiM vAhiteNa sIApasaMge Na dIadi paccutti / rAmaH kiM tayA / sItA - ( zrutvA sakhedamAtmagataM ) kiM tae itti maM vihatthei gaA me morahA / vinItA - ( zrutvAtmagataM ) kahaM esa aNNahiao saMutto / sItA ----haMje kiM dANiM ettha ThIadi dA gacchamma / vinItA - - bhaTTedArie mA tumaM tuvarehi puNovi eaM AlAvaM suNimma / sItA - ummattie kiM ado varaMpi suNiadi / 1 yadi mAM pratyApayasIdAnImevaitaM svairAlApaM zroSyasi / 2 vayasya etadatyAhitaM ttvamapi nAmApahastitasarvazItavastukaH saMtApApanodArthamekAM sItAM manyase iti / 3 asaMpratipattyAH kimidAnIM tuSyasi / sakhi ekaM sItaM vastvastIti khalu bhaNitaM / 4 haMtA saMtuSTiH / 5 vayasya avyAhatena ca sItAM prajalpatA tvayA kutaH idAnI vyAhatena sItAprasaMge na dIyate pratyuktiH / 6 kiM tayeti mAM vihastayati gatA me manorathAH / 7 kathameSo anyahRdayaH saMvRttaH / 8 sakhi kimidAnImatra sthIyate tAvadgacchAvaH / 9 bhartRdArike mA tvaM tvaraya punarapyetamAlApaM zRNuvaH / 10 unmattike kiM ataH varopi zrUyate !
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ maithilIkalyANe vinItA-( AtmagataM ) kahaM atimettaM visaNNA bhaTTidAriA / sItA--(sanirvedaM ) halo ehi gacchamma ahava kahiM mae gacchiadi (iti muhyati) vinItA-( sasaMbhramaM ) samassisihi bhaTTidArie samassasihi / rAmaH-( karNa datvA ) kathaM strIjanasamAzvAsanazabdaH ( utthAya sasaMbhramamupasarpati) vidUSakaH-( zrutvA sasaMbhramaM ) avihA avihA kiM evaM ( upazrutya dRSTvA ca ) veassa esA de pANavallahA / rAmaH-(dRSTvA) kathaM sItA (upasRtya) priye samAzvasihi smaashvsihi| sItA-( zanaizzanaiH samAzvasiti ) / rAmaH-(nirvarNya ) unmIlya netre madanena saardhmpaaNgshaariikRtkrnnpuure| samAzvasityAnanamAyatyAkSyAH smucchstpNkjkoshkaaNtiH|| 29 // kiM ca / nayanayugasitamadhyaM sitaparyataM vibhAti zabalAkSyAH / zitadhAramaMtaratsaka jyaitraM madanasya vajramiva // 30 // sItA-( samAzvAsya rAmaM dRSTvA saroSaM mukhaM parAvartayati / ) 1 kathamatimAtraM viSaNNA bhartRdArikA / 2 sakhi ehi gacchAvo'thavA kasmin mayA gmyte| 3. samAzvasihi bhartRdArike samAzvasihi / 4 avida avida kimetat / 5 vayasya eSA te prANavallabhA /
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAma: -- dvitIyo'GkaH / idaM darasphuradadharoSThapallavaM bhruvau samunnamayadanarghyavibhramam / mukhaM ruSA kaluSavijihmalocanaM kutastvayA sumukhi parAGmukhIkRtam // 31 // sItA - (gaMtumicchati ) / vidUSakaH- ko dANiM adikkamo ko eso vioo / rAmaH -- ( hastena gRhItvA ) priye ka eSa saMraMbhaH ( sAnunayaM ) kRtAparAdhaH kimu daurvidagdhyAdayaM jano dAsajanAdabhinnaH / yadgatukAmAsi samAzvasadbhayo mamAdya vimboSTha manorathebhyaH // 32 // 37 vidUSakaH - ( vinItAM prati) hodi kiMNu kha tattahodie kovakAraNaM / vinItA-sIthaivisaaM paccattiM kudo Na dessisitti tue bhaNide kiM dAe itti bhaNiaM suNia appANaM vihatthiaM jANaMtI kila esA nivviNNA / rAmaH- (sasmitaM) kathaM mayaivAparAddhaM ( sItAM prati ) ayi mugdhe kiM tayA dukhApaphalopalipsayA durlalitayA pratyuktyeti khalu mayA kathitaM / vidUSakaH - ( sahAsaM ) mho akAlakopaNA akAraNakopaNA a 'asahodI | sItA - ( AtmagataM ) kaihaM aNNA mae kahiaM / 1 ka idAnImatikramaH ka eSa viyogaH / 2 bhavati kiM nu khalu tatrabhavatyAH kopakAraNaM / 3 sItAviSayAM pratyuktiM kuto na dAsyasIti tvayA bhaNite kiM tayeti bhaNitaM zrutvAtmAnaM vihastitaM jAnaMtI kilaiSA nirviNNA / 4 aho akAkopanA akAraNakopanA cAtrabhavatI / 5 kathamanyathA mayA kathitaM /
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ maithilIkalyANe vinItA - kehaM aNNahA gahIaM amhehiM / rAmaH- - kiMca | vaco yadyapi nirgacchenmugdhe svecchataraM mukhAt / rAmo bahizcarAn prANAn kathaM hitvA vihastayet // 33 // athavA sumahadanenopakRtamakANDakopakAriNA moDhyena / kutaH / praNayAdapi mAninyA mAnagraha eva rocate mahyam / IrSyAyitamadhurANAM yenAdhigamaH kaTAkSANAm // 34 // (nepathye ) 38 aye prAptaH pradoSAraMbhaH / yAto vAsara eSa zoSitajaratkAsAragartodako mArtaMDasya karairakuMThitazikhaiH sAkaM karISaMkaSaiH / ye prAtaH prabalAyitAH pratidizaM pratyAgatAH patriNa ste kAMtAsahitA vizaMti nilayAn prAptaH pradoSotsavaH // 35 // rAmaH - ( zrutvA sakhedaM ) idaM punarmithunaM pravighaTate / vinItA - kahaM uNa vaNapAlaANaM ugghoso bhaTTidArie ido gacchamma / sItA - ( AtmagataM ) kevalaM sarIrametteNa / vinItA -- ido ido bhaTTadArie / ( parikramya niSkrAMtA sItA vinItA ca ) rAma: - ( sautsukyaM ) kathamasau na mudrayati kadAcidabhIpsitaphalAvalehinopi saMkalpayoniH saMkalpAn / tathAhi- daiva sItA nanu darzanIyA spRTraiva sA sparzasuzItalAMgI / 1 kathamanyathA gRhItamAvAbhyAM / 2 nirAkuryAt / 3 kathaM punaH vanapAlakAnAmudghoSa bhartRdArike ito gacchAvaH / 4 kevalaM zarIramAtreNa / 5 ita ito bhartRdArike /
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyo'GkaH / tathApyamISAM nu manorathAnAM na zAMtireSApi paraM mamaiva // 36 // 39 vidUSakaH -- veassa adikAmadi saMA / ajja hi diahasirivirahavedavippamukkavaho caMdapAdAbhighAdabhIdo via avaraM cea AsaM avalaMbedi pauDDANurAo diahaNAho tA ehi gacchamma / rAmaH - ( vilokya ) kathamidAnImastAcalazikharizekhara zriyaM viDaMbayati laMbamAno bhagavAn gabhastimAlI / ( sparza rUpayitvA ) unmIlannavamAlikAMtaragalatsaurabhyasaMvAsitAH zrAMtAyA divasazriyo himakaNairdharmAmbukalpairjaDAH / peyAghrANaghaTaiH sukhena nitarAmAliMganIyA bhujainizvAsA iva vAMti maMdamadhunA vAtA vasaMtazriyaH // 37 // vidUSakaH - iMdo ido piavaasso / ( parikramya niSkAMtau ) iti zrIbhaTTagoviMda svAminaH sUnunA hastimallena viracite maithilIkalyANa nAmni nATake dvitIyo'GkaH // 2 // 1 vayasya atikrAmati saMdhyA / adya hi divasazrIvirahakhedavipramuktaprabhaH caMdrapAdAbhighAtabhIta ivAparAmevAzAmavalambate pravRddhAnurAgo divasanAthaH / tasmAdehi gacchAvaH / 2 ita itaH priyavayasyaH /
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 maithilIkalyANe tRtIyo'GkaH // 3 // ( tataH pravizati vAmanaH ) vAmanaH - zobhaNaM khu loIA bhaNati Natthi sa sujje vAsale paIvassa avasaleti jeNa dANiM sohagava kkhajAlaMta lapaviTTe pamiTukkakaMtIsalatthalaNivaTaNapaDiphalaNadiuNapaAsiavAsaghalodale pajjalaMtala aNakuTThimuTriaMkaMcaNasalA AsahassapaDhihe dacchilassipasale timilommUlaNa kusale pasalaMte vAlAave ahage mohalaaNappaIvagarhaNa mahAlAassa parasAdo pAlisamAviajhevAsamae diasamuhammi Niggae / ( parikrAman zramaM nATayitvA ) kittojha uNhacchAseNa kuttha uNa hi vissamissaM ( viciMtya ) ho ghalaM cea gacchema | keNa khu e me gamaNasallAvalA ho bhavijhjhadi / ( tataH pravizati kubja : ) kubjaH -- a~jna paccUsaviasaMtaghala digdhiAsaloluhamaulo dalagaliavahulamaalaMdalasollie pavilalosAajalalavajalIkae aimattasIalikiamottAhalajAlae aNabhatthiatAlaDaMtANile maMdANile vAaMde NivAsaMte 1 zobhanaM khalu laukikA bhaNaMti nAsti sa sUrye vAsare pradIpasyAvasara iti yenedAnIM saudhagavAkSajAlAMtarapraviSTe pramRSTatharkakAMta zilAtalanipatanapratiphalanadviguNaprakA zitavAsagRhodare prajvaladratnakuTTimotthita kAMcanazalAkAsahasrapratime dRkSarazmiprasare timironmUlanakuzale prasarati bAlAtape ahamapi mogharatnapradIpagRheNa mahArAjasya pAzcAtyaparisamAptitasevAsamayadivasamukhe nirgataH / 2 klAntosmi uSNocchu/sena kutra punarhi vizramiSye / 3 bhavatu gRhameva gacchAmi kena khalvidAnIM me gamanasaMlApalAbho bhaviSyati / 4 adya pratyUSavikasaMtagRhadIrghikAsaroruhamukulodara galitabahalamakaraMdarasArdite praviralAvazyAyajalalavajaDIkRtetimAtrazItalIkRtamuktAphalajAlike anabhyarthitatAlavRMtAnile maMdAnile vAti nivAsAMte'hamapi labdhavizrAmAvasaraH vimutAlavRtagrahaNaH nirgato mahArAjasya pArzvAt tasmAdidAnImAtmanaH gRhaM gacchAmi /
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyo'GkaH / ahagovi laddhavissamAvasale vimukkatAlauMtagahaNe Niggae mahAlAassa parasado tA dANi appaNo ghalaM gacchemi ( parikrAmati ) / 41 vAmanaH - ( dRSTvA ) amho tAlauMtagAhI piasaho dAselae jAva eaM saddAmi / lele dAselaa / kubja:- ( AkarNya dRSTvA ca ) amhoM laaNadIvagAhi piasahe ulalabbhae ( upasarpati ) vAmanaH - ( nirvarNya ) ale piavaassA dAselaA tumhe vilUvvaA osa / kubjaH - tarhe hi / hiDaMti kalabhA via ettha Na saaNaM laheti uttANaM / oUhaNaM laihnia NilaMtalaM vakkahiaAo // 1 // ( sahAsaM) a~le ulaMbhaA kalabhagamaNaM khu uttamANaM pulisANaM gamaNaMti pasassidi / vAmanaH -- ( sahAsaM ) silosade ahilAso jaM aNNahA bhaNiapi aNNA vakkhANesi mae khu kalaha etti siMkhala eva bhaNiejjhaM Na uNa vikke ado yevvaM kha NaM dAselae tti tuvaM aMtteule saddAviasi / kubjaH - ( sahAsaM serghyaM ) a~le kiM tuvaM appali aMdhesi tuhmehiM khu vAmaNehiM / 1 aho tAlavRMtagrAhI priyasakhA dAserakaH yAvadetaM zabdApayAmi / re re dAseraka 2 aho ratnadIpagrAhI priyasakhA urabhrakaH / 3 are priyavayasyA dAserakA yUyaM virUpakA khalu upahasanIyAH / 4. tathAhi / gacchaMti karabhA ivAtra na zayanaM labhatayuttAnaM / upagUhanaM ratau ca niraMtaraM vakrahRdayakAH / 5 are urabhraka kalabhagamanaM svacchatamAnAM puruSANAM gamanamiti prazasyate / 6 zleSite'bhilASaH yasmAt anyathA bhaNitamapi anyathA vyAkhyAsi mayakhalu kalabha iti zaMkhala eva bhaNitaM na punavikke, ata eva khalu nanu dAseraka iti tvamaMtaH pure zabdApayasi / 7 are kiM tvamAtmanyaMghosi yuSmAbhiH khalu vAmanaiH /
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 maithilIkalyANe osaNasalisaThiIhiM atthiado utthiaM padaMtehiM / caDulaNiujjagehiM gacchiyadi kacchavehi via // 2 // vAmanaH-( sahAsaM) himANae suTu kae uvAlaMbhassa paliuvAlaMbhe piasahA ma hu majjhaM asUhei jAva dANiM ahage tujhe pasaMsevi suNAha dAva / pAvaMti laimmi dAsiAo diddhplilbbhuaalpunnnnaao| hiaaM vi sahAvauNNaaMtaM sumahaMtaM Na khu asthi aNNaANaM // 3 // kubjaH -(sahAsaM ) sA~hu pasaMsi piasaha teNa hi ahaMpi tujhe pasaMsissaM homi| dehAhiauddhapiDiA NihuvaNacuMbiaNAhikUviA / aMsesu kaaggahatthoM uvaUhAMta khu kohiNIaNaM // 4 // vAmanaH-( sahAsaM) sAhu pasaMsi / ubhau--( sahAsaM ) ale susaMgadaM khu eaMNiujaM / kubjaH -(uvahasedi pasaMsedi a kujjaM Niujjoti / ) vAmanaH--ale dakkha dAva amhAlisassa lAapalivAlassa / 1AsanasadRza sthitibhirarthata utthataM patadbhiH caTulanikubjAMgaiH gamyate kacchapairiva / 2 aho suSTu kRtamupAlaMbhasya pratyupAlaMbhaH priyasakhe mA khalu mahyamasUyaya yAvadidAnI mahaM yuSmAn prazaMse / zRNu tAvat / prApnuvaMti ratau dAsyaH dRDhapariraMbhamudArapuNyakAH / hRdayamapi svabhAvonnataM sumahatvaM na khalvastyanyeSAm / 3 sAdhu prazaMsitaM priyasakhe tena hi ahamapi yuSmAn prazaMsitaM bhavAmi / dehAdhikordhvapRSThakA nidhuvana* cumbitanAbhikUpikAH / aMzeSu kacagRhArthamupagRhaMti khalu kuhinIjanaM / 4 sAdhu prazaMsitaM / 5 are susaMgataM khalu etaM nikuMja / 6 upahasati prazaMsati ca kubja nikubja iti / 7 are pazya tAvadasmAdRzasya rAjaparivArasya /
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtiiyo'ngkH| kubjaH-ale vilUvapaliaNA khu vA Ise silAhoMta cea pamahagaNapaliAlaNe issale cea NNaM ettha NidassaNaM jallAapalivAle kujjo vAmaNo elA mUA babbalA kIlAA saMTheti / vAmanaH-ale mA khu apalA hi saMti a saMdapi ohAseNa kalusehi / sa khu itthehiM pulise via kheladi pulisehi itthiA evva / pulisemi pulisevia itthehiM itthiaM ceva // 5 // kubjaH-ala evvaM eaM lakkhaudAhalaNaM / kilibebhaTTidAriAe mahilIe mahaMtalIA kalAvaI / sA khupaaDicaulA kavvesu kalAsu uttalA a saalAsu / NettavilobhaNalUA aNaMgadottamhi ahiUA // 6 // vAmanaH-(vilokya ) ale ese khu se valisadhale kalAvaI ida abhivaTTai imiNA puNA sallAvacaTaleNa saMDheNa sajja visattANaM ahamANaM mahaMte kAle gacchei / tA ehi ahmo ido sigdhaM ghalaM cia gcchemo| kubjaH --aivaM klem| ( ubhe parikrAmya niSkAMtau) 1 are virUpaparijanAH khalu vA ISat zlAghaMta eva pramadyagaNaparipAlane Izvara iva nanvatra nidarzanaM yasmAt rAjaparivAre kubjA vAmanA eDA mUkA varvarA kirAtAstiSThati / 2 are mA khalu aparA hi saMti ca SaMDhamapi upahAsena kaluSaya khalu strIbhiH puruSa iva khelati puruSaiH striya iva puruSaiH puruSa iva strIbhiHstriyamiva / 3 are evametallakSodAharaNaM klIvabhartRdArikAyA maithilyA mahattarIkA kalAbatI / sA khalu, prakRticaturA kAvyeSu kalAsUttarA ca sukalAsu netravilobhanarUpA'naMgadautyairabhirUpA / 4 are eSA khalu sA varSadharA kalAvatI ito'bhivartate'nena punaH sallApacatureNa paMDhena sadyaH vizrAMtayorAvayomahAn kAlo gacchati / tasmAt ehi AvAmitaH zIghraM gRhameva gacchAvaH / 5 evaM kurmaH /
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 maithilIkalyANe prveshkH| ( tataH pravizati paMDhaH ) paMDhaH- ( yathocitaM parikrAman ) haMta bho videhezvaraduhituH parAM koTimadhirohati mdnonmaadH| pratatamakhilAH pazyatyAzAH na kiMcana pazyati stimitamasakRtsA saMdhatte dadhAti ca vepathum / na khalu bhajate bhadrAM nidrAM na ca pratibudhyate smarati na punaH kiMcittaM ca smaratyadhikasmarA // 7 // api ca ! vyAjubhamANakumudakuDmalakuharacaMkramaNasaMkrAMtasaurabhAvaliptamalayAnilAnuliptAsu maMDalIkRtazarAsanasaMdhIyamAnazarazatotkSepavyApRtamanmathAsu kaumudIvizadAsu ca kSaNadAsu / kiM caMdrAtapavAraNotsukatayA kiM caMdanAcchaTA carcApAkaraNAya kiM shshishilaanisspNdsekey'yaa| kiM raMbhAdalabIjanaM vyudasituM kiM manmathaM vaMdituM zaptuM vA svayameva hastamabalAdhikRcchramudyacchati // 8 // evaM ca manye / "jvalatAnena kadAcidbhidyatA kAlikena hRdayamidaM / iti kila tatpratikatu suzliSTA stanataTA stsyaaH"| itthaM ca pratikSaNamuparyupari vardhamAnAyA. mavadhIritapratividhAnAyAM manasijarujAyAmadya tu punaH pramadavanamadhyavartini dhArAgRhe vartamAnA sAMdracaMdanakSodacarcitapallavAstaranissahavidhRtazarIrA bhartRdArikA sItA vihastayaMtIva sakhIjanopapAditAM ziziropacAraniyaMtraNAM dIrghamuSNaM ca nizvasya nivedayaMtIva saMtApaM prakAzayaMtIvAMtargataM bhAvaM kimapyupAlaMbhamAneva prArthayamAneva ca mAM kiMcidivonnamayaMtI dhUlatAgrabhAgaM pakSAgragrathitabASpajalalavalulitAM kAtarakAtaramAkekaratArakAM sAkUtAM manmukha eva dRSTiM pAtitavatI / ahaM ca gRhItahRdayatayA tatkSaNameva kRtaM
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtiiyo'ngkH| 45 saMdehena saMpAdayAmi te samIhitamityavacanameva premagarbheNa vIkSitena samAzvAsya savyAjamutthAya dUtyAkArAvalaMbanena niravagamam / tayAvadidAnamivalaMbitaM rAmacaMdrasyaiva pArzva gacchAmi ( parikramya ) evaM ca punaravocadasmakAte bhartRdArikA hRdayanirvizeSA gRhItabhAvA vinItA 'piasahi kalAvaI mAhavivaNe khu NaM bhaTTiNA rAmeNa bhaTTidAriA diTTA tA sovi padeso tue aNNosidavvoci maNNe sovitahiM cea vttttdi| kudo| jalya khu paDhamaM diNNe acchINaM Usavo piajaNeNa / ukkaMThi jaNaM puNa sopi payaso viNodeI // 9 // tA jAba mAhavivaNaM gacchemi / (parikAmati agrato vilokya sasaMbhramaM ) kaheM ekko viDo meM uvasappia vihasiamuho bhaNAi / jahahi / biTaH-aye keyaM kanyakA kathaM rAjakanyakA / bhadrike zrUyatAM / muktAhAro nAbhiM cuMbannayamapi na kucakalazayoryayorlabhate'ntaraM / nAlaM bhAraM soDhuM madhyaH sutanu tanurapi tava tayoH sakuMkumapaMkayoH tadyAvattvAM yAce lIlAnihitapadamanatimukharakvaNanmaNinUpuraM muktAyAsaM maMda maMdaM zrutisubhagaraNitarazanaM prayAhi nitaMbinI ( iti salajaM asau stanasaMnyastahastA apakramya vilokya ca ) aye ayamagrato vezavATaH / iha hi / prauDhAMganArucirakaMThaghanAMgarAgaH kastUrikAparimalaspRhaNIyagaMdhaH / saubhAgyagarvarasamaMthara eva gatyA cetaH pralobhayati nastaruNo nabhasvAn // 10 // 1. priyasakhI kalAvatI mAdhavIkne khalu nanu bhartRNA rAmeNa bhartRdArikA dRSTA tasmAtsopi pradezastvayAnveSTavyaH iti manye sopi tasminneva vrtte| kutaH / yatra khalu prathamaM dattaH akSNoH utsavaH priyajanena uskaMThitaM janaM punaH sopi pradezo vinodayati / tasmAnmAdhavivanaM gacchAmi / 2 kathameko viTo mAmupahasya vikasita mukho bhnnyte|
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ maithilIkalyANe (puro vilokya ) kA puNa esA kiMpi saMkaMtI via thaNaMsUoguMThiA a pAvaM avahiria ido abhivaTTai (nirUpya ) kehaM vesavahUhi rammaI halA kiM tuve kaMti via Aacchasi / kiM bhaNAsi halA ettha vesavADamuhamaMDapaTTiNiM dhuttagoTTi pariharia attANaM NiggahamANA Aacchamitti / teNa hi jujjai dhuttA hu NAma / mahilaMapuvvaAmavi vissaddhaM via kuNati cAhiM / taha taha vi NivAritA kahavi Na muMcedi pattheMtA // 11 // ( salajjaM ) haije evvaM ca ahaM vi lajjemi teNa paheNa gaMtuM tA gaccha tumaM ( viciMtya ) jAvaM ahaMpi imAe kusumAyaNNavIhiAe gadua mAhavivaNaM pavasemi ( parikramya ) eseM kusumavaNavIhi (nivarNya ) etthaM hu Nicca aAlakusumasamUhaAhiauduguNA savvajaNUsuattaNakarI vasai mahusari / ( punarnirvarNya ) tAmiha dakSiNapavano mRdu parirabhate vikAzayati / spRzati ca jiprati cuMbati pula kayati tvayamayamadhunA // 12 // ( agrato vilokya ) kathamasau svodavasitAliMdopAMtopaviSTA nakhamukhavipATitAni saugaMdhikakusumAni granthAti smitenaiva samAnayati mAM vAsaMtikA / ( upetya ) vAsu vAsaMtike / 1 kA punareSA kimapi zaMkamAneva stanAMzukAvaguMThitA / ca pApamavadhIryetobhi. vartate / 2 kathaM vezyavadhUbhiH ramyate sakhi kiM tvaM klAMtevAgacchasi / kiM bhaNasi / sakhi atra vezyAvATamukhamaMDapavartinI dhUrtagoSTiM parihatyAtmAnaM nigrahamAnA Aga. cchAmi / tena hi yujyate dhUtI khalu nAma / mahilAmapUrvAmapi vizrabdhAmiva kurvati cATubhiH tathA tathApi nivAritA kathamapi na muMcati prArthyamAnA / 3 sakhi evaM cAhamapi lajjAmi tena pathena gaMtuM / tasmAdgaccha vaM 4 yAvadahamapi anayA kusumAyaNavIthyA gatvA mAdhavIvanaM pravizAmi / 5 eSA khalu kusumavanavIthiH / 6 atra khalu nityamakAlakusumasamUhamAhitaRtuguNA sarvajanotsukakarI mdhushriiH|
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtiiyo'ngkH| 47 krINAti puSpANi yuvA tvayA yassallApasaukhyena vilobhyamAnaH / pazyAmi tasmAcca varaM sa eva krINAtyayaM tvAM kusumopabhAginam // 13 // kiM bravISi priyasakhi saMbhAvyatAmasau cikurabharasamarpaNena saugaMdhikamAleti sakopaM kathamasau kaTTadA striyamiva mAM kadarthayati tatkimanayA / ito vayaM (parIkSya vilokya ca ) etanmAdhavIvanadvAraM yAvatpravizAmi (pravizya ) anena khalu mayA bhartRdArikA dautyAvalaMbinA kAlAtipAtapramAdinA na bhavitavyaM / kutH| saiSA saMprati naiva tAvadabalAkAlAtipAtakSamA zAMtaM pApamamaMgalaM pratihataM tApaH kathaM kathyate / kA vArtA stanabhAramadhyapatite mugdhe mRNAlAMkure hArAstatkSaNameva vakSasi yadA nIlotpalazyAmalAH // 14 // api ca tasyAH khlu| kisalayatalpasamarpita dehAyA mdndhntptaayaaH| hArAH svadehanihitA janayaMti sphoTakAzaMkAm // 15 // etacca naH saMprati dUtyai tvarayati / adya hi / asmAbhiH ziziropacAravidhinA kRcchAtsamAzvAsitA saMkalpAhitakAMtasaMnidhisukhA mohAvasAne punH|| sA bAlA vivazA pravAlazayanAdutthAya saprazrayaM smerA kiMcidadhomukhI sazanakairAkAzamaliMgati // 16 // (anyato vilokya) kathamasauM mAdhavIvanapAlikA gNdhvtii| bhadre gaMdhavati vimuktamAdhavIbanavihArasukhA kimiti dvAropAMta eva vartase / kiM bravIpi /
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ maithilIkalyANe ajjha abbhaMtare vaassasahido dAsarahI vaTTaitti yujyate (AtmagataM) saphalaM no dautyaM (vrIDAM nATayati ) gaMdhavatI teNe hi ahaMpi lajjemi tarasa pAse vihariduM aNNado viharissaM ti / kathaM apakramya niSkAMtA gNdhvtii| SaMDhaH (nirvarNya ) aho rAmaNIyakaM mAdhavIvanasya / iha hi / ayaM khalu vilAsinImukhasarojagaNDUSitaivibhAti madhusIkarairasamayapi sNbhaavitH| madAMdhamadhupAMganAjananipItakAdaMbarIrasaprasaradhUsaraH prasavakesaraH kesrH|| 17 // kehaM siMjaaravAaDDA ghaTeMti me tulAkoDikoDisu ujjANadigdhiAsu kalahaMsiA tA jaha edeNa sijaMti maMjIriA taha eaM uddesaM NissaMdaaNNA saMgacchemi ( tathA parikramya) yAvadahaM rAmacaMdramAsAdya dUtyaM saMpAdayAmi ( viciMtya sakhedaM ) a~havA kittipatti ahaM piasahie soaNijaM dasaM Nivedemi bhaTTiNo / sA khu / paritavai thaNANaM mohaviNNattaNANaM akaatavaguNANaM tassa AliMgaNANaM / aha aNiaruAe appaDIAradAe Na hu muNaiM sahIo appaNosA sahIo // 18 // ( upavanaM nirvarNya ) athavAlaM ebhiH zobhanIyAkSaraiH / 1 Arya abhyaMtare vayasya sahito dazarathiH vargate iti / 2 tena hi ahamapi lajje tasya pArve vihatuM tasmAdanyato vihariSyAmi / 3 katha siMjitaravAkRSTA ghaTate me tulAko TikoTiSu udyAnadIrghikAsu kalahaMsikA / tasmAdyathate na siMjaMti maMjarikAstathA enamuddezaM niSpaMde anyAn saMgacchAmi / 4 athavA kiyatItyaha priyasakhyAH zocanIyAM dazAM nivedayAmi bhartuH / sA khalu / paritapati stanayormoghavijJAtayorakRtatapaguNayostasyAliMganayoH / atha ca nijarUpayA apratIkAratayA nahi jAnaMti sakhyaH aatmsaatsoddhaaH| .
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyo'GkaH / abhyagrapuSyatsahakArametat maMdAnilasvairavihArahRdyam / udyAnamuddAmamanobhavaM naH karoti sAhAyyakamadya dUtye // 19 // ( purovalokya) manye sa eva dAzarathiH paramamitraM gArgyAyaNaH yAvadupasarpAmi / ( upasarpati ) 49 ( tataH pravizati vidUSakaH ) vidUSakaH - ( dRSTvA ) keha ekA esA mahaNijjA itthiA ( upasRtya ) hodi kudo maM uvasappasi / SaMDhaH - ajjha kiM vi pucchiduM / vidUSakaH- teNa hi pucchesi te samIhiaM paMDhaH - kahiM de piavaasso / vidUSakaHko me piavaasso / paMDhaH - dAsa rahi / vidUSakaH - kiM taM jANAsi / paMDhaH - kaMha sujjaM hattheNa oArosa / vidUSakaH kiM teNa kajjaM / baMDhaH - kiMpi " tassa paNayiNi saMdesaM AcAkkhauM / vidUSakaH - ko vA tassa paNayiNi / paMDhaH - sIauM / 1 kathamekaiSA mahanIyA strI / 2 bhavati kuto mAmupasarpasi / 3 Aryakimapi pRSTuM / 4 tena hi pRccha te samIhitaM / 5 kasmin te priyavayasyaH / 6 ko'yaM priyasakhaH / 7 daashrthiH| 8 kiM taM na jAnAsi / 9 kathaM sUrya hastenApavA-' rayasi / 10 kiM tena kAryaM / 11 kimapi tasya praNayinyAH saMdezamAkhyAtaM / 12 kA vA tasya praNayinI / 13 sItA / 4
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ maithilIkalyA vidUSakaH-( saharSa ) kiMtumaM tassA sahi / pNddhH-om| vidUSakaH-( saharSa ) teNa hi viramemi imAdo paribbhamAdo / paMDhaH-kiMti khu puvvaM paribbhamesi / vidUSakaH-tattahodI sisirovaArovaAraNANi ANeduM paribbhamAmi tumaM puNa dANiM tassa aNirisaM sisirovaArovaaraNaM laddA tA ehi dANiM sigcha vaassassa pAsaM yevva gamissamma / pNddhH-tthaa| (parikrAmataH ) (tataH pravizati rAmaH) rAmaH-( sotkaMThaM ) sA khalu / zlAghA vibhramalakSyA zRMgArarasAdhidevatA sAkSAt / saMcAriNI padAbhyAM mUrtimatI kaizikI vRttiH||20|| aho durvArA mAnasI pravRttiH / adya hi / spRzati mayi sA ruSTAlIkavyalIkakalaMkite kimapi rudati yanmohAnte bhyocchritvepthuH| kamalakalikAvrAtasmerA vyalokata saspahaM sphurati hRdi tatkiMcid vrIDAMcitaM kilakiMcit // 21 // kiMca sumahadiha vayaM vismerAH yaduta viSayanuSaMgakaluSitaM janaM parivadaMto vayameva kAmukajanadhairyAmiSaghasmareNa smaraNa khalIkRtA smaH / athavA / 1 kiM tvaM tasyAH sakhI / 2 om / 3 tena hi viramyate asmAt paribhramAt / 4 kimiti khalu pUrva paribhramasi / 5 tatrabhavatI ziziropacAropakaraNAnyAnetuM paribhramAmi tvaM punaridAnIM tasyAnIdRzaM ziziropacAropakaraNaM labdhvA smAdehi idAnoM zIghraM vayasyasya pArzvameva gamiSyAvaH /
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyo'GkaH / svacchAMtarAtmApi guNena manye na syAdvaze darpaka zAsanasya / tasyAH stanau yannavakuMkumAdrau cAzliSya hAropyanurakta AsIt // 22 // ( viciMtya ) kathaM nu bho tadguNaciMtAdusthitaM cetaH paryavasthApayAmi (vibhAvya) yatra yatra mayA dRSTA dRSTiramyA mRgekssnnaa| vinodayayamAtmAnaM taM tamuddezamuddizana // 23 // (avalokya skautukN)| atrAkAraNarUDhakopajanitAM mUrchA viSAdAttarAM tatkAlopanatena niHsahatanuH kRcchAnmayA mocitaa| agre mAmatha vIkSya seya'makarodanApasatu manaH savyAja nayanAMtamatra vidhuraM yAMtI mayi prAhiNot // 24 // ( sakhedaM) kathametadapi nAlaM virahakhedApanodanAya ( svismyN)| citraM naH sphuratIdaM hRdayamanenApi virahadahanena / kusumazarasyApi zarA nirmamA naiva dahyate // 25 // (viciMtya) ka ivAtra samAdhiH / vayasya gAAyaNa (pArzvato'valokya) kathaM na saMnihito vayasyaH aho me pramAdaH mayaiva hi ziziropacArasajjIkaraNAya preSito vayasyaH (puro vilokya ) kathamekayA striyA sahitaH prahRSTa iva vayasyaH ihAgacchati / (nirUpya ) nahi nahi yena kena puruSeNa (vibhAvya) kathamasau tRtIyA prakRtiH / kutaH khalyayamaniyuktakArI kenApi SaMDhena sahAgacchati vaidhveyH| vidUSakaH-(upamRtya) jeyadu piavaasso / paMDhaH-jayatu svaabhii| 1. jayatu priyvysyH|
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 maithilIkalyANe vidUSakaH-amho puvvaM itthiA via mae saMjappiaM vaasseNa dANiM puriso via sNbhaasdi| rAmaH-vayasya ka eSa te praaghuurnnkH| vidUSakaH-eso khu tuha sisirovaaro| rAmaH-na khalu yathAvajjAnAmi / vidUSakaH-eso huM tattahodie sIdAe tue saMjAdukkaMThAe pahidA duii| rAmaH-( sAdaraM ) Arya svAgataM ihopavizyatAM / paMDhaH-yathAjJApayati svAmI / rAmaH-vayasya upaviza / vidUSakaH-jaM bhavaM bhaNNAti / ( sarve upavizati) rAmaH-(paMDhaM prati) sakhe priyAvRttAMtanivedanena vidhyApaya virahavanheiM / paMDhaH-zRNotu svAmI / sakhyAstAvadvirahavidhuraM bhAvamAkhyAtukAmaH premAkrAMtaM hRdayamapi te tAdRzaM trkyaami| vilaMbho'yaM mukharayati mAmaMga tasmAdidAnI- . mAgaMtavyaM tvaritataramityeva vijJApayAmi // 26 // vidUSakaH-tehavi kahehi tattahodIe avatthaM / rAmaH-sakhe kathyatAm / paMDhaH 1 aho pUrva strIva mayA saMjalpitaM vayasyenedAnIM puruSa iva saMbhASayati / 2 eSa khalu tava ziziropacAraH / 3 eSA khalu tatrabhavatyA satiyA tvayi saMyoktamutkaMThatayA prihatA duutii| 4 yadbhavAn bhaNati / 5 tathApi kathaya tatra bhavatya avsthaam|
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyo'GkaH / aMgAkarNaya sA hi manmathazarAsAraikalakSIkRtA no mithyAkurute vacAMsi virahe bAlA kavInAmapi / kiM vA saMprati kathyate bahutaraM yatsatyamatrAMtare sarvasyApi sakhIjanasya bhavato nAmaiva nAmAbhavat // 27 // vidUSakaH -- aikaggacittadA khu vAapi taha pavaTTAvedi / SaMDhaH-- na kevalaM nAmamAtreNa tasyAzvetoviparyAsaH / evaM ca khalvasau sakhIM vadati / yathA / 53 saMkalpaistu puraH sthitena bahuzastaM vipralabdhAsi te kAMteneti zucA nivArayasi mAM pratyutthitAM saMprati / yAce tvAmayamaMjaliH priyasakhi pratyAgate vallabhe sAkSAdAgatavAnasAviti zanaiH karNe tadA me vada // 28 // rAmaH - aho saMkalpAnAM dRDhimA / vidUSakaH - ubhayaM khu virahiANaM piajaNasamAamasokkhaM jaNeI saMkappA NiddA a / paMDhaH - kutaH khalu tasyA nidrAgamaH / evaM tu punarnidrArthinI sakhIM vyAharati yathA / nidrAyai prayate yathA puramahaM tvaM cAlipArzve sthitA tvaM svamAgatamAryaputramucitaM vijJAya vijJApaya / svasti svAgatamaMga pazya bhavata kAMtAmimAmIdRzIMtadyAvadbhavanAdataH paramitastvaM dhIramAgA iti // 29 // rAmaH - aho saMbhAvanIyametanmaugdhyaM / 1 ekApracittatA khalu vAcamapi tathA pravartayati / 2 ubhayaM khalu virahavatInAM priyajanasamAgamasaukhyaM janayati saMkalpA nidrA ca /
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ maithilIkalyANe vidUSakaH - keheM atimettaM kilaMtA maNobhaveNa tattahodI | paMDhaH - ayi bho rAmadeva / kisalayalIlAtaralA visavalayavilAsakomalacchAyA / sA kusumavANavANA sAreNa sadA samAviddhA // 30 // vidUSakaH -- ( savismayaM ) veassa ekkAe vAAe saMkiaM pAuDa bhai esa vAAkusalo ado evva khu saMlappiadi itthiA puriso a / rAmaH -- ( sasmitaM ) sAdhUktaM / vidUSakaH - ajjhaM pakidaM cea aNusariadu / 54 paMDhaH - tathAstu / vidUSakaH kiM vaf vaNNiadi diTThA cea khu sA mae vaassadasA / jaM esaramaNijjaMpi koilakUcidAdi uvveaNijjaM muNei / paMDha: - yujyata etat / itthameva hi sA manmathArtA sakhIM prArthayate tathA / mUkAzokamavekSya me priyasakhI jAtA svayaM sArikA kartavyaM tvidameva saMprati sakhi prAptaM tavAvazyakam / datvA vipralabhasva dADimaphalaM taM vAvadUkaM zukaM tUrNa cotkuru kokilAnupavanAtkokUyamAnAnimAn // 31 // saMbhAvyate evaitat / vidUSakaH - ArisaM dasaM aNuhavatIM tattahodiM kiM sisirovaAreNa paDiavaTuvei sahiaNo / 1 kathamatimAtraM klAMtA manobhavena tatrabhavatI / 2 vayasya ekaya / vAcA saMskRtaM prAkRtaM bhaNatyeSa vAkuzalaH ata eva khalu saMlapyate strI puruSazca / 3 Arya prakRtirevAnuzriyatAM / 4 kiM vA varNyate dRSTaivaM khalu sA mayA vayasyadazA yadeSa ramaNIyamapi kokilakUjitAdi udvejanIyaM jAnAti / 5 etAdRzIM dazAmanubhavatIM tatrabhavatIM kiM ziziropacAreNa pratyavasthApayati sakhIjanaH /
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtiiyo'ngkH| SaMDhaH-evaM sA mugdhA sajjIkRtaziziropacArAmapi sakhImupAlabhate / yathA / yatsvedAMbuvinigrahAya sutarAM sajIkRtaM me tvayA khidyatyadya hi mAM zupAdanihitaM tazcaMdrakAMtasthalam / tatkhedapratikAramasya kuru taiH karpUracaNairmuhuH zItaiH zItalikAnilairapi sakhi prAgeva tadvIjaya // 32 // rAmaH-abhirUpo'yamupAlaMbhaH / vidUSakaH-vaiassa eArisiM tattahodiM asamaMsAseyaMto tuma khu ettha upAlaMbhaM aruhesi| paMDhaH-na khalvasAvupAlabdhavyaH / paraMtu prazaMsitavyaH / ( rAmaM prati ) tvaM kalyANin jagati kRtinAmeka evAgragaNyaH saMtApAnAmapi ca na bhavAn bhAjanaM tadvidhAnAm / viSTayA dRSTaM na khalu bhavatA yatpuraH zokamUkaM sakhyA vakaM satataruditAkekarocchUnacitram // 33 // rAmaH--( sasmitaM ) sakhi sAdhu tvamupAlaMbhavimukhAsi / vidUSakaH-aiarisassa saMdAvassa kahaM uvasamaM karotuM sahiaNo / paMDhaH-svayaM punarasau sakhikRtAM zizirakriyAmasahamAnA zizirasaMvidhAnakamanyadupadizati / yathA / mAmaivaM sakhi kiM punaH punarapi vyathaiH kiyAkauzalaiH vakSyehaM ziziropacAramaparaM dattAvadhAnA bhava / caMdraM snApaya caMdrakAMtasalilaizcaMdrAtapaM caMdanakSodena kSipa vIjayArdrakadalIpatreNa caitrAnilAn // 34 // 1 vayasya etAdRzoM tatrabhavatImasamAzvAsayan tvaM khalu atropAlaMbhamarhasi / 2 etAdRzasya saMtApasya kathamupazamaM karotu sakhIjanaH /
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ maithilIkalyANe rAmaH -- aho anIdRzaM zizirakarma / vidUSa:- ho haddhi ki ado varaM paDivajjai sahi / paMDhaH - itthaM tu sAkha punarapi lapati / yathA / va te pratibiMbitaM marakatasnigdhembare no zazI daMtA zurvizadairapAMgakiraNairmizrI na caMdrAtapaH / niHzvAsAH prasarati tApaviSamA dIrgha na maMdAnilAH kaSTaM kiM prati saMprati priyasakhi tvaM viklavA klAmyasi // 35 // rAmaH - samucitoyamapalApaH / sakhijanAyattaM khalu virahiNInAM jIvitam / 56 vidUSakaH - ka kha itthaMbhUdapi appANaM samaMsAsetaM vaassaM tattahodI samAsaisiditti vissaseduM / paMDhaH - evametat / ( rAmaM prati ) viratastvayi vizvAsaH sakhyAH zaTha duHsahoghaniHzvAsaH / na kutopi samucchrAsaH kathaya kathaM tAvadAzvAsaH // 36 // vidUSakaH -- ko vA tisse AsAso jai sisirovaAraMpi paDidesai / paMDhaH - na kevalaM pratidveSTi itthaM ca sakhImanicchaMtIM niyukte / yathA / kiM mAmitthamupekSyase sakhi mudhA nirvyAjamutthIyatAM sadyo mudraya kairavANi madhupAn kutrApi vidrApaya / pAtAle zazinaM nidhehi jaladhau jyotsnAM samAvarjaya skaMdhe baMdhaya gaMdhasiMdhurapadastaMbheSu maMdAnilAn // 37 // 1 hA dhik hAdhik kimataH paraM pratipadyate / 2 kathaM khalu itthaMbhUtamapyAtmAnaM samAzvAsayaMtaM vayasyaM tatrabhavatI samAzvAsatIti vizvasituM / 3 ko vA tasyA AzvAsaH yadi ziropacAramapi prati dveSTi /
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtiiyo'ngkH| vidUSakaH--IrisaM tattahodi paJcakkhaM pekravaMto sahiaNNo evvaM tAe soannijjo| rAmaH-samasukhaduHkho hi skhiijnH| paMDhaH--itthaM khalu tasyAH sakhyaH zocaMti / yathA / aMgeSu pratibiMbitastava zazI saMkhyAmasau laMghate jyotsneyaM tava daMtakuMdamukulacchAyAbhirAmeDitA / nizvAsaistava varddhitA surabhayo vAsaMtikA vAyavaH kaSTaM bho kathamitthamatrabhavatImAzvAsayAmo vayam // 38 // vidUSakaH--kaheM avatthaMtaraM ArUDhA tattahodIe virahAvatthA / paMDhaH-( rAmaM prti)| atrAlaM bahu vimalapya virahAvasthocitAstAH kathAH kalyANAbhinivazinA kRtamidaM kArya kRzAMgyAH zRNu / saMvRttau kaThinetarau stanataTau kAMtyAvaziSTaM vapuH madhyaH kvApi gataH prakoSThavalayaM keyUratAmAgatam // 39 // vidUSakaH-kaha dussahaM se uttaM / rAmaH-avyapadezyAM khalu dazAmAropitA sItA virahijanotpAtadhUmaketunA mkrketunaa| paMDhaH-tacca pRSTato mAmupasRtya nirgacchaMtyA priyasakhyA vinItayA mahyamunItaM / sarasaharicaMdanodalikhitasaMdezavacanaM ketakikusumagarbhapatraM daMtapatralIlApadezena mayA samAnItaM ( iti karNAdAdAyopanayati ) / rAmaH-( sautsukyamAdAya vaacyti)| dasaNamettaMkurio sallAvahiM sadA a pllvio| passa suheNa kusumio api NAma phalejjaI kusumasaro // 40 // . 1 IdRzIM tatrabhavatIM pratyakSaM pazyan sakhIjanaH evaM tayA zocanIyaH / 2 kathamavasthAMtaramArUDhA tatrabhavatyA virahAvasthA / 3 kathaM duHsahaM asyA vRttaM /
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ maithilIkalyANe punaH punarvAcayati ( sotkaMThamAkAze lakSyaM baddhA ) priye janakaputri alamalaM paritApaparizramaistananipIDya manaH sumanassamam / sa hi phaledacirAtkusumAyudho yadi bhavet saphalaM mama jIvitam // 41 // vidUSakaH-kiM' avaraM ettha vilaMbiadi avalaMvidaM khu vaasseNa tattahodiM samassAseDhuM / gaMtavvaM / paMDhaH-( rAmaM prati ) / yadyapi gamiSyati bhavAn bhavadAgamanotsavaprabodhAya / spaMditumapi na kSamate vAmAkSyA vAmamapyakSi // 42 // vidUSakaH--eMdaM pi uddIvaNaM tattahodo gamaNaM traae| paMDhaH sakhyAH kiMbahunA tvameva zaraNaM kiM cAnyadAkarNyatAM kAle dhIra vilaMbase kimaparAM soyaM samIpastava / styAyacaMdanapaMkapaMkilabisavyAmugdhamuktAlatA lIlAnirbharavibhramastanabharAbhogopabhogotsavaH // 43 // rAmaH- (paMDhaM prati) nanu tvadekazaraNo'yaM janaH tatkathaya kimatraupayikaM / paMDhaH-svAminnasyaiva mAdhavIvanasya dakSiNataH puSpavATikAmuttareNa pAzcAtyena pramadavanapakSadvAreNa pravizya pradoSasamayeva tamAlavIthikayA nibhRtaM bhavadbhizcaMdrakAMtAdhArAgRhamAsAdanIyam / rAmaH-yadAha bhavAn / 1 kimaparamatra vilaMbyate'tralaMbitaM khalu vayasyena tatrabhavatI samAzvAsituM tavyaM / 2 etadapi uddIpanaM tatrabhavato gamanaM tvarAyAH /
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtiiyo'ngkH| 59 vidUSakaH-juttaM AcakrivaaM ajeNa dANiM pauttA majjhaNhasaMjhA adikkAmadi bhoaNavelA tA jAva gcchemmo| rAmaH-yadbhavate rocte| paMDhaH-yadAha bhavAn / (sarve uttiSThati ) paMDhaH-(nirvarNya ) aho nirjaDimatayA jarjaritajagajjaDo jaraDAtapastapanaH / ava hi| kSapitajaladAvalepe nabhaHsthale dharmadIdhitau tapati / dharmajalameva kevalamavaziSTa nijale jagati // 44 // rAmaHdvirephamithunaM drutaM kamalinIdalAnAmadhaH sthitaM bhajati paMkajaM ravikarairasaMtApitaMm / tamAlatarupAdamUlamadhizerate barhiNaH pipAsurupasevate mRgagaNopi dhArAgRham // 45 // (niSkAMtAH sarve ) iti zrIbhaTTagoviMdasvAminaH sununA hastimallena viracite .. maithilIkalyANa nAmni nATake tRtIyo'GkaH // 3 // . 1. yuktamAkhyAtamAryeNedAnI punaH pravRttA madhyAhasaMdhyAtikAmati bhojanavelA tsmaadyaavdgcchaamH|
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ maithilIkalyANe caturtho'GkaH // 4 // (tataH pravizati ceTI) ceTI-(nirvarNya) ajho imassa suhasebidAmaMdavAatthasIalapadosANilakaapariraMbhassa puNaruttavivaDtapuSphAuhasaMraMbhassa padosAraMbhassa / dANiM khu sAaMtaNadhUvijaMtakAlAarudhUvakasaNA kasaNakajjalAdhivAside via kavvure aMbare udaarAakarAyakhodasammANidA paDivAledi rohiNIpaDiM timiracchaDacchaNIlakoseaoguMThieNa NAtipariphuDalakkhijjaMtatArAgaNamottahArA pubadisA / (vilokya) eso a dANiM udio NiraMtarupphullarattakaM 1. aho amuSya sukhasevitA maMdavAtA zItalapradoSAnilakRtapariraMbhasya punaruktavivRddhapuSpAyudhasaMraMbhasya pradoSAraMbhasyedAnI khalu sAyaMtanadhUmAyamAnakAlAgurudhUpakRSNa kRSNakajalAdhivAsite iva karburembare udayarAgakAzmIrakSodasaMmAnitA pratipAlayati rohiNIpatiM timiracchaTAcchanIlakauzeyAvaguMThitena nAtiparisphuTalakSyatArAgaNamuktahArA puurvdik| 2. eSa cedAnImudito niraMtarAtphullaraktakolikusamastavakavibhramo virahijanadhairyaniHzailanirmoTanakhaMDAzanisannibhaH vighaTitamithunabhAnagrahajanitaroSaraMjitavacanamiva manmathasya sajIkRta ivAdhikavAsasaugaMdhikamAlAbaMdhajyotsnAmadhurasapAnazauMDAnAM cakoramithunAnAM pratiSThitanijamukhakAMtilabdhazobhAtizaya iva maNidarpaNarItyA amRtamathanarabhasabhaMgotthita iva maMdaragirizikharasthitasIkaraviSNucaDAmaNikiraNavAsanAdvaguNazoNimeva zeSaphaNiphaNAmaMDalaM / stanAMzukA. pavArita ekastanAyAH itara iva kuMkumapaMkapakilo stanaH jyotsnAvadhvaH jalanidhitaraMgavikSipta iva pravAlaprabhApATalitaH zaMkhaH dinakaravirahaparitApitAyAH stanAMgarAgAruNita iva ziziropacArakamalinIpatraM gaganalakSmyAH haricaMdanatilakamiva niSadhagirigajavarasya krIDAkaMduka iva nizIthinIkanyakAyA anaMgavijayADiDimapuSkarapravRttavartulaH padmanAbhanAbhisaraH prarUDhamiva hemapuSkaraM kAmukajanamanorathaparivartanakasyAMgabhUtaH makaradhvajavijayarathAMgabhUtaH siMdhUrita iva airAvaNakuMbhaH lAvaNyarasavidhAnaratnakuMbhI aMbhojinIzatruH / adya hi kamalodaragRhAbhyaMtaranirgatA mudritakalahaMsanapuraravA viSkAMtasArasarasanA sItA pratinavasamAgamarasarasikA abhisArayati tatkAlasamudasaMtaM kumudAkaraM lkssmii|
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ cturtho'ngkH| kelikusumathavaavibbhamo virahijaNadhIraselaNimmoDaNakhaMDAsANisaNNiho / vihaDaamihuNamANagahajaNidarosaraMjiavaaNaM via mammahassa sajjIkaovia AdhivAsasogaMdhiamAlabaMdho jyoNhA mahurasapANasuMDANaM caoramihuNANaM paDiTiaNiamuhakatiladdhasohAdisao via mANadappaNo rAIe amaamahaNarabhasabhaMguTio via maMdaragirisiharaTiosIaroviNhucUDAmaNikiraNavAsaNadiuNasoNimaM via sesaphaNiphaNAmaMDalaM thaNaMsuovAriakatthaNAe idaro via kuMkumapaMkapaMkilothaNo johaNAvahue jalaNihitaraMgavidikhato via pavAlapahApADalio saMkhavo diNaaravirahaparidAvidAeM thaNaMvia sisirovaArakamaliNipatto gaaNalacchIe haricaMdaNatila via Nisahagirigaavarassa / killAkaMduo via NisihikaNNaae aNaMgAvijaaDiMDimapokkharapavaTTavaThThalo padumaNAhaNAhisara parUDhaM via hemapokkharaM kAmuajaNamaNorahaparivaDaNekarahaMgabhUdo maaraddhaavijaharahaMgabhUdo siMdhUrio via erAvaNakuMbho / lAvaNNarasaNihANaraaNakuMbho aMbhoiNIsattU / ajja hi kamaloaragharabhaMtaraNiggayA muddiakalahaMsaNeura ravA visaMtasArasarasaNA rasIA paDiNavasamA amarasarasiAAbhisArei takkAlasamucchasaMtaM kumudAaraM lAccha (viciMtya) aiaM ca savvaM me upaAraaM sisiroavaArakiriAe / jAva sajjIkaasisirovaAraM sajjiaM caMdaaMtadAragharaaM Nivedemi bhaTTadAriAe kahiM khu dANi sA vaTTai / (tataH pravizatyaparA ceTI) ceTI-ANattamhi bhaTTidAriAe sIdAe jaha haMje suumArie valavaI khu me dANiM sIsaveaNA ko kAlo a caMDaaMtadArAdaraaM sajjIkAuM 1 etacca sarva me upakArakaM ziziropacArakriyAyAH yAvatsajIkRtaziziropacAra sajjitaM caMdrakAMtadArAgRhaM nivedayAmi bhttttdaarikaayaaH| kasmin khalvidAnI sA vrtte| 2 AjJaptAsmi bhartRdArikayA sItayA yathA sukumArike balavatI khalu me idAnI zirovedanA kaH kAlazca caMdrakAMtA dhArAgRhaM sajIkartuM gatAyAH priyasakhyAH kaumudikAyAH / tasmAttvayA zIghraM jJAtvAgaMtavyamiti yAvattasmin gacchAmi /
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 - maithilIkalyANe gaAe piasaMhie komudIAe / tA tue sigdhaM ANia AaMtavvaMti jAva tahiM gacchemi / (parikrAmati) prathamA--(vilokya ) ko uNa esA ido abhivaTTai (nirUpya) kaheM piasahi suhumaariaa| dvitIyA-(dRSTvA ) kaha piasahi kaumudIA / prathamA--saihi kudo Aacchasi / dvitIyA-halA komudIe ahaM khu ido AacchaMtIe tumaM cirAasitti dANiM du bhaTTadAriAe aggado NiuttA / kiM tue sajjIkaaMntaM dhArAgharaaM / prthmaa-aam| dvitIyA-halA cihaMdu eaM ko Nu eso bhaTTiAdariAe saMdAo jo sisirovaArehipi paccahaM vaDDhadi / prathamA-rahasse khu dAva appAvi sNkidvvo| dvitIyA-evvaM evaM tahavi rahasseti bhaNaMti / aimettaM maM Usiesi / prathamA-kaiha vA piasahie rahassaM rakkhemi suNAhi dAva / dvitiiyaa-avhidaami| 1 kA punareSA ito abhivartate / 2 kathaM priyasakhI sukumArikA / 3 kathaM priyasakhI kaumudIkA / 4 sakhi kuta Agacchasi / 5 sakhi kaumudike ahaM khala ita AgacchaMtyAstvaM cirAyasItIdAnI tu bhartRdArikayA agrato niyuktA / kiM tvayA sajjIkRtaM taddhArAgRhaM / 6 om ( svIkAre ) / 7 sakhi tiSThatvetat kA nu eSo bhartadArikAyAH saMtApo yaH ziziropacArairapi pratyahaM / 8 rahasye khalu tAvadAtmApi zaMkitavyaH / 9 evametattathApi rahasyamiti bhaNaMti / atimAtraM mAmutsukayasi / 10 kathaM vA priyasakhyA rahasyaM rakSAmi zRNu tAvat / 11 avahitAsmi /
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtho'GkaH / 63 prathamA - haMje evaM kha ahaM tumaM via puNo NivvaMdhia pucchaMti piasahIe bhaNidamhi kalAvaIe jaha sahi komudIe puvvaM khu vasaMtadolArohaNadiNe kAmadevagharabbhatera diTTho bhaTTadAriAe bhaTTA rAmo puNo a mAhavivaNe appamhi ukkaMThato diTTho so evva dANiM bhaTTidAriAe saMdAvaheutti / dvitIyA - helA juMjai / prathamA - helA kiM dANiM amhe bhaTTidAriApAsaM gacchemo Adu caMdaaMtadhArAghara eva paDivAlemo / dvitIyA - evvaMkhu ahaM piasahie bhaNidahni viNIdAe jaha sahi sumArie bahujaNapalAMva Na sahai sIsaveaNAdireado bhaTTidAriA tA sahiapi savvaM pamaavaNaduvAre evva Nisihehitti / prathamA - te hi tumaM taM NioaM aNuciTTha, ahaM pi sajjIkaaM dhArAgharaaM bhaTTidAriAe Nivedemi | dvitIyA - saMhi taha | ( niSkrAMte ) 1. sakhi evaM khalu ahaM tvamiva punarnibaMdhya pRcchaMti priyasakhyA bhaNitAsmi kalAvatyA yathA sakhi kaumudike pUrva khalu vasaMtadolArohaNadine kAmadevagRhAbhyaMtare dRSTo bhartRdArikAyAH bhartA rAmaH / punazca mAdhavIvane Atmani utkaMThamAno dRSTaH sa evedAnIM bhartRdArikAsaMtApaheturiti / 2 sakhi yujyate ! 3 sakhi kimidAnImAvAM bhartRdArikApArzve gacchAva athavA caMdrakAMtadhArAgRhe pratipAlayAvaH / 4 evaM khalvahaM priyasakhyA bhaNitAsmi vinItayA yathA sakhi sukumArike bahujanapralASaM na sahate zIrSavedanAtirekataH bhartRdArikA tasmAtsakhijanamapi sarva pramadavanadvAre niSedhayeti / 5 tena hi tvaM taM niyogamanutiSTha ahamapi sajjIkRtaM dhArAgRhaM bhartRdArikAyA nivedayAmi / 6 sakhi tathA /
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ maithilIkalyANe (tataH pravizati sItA vinItA ceTI c|) sItA-haMje komudIe kiM sAhu sajjiaM cNdaNtdhaaraaghroN| ceTI-kiM Na sajjIkarei caMdaaMtadhArAgharaaM komudIA / vinItA-halA sAhu bhaNi jAva tumaM gadua jaha bhaTTidAriA sIsaveaNaM suNia Na kilammai bhaTTiNi vasuhA jahi tahi vA vihArAvadesaNivedaNeNa aNiviNNaM karehi / ceTI-je piasahi bhaNAdi / ( niSkrAMtA) vinItA--ido ido bhaTTidAriA / (ubhe parikAmataH) vinItA--eMaM pamadavaNaM jAva pavisamha / (ubhe pravizataH ) sItA--(viciMtya ) pia~sahi kiM imo amhANaM ujjovo kadAiamoho Adu hiaassa esa moho / vinItA-bhaddedAriaM evaM Niujjato maaNo bhaTTiNaMpi turiMdaM tuha pAhuDiaM kunni| sItA-saMhi dussahaM khu tavai caMdAdavo jAva eaM pariharaMtia imAe sakhi kaumudike kiM sAdhu sajjitaM caMdrakAMtAdhArAgRhaM / 2 kiM na sajjIkaroti caMdrakAMtadhArAgRhaM kaumudikA / 3 halA sAdhubhaNitaM yAvattvaM gatvA yathA bhartRdArikA zIrSavedanAM zrutvA na klAmyati bhahinI vasudhA yatra tatra vA vihArApadezanivedanena anirviNNAM kuru / 4 yat priyasakhI bhagati / 5 ita ito bhartRdArikA / 6 etapramadavanaM yAvatpravizAmaH / 7 priyasakhi kimiyamasmAkadyogaH kadAcidamogho athavA hRdayasyaiSa mohaH / 8 bhartRdArikAmevaM niyujan madanaH bhartAramapi tvarita tava prAghUrNikaM karoti / 9 sakhi dussahaM khalu tapati caMdrAtapo yAvadenaM parihRtya asyAH pRcchAyAyA bakulavATikAyAH chAyAM gcchaami|
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ cturtho'ngkH| pacchAAe vaulavAliAe cchAhiM gacchemi (tathA parikramya) sahi so evva varaM caMdAdao ettha khu uvari NivaDatehiM kusumavANavijayavANehiM vijjhedi vaulakusumehiM me sarIraM / vinItA-(agrato nirdizya ) aiaM caMdaaMtadhArAgharaaMjAva pavisamma sItA-sahi taha / (pravizataH) vinItA-bhaTTeidArie eaM savvado sajjIkaAsasirovaAraM NissaMdajaMtadhArAsahaMsaM caMdaaMtadhArAgharaaM esA a ettha tamAlapallavasajjA / jAva idaM evva tuha saMtAo avnnijjdu| sItA-jaM piasahi bhaNAdi / ( upavizya ) haije viNIde etAi tamAladalAi dalaMtIva hia umhAatAe / vinItA-teNa hi imAi caMdaNapallavaraseNa siMcemi / (tathA karoti) sItA-haje NippIDidaM via caMdaNapallavehiM saha me hiaaN| vinItA-jAMva imAe gaMdhaNIhAraNa siMdAe jalaMdAe vIjemi / ( tathA karoti) sItA-hailA gaMdhaNIhAraseado siNNaM me sarIraM / 1 sakhi sa eva varaM caMdrAtapaH atra khalUpari nipatadbhiH kusumabANavijayabANaiH vidhyate bakulakusumaiH me zarIraM / 2 etaccaMdrakAMtAdhArAgRhaM yAvatpravizAmaH / 3 sakhi tathA / 4 bhartRdArike etatsarvataH sajjIkRtaM ziziropacAraM niSyaMdayan yaMtradhArAsahasraM caMdrakAtadhArAgRhaM eSA cAtra tamAlapallavazayyA / yAvadita eva tava saMtApamapa. nayatu / 5 yat priyasakhI bhaNati / 6 haMje vinIte etAni tamAladalAni dalaMtIva hRdayaM auSmalatayA / 7 tena hi idAnI caMdanapallavarasena secayAmi / 8 haMje niSpIDitamiva caMdanapallavaissaha me hRdayaM / 9 yAvadanayA gaMdhanIhAreNa snigdhayA jalAyA vIjayAmi / 10 halA gaMdhanIhArasekAt zINe me zarIraM /
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ maithilIkalyANe vinItA-( spRSTvA ) kahaM eso gaMdhaNIhAro se dubbhedo pariNado jAva imehiM kappUracaNNehiM paDIkaremi / ( tathA karoti ) / sItA-haje cuNNedi me hia kappUracaNNaM / vinItA-taNa hi imiNA mottApalakkhodasallittheNa kelipatteNa bIjAmi (tathA karoti) sItA-halA eaM mottiakhodadhavaliadhAraM kelipattaM asipattaM via aNaMgassa ullasaMtaM pekkhaMti bhAadi me AdA tA jAva taM aNNado vikkhiva ahava mA khu taM muMca eso khu jaMtANavaDaMtacaMdraaMtaNIsaMdamaMdahuMkAramucchido maM dANiM maMdANilahadavo jAva taNa kaalIpatteNa eaM malaANilaM paDivIjaMtI aNNado osarehi / vinItA-kaheM esa NivArijjai sadAgaI jAva imiNA caMdaaMtaNissaMdapalAvideNa kallahAradaleNa tuvaM vIjami / ( tathA karoti ) sItA-hameM caMdaaMtaNissaMdAvadeseNa missaMdahi me hiaraM jAva kamaliNIpattAi samappeMti paDiavacchAdi / 1 kathameSa gaMdhanIhAraH asyA durbhedaH pariNataH yAvadabhiH karpUraca gaiH pratikaromi / 2 haje cUrNayati me hRdayaM karpUracaNe / 3 tena hi anena muktAphalakSodasaliptena kadalIpatreNa vIjayAmi / 4 halA mauktikakSodadhavalitadhAraM kadalipatraM asipatrapatramivAnaMgasyollasat pazyaMtyAH bibhetyAtmA tasmAdyAvattadanyato vikSipa / athavA mA khalu tanmuMca eSa khalu yaMtranipataccaMdrakAMtAniSyaMdamaMdahuMkAramUchito mUrchayati mAmidAnI maMdAnilahatakaH yAvattena kadalIpatreNaitaM malayAnilaM prativIjaMtI anyato'pasAraya / 5 kathameSa nivAryate sadAgatiH yAvadanena caMdrakAMtaniSyaMdaprakSAlinena kalhAradalena tvAM vIjayAmi / 6 haMje caMdrakAMtaniSyaMdApadezena niSyaMdate me hRdayaM yAvatkamalinIpatrANi samarpayatI paryavasthApaya /
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ cturtho'ngkH| , vinItA-(tathAkurvatI) kaheM muNAliNIpattAi adhigamia aMgahatthovi me ummahAvijjaI / jAva saMdAvasukkhaperaMtAi siMcemi muNAliNIpatAieAdalaraseNa / ahava tAi sUkhAi muNAliNIpattAi paricaia caMdakalAkomalAi muNAlAi imie aMgesu samappami / (tathAkaroti) sItA-helA eAi visakaMdAi saJcaM visakaMdAi / vinItA-kiM dauNiM karemi hodu jAva imAe aMgesu bhariAi eAi sakusumAi uppalakusumakaMDAi samappami / ( tathA karoti) sItA-haMje ede khu NaM uppalakusumakaMdA kusumabANassa kaMdA tA kiM tue kriadi| vinItA-kahaM videhovi sa daDDahumammaho dahai aaM videhaputtiM ( saciMtaM ) haiM kiM karissaM hodu jAva edAi mottiasarAi saMtaptI laghukaremi imAe saMdAvaM / ( tathA karoti ) / sItA-halA viNIde pade khu sarA sarA evva mammahassa / vinItA-bhaTTadArie pekkha dAva dekkhAmahuraM komudI gaaNagaMgaM uDuveNa via alaMkarijjataM uDuveNa / 1 kathaM mRgAlinIpatrANi adhigamyAgrahastopi me auSmAyate yAvatsantApazuSkaparyatAni siMcayAmi mRNAlinIpatrANi elAdalarasena / athavA tAni zuSkANi mRNAlinIpatrANi parityajya caMdrakalAkomalAni mRNAlAni asyA aMgeSu samarpayAmi / 2 halA etAni bisakaMdAni satyaM viSakaMdAni / 3 kimidAnIM karomi bhavatu yAvadasyA aMgeSu bharitAni etAni sakusumAni utpalakusumakAMDAni samarpayAmi / 4 haMje ete khalu nanUtpalakAMDAH kusumabANasya kAMDAH tasmAttvayA kiM kriyte| 5 kathaM videho'pi svayaM dagdhamanmathaH dahatyayaM videhaputrIM / 6 ahaM kiM karicyAmi bhavatu yAvadetAn mauktikazarAn saMtarpayaMtI laghUkaromi asyAH saMtApa / 7 halA vinIte ete khalu zarAH zarA eva manmathasya / 8 bhartRdArike pazya tAvat prekSAmadhurAM kaumudI gaganagaMgA uDupenevAlaMkriyamANAM uDupena /
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ maithilIkalyANe sItA-hailA imassiM avAre caMdikAsamudde majjaMtaM alabucchAsaM appANaM dhAre, Na paaremi| vinItA-haddhi hddhi| sItA-sahi savvaMvi sahiduM sakkata esa puNa aNaNNasAhAraNaM kha mohei maM cNdmoho| vinItA-( sakhedaM ) kehaM hariNI vedheNa via cakorie caMDAdaveNa via caMdAdaveNa saMdhukkhido imAe saMdAvo / __ sItA-(saMtApamabhinIya ) saMdovassa tavati paDiAro jai khu komudI evva sahi bhaNNae ettha aNNo paDiAro komudI eva / vinItA-bhaTTidArie dakkha evaM khu gaaNagaMgAe suradaMtidaMtavalihAghAdaNa aMtANubhiNNA dIggavaDhaM via vibhAi pavATTiakAmudINimmalajalapavAhavikkhittaNakkhattavuvvudajAlaM amamuukhviNbN| . sItA-halA eaM caMdahadaaM NijjhAaMtIe caMdaaMtovalaM bia me loaNajualaM holjlaavilN| vinItA-teNa hi muNAlahArapattabaMdhaM jalapeDalaM acchisu kapolesu thaNesu a sabheppati adivAhehi paridAvaM ( upnyti)| 1 halA asminnapAre caMdrikAsamudre majaMtamalabdhocchrAsamAtmAnaM dhatuM na pArayAmi / 2 hA dhik haMta / 3 sAkha sarvamapi soDhuM zakyate eSa punarananyasAdhAraNaM khalu mohayati mAM caMdramayUkhaH / 4 kathaM hariNI vyAdheneva cakoryAH caMDAtapeneva caMdrAtapena saMdhukSitaH asyAH saMtApaH / 5 saMtApasya tapati pratIkAro yadi khalu kaumudyeva sakhi bhaNyate'tra anyaH pratIkAraH kaumudyeva / bhartadArike pazya etacca khalu gaganagaMgAyAH suradaMtidaMtaparighAghAtanAMtarudbhinnaM chidravRttamiva vibhAti pravartitakaumudInirmalajala. pravAhavikSiptanakSatravuddajAlamamRtamayUkhaviMbaM / 7 halA etaM caMdrahatakaM nighyAyaMtyAH caMdrakAMtopalamiva me locanayugalaM bahalajalAvilaM / 8 tena hi mRNAlahArapatrabaMdhajalapatrakaM akSiSu kapoleSu staneSu ca samarpayaMtI ativAhaya paritApaM /
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtho'GkaH / 69 sItA - ( AdAya tathAkRtvA ) halo dANiM khu me ahiMaM uggalaMti acchiNIvAhaM vAhaM ca / vinItAddhi | sItA -- sahi taM karehi me sIsaveaNNapaDikariaM / vinItA -- teNa hi caMdaNalalADiaM racayeoma / ( tathA karoti ) / sItA - sahi saaM via sIsaveaNA esa gosIsaleo / vinItA -- bhaTTidArie eaM visataMtuduulavAsiNIM muNAlAbharaNadAriNIM diNNacaMdaNacaccakIM kesarakiatthAsaaM mAladimAladhAriNIM AmukkamalliAmaulabhAraM NomAliAmAliAmehalaM caMdaaMtaputtiaM AliMgaMtI saMdAvaM udvaNAhi / sItA - lA suTu bhaNiaM ( tathAkRtvA ) sahi caMdaaMtaputtie kiM maitovi ahiadaraM tui Niddao esa mammahahadavo / jeNa tuvaM vi evaM NAma parikarasisirovaArA eArisa saMdAvaM uvvahesi | - vinItA - TTidArie sisirovaAro khu Na de sisirovaAro maNNe sisirovaAramoaNaM va dANi sisirovaArotti / 1 halA idAnIM khalu me adhikaM dalaMti akSiNIvAdaM vASpaM ca / 2 hA dhik / 3 sakhi tatkuru me zIrSavedanApratikriyAM / 4 tena hi caMdanalalATikAM racayAmi / 5 sakhi svayamiva zIrSavedanaiSagozIrSalepaH / 6 bhartRdArike etAM visataMtudukUlavAsinIM mRNAlAbharaNadhAriNIM dattacaMdanacarcakyAM kesarakRtasthAsakAM mAlatImAlAdhAriNImAmuktamallikAmukulabhArI navamAlikA mAlikA mekhalAM caMdrakAMtaputrikAmAliMgaMtI saMtApaM urddhatu / 7 halA suSThu bhaNitaM / 8 sakhi caMdrakAMtaputrike kiM mattopi adhikatara tvayi nirdayo manmathahatakaH yena tvamapi evaM nAma parikRtaziziropacArA etAdRza -saMtApamudvahasi / 9 bhartRdArike ziziroSacAraH khalu na te ziziropacAraH manye ziziropacAramocanamevedAnIM ziziropacAra iti /
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ maithilIkalyANe sItA--haje kiM karemi savvadovalaggaM maaNasarAsaro saradhi via khu me AdA kusumaauhss| vinItA--ko' aNNo eso AdA sarahi evva ( ityokte) sItA-( saharSa ) kahi kahiM ajjautto / vinItA--bhaMTTadArie evaM khu ahaM vattukAmo ko aNNo eso AdA sarahi evva de aauNkhnnimggpupphaauhvaannshssotti| sItA--haMta kudo me tArisA bhAadeA jeNa dANiM ajjautto saraM Aadua acchINaM me UsavaM dei / vinItA-bhaTTidArie mA khu taha saMtappia avassaM kha piasahi kalAvaI Na de aNNahA bhaNAi ttA ettha paviTTha eva jANihi bhaTTiNiA vaido muhutta pddivaalem| (tataH pravizati rAmo vidUSakazca ) rAmaH taptavyomA tapanakiraNaiH vAsarastu prakAmaM saMtApAnAM bhavatu viSayo duHsahAnAmamISAm / saH syAttasyAM nizi ca zazino jyotsnayA zItalAyAM citraM jAto dviguNitaguNo haMta saMtApa eSaH // 1 // 1haje kiM karomi sarvatovalanaM madanazarAsAraH zaradhiriva khalu me AtmA kusumAyudhasya / 2 ko'nyaH eSa AtmA zaradhireva / 3 kasmin kasmin AryaputraH / 4 bhartRdArike evaM khalvahaM vaktukAmA konya eSa AtmA zaradhireva te ApukhanimamapuSpAyudhabANasahasra iti / 5 haMta kuto me tAdazAni bhAgadheyAni yenedAnImAryaputraH svayamAgatya akSNorme utsavaM dadAti / 6 bhartRdArike mA khalu tathA saMtapya avazyaM khalu priyasakhikalAvatI na te'nyathA bhaNati tasmAdatra praviSTa eva jAnIhi mahinyA vadito muhUrta pratipAlayAmaH /
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ cturtho'ngkH| vidUSakaH-bho' vaassa pekkha pekkha maaraddhaavijaarajjAhiseasalilappavAhassa via sohaggaM johnnaapuurss| rAmaH--(nirvarNya ) haMta zocanIyAH khalu virahiNaH / te hi prasarpatI jyotsnA madanavijayAraMbharabhasA pramardotthAM dhUliM kila viyati pazyati vidhuraaH| kimanyaM manyate malayagirivAMtAzca pavanAn . sakopaM pronmuktAnyamamahiSazUtkAramarutaH // 2 // vidUSakaH-assa kiM Na NivvApedi tuha hiaaM esA NIhAraviMdukomalA kaMThAvalaMviNI hAraladA / rAmaH-vayasya maivaM pazya / na so'yaM zItAMzurjaraThatapatapto ravirasau na caiSA jyotsnAyA zikhi suhRdsaavaatpshikhaa| na caite hArA yattaraNimaNimAlA sphuTamimA na cedaMgAnyevaM priyasakha tapeyuH kathamiva // 3 // vidUSakaH--hata kahaM eso vaDDedi saMdAvaM vaassassa vhmbNdhukumudinniibNdhuu| rAmaH-vayasya Adezaya mArga pramadavanasya / vidUSakaH-eMaM uttarado mAhavivaNaM esA a imassa dakkhiNado pupphavADiA jAva imANaM aMtareNa gacchamha tA ido piavaasso / (parikAmataH) 1 bho vayasya pazya pazya makaradhvajavijayarAjyAbhiSekasalilapravAhasyeva saubhAgyaM jotsnApUrasya / 2 vayasya kiM na nirvApayati tava hRdayaM eSA nIhAraviMdukomalA kaMThAvalaMbinI hAralatA / 3 haMta kathameSa vardhayate saMtApaM vayasyasya brhmbNdhukumudiniibNdhuH| 4 etaduttarato mAdhavIvanaM eSA cAsya dakSiNato puSpa vATikA yAvadanayoraMtareNa gacchAvaH tasmAditaH priyavayasyaH /
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 maithilIkalyANe __ rAmaH-( madanAvasthAM nATayan ) / niHzeSAnadya yUyaM pivata vinipataccaMdrapAdAMzcakorA he rAho vyAttavakraH sakalamapi gila tvaM sudhAsUtibim / vAtAnAcUSatainAnmalayajaphaNinazcaMdanAmodasAMdrAna gRhIta jyA dvirephA madhupRSitamucaH kausumAn kaambaannaan||4|| ( viciMtya ) alamanayA kevalamazodhitamUlayA bahirjalpalIlayA / tadidAnI manmathameva mUlamanuziSmaH / ( AkAze lakSyaM baddhA) manasija viSayAMstAMstvaM manasvipraNidhAn jahihi na hi guNaste teSu saMsarga essH| na caritamathavAho te'nyathA kartumarha bhavati ca madhupAnAM yadgaNaste guNAya // 5 // vidUSakaH--vaassa evaM pamadavaNapacchimaduvAraaM / rAmaH-yAvatpravizAvaH / (pravizataH) vidUSakaH--assa Nivvisehi eaM joNhApUrataraMgaM maM via suhasisiraparissaM paosANilaM / tAmisra eSa pavano virahijanotpAtapAMzuvRSTiriva / utphullakairavarajo dhUsaritassattvamapaharati // 6 // vidUSakaH--vaassa esA khu sA tamAlavIhiA / rAmaH--(nirvarNya ) vayasya pazya / 1 vayasya tatpramadavanapazcimadvAraM / 2 vayasya nirviza etaM jyotsnApUrataraMgaM mAmiva sukhizazirasparza pradoSAnilaM / 3 vayasya eSA khalu sA tamAlavIthikA /
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ cturtho'ngkH| pracchAyaramyAsu tamAlavAsayaSTiSvasau barhigaNaH zayAnaH / jyotsnAlavaiH pallavaraMdhradRSTa vibhAvyate mecakavarhabhAraH // 7 // vidUSakaH--(nirdizya ) assa eaM khu taM parUDhakAlakhaMbhatAraNaramaNijaM dhaaraaghreaduvaar| rAmaH--(nirvarNya saspRhaM) zItaH kapolArpaNadAnayogyacaMdrAtapasvacchadukUlavAsI priyorusAmyAdvidadAti raMbhA staMbho mamAsau pariraMbhavAMchAm // 8 // vidUSakaH--mA~ tuvaM uvamAmette ukkaMThehi uvameaM cea dANi lahasi / rAmaH--tathAstu / vidUSakaH--vaassa dakkha dAva johaNIsavaNNaM parisANumeaM caMdaaMtaNissaMdapAdaM / rAmaH-vayasya samyagupalakSitaM / tathAhi / caMdropalAnAM zucicaMdrakAMtA niryANadhArA gRhaharmyapRSTAt / niSyaMdadhArA sravatI praNAlyA surasravaMtIva himAcalAyAt // 9 // vidUSakaH-aho se siriaM / 1 vayasya etatkhalu tat prarUDhakadalistaMbhatoraNaramaNIyaM dhaaraagRhdvaarN| 2 mA tvamupamAmAtre utkaMThasva upameyamevedAnI labhase / 3 vayasya pazya tAvat jyotsnAsavaNe sparzAnumeyaM caMdrakAMtaniSyaMdapAdam / 4 aho asyAH svairya /
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 maithilIkalyANe rAmaH--vayasya yAvatpravizAvaH / vidUSakaH--Ido daav| (ubhau pravizataH) vidUSakaH- ( dRSTvA) assa esA khu attahodi sIdA viNIdAsahidA tumaM pddivaaledi| rAmaH-(vilokya nirvarNya ca ) / saMmanmathA matpratipAlanotsukA manorathAnAM kurute parAM dhRtim / viveSTayaMtI paritApitAM tanuM tanUdarIyaM tanute zucaM ca me // 10 // vidUSakaH-pivaassa ehi uvasappamma / rAmaH-vayasya mamedAnIM tava sakhyAH sItAyAH mAnnibaMdhanaM viviktasaMjalpaM zrotuM ca sakautukaM cetaH / vidUSakaH-teNe hi ettha evva muhuttaaM ciTemo / rAmaH-samyagAha bhavAn / ( umau tathA kurutaH) sItA-( sanirvedaM ) halo viNIde kiM imiNA aladdhaphalaNa pddivaalnnenn| vinItA-bhATTArie mA tuvaM soia jaha tuma mAhavivaNe samassA 1 itastAvat / 2 vayasya eSA khalu atrabhavatI sItA vinItAsahitA tvAM pratipAlayati / 3 priyavayasya ehi upasAvaH / 4 tena hi atraiva muhUrta tiSThAvaH / 5 halA vinIte kimanenAlabdhaphalena pratipAlanena / 6 martRdArike mA tvaM zocayitvA yathA tvaM mAdhavIvane samAzvasitA tatkAlasAnihitena bharnA rAmeNa tadAnImapi sa tvAM samAzvAsayiSyati /
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtho'GkaH : / sidA takkAlasaNihideNa bhaTTiNA rAmeNa taha dANiMvi so tumaM sama ssAsaissidi / sItA-ko vA adovi paraM samassAsaNakAlo / vinItA - ( AtmagataM ) jAMva bhaTTA Aacchedi dAva bhaTTidAriaM aNuUleNa kaliAvadeseNa viNUdemi ( prakAzaM ) bhaiTTidArie jAva mAhavivaNauttaMtaM abhiNaaMtIe kaMpi velaM adivAhemo / sItA - hailA sAhu bhaNiaM / vinItA - teNeMhi ahaM bhaTTA rAmro homi tumaM puNa bhaTTidAriA hohi / sItA - juttaM AcakkhiaM / vidUSakaH - kai pupphagaMdhiA pauttA / rAmaH- - vayasya nibhRtamavalokayAmaH / 75 vinItA - ( rAmabhUmikAM gRhItvA madanAvasthAmabhinIya ) aho maka -- raketanasya raNaraNikazAlitA / kusumavRSTirasau kusumeSunA kusumacApadhareNa nipAtitA vijayinaH punarasya nipAtitA kusumavRSTira bhUjjayazaMsinI // 11 // 1 ko vA atopi paraM samAzvAsanakAlaH / 2 yAvadbhatIgacchati tAvadbhartRdA rikAmanukUlana krIDApadezena vinodayAmi / 3 bhartRdArike yAvanmAdha vivanavRttAMtamAbhinayaMtyaH kAmapi veLAmativAhayAmaH / 4 halA sAdhu bhaNitaM / 5 tena hi ahaM bhartA rAmo bhavAmi tvaM punarbhartRdArikaiva bhava / 6 halA yuktamAravyAtaM / 7 kathaM puSpagaMdhikA pravRttA / 8 raNaprAcuryazAlitA /
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 maithilIkalyANe vidUSakaH-kehaM imAe kuMbhadAsIe jorio vaassassa siNiddhaM dhIro saro udAraM ca sattaM / rAmaH-saMgItakavidagdhA hi prAyo rAjakulaparicitA striyH| sItA--( AkAze ) helA viNIde avidiabhAve tassiM jaNe kaha Na lajjedi me ukkaMThA / kiM bhaNAsi mA saMtappia taMpi tumaM via ukkaMThaM taM cea dakkhississiti / / kRtakarAmaH-( AkAze ) vayasya gAAyaNa kiM bravISi kiyadvA tatkAlaH pratipAlayitavyaH yasminneSa saMtApaH zAmyati iti ( sasmitaM ) vayasya na durjAtaM brUyatAM / zaradutsuko na tRpyati kalahaMsaH zaradi viprakRSTAyAM sItArthinopi nanu me na dhRtistasyAmadRSTAyAM / / __ sItA-halA viNIde kiM bhaNNasi dakkha dAva eso khu purado bhaTTA rAmotti teNa hi kiyaTuM me cakkhU / ( dRSTvA ) amho ajjutto| kRtakarAmaH- ( AkAze ) vayasya kiM bravISi / idamatrAzcarya yadapahastitAkhilaziziropacArasya bhavatastatrabhavati zaiziryamApAdayatIti ( sanirvedaM tUSNImAste ) / sItA--( AkAze ) helA kiM bhaNAsi kiM dANiM tussasitti / kRtakarAmaH-( AkAze ) vayasya kiM bravISi apRSTenApi tvayA sItAM prajalpataH kutaH khalu pRSTenApi na sItAprasaMge dIyate pratyuktiArota ( sanivadaM ) kiM tayA / 1 kathamanayA kuMbhadAsyA corito vayasyasya snigdho dhairyaH svara udAraM ca sattvaM / 2 halA vinIte aviditabhAve tasmin jane kathaM na lajase me utkaMThA / kiM bhaNasi mA saMtapya tamapi tvamivotkaMThamAnameva drakSyasIti / 3 halA vinIte kiM bhaNasi pazya tAvat eSa khalu purataH bhartA rAma iti tena khalu kRtArtha me cakSuH / 4 aho AryaputraH / 5 halA kiM bhaNasi kimidAnIM tuSyasIti /
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtho'GkaH / 77 sItA-(zrutvA sakhedamiva ) haMta kiM tAe iti maM vihatthei / haje kiM dANi ettha thIyadi tA gacchamha ahava kahiM dANi mae gacchiadi / ( mohaM nATayati ) / kRtakarAmaH-( karNa datvA ) kathaM strIjanasamAzvAsazabdaH / * rAmaH-( sahasopasRtya saMjJayA vinItAM vinivArya ) priye samAzvasihi smaashvsihi| sItA-(samAzvAsya dRSTvA ca saharSa salajjaM cAtmagataM ) kehaM saraM cea paramatthado ajjautto / ( gaMtumicchati ) / rAmaH-( haste gRhItvA ) ayi mugdhe / kRtavyalIke pratikUlayA girA mayi tvayA koprsonubhaavitH| vikuMcitaM bhrUlatikaM tadIkSaNaM kSipa smarasyedamapazcimaM zaram // 12 // vinItA-(vilokya ) kehiM eaM vAlacaMdaNatarumUlAlavAlaparipUritavappaM vilaMghei caMdaaMtadavapUro jAva aNNado eaM pavadRmi / vidUSakaH-hodi sigdhaM saMviheaM khu taM jAva vAlAsoamUle pavaTTedavvaM ahaM pi de sahAo homi / (niSkrAMtA vinItA vidUSakazca ) sItA-kehaM piasahivi ekkAiNi maM pariccaia gaA / 1 haMta kiM tayeti mAM vihastayati / haMje kimidAnImatra sthIyate tasmAdgacchAvaH athavA kasminnidAnI gamyate / 2 kathaM svayameva paramArthataH aaryputrH| 3 kathametaM bAlacaMdanatarumUlAlavAlaparipUritavatraM vilaMghayati caMdrakAMtadravapUro yAvadanyato eta. pravartayAmi / 4 bhavati zIghraM savidheyaM khalu tadyAvadvAlAzokamUle pravartitavyamahamapi te sahAyo bhavAmi / 5 kathaM priyasakhI mAmekAkinI parityajya gtaa|
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ maithilIkalyANe rAmaH - nanvayamahaM te parijananirvizeSaH saMnihitaH / sItA - ( lajjAM nATayati, anyato gaMtumicchati ) rAmaH - haste gRhItvA nivArayan / cirasya kAlasya samAgate jane tavAdya viMboSThi samAgamotsuke / prasiddhayuktaM vinigUhanaM na te sunirdayaM caMDi kurUpagUhanam // 13 // sItA - ( avasthocitaM nATayati ) / rAmaH - ( AtmagataM ) asAdhAraNaramaNIyaM khalu navavadhUvihRtaM / tathAhi / sa kathamapi parirabdhA yAtyasau pazyato me mayi punaradharoSThaM pAtukAme prasahya / sakaruNamupalAlyaM nirdayaM cAzu peyaM prathayati mukhamaMtarvASpajihmAkulAkSam // 14 // vinItA vidUSakazca - ( satvaraM pravizyopasRtya ca ) AacchA ettha ekkA itthiA tA kiM kariDhuM / vinItA - bhaTTAM tumhehi ettha aMtaridehi hoivvaM / rAmaH - yathAha bhavatI / ( tathA tiSThataH ) ( pravizya ) ceTI - jedu bhaTTidAriA / sItA - sahi komu~die kudo Aacchasi / 1 Agacchati atraikA strI tasmAtkiM kriyatAm / 2 he bhartaH yuSmAbhiratrAtaritairbhavitavyaM / 3 jayatu bhartRdArikA / 4 sakhi kaumudike kuta Agacchasi /
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtho'GkaH / ceTI-bhaTTidArie evvaM khu bhaTTiNie vasahAe ahaM ANattA jaha hodi komudIe ko kAlo pamadavaNe vihAratthaM gaAe vacchAe sIdAe sIsiveaNatti a suaM mae pariaNAdo tA tumaM sigdhaM gadua taM ida ANehi tti tA jaha bhaTTiNi Na kilammai taha bhaTTidAriA sigdhaM gaMtavvaM / sItA-ha saMkaDe paDiamhi / vinItA-bhaTTidArie teNa hI sigdhaM gaMtavvaM / sItA-( AtmagataM ) haM aeNviNIdA khu viNIdA (prakAzaM ) jaM piaeNsahi bhnnaadi| ceTI-Ido ido bhttttidaariaa| (parikramya niSkAMtA sItA vinItA ceTI ca ) rAmaH-(sotkaMThaM) aho dussahatA priyAvirahasya / adya hi / acchinnapaMktizarasaMdhikRtAbhisaMdhi : puSpAyudhasya paritopi viniHpatati / yuMjatphalAni virahArtavipatphalAni kurvantyalaM sumanaso vimanaskatAM nH||15|| vidUSakaH-vaassa samAsaNNo diahAraMbho ajja khu vAruNidisaM vo 1 bhartRdArike evaM khalu bhahinyA vasudhayAhamAjJaptA yathA kaumudike kaH kAlaH pramadavana vihArAtheM gatAyAH sItAyA vatsAyAH zISevedanA iti ca zrutaM mayA parija. nAt tasmAttvaM zIghraM gatvA tAmita Anayeti tasmAdyathA bhahinI na klAmyati tathA bhartRdArikayA zIghraM gaMtavyaM / 2 ahaM saMkaTe patitAsmi / 3 bhartRdArike tena hi zIghra gaMtavyaM / 4 aho avinItA khalu viniitaa| 5 yat priyasakhI bhaNati / 6 ita ito bhartRdArikA / 7 vayasya samAsanno divasAraMbhaH adya khalu vAruNAdazamavalaMbamAnaH cakoravAraNAnAM dinakarI kRSNavarNo jyotsnA muMcan pazcimajalanidhivelAvihArarasika ivAlaMbate zItAMzuH /
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ maithilIkalyANe lavaMto caoravAraNANaM diarI kasaNavaNNAM johaNaM muMcaMto pazcimajalaNihibelAvihArarasio via volaMvijjai sIaMsu / rAmaH -- kathaM vibhAtaprAyA vibhAvarI / saMprati hi / 80 vibhAtavizleSitapatrabaMdhAna maMdaM vibhidannaraviMdakozAn / AvAti vAyurdivasotsukAnA -- mAzvAsanaH kokakuTuMbinInAm // 16 // vidUSakaH -- assa jAva vaaMpi gacchema / rAmaH - - yathA bhavAnAha ( parikrAman ) bhavata bhavata sarve nirvRtAzcakravAkA divasakarakarAyaistA nirastA tamisrAH / bhajata saha badhUbhiH svairasaMbhogayogyAn vikacadalakaraMDAnAzu tAn padmakhaMDAn // 17 // vidUSakaH - Ido piavaasso / ( niSkAMtI ) iti zrIgoviMdasvAminaH sUnunA hastimallena viracite maithilIkalyANanATake caturtho'GkaH // 4 // 1 vayasya yAvadvayamapi gacchAmaH / 2 itaH priyavayasyaH /
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ pNcmo'ngkH| paMcamo'GkaH // 5 // (tataH pravizati kaMcukI) kaMcukI--(parikramya AtmAnaM nirvarNya ca ) aho vArdhakaM nAma guNAya saMpadyate / ahaM hi vaiSamyadoSamavanau parihRtya yatnAdgacchan kramAdaviSame pathi sAvadhAnaH / daMDena cocitanidezanivezitena bibhrat sthitiM dharaNipAladhuraM dadhAmi // 1 // athavA kA vA tatra guNagRhyatA zlAghyA / tathAhi / racayati jarA vAcaM kaMThaM grahAdiva gadgadAM skhalati caraNadvaMdvaM mUrdhApyahaskhalataH khalu / galayati ca vayastaccAMgaM me vidhunvadiva svayaM calati palitaM pApmA prAgarjitaH phalitacchalAt // 2 // ( sasmitaM ) iyaM punarapahatA sma daurjityasarvasvA jaratkaMcukamAtradhAraNaM ca na kSamate taruNajanasaMmohinI jarApaNyAMganA / (nirvarNya ) AgulphalaMvAkulavAravANo vizliSTanirmoka ivAsmi bhogii| AzliSTasarvAMga ivAnvahaM hi suvigrahiNyA ca jarAgRhiNyA // 3 // ( viciMtya ) AstAM tAvadiyamasaMstutakathA AjJApitosmi mahArAjajanakena / yathA-Arya gurudatta yattannabhazcaraparipAlitaM divyadhanuryo hi nAma tadadhijyaM kuryAdadhibalastatastenaiva vIryazulkena tasmai vatsA sItA pradAtavyA / AhUtAzca tadarthameva sarvepi rAjaputrAH / tadidAnI madvacanAdamAtya.
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 maithilIkalyANe saMghaM brUhi / yathA adya khalu vatsAyAH sItAyAH pariNayanasamayaH adyaiva ca rAjJAM dhanurguNAropaNaparIkSaNaM / tatsajjIkriyatAM sabhAbhUmiH pravartyatAM ca rAjJAM sabhAbhUmisamAsAdanAya samudghoSaNA, niyojyatAM ca dhanurAnayanAya kiMkarAH / itthaM cAdizyatA bhavatApi punastatraiva nivartya vastuni vyApRtAtmanA bhavitavyamiti / anuSThitazca mayA svAmino nidezaH / adya hi yathAhaM saMpAditamaMgalakarmatayA gRhItapratikarmeva kArmukakarmaThakRtyAdezabhUmiH sabhAbhUmiH / tathAhi / ekAMtabaladraviNaM prasAdhitA sulabhayaiva notsekam / pratipAlayatIdAnIM bhUpAlasabhaM sbhaabhuumiH||4|| AnItaM ca nabhazcarArakSitaistAhavyaM dhanuH / adya hi / madhyapratiSThApitadIrghacApadaMDA sabhAbhUmirasau bibharti / aMtaH samujjUMbhitazeSabhoga-- bhImasya zobhAM bhujagAlayasya // 5 // (nepathye) bho bho prauDhabalAvalepagurutAkaMDUlavAhvagalA rAjAno nvyauvnogrmdiraasvaadprrohnmdaaH| vajrAvartamidaM dhanurvighaTayadvanaM balikSmAbhRto yuSmAnAhvayate balasya nikaSayAvAparIkSAkSamaH // 6 // kaMcukI-( karNa datvA ) iyamidAnIM rAjaputrAn samAjayituM nagarAdhyakSyairuddhoSaNA kriyate / ( parito'valokya ) / kecidbaddhamanorathA rathavarAnadhyAsitA bhUbhRtaH keciddikkarihastakarkazakarAH sevAkarIndrasthitAH / ArUDhAzcaturaMgAjatvarabalAH kecitturaMgottamA-- nAsIdati duraMtadurdhamamadA bhUyassabhAbhUmikAm // 7 //
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ pNcmo'ngkH| ahaM tu punaritthaM samarthaye / yasya syAdvAhurekopyacalaparivRDhaM maMdaraM dhartumIzo yasya bhrUkSepamAnaM kSipati jagadarikSatravitrAsadakSam / rAmeNAropyamANaM sabhayamiva dhanustena tatsyAdadhijya nocena syAdadhijyaM dhruvmshnsnmaanibhirvdymaanaiH||8|| (vilokya ) ko punarimau / anyonyamanyUnamanojJakAMtI saha prayAMtAviva pusspdNtau| iMdrapratIMdrAviva cAvatIrthoM netre iva dve jagatAM trayasya // 9 // (nirUpya ) / so'yaM rAmaH samAsannaH sItodvAho rghuudvhH| so'yaM pratinidhiH kAMtyA lakSmaNaH zazalakSaNaH // 10 // yAvadidAnImitastAvadahaM mahArAjAya nirvartitaM niyoga nivedayAmi / (parikramya niSkrAMtaH) zuddhaviSkaMbhaH (tataH pravizati rAmo lakSmaNazca ) rAmaH-(sautsukyamAtmagataM ) aho priyA hi nAma janasya saMmohinI vidyA / mama hi| tadviMbAdharapAnamIpsitamukhaM gAtraM tadAzleSaNaM zrotre tadvacanazrutau vyasanite netre tadAlokane /
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ maithilIkalyANe ghrANaM tadvadanAraviMdasarasA modAya cotkaMThate paMcAkSavyasanAya paMca hi zarAHpaMceSuNA svIkRtAH // 11 // (prakAzaM ) vatsa lakSmaNa / lakSmaNaH-AjJApayatvAryaH / rAmaH anayarUpAmapi yassatAM naye dhanurguNAropaNamAtrazulkatAm / rajatRNena kSitibhRtsu kausubhaM vimuhya vikretumanA dhruve dhruvam // 12 // lakSmaNaH-Arya tvAM pratyetadevaM pratibhAti / kutaH / avaluptabhujaMgalokanAthapriyakAMtAstanapatrabhaMgakAMteH / garuDasya garodgarAdrIyAn vada valmIkabhavaH kiyAn phaNiH syAt // 13 // rAmaH-vatsa kIdRzaM vA taddhanuH / lakSmaNaH-Arya ttkhlu| nbhshcrbhujaavlephluNtthnaatskrN| balasya tulane tulA tulitabhUbhRto bhUbhRtaH / nizamya tadidaM dhanussuvahavo nivRttA nRpA vizaMti madakarkazAH katipaye sabhAbhUmikAm // 14 // rAmaH--vatsa Adezaya mArga sabhAbhUmikAyAH / lakSmaNaH-Arya ita itH| (ubhau parikrAmataH) lakSmaNaH-(puro vilokya sahAsaM) aho maugdhyamamISAM kSatrabaMdhUnAm / kutH|
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ pNcmo'ngkH| zaileMdrapratipaMthibAhuzikhare paMthAnamasmadgirAmulaMdhyaiva bahiHsthite balavatAmArye ca dhurye sthite| prAptAH kartumadhijyamadya tadamI cApaM varAkA nRpAH ke vA vAraNakuMbhapIThadalane siMhAvRte'nye mRgaaH||15|| rAmaH--(puro vilokya ) kathaM rathyAMtareSu nirucchAso janasaMmadaH / necchA dhauritamadhyasAdiniyatairvAnAyukairlabhyate nIyaMte vizikhAMtareSu kariNastiryamukhA yntRbhiH| sUtaissaMhRtarazmibhirniyamitA nispaMdanAH syaMdanAH zastrANyUrdhvamukhAni vibhrati bhaTA gaMtuM kRtkhitaaH||16|| lakSmaNaH--(puro nirdizya ) ayamasau sabhAbhUmiH / rAmaH-pravizAgrataH / lakSmaNaH-yadAjJApayati AryaH / (ubhau pravizataH) lakSmaNaH--( nirvarNya ) / uddhRtAM paTavAsacUrNasaraNI niSThayUtaratnaprabhAM vyatyAsAhitazakacApavibhavAmAkRSTabhaMgAvalIm / bibhratsaMprati lakSyate svayamapi vyaktaM sabhAmaMDapaH saMraMbhavyasanIva kiMcana dhanuyAropaNADaMbare // 17 // ( hastena nirdizya ) Arya parikalpitapUrvo'yaM yathocitamaMcaH yAvadalaMkriyatAm / rAmaH-yathAha vatsaH / ( upavizya ) vatsa upavizyatAm / lakSmaNaH--yathAjJApatyAryaH / ( upavizati ) raamH--(aatmgtN)| vapurdUre vAcAmidamayamanodaramaNirna mUlyaM trailokyaM ka ca mama mudhotkaMThitamiti /
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 maithilIkalyANe mayi prAk preyasyAH praNayaghaTanopAyakRpaNe kRpAluH prAptosau sapadi dhanurAropaNapaNaH // 18 // atazca pANau kRtAmeva manye videharAjAtmajAM / yena me zithilA mithilAdhipAtmajAyAM praNayAlAbhajaDA manorathAH prAk / adhunA tu vizRMkhalaM pravRttAzyutayaMtrA ghaTitA rathA yathaiva // 19 // AzleSyaiva bhujadvayena dayitAmutsaMgaraMgaM balAdAropyaiva samarpya tatkaratalaM datvaiva zaityaM dRzIH / AghrAyaiva kucAtkucaM gataghaNaM pItvaiva vibAdharaM saMpUryaiva manorathAMzca zatazaH socchvAsamasmanmanaH // 20 // (prakAzaM ) vatsa lakSmaNa kimatra dhanurguNAropaNAya rAjanyakaiH prtipaalyte| lakSmaNaH-Arya prekSakAgamanaM / rAmaH-kosau prekSakaH / lakSmaNaH-Arya mithilezvaraH / (pravizya paTAkSepeNa ) vidUSakaH-jaidu piavaasso / rAmaH-kutaH khalu bhavAniyatI velAM cirAyitaH / vidUSakaH-kiM avaraM saMjhovAsaNappasaMgeNa / rAmaH-( sasmitaM ) jAne tAdRzI hi bhavato niyAmAnuSThAnacucuMtA / vidUSakaH-jaIM jANAsi kudo maM pucchasi / rAmaH-tiSThatvetat / kuto bhavAn kupitabhujaMgocchrAsaghargharAnAyAminastaraMgitopavItasUtrAnnirmucati zramazaMsino nizvAsAn / 1 jayatu priyavayasyaH / 2kimaparaM saMdhyopAsanaprasaMgena / 3 yadi jAnAsi kutaH pacchasi /
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ pNcmo'ngkH| 87 vidUSakaH-veassa ahaM khu ettha evva AAcchaMtaM mahArAajaNaaM dakkhia asaMvAdeNa pavisiduM tariaM aahiddio| rAmaH-kimAgacchati videhezvaraH / vidUSakaH-oma / lakSmaNaH-(puro nirdizya ) Arya eSa videhezvaraH / yosau utsAraNAsaMbhramasattvareNa pariSkRtaH kacukinAM gaNena / AyAti gaMdhadvipakhelagAmI sabhAM hariH zailaguhAM yathaiva // 21 // rAmaH-( dRSTvA AtmagataM ) / himavAniva gaMgAyA lakSayA iva pyonidhiH| sa eSa khalu sItAyAH janako janako nRpaH // 22 // . (tataH pravizati janakaH kaMcukI ca ) kaMcukI--ita ito mahArAjaH / (ubhau parikrAmataH) dUrAdambaracAribhiH parihRtaM yadvIryazauNDairdhanumartyaH kartumadhijyamadya tadidaM ko vA kSamaH syAditi / diSTayA jyAmadhiropayeddhanuSi yastasmai mahAvAhave dAtavyA duhitetyanena ca manaH kliSTaM ca hRSTaM ca naH // 23 // iyaM ca me samarthanA / dhanvipravIrAnavadhIrya sarvAnAnamrabhAvaM ca na jAtu yaati| . kvedaM dhanustakva ca vajrakAMDaM zAGga pinAkaM ca dhanuSkathA nu // 24 // 1 vayasyAhaM khalu atraivAgacchaMtaM mahArAjajanakaM dRSTvA asaMvAdena pravezituM tvarita. mAhiMDitaH / 1 om /
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 maithilIkalyANe kaMcukI-etadbhadrAsanaM / yAvadalaMkarotu mahArAjaH / janakaH-( upavizya ) Arya gurudatta kA vAtra saMprati nirvatyazcaiSa cApAdhijyakaraNAya pratipAlayati kSmAbhujo bhujasAradraviNAnidaM dhanuH / kaMcukI-adhunA pratipAlayaMtyamI nRpasiMhA api bhartRdArikAM / janakaH-Arya gurudatta tena hi samAnIyatAmihaiva vatsA sItA / kaMcukI-yathAjJApayati mahArAjaH / (nisskraaNtH)| vidUSakaH-( janAMtikaM ) vaMassa ido ebba Aamissidi tattahodI dANiM saphalo amhANaM paaMto jeNa louttaraparakkammavihavassa attahodo Na kiMpi telokke dukkaraM NAma kiM puNa ettiamettaM cAvAdhijjIkaraNaM kammaM / ( tataH pravizati sItA vinItA kaMcukI ca) kaMcukI-ita ito bhartRdArikA / sItA-(parikAmaMtI janAMtikaM ) hameM viNIde kiM saccaM ajjautto tahiM Aacchai / vinItA-( janAMtikaM ) so dAva aNNUNasahaatAruNNavikkamo aggado pavisaI aNNo puNa Aacchedi vA Na vA / sItA-haMje avi NAma ahmANaM maNoraho saphalo bhave / vinItA-bhaTTidArie kiM tuvaM sAhAraNamaNussamajjhIe lahUkaresi bhaTTiNaMpi rAmaM / so khu savvahA mANusarUpamettadhAri devotti samatthehi tA Na khu tassa epi cAvajIvAropaNaM vikkamasilAhAe pajjatti / 1 vayasya ita evAgamiSyati tatrabhavatIdAnI khalu saphalosmAkaM prayatnaH yena lokottaraparAkramavibhavasyAtrabhavataH na kimapi trailokye duSkaraM nAma kiM punaH etAvanmAtraM cApAdhijyakaraNaM karma / 2 haje vinIte kiM satyamAryaputrastasminnAgacchati / 3 sa tAvadanyUnasahajatAruNyavikramo'grataH pravizati anyaH punarAgacchati vA na vA ? / 4 haje api nAmAsmAkaM manorathaH saphalo bhavet / 5 bhartRdArike kiM tvaM sAdhA. raNamanuSyamadhye laghUkaroSi bharimapi rAmaM / sa khalu sarvathA manuSyarUpamAtradhArI deva iti samarthayasva tasmAnna khalu tasyaitadapi cApajIvAropaNaM vikramazlAghAyAH pryaaptiH|
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ pNcmo'ngkH| vidUSakaH- ( dRSTvA janAMtikaM ) vassa esA khu atthodii| rAmaH-( dRSTvA aatmgtN.)| asyA madanadhanurdhyA guMjitamiva hNskhelgmnaayaaH| maMjarisiMjittamidaM gADhotkaMThaM manaH kurute // 25 // itthaM manAtprekSya / ananyatulyojjvalarUpayAnayA kRtA tulAkoTirasotkRteH padam / iti sphuTaM ghoSayituM tu budhyate nije tulAkoTirasau padadvaye // 26 // vinItA--( rAmaM dRSTvA janAntikaM ) bhaiTTidArie eso khu bhaTTA rAmo / sItA--(saharSa Atmani) kaha Aado evva / kuMcukI-eSa mahArAjaH yAvadupasarpatu bhartRdArikA / sItA-(upasarpati) janakaH--vatse ihopavizyatAM / (sItA vinItA ca yathocitamupavizataH ) janaka-Arya gurudatta cApAdhijyakaraNAya bhUmipAlamukhyAnAvedaya / kaMcukI-yathAjJApayati mahArAjaH ( hastamutkSipya) samAyAtA yUyaM kSitipatisutA vikramadhanA dhnurjaagrccecchennRpvrbhujairjityvidhye| sthitaH prekSApekSaH pariSadi mahArAjajanako balakayyA prAptA svayamapi videhezvarasutA // 27 // . tdidaaniiN| 1 vayasya eSA khalu atrabhavatI / 2 bhartRdArike eSa khalu bhartA rAmaH / 3 kathamAgata eva /
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90 bhaithilIkalyANe yasya smRtvApi sadyazcakitavigalitaiH khecarAgresarANAM zrAMtaM kAMtAkapole likhitumapi karaissatrapaM patrabhaMgAn / tasminnAropya jIvAM dhanuSi nRpatayazcApavidyAbhiyuktA lokAMtaM lokakAMtaM nijamapi ca yazaH svairamAropayaMtu // 28 // lakSmaNaH- ( puro vilokya ) aye kasyacidvAhuzAlitA nRpazArdUlasya / tathAhi / AropyAgraprakoSTAtkaTakamazithilaM gADhamAbaddhakakSo madhye cArApya jAnu kSitimapi caraNenApareNAdhitiSThan / Aropya jyAM nivRttaH kathamapi vikaTaM cApadaMDasya koTe sauvAcyaHprakRtyA ka iva hi viguNaH syaadgunnaadhaannmrH||29|| janakaH- (nirvarNya ) aho nu khalvasya dhanuSkasthemA / tathAhi / guNavyayAzrayA vRttigauNeti vigaNayyatAm / stheyasA dhanuSA vRttiranyadbhUtaiva vartate // 30 // lakSmaNaH-Arya pazya pazya / / kazcitpApya nirudyamo dhanuridaM dRSTvA paro nispRhaH spRSTvAnyonyavRtpatadAni katicidvinyasya kopi sthitH| uddhRtyApyamucatsahaivai galatA mAnena mAnItaraH protthAyaiva paraH sthito nRpapazu votthitaH kazcana // 31 // vidUSakaH--vaassa kiM avaraM savvahA tui sajje cea eaM sajjaM hoi dhaNu / lakSmaNaH-Arya kimaparaM vilaMbyate / yAvadidAnIM / Aropya maurvImavaropya rUDhAn mAnagRhAnmAnavatAM nRpANAm / 1 vayasya kimaparaM sarvathA tvayi sajje eva etat sajyaM bhavati dhanuH /
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ pNcmo'ngkH| samaM zirobhirnamayatvamISAM kodaNDakANDaM puruSaprakAMDaH // 32 // rAmaH-yadAha vatsaH (utthAyopasRtya ca dhanurudyamya aatmgtN)| namayati yadanaMgaH kausumI cApayaSTiM namayati ca yadeSA bhrUdhanuH pakSmalAkSI tadubhayamapi diSTayA dRSTasAphalyameta samayati mayi kAmaM cApamAropitajyam // 33 // (jyAmAropya dhanurnamayati ) / sarve-Azcarya Azcaryam / sItA-(saharSamAtmagataM ) saMpuNNA me mnnorhaa| vinItA-( janAMtikaM ) bhaTTidArie diTuiA vaDDema / lakSmaNaH--Arya sthIyatAM muhUrtamanenaiva vibhrameNa / nirnimeSamimAM zobhAM vilocanavilobhanIm / paryaMtasvairamAryasya prekSakAssaMtu nirvRtAH // 34 // janakaH adhunA dhanurbhujavatAM bhujasAraglAnizaMsimaMDalitam / vahati parivezakAMti kAMtyA zItAMzuriva rAmaH // 35 // rAmaH- ( jyAmAkarSe dhanubhanakti AkAze puSpavRSTiH kriyate ) vidUSakaH-( sasaMbhramaM ) kiM eMaM (dRSTvA ) kahaM bhaggaM dhaNu vaasseNa / sarve-Azcaryam / sItA-( sasaMbhramaM janAMtikaM ) helA kiM eaN| vinItA-bhaTTadArie bhaggaM khu dhaNu bhaTTiNA / 1 saMpUrNA me manorathAH / 2 bhartRdArike diSTyA vardAmahe / 3 kimetat / 4 kathaM bhagnaM dhanurvayasyena / 5 halA kimatet / 6 bhartRdArike bhagnaM khalu dhanurbhA /
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 maithilIkalyANe sItA-amho louttarakosalo uttarakosalesaro / lakSmaNaH-aho zrutipathonmAdI nirghAtanirghoSagaMbhIro vihvalitaharidgahvaro dhanubhaMgaghoSaH / divyAnAM bhayapUrNamAnazirasAM no sAdhukAradhvaniH niryAtyAnanato hanuSkakaruNaM saMtADitAnAmiva / nAdyApi prabhavaMti mUrchitadhiyaH puSpANi te varSituM teSAM trAsavidhUniteSu galitaM hasteSu puSpaiH svayam // 36 // janakaH-- dignAgA dRDhamIlitekSaNapuTAH zuSyanmadAMbhAplavA vismRtyeva ca karNatAlanamapi trAsAnmuhUrta sthitAH / pratyAzvasya ca karNapallavayugaM saMtADayaMtaH punaH manye zrotumanIzvarAH kaTumimaM protsArayati dhvnim||37|| Arya gurudatta pravartyatAM sItApariNayanotsava iti madvacanAnniyujyatAM prakRtiH / kaMcukI-yathAjJApayati mahArAjaH / (praNamya niSkrAMtaH) / (nepathye kalakalAnaMtaraM ) sajjAste samarAya yuddharasikAH sannaddhasainyA nRpA yeSAM cApavadeva saMgarakathA pANigRhA paadukaiH| kiM bhUyopi vikasthitairlaghutarairaikSvAku zaknoSi ce sItAyAH pravaro varo bhavaraNaM kRtvA ca jitvA ca nH||38|| sItA--( zrutvA sabhayamapavArya ) halo kiM eaM / vinItA-( janAMtikaM) muMddhe mA haahi jAriso tesaM dhaNuguNAropaNasaMraMbho tArisaM cea Aho purisiAmettaM eaMpi a samarasoDiraM jANa / 1 aho lokottarakauzalaH kaushleshvrH| 2 halA kimetat / 3 mugdhe mA bibhehi yAdRzasteSAM dhanurAropaNasaMraMbhaH tAdRzamevAho puruSikyamAnaM etadapi ca samarazauDiye jaaniihi|
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcamo'GkaH / 93 rAmaH ( zrutvA sakopaM ) / zrutaM zravaNayoH priyaM kimaparaM mayA sthIyate priyA vasatu vakSasi svayamasau sItA mama / madastrahalakarSaNopajanitAM ca sItAmamI nRpAstvaritamIpsitAM yudhi vahaMtu vakSaHsthalaiH // 39 // iti saMrabhate / lakSmaNaH - alamalaM saMraMbheNa namayati dhanustaccaivArye bhayakSubhitaM jaganamayAsa yadi bhracApaM tvaM ruSA vivazIkRtaH / na kulagirayo na trailokyaM na cAmbudhayaH kSaNAtsakulavidhutaH kopastasmAtprasIda vidhUyatAm // 40 // kiM cAnyat / na caite kSudrAH kSatriyA zado bhavataH kopasya paryAptAH / pazya / kakSAkakSaM vivibhuM zazazizumazanairaplutaM viplutAkSaM kiM dRSTvA ta haMtuM kaluSayati mudhA mAnasaM rAjasiMhaH / yasya krodhAMdhagaMdhadviradaradanadvaMdvakaMdAMtarAla - sthAlI nirmuktamuktAphalazakalazilAdaMturA daMtapaMktiH // 41 // janakaH - ( sasmitaM ) / yaiH spRSTuM ca na ca kSame nRpasakhaizcApaM nivRttaM tadA jIvAropaNacApalA nRpatibhirvailakSyalakSIkRtaiH / te yUyaM ka ivAdhunA yudhi paraM rAmeNa baddhaH krudhA yuSmAsveva miSatsu yena ca dhanurbhugnaM ca bhagnaM ca tat // 42 // kiMca / upAlaMbhabhUmizca bhavatAmayamAraMbhaH / kutaH / parjanyaM prati garjatAM madanadasrotomucAM daMtinAM saMgharSeNa mudhaiva yatkila muhuH prAgarjitaM garjitam /
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 maithilIkalyANe tatika kartumalaM balAdgajaripau daMtApitAMghridvaye mastiSkAharaNAya mastakataTaM svacchaMdamucchidati // 43 // [ AkAze) zlAghAbhUmerbalasya kSapitaripubalaM pazyatAsyAnubhAvaM sthairyArUDhA hi saptakSitidharapatayazcASTamazcaiSa rAmaH / pazyaMti jJAnanetrA yadanaghamRSayazcAttacAritraniSThAH kaivalyaM prAptukAmA hitamiha tadihAmutra ca brhmdRssttm||44|| lakSmaNo janakazca--(zrutvA) kathamasau caramadehadhArI puruSottamaH / (sarve praNamaMti ) lakSmaNaH-Arya pazya pazya / zrutvA jagadvismayanIyakIrteH kIti surendraistava kIrtyamAnAm / bhattayA bhavaMtaM paritaH stuvaMto namaMti baddhAMjalayo nareMdrAH // 45 // janakaH-bhaMgArastAvat / vinItA-(utthAya nATyenAdAya) Ido saNNihido rannbhiNgaaro| ( upanayati) janakaH-( utthAya nATyena gRhItvA rAmamupasRtya ] bhadre vinIte bhadrAM sItAmihaivAnaya / vinItA--jaM mahArAo ANavedi / (tathAkaroti ) janakaH uauM pAlayituM guvauM saratnAkaramekhalAm / rAma prabhavate dattA sItAsau bhavate mayA // 46 // 1 itaH sannihito ratna gaarH| 2 yanmahArAja AjJApayati /
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcamo'GkaH / 95 rAmasya haste dhArAmAvarjayati / vidUSakaH-[ saharSa ] sohaNaM sohaNaM / rAmaH-(AtmagataM ) saMpUrNA me manorathAH / sItA--(AtmagataM ) kiatthaM me jamma / (nepatthe vaitAliko ) vaitAlikau--aho nu khalu bho sItApariNayanotsavasya varA lkssmiiH| prathamaH jagadatitarAM kIrNaiH piSTAtakairanuraMjitaM marudapi kRto yaMtronmuktarjalaiH sukhshiitlH| samabhilaSitAnarthAnete samAdadate'rthino na kRpaNakathA kvApi prAptAvakAzamihotsave // 47 // dvitIyaH jegati kRtinI sItA zlAghyA bhRzaM kulayoSitA raghupatirabhUdyasyA lokottaraH sadRzaH ptiH| kimakRta tapastasyA mAtA badhUvaramIkSituM taditi ca mudA paurastrINAM bhavaMti mithaH kathAH // 48 // janakaH-mahAbhAga kiM te bhUyaH priyamupaharAmi / rAmaH~tvayA bAMdhavamasmAbhilabdhamadha sudurlabham / bhUpeMdra priyamasmAkamAzAsyaM kimataH param // 49 // tathApyetadbhavatu / zrotuM mAM samupAzritaM sukRtinaH svIkurvatAM darzanaM jJAnaM vyApriyatAM satAmavihitaM jJeyeSu sarveSvapi / 1 zobhanaM zobhanaM / 2 kRtArtha me jnm|
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ maithilIkalyANe sAdhUnAM samatAbalaM vibhavatAvRttaM nivRttAkSayaM sUktissajjatazaMsanaikazaraNA stheyAtkavInAM ciram // 50 // janakaH-evamastu / ( niSkrAMtAH sarve ) / iti zrI goviMdasvAminaH sUnunA hastimallena viracite maithilIkalyANanAmanATake paMcamo'GkaH // 5 // graMthakartuH prazastiH / kRtiriyamabhiyuktaiH svairamAsvAdanIyA samaparamapi svaavrtnessvaadhaanaa| virjitadhiSaNabuddherhastimallasya dikSu prathitavimalakIrteH sUktiratnAkarasya // 1 // etannATakaratnamuttamaguNaM vibhrAjate maithilI-- . kalyANaM bhRzamadvitIyamapi satteSu dvitIyaM matam / sarvatra prathitAH prabaMdhamaNayaH zrIsUktiranAkaraprakhyAtAparanAmadheyamahataH zrIhastimallasya ye||2|| iti prazastiH / ra samAptamidaM nATakam /