Descriptive Catalogue of Sanskrit Manuscripts Asiatic Society Vol 08 Part 01

Author(s): Hariprasad Shastri, Chintahran Chakravarti
Publisher: Asiatic Society
Catalog link: https://jainqq.org/explore/020274/1

Page #1

अभ्या
DESCRIPTIVE CATALOGUL R-as OF THE
R.2L
rit SANSKRIT MANUSCRIPTS
IN THE COLLECTIONS
OF
THE ROYAL ASIATIC SOCIETY OF BENGAL
BY
MAHĀMAHOPĀDHYAYA HARAPRASĀDA SHASTRI,
C.I.E., M.A., D.LITT., F.A.S.B.
REVISED AND EDITED BY CHINTAHARAN CHAKRAVARTI, M.A.
e var 'paren
'spe
3
VOLUME VIII, PART I TANTRA MANUSCRIPTS
ons
itior
PRINTED AT THE BAPTIST MISSION PR can: PUBLISHED BY THE ROYAL ASIATIC SOCIETY OF
IEET
CALCUTTA
1939
Price Rs. 8-12-0.

Page #2

ICES OF SANSKRIT MANUSCRIPTS BY THE ROYA' ASIATIC SOCIETY OF BENO
first Series. Vols. I-IX. By R. L. MITRA and ols. X-XI. By MM. H. P. SHASTRI. 1876-1895.
4. I] (No. 1) (1871), pp. 10--108=118
... Price Rs. 2/8/(No. 2) (1870), „ 4. +96=100
1/4/(No. 3) (1871), , 16+134=150
2/8/ Jol. II, Pt. 1 (No. 4) (1872), pp. 4+96=100
1/41 Pt. 2 (No. 5) (1872), ,, 4+96=100 ..
1/4/Pt. 3 (No. 6) (1873), , 4+96=100 ..
1/4/Pt. 4 (No. 7) (1874), 4+12+114=130 and 4 plates
2/8/Vol. III, Pt. 1 (No. 8) (1874), ,, 4+96=100 and 1 plate.
2/8/Pt. 2 (No. 9) (1875), ,, 2+80+32-114 and 2 plates
2/8/Pt. 3 (No. 10) (1876),,, 4+96=100
1/4/Pt. 4 (No. 11) (1876), ,, 94+4 +12=110 and 10 plates
3/12/Vol. IV, Pt. 1 (No. 12) (1877), ,, 96 +8=104
1/4/Pt. 2 (No. 13) (1878),,, 224 +16=240 ......
3/12/Vol. V, Pt. 1 (No. 14) (1879), ,, 152 +8=160 ..............
2/8/Pt. 2 (No. 15) (1880), ,, 318+16+32=366 and 5 plates
6/4/Vol. VI, Pt. 1 (No. 16) (1881), ,, 6+-152158 and 1 plate ..
2/8/,, Pt. 2 (No. 17) (1882), , 164+14+12=190
2/8/Vol. VII, Pt. 1 (No. 18) (1883), ,, 8+154 162 ...
2/8/Pt. 2 (No. 19) (1884), , 168 +16=184
2/8/Vol. VII, P.1 (No. 20) (1885), 0, 8+100=168
2/8/Pt. 2 (No. 21) (1886), ,, 176 +18=194
2/8/01. IX Pt. 1 (No. 22) (1887), , 10+160-170
2/8/t. 2 (No. 23) (1888), ,, 16+14+28+156=214
3/12/.1 (No. 24) (1890), ,, 6+120-126 ...
2/8/t. 2 (No. 25) (1892), , 8+16+248=272 .......
3/12/(No. 26) (1895), , 20+72+24+138+6 = 260..
3/121
s. Vols. I-IV. By MM. H. P. SHASTRI.
1898-1911.
. 27) (1898), pp. 160 .... . 28) (1898), , 160 .......... 29) (1900), 40+112152 30) (1898), ,, 160 ....... 1) (1904), 22+78100 ... %) (1904), , 160 ... ) (1907), , 26+14+94=134
(1911), „ 36+12+264=312
Price Rs. 2/8/
2/8/2/8/2/8/1/4/2/872/8/51
..

Page #3

PREFACE
The prua ration of the Descriptive Catalogue of the Sanskrit Manuscripts in the collection of the Royal Asiatic Society of Bengal was undertakei, by the late Mahāmahopādhyāya Haraprasāda Shāstrī, M.A., D.Lit., C.I.E., F.A.S.B., in a series of fifteen volumes of which the first six dealing with the Buddhist MSS., Veda, Smrti, History and Geography, Purāņa and Vyākarana, appeared during his lifetime. The seventh volume describing the Kāvya MSS. was published in 1934 three years after his death, of which the complete MS. was prepared and almost wholly seen by him through the press. The late Mahāmahopādhyāya left in addition the entire MSS. of the remaining eight volumes of the Catalogue which he divided into the following groups, namely, Tantra, Philosophy, Jyotiņa, Jaina, Vernacular, Vaidyaka, Miscellaneous, Addenda and Supplement.
The materials left by the Mahāmahopādhyāya Shāstri were complete and systematically arranged in the form of slips, TL required however ti he checked and verified with the vaj manuscripts described—a task which the late Mahāmahopārting could not finish, as it was his habit to defer the verificare the last and then embody the necessary corrections in a proofs. This work of verification was entrusted to Prof. C'..n Chakravarti, M.A., in 1933 by the Council of the R.A.S.B. thoroughly checked the materials and made corrections necessary. Prof. Chakravarti has made some additio omitted portions which he considered unnecessary ani' He is also responsible for seeing the entire proof press. In the work of verification and correction hi assisted by Pandit Aghorenath Bhattacharyya, th in charge of the Society's Sanskrit Manuscripts.
The present Part deals with 648 MSS. on T sprint it was the idea of the late Mahāmahopādhyāya to: to the entire collection of manuscripts on Ta SHETI

Page #4

(
ii
)
little over one thousand, and the Society planned its publication accordingly. But unfortunately the period of quiescence that intervened and held up the publications of the Society during the last few years prevented the issuing of any further Volume of the Descriptive Catalogue after the appearance of the last Volume in 1934. It has been thought desirable therefore - that instead of waiting for another year for the completion of the entire work on the Tantras, the Volume might be issued in two Parts--Part I describing 648 MSS. and numbering 608 pages, and Part II dealing with the rest of some 500 MSS. and of approximately the same size.
The Part I which is now issued deals with the following subjer :
(1) Original Tantras (Nos. 5804-6165). (2) Digests:
A. Comprehensive and general works (Nos. 6166--6298). B. Works dealing with particular deities:
I. Śakti (Nos. 6299-6451) 31,1 The work on Part II of the Volume is making satisfactory
press through the press and it is hoped to issue it in about a r's time. This Part will be divided into four sections and will ctively deal with :
II. Rituals of different aspects of Siva, Vişnu,
Kārtavīrya, Gaņeśa, Guru and Parama
hamsa ; C. Works on particular rites like initiation, purascarana,
homa, mudrā, yantra, blackrites and other mis
cellaneous rites ; Works on Tantric yoga ; and Works on stotra and kavacas; besides an introduction
calling attention to the salient features of the MSS. described, a List of Contents, Abbreviations based
on the principles adopted in the Catalogus Cata1. 27ogorum, Addenda and Corrigenda and an Index to
29; e entire Volume. 30) (1
28.

Page #5

(
iii
)
The Socit ty is thankful to Dr. Baini Prashad, D.Sc., for taking keen inte 'est in the early publication of the work and to Dr. S. K. Chatterii D. Lit., the Philological Secretary, for advice. The Press Clerk Mr D K . Das, has been very helpful during the progress of the work through the press.
T. Messrs. P. Knight and N. A. Ellis of the Baptist Mission Press the s ociety is very grateful for giving all possible assistance in expeditir ig the printing of the work, and for their whole-hearted
•n, which has made it possible to issue this part of the co-opera Volume ithin the present year.
B. S. GUHA,
General Secretary, 15th December, 1939.
Royal Asiatic Society of Bengal.

Page #6

Page #7

DESCRIPTIVE CATALOGUE OF SANSKRIT
MANUSCRIPTS.
ASIATIC SOCIETY OF BENGAL.
VOLUME VIII.
TANTRAS.
I. ORIGINAL TANTRAS.
5804.
8329. कुजिकामतम् । Kubjikāmatam.
Substance, palm-leaf. 12x2 inches. Folia, 1-239 of which Folia Nos. 49, 56, 69, 72-84,86-104, 106-132, 134-187, 189-90, 192-229 are missing. Lines, 7 on a page. Extent in slokas, 1,700 approximately. Character, Later Gupta. Condition, old and dilapidated. Incomplete.
An account of the Kubjikāmata literature will be found in Nep. I, Preface, p. LXXVIII. A fairly good number of MSS of Kubjikāmata are noticed in Nep. I and Nep. II. The present MS is referred to in Rep. (1895–1900), p. 4. Beginning :--
ॐ खस्ति । ॐ नमः शिवायः। श्रीदेव्यै गुरुभ्यः। श्रीक्रमगणपतये नमः।
श्रीसंवर्तामण्डलान्ते क्रमपदनिहितानन्दशक्तिसुभौमा सृष्टिन्याये चतुष्कम् अकुलकुलगतं पञ्चकं चान्यषट्कः । चत्वारः पञ्चकोन्यं पुनरपि चतुरः घोतुशाज्ञभिषेक दिव्यौघौमूर्तिमध्ये सहखटरकला विन्दपुष्यं खमुद्रा ।

Page #8

( 2 ) Colophons of the different chapters :
Fol. 4B-इति श्रीकुलालिकानाये श्रीकुलिकामते श्रीदिव्यौघसद्भावे श्रीषट्साहसे संहितायां श्रीश्रीमते प्रथमः पटलः ।
Fol. 6B-oferta: 92m ; Fol. 11A-ordta: az; Fol. 18B- पञ्चमः पटलः ; Fol. 24B-घष्ठः पटलः ; Fol. 36B-सप्तमः पटलः; Fol. 44B-अष्टमः पटलः ; Fol. 46B–० नवमपटलः; Fol. 57B----० दशमः पटलः; Fol. 64A-इति श्रीश्रीमते कुनिकाम्नाये ... ... एकादशपटलः ; Fol. 67B–०द्वादशपटलः । Seven folia after this without leaf-marks have three colophons :-माटचक्रोधारो नाम त्रयोविंशतिः पटलः ; सप्तविंशतिमः पटलः ; ० हाचत्वारिंशः पटलः ।
The following sub-colophons are found :--Fol. 13A-- प्रथमपीठावतारः; Fol. 14A-द्वितीयपीठावतारः; Fol. 15A-टतीयपौठादिकारः; Fol. 17A—पञ्चमपौठावतारः; Fol. 22B—मन्त्रविधिः; Fol. 26B-मालिन्यन्यास उधारक्रमः; Fol. 27B—शब्दराशिमुधारः; Fol. 43B-प्रायश्चित्तविधिः ।
5805.
4733. कुजिकामततन्त्रम् । Kubjikāmatatantram.
Substance, Nepalec9 paper. 12 x 41 inches. Folia, 125. Lines, 9 on a page. Extent in slokas, 3,250. Character, Newari. Date, N.S. 827. Appearance, discoloured. Complete.
It agrees on the whole with the MS of the work described in Nep. I, pp. 99-100.
5806. 3174. कुजिकातन्त्रम् । Kutjikātantram.
Substance, country-made paper. 14x51 inches. Folia, 20. Lines, 12 on a page. Extent in slokas, 720. Character, Bengali. Date, B.S. 1288. Appearance, fresh. Complete.

Page #9

Beginning :
श्रीपार्व्वत्युवाच ।
( 3 )
It is entirely different from the work with the same title described in L. II. 694.
देवदेव महादेव परमेश पुरातन | नन्दीश सर्व्वभूतेश निरञ्जन परात्पर |
किं त्वया जप्यते नाथ किमर्थं वापि तस्य च । केनोपायेन देवेश निरञ्जनपदं लभेत् ॥ सारात्सारतरं ब्रूहि यदि मे विद्यते दया । समयाचारणविधिं साधनं च प्रकाशय || चैतन्यं सर्व्वभूतानां शब्दब्रह्मेति यत् पुनः । तत्सर्वं श्रोतुमिच्छामि साधकानां हिताय च ॥ यदि मे प्राणनाथः स्यात् निगूढार्थं प्रकाशय । वासनासिद्धिरूपञ्च भावसिद्धञ्च यत् पुनः ॥ वेदानां सारगम्यच्च तं सारं मे प्रकाशय । श्रीसदाशिव उवाच ।
मन्त्रार्थं मन्त्रचैतन्यं योनिसुद्रां न वेत्ति यः । न सिद्ध्यति वरारोहे कल्पकोटिशतैरपि ॥ कथयामि महामन्त्रं मन्त्रस्यार्थानुसारतः । येन विज्ञातमात्रेण सर्व्वसिद्धीश्वरो भवेत् ॥ केवलं भावशुड्या च मन्त्रार्थं प्राणवल्लभे । केवलं ज्ञानमात्रेण जीवन्मुक्तो ध्रुवं नरः ॥ काली तारा महाविद्या षोडशी भुवनेश्वरौ । भैरवौ छिन्नमस्ता च विद्या धूमावती प्रिये ॥

Page #10

( 4 )
वगला चैव मातङ्गौ कमला च प्रकीर्त्तिता । ब्रह्मविष्णुमहेशाद्यैश्चतुर्वे दैर्नमस्कृता ॥
मालमण्डप संस्था च महाकालनिवासिनी । व्यस्याः श्रवणमात्रेण जीवन्मुक्तश्च साधकः ॥
It contains nine chapters. The first chapter is introductory. The second, third and the fourth chapters explain the meanings of mantras. The fifth relates to Mantracaitanya. The sixth chapter relates to Yonimudrā. The seventh chapter relates to the purification of the three bhāvas—Divya, Vira and Pasu. The eighth chapter relates to magical rites and the ninth to Mantrasiddhi.
The Last Colophon
Post Colophon :
----
———
इति कुब्जिकातन्त्रे पार्व्वतीपरमेश्वरसंवादे नवमः पटलः ।
इति सन १२८ तारिख २६ शे फाल्गुनमा हे ग्रन्थ समाप्तः । श्री श्रीकृष्णानन्दनाथस्य पुस्तकमिदं ।
5807.
5649. श्रौमतसारटिप्पनम् । Srīmatasāratippanam.
Substance, palm-leaf. 13 x 21 inches. Folia, 1-30 of which 4, 5, 8, 14, 27 are missing. Lines, 6 on a page. Extent in slokas, 470. Charac ter, Nagara. Appearance, old and mouse-eaten. Incomplete.
The work appears to be a collection of notes on a work called the Śrīmatasāra, no MS of which, however, is
known to exist.

Page #11

Beginning श्रीभैरव उवाच ।
( 5 )
यथा :
श्रीमतसारमन्त्र टिप्पनकं लिख्यते । तुष्णीना [घ] । मित्रनाथ | उड्डीशनाथ ! चर्चिशनाथ | अमरा । भट्टा लउंदा | कृडा । रतना । व्यमोघा | माया ।
Colophons :
एकैकस्य तु सिद्धस्य शक्तीनां दयं दयं । गगनानन्द | कुमुदानन्द | पद्मानन्द | देवानन्द | भैरवानन्द | कमलानन्द | शिवानन्द | रामानन्द । कृष्णानन्द । एवं नव सिद्धा । शोभनानन्दा | संगै - नन्दा | ऊर्व्वसानन्दा | जयन्तानन्दा | भवित्रानन्दा | देदयानन्दा | केसमानन्दा | खत्यानन्दा (?) । पूर्व्वानन्दा ||
नवसिद्धानां नवशक्तयः यथाक्रमेण जातव्या प्रणवं संयुता । पराविष्णु देवानन्द नन्द्रनासु ॥ विष्णादिरुद्रान्त ( द्ररुत्मा ) पर्यन्तं गुप्तनामानि ।
षष्ठौशनाथ |
शक्तिः । मश |
ऐं, ह्रीँ, श्रीँ, फें, ह्रौं, नमो भगवति स्फौं, स्फी, कुब्जिके हाँ, हीँ, ह्रीँ, etc. etc.
10B, इति मतसारे न्यासक्रमो नाम पञ्चमः पटल:, 20B, इति मतसारे सप्तमः पटलः ; 26B, इति मतसारे मन्त्रविद्याकोशोद्धारो नाम व्यष्टमः पटलः ।
तदहं श्रोतुमिच्छामि कथयख मम प्रभो ॥
The body of the Supreme Being is described as constituted by the letters of the alphabet.
10B-कथं देवाधिदेवस्य शरीरं परमेश्वर ।
or शिरे, आ ललाटे, इ दक्षिणनेत्रे, ई वामनेत्रे, उ दक्षिणक, ऊ वामकर्णे, ऋ दक्षिणनासापुटे, ऋ वामनासापुटे, ट दक्षिणगण्डे, ल्ट वामगण्डे,

Page #12

( 6 )
र अधदशनपंक्ति, ऐ ऊर्द्धदशनपंक्ति, ओ अधओछे, औ ऊर्द्धओछे, यं शिखायां, अः जिह्वा यां] ।
उत्तमाङ्गे स्मृतं ह्ये तद्देवदेवस्य भैरवि। कवर्गे दक्षिणवाहु। चवर्गे वामवाड। टवर्गे दक्षिणस्फिच्पादाङ्गुल्यन्तं। तवर्गे(ग) वामस्फिविपादान्तं । पफ दक्षिणवाम-- कुक्षि । बभ एठोदरे। म हृदये । य त्वचायां । र रक्ते। ल मांसे । व स्नायु । श शुक्र । घ अस्थि । स मज्जायां । ह प्राणे ।
क्षकारे क्रोधमुद्दिएं एवं कुलसुरेश्वरि ।
(Fol. 12B)
शरीरं देवदेवस्य मायातौतमकमजं । शब्दब्रह्म तदेवं तु मतसारे प्रकाशितम् ॥ इदमभ्यसते यस्त रुद्रन्यासं सुदुर्लभम् । ब्रह्महत्याश्वमेधाद्यैः पुण्यपापैर्न लिप्यते ॥
5808.
5726. पारमेश्वरतन्त्रम् । Paramesvaratantram.
Substance, country-made paper. 91 x 6 inches. Folia, 5-138 with several broken fragments at the end. Fol. 19, 20, 91 and 92 are missing. Lines, 12 on a page. Character, Nāgara. Appearance, old. Incomplete.
The work belongs to the order of the Vira Saivas. Prof. Bendall notices a MS of a work of this name in his Catalogue of the Buddhist Sanskrit MSS in the University Library, Cambridge (p. 27f.). But the latter appears to be different from the present work. Colophon of Patala I (Fol. 8A) :
इति श्रीपारमेश्वरतन्ते शिवाद्वैतसिद्धान्ते वीर-शैव-दीक्षाप्रकरणे मतभेदनिरूपणं नाम प्रथमपटलः ।

Page #13

Beginnings of the Patalas :Patala II (Fol. 8B):पायवाच ।
त्रियम्बक नमस्तेस्तु त्रिपुरन यमान्तक । वद मे करणसिन्धो लिङ्गधारणलक्षणम् ॥ दीक्षद क्रमशः सव्वं सज्जिकादिगुणाधिकम् ।
शिवामिजननं चापि सव्वं विस्तरतः प्रभो ॥ Patala III (Fol. 15A):देव्युवाच ।
नमस्ते रुद्रकोदण्डधारिणे फणिहारिणे ।
वद विश्वेश दीक्षाया विधानं परमेश्वर ॥ Patala V (Fol. 26B):
अथ फ़्टण महादेवि दीक्षाबन्धनलक्षणम् ।
सज्जिकागुणलिङ्गानां संयोगक्रममादितः ॥ Patala. VI (Fol. 33A):देव्युवाच ।
कपर्दिन् करुणासिन्धो+++++हेश्वर ।
वद मे षट्स्थलज्ञानलक्षणं तत्फलं विभो ॥ Patala VII (Fol. 39A):-- देव्यवाच ।
निस्तरङ्गसुखाम्भोधौ नौकाक्रौडन शङ्कर । नमस्ते निर्विकाराय निर्विशेषाय शम्भवे ॥ कथितानि त्वयान्यानि यानि सप्तविधानि मे । वीरशैवादिभेदेन शैवं सप्तविधं त्विति ॥ उपक्रमेणानाद्यादिमतानां लक्षणादिकं । यज्ञात्वा मनुजः सद्यो वीरशैव[:] प्रवर्त्तते ॥

Page #14

( 8 )
Patala VIII (Fol. 45B):-- देव्यवाच ।
चिन्मयानन्दविज्ञानगगनाय महात्मने । नमस्त्रिशूलहस्ताय पशूनां पतये नमः ॥ कथितं मतभेदास्ते सप्तसंख्या त्वयानघ । वीर-शैवमतं तत्र विशेषेणाभिवर्णितम् ॥ वीरत्वं नाम भगवन् विज्ञेयं तु कथं मया । प्रविश्य वौर-शेवै तु किं वा कायं हि लिङ्गिनाम् ॥ भक्त्या मताश्रयं कृत्वा वैराग्यशिथिलेन्द्रियः । पुनरागत्य विषयान् कां गतिं++गच्छति ॥ एतत् क्रमेण विश्वेश वद विस्तरतो मम ।
तारतम्येन यत् प्राप्यं प्रकृत्यागच्छ वाहरत् (?) ॥ Patala IX (Fol. 51B):-- देव्युवाच ।
नमश्चैतन्यरूपाय नमः पञ्चमुखाय ते ।
वद विस्तरतो देव वीरशैवस्य विक्रमम् ॥ Fol. 53A refers to some of the characteristics of the school
वीर-शैवमतं प्राप्य यः कुर्यात् प्राणहिंसनं । कर्मणा मनसा वाचा स वसेद्रौरवे चिरम् ॥ वीर-शैवमतं प्राप्य यः कुर्यात् परपीडनं । भोगार्थं संग्रहं मद्यं मांसं स्त्रौं च कलं जनं ॥ स्वर्णस्तेयं दिवानिद्रां सर्वदैवान्नभोजनं । प्राकृतैः सह सङ्गञ्च सङ्गत्यागच लिङ्गिनां ॥ स कोटिजन्मसु श्वान चाण्डालो भुवि जायते । वाहनं जनसङ्गच्च स्त्रीकथा लौल्यमेव च । अनाधरं तथालस्यं वीरशैवो न कारयेत् ॥

Page #15

( 9 )
यः पश्यत्यन्धवद्रूपं शब्दविद्दधिरोपमः । काष्ठवदृष्टो यो वीरशैवः स उच्यते ॥ स्वबुड्या चिन्तयेदर्थं वीरशैवव्रते सकृत् । संप्राप्य दुःखराशिं वा शनैर्मुक्तो भवेद्ध्रुवम् ॥ न यस्यानौश्वरे चित्तं यस्य चक्षुर्न टूरगं । न प्राणिपौडनपरो वौरशैवः स उच्यते ॥
मम विज्ञाय शास्त्रस्य यो बुद्ध्या विषयातुरः ।
तस्य नास्त्येव नास्त्येव मत्पदप्राप्तिरीश्वरि ॥ etc. etc.
The above extract shows that the school is strict and stoical, zealously guarding itself against anything impure and immoral either in thought or deed.
Patala X (Fol. 57B ) :
--
देव्यवाच ।
योगिहृत्सद्मवासाय योगिवेद्यस्वरूपिणे ।
ब्रह्मतत्त्वप्रकाशाय शिवाय शिव ते नमः ॥ व्यनादिशैवनिष्ठस्य सोक्काचारो विधिः सदा । संकल्पोद्दिश्य च फलं प्राक्तया जङ्गमपूजनं ॥ नित्यं नैमित्तिकं काम्यं यथोक्तं गुरुशास्त्रतः । व्याचरेत्रिविधं कर्म यथेष्टसुखभुग्भवेत् ॥ व्यादिशैवमतस्थस्य यावन्नित्यं समाचरेत् । यदि शक्त्याचरेदन्यं नित्यबुद्ध्या तथाचरेत् ॥ व्यनुशैवमतस्थश्चेत् यावन्नित्यं तथाचरेत् । त्यक्का कर्मफलासङ्गं काम्यनैमित्तिकानि च ॥ यथाशक्त्याचरेन्नि(नि)त्यं त्यक्ताशक्यं स्मरेत् शिवं । सर्व्वलिङ्गमयं ध्यायन् महाशैवन्रतिजगत् ॥ + + + + + निरूपितं महादेव भगवन् भवता प्रभो । स्वरूपं योगशैवस्य ज्ञातुमिच्छ[[]]स्ति मे हृदि ॥

Page #16

( 10 )
यन्नाम ज्ञानशैवं तत् क्व भेदो ज्ञानयोगयोः । याभ्यां समन्वितो वीरः शैवव्रतफलं लभेत् ॥
एतत् सर्व्वं सविस्तारं ब्रूहि शङ्कर तत्त्वतः । वद तत् प्रियशिष्योहं प्रियोसि त्वं गुरुर्मम ॥
This chapter on yoga is really lofty and elevating. It describes two types of yoga, Sākāra and Nirākāra and lays stress on truth and control of the senses.
Patala XI (Fol. 63A ) :
देव्युवाच ।
परमेश्वर सर्व्वज्ञ शुद्धज्ञानमहोदधे । पञ्चाक्षरस्य माहात्म्यं श्रोतुमिच्छामि शङ्कर पञ्चाक्षरीविधानञ्च जपध्यानादिषु प्रभो । कथयस्वाभिधेयञ्च तेन मन्त्रेण कृत्स्नशः ॥ देवताश्च ऋषींश्छन्दः तन्मे वद महेश्वर ॥
Patala XII (Fol. 70A ) :---
देव्यवाच ।
देवदेव महादेव महेश म्टड शङ्कर | ज्ञानयोगस्य [[]हात्म्यं वद मे करुणाकर ||
Patala XIII ( Fol. 76B) :
·---
देव्यवाच ।
करुणाम्टतकल्लोल कटाक्षं गणनायकं । (?) कैवल्यकलनाधार नमस्ते गिरिधन्विने ॥
कथितञ्च रहस्यं तत् वौर - शैवाभिधं + + । श्रुतच्चादितं देव मतभेद सविस्तरं ॥ +++++ मतभेदा निरूपिताः । सर्व्वदा सर्व्वयत्नेन नित्यं लिङ्गार्चनं खिति ॥
·

Page #17

( 11 )
तस्य लिङ्गस्य भगवन् पूजादिषु निरन्तरम् । स्थानभेदान् ममाचक्ष्व करपौठादिलक्षणात् ॥ तारतम्येन वा ++ फलं ++ स्थलादिषु ।
यदि तर्हि समं कि[वा विशेषस्तत्र कथ्यताम् ॥ Patala XIV (Fol. 82A):-- देव्यवाच ।
विज्ञानं घनविज्ञानमयविज्ञानकारणं । नमस्ते गुरवे तुभ्यं शम्भवे शशिमौलये ॥ सरहस्यच्च पूजादौ कथितं करपङ्कजं ।
इदानौं श्रोतुमिच्छामि लिङ्गलक्षणमौश्वर ॥ Patala XV (Fol. 88A):. देव्यवाच ।
सृष्ट्वा तमेकं खात्मानमनेकं कुरुते पुनः । एकीकृत्य ग्रसति यः तस्मै रुद्र नमोस्तु ते ॥
सरहस्यमुपादिरं वौर-शैवाभिधं मतम् । अन्यानि चादिशैवादि ह्यानुपूर्वेण मे प्रभो ॥ इयानेव विशेषोऽत्र यदुक्तं पूर्वमध्यमे । यद्यस्ति वा विशेषोऽत्र तारतम्येन वा क्वचित् ॥ अस्ति चेदपि भेदो वा तारतम्येन वा समः । तत्र तत्र विशेषो वा को वा वद महेश्वर ॥ अथैयां को नवाचारः वीरशैवेपि नान्यतः । वीरशैवेषु वा देव विशेषो मम कथ्यताम् ॥ वीरशैवे विभेदेषु स्थितानामधिकारिणां । दैवादा बुद्धितो वापि लिङ्गादीनां विनाशने । + + + + + लिङ्गादिनाशपौठानां वीराणां वद मे हर ॥

Page #18

( 12 )
Patala XVI (Fol. 94A):देव्यवाच ।
नमस्ते सच्चिदानन्द विज्ञानघनमूर्तये । ... ... ... ...
इतः एच्छाम्यहं प्रश्नं खसन्देहापनुत्तये । पारदादौनि लिङ्गानि तत्प्रमाणं विकल्पकम् ॥ तत्प्रमाणेन कथितं लक्षणं लिङ्गमानकम् ।
पोलादिसर्वलिङ्गानमियदेवान्यदस्ति वा ॥ मयि प्रेयानसि श्रीमान् भक्त्या शिष्योस्म्यहं तव
तत् एच्छामि प्रवक्तव्यमद्य मे परमेश्वर ॥ Patala XVII (Fol. 99B):देव्यवाच ।
सर्वज्ञ सकलाधार ... ... ... ... वद लोकोयकाराय वौरे शैवविशेषकम् ।
इतः परतरं किं वा चास्ति चेदहि मे विभो । Patala XVIII (Fol. 105A):
इदानौं श्रोतुमिच्छामि योगं निर्याणसंज्ञितम् । नृधु लिङ्गिघु जीवत्म कर्त्तव्यमुदितं त्वया ॥ तेषां निर्याणसमये प्राणिनां क्रियते नु किं । तेन वान्येन विश्वेश भक्तिशिष्यसुतादिना ॥ निर्याते लिगिनो देही(?) किं वा कार्यमतः परम् । एतन्मे श्रद्दधानायै श्रोतुमादरतो वद ॥
यच्छ्रुत्वा लिङ्गिनः सर्वे भवध्यानपरास्तथा ॥ Patala XIX (Fol. 112B) :--
उक्तं निर्याणयागान्ते भक्तशिष्यात्मजन्मनां । यदौर्द्धदेहिकं कृत्यं सरहस्यं सविस्तरम् ॥

Page #19

( 13 )
एतावदेव नो किन्नु विशेषो यदि वात्र तु । गृहमेधिन्न्रप[[द]नां योगिभक्तविरागिणां ॥ सस्त्रकास्तोकधर्माणां दरिद्रधनिनामपि । +++++ किं कार्य्यं पुण्यकालादिषु प्रभो ॥
Patala XX (Fol. 119A ) :
·
देव्युवाच ।
शैवदीक्षाप्रकारो मे भवत्यैवं निरूपितः । तदवान्तरभेदाश्च विधानं लक्षणादिकम् ॥
दीक्षाभेदाश्च सर्व्वेपि तारतम्यफलं त्वयि । safari [] मया देव त्वयाखिल[म्] ॥ धनुभैवादिभेदानां षमां वीरांवतत्मनां । एक एवोदिता दीक्षा भेदस्तरतमत्वतः ॥ सम्भवेद्यदि चैवं वा विशेषं तत्र मे वद । समानायान्तु दौक्षायां लिङ्गनाशतनुं त्यजेत् ॥ विधिरेकस्य कथितः कथितं वैषम्यमीश्वर ॥ तस्यापि पूर्व्वमुदितो यथास्यां निर्विशेषतः ॥ कृपां कुरु मयि खामिन् भक्तोद्धारणदीक्षित । भक्तायै चानुरक्तायै प्रपन्नायै निरूपय ॥
Patala XXI ( Fol. 125A ) :देव्युवाच ।
तिरस्कृतानिमाद्याय अष्टैश्वर्य्यप्रदायिने । त्रिपुटीभोगतुष्टाय पुष्टानां पतये नमः ॥
त्वया निरूपितं सर्व्वं वीरशैवमतं महत् । महदण्वाद्यनादीनि श्रतान्यधिगतानि मे ॥

Page #20

( 14 )
कर्मादिकारिणतानि सूचितानि स्फटं महत् । इदा[नौं] श्रोतुमिच्छामि खरूपं ज्ञानयोगयोः ॥ निरूपय सविस्तारं सर्वलोकोपकारकं ।
वेत्ता तव खरूपस्य त्वदन्यो नास्ति कश्चन ॥ Patala XXII (Fol. 131A):ईश्वर उवाच ।
न साधयति मां योगः सांख्यधम्मः खनुष्ठितं । खाध्यायोपितयस्तीर्थक्षेत्राणि नियमा यमाः ॥
ज्ञानं ध्यानं शुश्रधा च यत्नः सर्बोपि साधितः । यदि मद्भक्तिरहितं न पुनात्यपि वा क्वचित् ॥ अनाचारोपि वाचारत्तिः शुद्धोपि वा न वा ।
सुजनो दुर्जनो वापि मद्भक्त्या पदमुच्चरेत् ॥ ___Patala XXIII (Fol. 137B_ff.) is fragmentary. Devī puts her question thus :
वदात्र विस्तरादोश प्रश्नं मत्प्रश्नगर्भितम् ॥ निर्लेपानङ्गसूक्ष्मस्य जगदाधा(दा)रता विभो । स्थूलस्य सविकारस्य कार्यकारणताकथाम् ॥
Here
5809.
93. ज्ञानार्णवतन्त्रम् । Jhānārmavatantram. Substance, country-made paper. 73 x 3} inches. Folia, 179. Lines, 8 on a page. Extent in Slokas, 2,100. Character, Nāgara. Appearance, old. Complete.
The work is described in IO. IV. 2552; HPR. I. 124; CS. V. 23. The present MS contains 23 Patalas. The work as printed in the Anandasrama Sanskrit Series (No. 69-Poona, 1912) contains 26 Patalas.

Page #21

( 16
)
The table of contents as given in the last leaf :
वर्णमालाकथनम्, बालान्यासविधिः, त्रिपुरेश्वरौन्यासः, त्रिपुरेश्वरक्रमविधिः, त्रिपुरायजनवलिविधिः, पूर्वसिंहासनम्, द्वितीयसिंहासने पश्चिमसिंहासनम् , सर्वसिंहासनम्, त्रिपुरादादशभेदाः, घोडशाक्षरीविद्या, त्रिपुरामुद्रानिरूपणम्, श्रीविद्यायजनविधिः, श्रीविद्याप्रयोगविधिः, त्रिपुर्यारत्नपुष्या++त्रिपुराबौजसाधनम् , त्रिपुराजपहोमविधिः, होमविधिः, दूतौयजनविधिः, ज्ञानदूतीयजनम्, दीक्षाविधिः, पवित्रारोपणादि, दमनरोपणम् ।
5810.
3483. Jnānārnavatantram. Substance, country-made paper. 12xb inches. Folia, 65. Lines, 8 on a page. Extent in slokas, 1,550. Character, Bengali. Appearance, fresh. Incomplete at the end.
The present MS goes to the end of the 20th Patala which is styled stafauna. In IO however the 21st Patala is given this name.
Attached to the present manuscript there is an index to the work in two leaves. It runs thus :
अथ नित्यातन्त्रस्य निर्घण्टः।
अक्षमालानिर्णयः, १।१ । ३; बीजरूपविन्दुत्रयकथनम्, १।१।८; त्रिपुरात्रिविधमन्त्रादिकथनम्, तत्रादौ बालामन्त्रः, २ । २।४ ; अथ पञ्चवाणनामानि, तेषां मन्त्राः, ४ । २ । ३; अस्य माटकान्यासादि ४ । २ । ७; अस्य अन्तजिनविधि, ६।१ । ५; अथ बाह्यपूजाक्रम, यन्त्रोद्धारश्च ६ । १ । ८; अथ पूजामण्डलम्, ७।२।७; अथावाहनादि पञ्चमुद्राः, ६ । १ ।२; अथ वलिदानादिकम्, ११ । १ । १; अथारात्रिकविधानम्, ११ । १ । ४ ; अथ पञ्चसिंहासनादि त्रिपुरभैरवीप्रकरणम्, १३ । १ । १; अथ सम्पत्यदाभैरवीध्यानम्, १३ । १ । ४ ; अस्या यन्त्रम्, १३ । २।६; अथ द्वितीयसिंहासनविवरणम्, १४ । १।८; टतोयसिंहासने घट्कूटाभैरवी, १५। १ । ७; भुवनेश्वरभैरवी, १६ । १ । ३; अथान्नपूर्णमन्लादि, १६ । २। ४ ; अथ महात्रिपुरसुन्दरी तस्या भेदश्च १८।२।७;

Page #22

( 16 )
अथ कामेश्वरीमन्वः, २३ । १ । ६ ; अथ घोडशाक्षरी श्रीविद्या, २४ । २ । ५ ; अथ चक्रमण्डलघूजाविधिः २६ । २।८; अथ विशेषार्घ्यलक्षणम्, २७।२।४; अथ श्रीविद्यान्यासं, २८ । १ । ८; अथ कामेश्वरी महाविद्या, ३३ । १ । १ ; अथ सर्वमुद्राविवरणम्, ३४ । २।६; अथान्तर्यजनं चक्रार्चनञ्च, ३५ । २ । ६ ; अथ श्रीचक्रविधिः, ४३ । १ । ६; मालाप्रकरणम्, ४३ । २ । १; तत्र महापातकनाशनप्रकार, ४६ । २ । २; अथ श्रीविद्यापूजनम्, ४७ । १ । ३; अथ रत्नपूजाविधानम्, ४८ | १ । १; एतस्याः साधनम्, ४६ | १ । ४ ; शक्तिबीजसाधनम्, ४६ । २।८; जयहोमविधिं, ५० । २ । ४ ; काम्यहोमविधिं, ५४ । २ । ८; काम्यहोमे द्रव्यपरिमाणम्, ५६ । १ । ८; होमान्तरम्, ५६ । १ । ४ ; कुमारीपूजा तत्फलम् , ५८।२।२; अथ द्रव्यभेदविधिः, ५६ । १ । १; स्थूलसूक्ष्मभेदेन द्रव्यपानविधिः फलञ्च, ५६ । १ । ७; अथ दौक्षाविधिः, ६२ । १ । ४ ; तत्र षट्चक्रवर्णना, ६३ । २।६; तत्र मासानां गुगादोषः, ६५ । २।१ ।
5811.
3191. Jñānārņavatantram. Substance, country-made yellow paper. 14x5, inches. Folia, 66. Linos, 10 on a page. Extent in slokas, 1,650. Character, Bengali. Appearance, fresh.
The present MS contains 22 Patalas. Post Colophon :
समाप्तोऽयं ग्रन्थः। ॐ तत्सत् श्रीगुरवे नमः। श्रीदुर्गायै नमः ॥ श्रीमहात्रिपुरसुन्दर्यै नमः॥ श्रीश्रीकृष्णानन्दनाथस्य पुस्तकमिदं ॥ श्रीश्रीमहाकालसहितायै श्रीमहाकालिकायै नमः ॥
5812.
1773. Jñānārņavatantram. Substance, country-made paper. 104 x 44 inches. Folia, 108. Lines, 7 on a page. Extent in ślokas, 1,750. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Complete.
The present MS contains 23 Patalas.

Page #23

( 17 )
5813.
1619. Jñānārṇavatantram.
Substance, country-made yellow paper. 12 x 3. Folia, 45. Lines, Extent in slokas, 1,500. Character, Bengali. Appearance,
9, 10 on a page. old. Complote.
This MS contains 23 Paṭalas.
5814.
5861A. Jñānārṇavatantram.
Substanco, country-made paper. 10 × 4 inches. Folia, 35. Lines, 13 on a page. Extent in slokas, 1,800. Character, Nagara. Date, Samvat 1768. Appearance, discoloured. Complete.
This MS contains 22 Patalas.
Post Colophon Statement:--
शुभमस्तु । श्रीकल्याणमस्तु | लिखितमिदं पुस्तकं ब्रह्मचारिहरिनन्दनेन । महादेवार्पणमस्तु । संवत् १७६८ मार्गशीर्ष शुद्ध १ गुरुवारे ।
5815.
2689. ज्ञानार्णवे चैलोक्यमोहनकवचं दीक्षाविधानश्च ।
Trailokyamohanakavaca and Dīkṣāvidḥāna from Jñānārṇava.
Substance, country-made paper. 94x4 inches. Folia, 15. Lines, 7, 9 on a page. Extent in slokas, 200. Character, Nagara. Date, Samvat 1758. Appearance, discoloured. Complete.
This MS contains extracts attributed to but not found in the printed edition of the Jñanārṇa vatantra. The colophon of the Trailokyamohanakavaca seems to indicate that the Jñanarnava formed a part of Rudrayamala. Dikṣāvidhāna, represented here as the 21st chapter of Jñānārṇava, contains only several incantations
2
•

Page #24

Beginning : श्रीदेव्युवाच ।
( 18 )
pertaining to rites like Stambhana, Mārana, Vasikarana, etc. It does not agree either with the 21st chapter of the printed edition of the work which is entitled Jñanahomavidhi or with the 24th chapter of it entitled Dīkṣāvidhāna.
श्रीमत् त्रिपुरसुन्दर्य्या या या विद्यास्त्वयोदिताः । कृपया कथिताः सर्व्वाः श्रुताञ्श्चागमतो मया ॥ प्राणनाथाधुना ब्रूहि कवचं मन्त्रविग्रहम् । त्रैलोक्यमोहनं चेति नामतः कथितं पुरा ॥
इदानों श्रोतुमिच्छामि सर्व्वार्थकवचं स्कुटम् ॥
14B, इति रुद्रयामले उमामहेश्वरसंवादे ज्ञानार्णवे स्तुतिपूज्य- त्रैलोक्य
मोहनं नाम कवचं संपूर्णम् ।
The Last Colophon :
Post Colophon :
इति ज्ञानार्णवे नित्यातन्त्रे उमामाहेश्वरसंवादे दीक्षाविधानं नाम एकविंशति पटलः ।
संवत् १७५८ समय कार्त्तिक शुद्ध १ प्रतिपदा लिखितम् ।
5816.
87. ज्ञानार्णव - टीका । Commentary on Jñānārnava.
By Kasinatha, son of Jayarama Bhatta and
Varanasi.
Substance, country-made paper. 92 x 42 inches. Folia, 55. Lines, 15, 16 on a page. Extent in slokas, 2,500. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Complete.
The present MS is noticed in L. II. 826. This commentary is entitled गूढार्थादर्श. According to it the work

Page #25

( 19 )
consists of 23 Patalas. The MS has two different paginations, one extends to 18 containing the first nine Patalas, and the other to 37, containing the rest.
5817.
2822.
Tu
ula TÆ i Sodasanityātantram.
Substance, country-made paper. 10 4 inches. Folia, 5. Lines, 11 on a page. Extent in blokas, 130. Character, Modern Bengali. Appear. ance, discoloured.
The present MS contains only the 36th Patala of the work. The complete work has been published in the Tantric Texts of Arthur Avalon in two parts under the name Tantrarāja Tantra (Calcutta, 1919, 1926). Post Colophon Statement :
अश्मे त्वेकविंशश्च षड्विंशेऽपि चतुथ्यम् । पञ्चविंशे नव प्रलोकाः दात्रिंशयाकुलाक्षराः ॥
5818. EIGTUA: 1 Netrajñānārņava.
10727.
Substance, country-made paper. 12x2 inches. Folia, 197 (marked on one end of the loaf, with letter numerals; on the other, with figures) of which fol. 95-125 are missing. Lines, 6 on a page. Extent in slokas, 3,500. Character, Newari. Appearance, fresh: with portions of the lefthand sides of a number of Fol. eaten up by mice. Incomplete.
Beginning :
ॐ नमो मृत्यञ्जय-शिवाय । असतीश-महेशाय विश्वार्तिध्वंसनाय च । परापरखरूपाय नमस्ते त्रयलोचने ।

Page #26

( 20
)
विधुस्य सूर्यस्य हुताशनस्य सत्त्वादिरूपाः प्रभवाम्मतौशे । महा च लक्ष्म्यामम्तापुरा सा संजीवनौ चाम्तपूर्ववत्रा ॥
2A, वर्गान्तत्रयदौर्षपौर्वभपरं खण्डेन्दुविन्दुर्युतं ।
तस्याग्रम्पुरदौकृताग्रदधतं सृषिं च संहारतौ ॥ सञ्जीवं नि नवेश्वरं परिकरा पद्माष्टभिः संस्थितं । श्रीमन्नेत्रमहेश्वरी जयति सव+ परि संस्थितं ॥ हिमालये सुखासीनं वाममार्गविनिर्गते ।
आनन्दा सा यदा देवी पप्रच्छ परमेश्वरं॥ ब्रह्माद्या सर्वदेवे च वाल्मौकादिमहर्षयः ।
गणसिद्धिसमाकोणे हरपादुत्फुल्ललोचना ॥ श्रीदेव्याह।
मानवानां हितार्थाय कौतूहलं मम प्रभो । कालम्टत्युः कथं वञ्चेत कम्मै सर्बादि तत्कथं ॥ गुरुशिष्यपरीक्षा च गुरुमण्डलमेव च । अधिवासनदीक्षा च विशिष्ठः समयः कथं ॥ सर्वाधिकारदीक्षा च निर्बाणपदमेव च । देवार्चनादिहोमं च विनिभावानि शान्तिकं ॥ प्रतिष्ठाजौर्णमुद्धारं लक्षणं शिवशक्तिकं । मन्त्रसर्वादिदेवानां शक्तीनां च तथैव च ॥ लयं चैत्रजलादौनां कम्म कन्तिराणि च । बोजविन्यासभावानां भूरिते खप्रकानि च ॥ उत्कान्तिोगभावानामन्त्रिटिञ्च मतम्महत् । सगृमोक्षणकर्मेति मूर्ति चोत्तरमेव च ॥ घोराघोर महत् कम्ममोषधीनां प्रवर्त्तयं । एतादयो महाकम कथयख महेश्वर ।

Page #27

(
21 )
Colophons of the different chapters :
3B, ० इति नेत्रज्ञानार्णवे महातन्ले एच्छाख्यानो नामः प्रथमः । 7A, ०कालम्टत्युर्विवरणो नाम द्वितीयः । 13B, म्रत्यञ्जयशान्त्यध्यायां नाम तौयः । 17A, नित्याहिकं चतुर्थः । 18B, गुरुशिष्य पञ्चमः । 22A, गुरुमण्डलविधानो नामः षष्ठः । 28A, दीक्षाधिवासन सप्तमः । 31A, समयदीक्षाएमः। 33A, विशिएसमयदीक्षा नवमः ॥ 34B, साद्धिकाराद्भिवासन दशमः ॥ 38A, ०आचार्यपददीक्षा एकादशमः ॥ 43A, निर्वाणदीक्षाविधान हादशमः । 45A, + + +त्रयोदशमः | 47A, ०शोधनदौक्षा चतुर्दशः । 48A, खोत्रदीक्षाविधि पञ्चदशः । 49B, नेत्रकत्मिभाव षोडशः । 53B, ०ललितखच्छन्ददौक्षाविशेष सप्तदशः । 57B, तन्त्रदीक्षाविशेषविधाने अष्टादशः । 58B, तन्वदीक्षाप्रकरणोनविंशतिः । 60A, शाक्तिकादीक्षाविशेषकरणे विंशतिः । 65A, भूमिशोधन-वास्तुस्थापनविधैकविंशतिः ; 66B, वनयात्रालिङ्गप्रतिमादिलक्षणविधानो नामैकविंशतिः(?) । 69A, देवदेवीस्थापनविधाने दाविंशतिः । 72B, प्रतिष्ठाविधानो नाम चतुर्विशतिः । 76A, जलप्रतिष्ठाविधानो नामः पञ्चविंशतिः । 78A, जीर्णोद्धारणक+ पञ्चविंशतिः(?) । 81A, हेरम्बार्चनविधिः षड्विंशतिः ।

Page #28

( 22 )
83B, • मार्त्तण्डार्चनविधिः सप्तविंशतिः ; 88B, ० जयवैष्णवार्चनादि व्यष्टाविंशतिः 91A, शुद्धशिवाद्वैत - नवविंशतिः । 126A, • निर्व्वाणपूजासूत्र - सप्तत्रिंशः । 129A, • क्षेत्रेशान व्यष्टत्रिंशः
०
134A, • श्रीः सिद्धिलक्ष्माचनचालीशः | 139A, • सृथ्यादि सप्तादशक्रमाचन एकतालीशः । 141A, ० त्रैलोक्यविजयार्च्चन द्विचत्वारिंशः । 144A, •क्रमकव्यर्च्चन त्रयचालीशः । 146B, • प्रतीत्या महाक्रमाचैन चतुञ्चालीशः । 149B, • सप्तकोटेश्वर्य्यार्च्चन पञ्चचत्वारिंशतिः । 152B, ० चित्रादिविधाने षष्ठचत्वारिंशः । 159B, • सर्वोत्तरनिर्वाणान्तमूर्त्तिमन्त्रः सप्तचत्वारिंशः ।
175A, ० योगाभ्यास नवचत्वारिंशतिः ।
179A, ० पवित्राधिवासः पञ्चाशः । 181B, • पवित्रारोहण एकपञ्चाशः । 186A, सुपवित्र चण्डा चैन दिपञ्चाशः | 187B, · कुलान्वयपवित्रारोहणः त्रिपञ्चाशः । 189B, • दमनारोहण चतुःपञ्चाशः ।
191A, • उत्कान्तिविधि पञ्चपञ्चाशः ।
०
192A, ० अंतिथ्यादि नवदिनलिङ्गप्रतिष्ठा षट्पंचाशः ।
193A, • संडमोक्षणः सप्तपञ्चाशः ।
195A, ० चन्द्रावस्थाष्टपञ्चाशः ।
197A, • खतन्त्रभावने श्रीमन्नवेशस्य मुखनिर्गत श्रीपराष्टच्छाभिधाने
०
श्रीगुर्व्वर्च्चन नाम नवपञ्चाशः समाप्त इति ॥
End :
देवि देवि तव स्नेहात् प्रकाशोऽयं महेश्वरः । सर्व्वाधिकारपौर्व्वादौनुत्तरोत्तरमन्तगं ॥

Page #29

(
23
)
प्रकाशोऽयं महातन्वं ज्ञानार्णव महोत्तमं ।
इति ज्ञात्वा महादेवि न पुनं च प्रकाश्यते ॥ Five injured leaves at the end contain an index.
5819. 10841. मन्यानभैरव । Manthānabhairava.
Substance, European foolscap paper of foolscap size. Folia, 199. Lines, 35 on a page. Only on one side of the paper is written. Character, Bengali. Appearance, fresh. Incomplete.
A Tantra of the Kaula Cult. The present MS contains Patalas LXXVI-LXXXIX. The name of the work is not clear. It is called चतुर्विशतिसाहसिकायन्त्राभिधान in an inscription on a covering leaf of the MS, recording that it was presented by Mr. Rakhal Das Banerji to MM. H. P. Shastri on 16-11-13. It is further recorded there that the present MS was 'copied from a manuscript belonging to the Mohanta of Bodh Gaya dated Nepal Era 761=1641.'
Colophons of the different chapters :
Fol. 5, इति महामन्यानभैरवयज्ञ-शतकोटिप्रमाणे अन्वये नवकोय(पद्या )वतारे श्रीकुलकौलिनौमते श्रीकुलतन्त्रावतारे [चतुर् ]विंशतिसाहसे तन्त्राविधाने शाव-विधानत्वरिताकथनो नाम घट्सप्ततितमः पटलः ।
Fol. 16, ०वञ्चयोगो नाम सप्तसप्ततितमः पटलः ।
Fol. 26, त्रिपुरयोग-शिवशक्तिसमरे सत्त्वं महामायास्तवकथनो नाम अथसप्ततितमः पटलः ।
Fol. 30, पवित्रारोहणविधिर्नाम ऊनाशीतितमः पटलः ।
Fol. 41, मण्डलपञ्चात्मविद्याव्रतायुधचाकुसौ ( ) द्रव्यकथनं नामाशीतितमः पटलः ।
Fol. 59, चतुर्थों-पञ्चमी-षष्ठीवर्णना नाम एकाशीतितमः पटलः ।

Page #30

( 24 )
Fol. 65, तिथिभेदे चक्रनिर्णयो नाम दाशीतितमः पटलः । Fol. 69, तिथिचक्रवर्णना नाम व्यशीतितमः पटलः । Fol. 74, मासचक्रवर्णना नाम चतुरशीतितमः पटलः । Fol. 88, शिवराजिवर्णने शिवमायायोगो नाम सप्त(?)पञ्चाशीतितमः
पटलः।
Fol. 96, शिवयागविधाने एकवीरयागकारौकम्मको धर्ममकोष नाम घडशीतितमः पटलः ।
Fol. 118, शिवरात्रिकुलिक-योगिन्यादय राहुदिशाश्वलवर्णनो नाम सप्तादशतितितमः(?) पटलः ।
Fol. 129, महाभैरवचक्रनिर्णयो नामाशाशीतितमः पटलः । Fol. 185, उपदेशनिर्णयो नाम एकोननवतितमः पटलः ।
5820.
8110. श्रीतन्त्रम् । Britantram. Substance, country-made paper. 13 x 4 inches. Folia, 21. Lines, 6 on a page. Extent in slokas, 425. Character, Bengali. Appearance, old and discoloured. Complete in six chapters.
Beginnings of the different Pațalas :Patala I (Fol. 1): देव्यवाच ।
कथयस्व महादेव सर्व्वतन्त्रविशारद । सारात्मारं सुगोप्यं च श्रौतन्त्र पूर्वसूचितं ॥
श्रीतन्त्र पूटण चाङ्गो हृदये कुर पार्वति ॥ आदौ सर्वप्रयत्नेन मन्लोद्धारं वरानने । श्रीमत्रिपुरसुन्दाः सारात्मारतरं प्रिये ॥ भूमिश्चन्द्रः शिवो माया शक्तिः कृष्णाध्वमादनो। अर्द्धचन्द्रश्च विन्दुश्च नवार्णो मेरुरुचते ॥

Page #31

( 25
)
Patala II (Fol. 4B) :श्रीशिव उवाच ।
मन्त्रान्तरं प्रवक्ष्यामि पूणव कमलानने । येन विज्ञातमात्रेण जीवन्मक्तो भवेन्नरः । परा च कमला कामा वाग्मवं शक्तिरेव च । -
तारशक्ती च कमला त्रिकुटा योजयेत्ततः ॥ Patala III (Fol. 6B):देव्यवाच ।
भाष-सृष्टि-स्थिति-हृती-निवाख्या पञ्चसुन्दरी । कथयस्व प्रभो देव यदि ते रोचते मतिः ॥
ईश्वर उवाच ।
शिवो नादश्च इन्द्रश्च शक्तिश्च भुवनेश्वरी । ब्रह्मा शिवेन्द्रौ शक्तिश्च महामाया ततः पराः ॥
इयं सृष्टिः ।
शिवेन्द्रौ कामशक्ती च महामाया ततः परं। कामश्चन्द्रो महेशश्च इन्द्रः शक्तिश्च पार्वती ॥ ब्रह्मा महेश्वरः शक्तिः शक्रश्च भुवनेश्वरी।
स्थितिरेषा।
शिवेन्द्रौ कामशक्तीव तत्परा परमेश्वरी । शिवशक्ती मादनेन्द्रौ शिवो वहिन्दुमायया ॥
शिवः शक्तिश्च कलहा वहिमायेन्दुभूषिता । एषा संहृतिः ॥ देव्यवाच ।
खप्नावतौं मधुमतौं कथयख मयि प्रभो। इदानीं श्रोतुमिच्छामि यदि वास्ति कृपा मयि ॥

Page #32

( 26 )
Patala IV (Fol. 8A) :देव्युवाच।
कथयख महादेव [अर्द्ध]चन्द्रविभूषण ।
श्रीमत्रिपुरसुन्दO यन्त्रपूजादिकं च यत् ॥ Patala V' (Fol. 9A):ईश्वर उवाच ।
पूटण देवि प्रवक्ष्यामि नित्यकर्मम यथाक्रम । येन विज्ञातमात्रेण जीवन्मुक्तस्तु साधकः ॥ ध्यानं कृत्वा पुनश्चैव पञ्चभूतात्मकैर्यजेत् । गन्धं तत्त्वं पार्थिवं कनिष्ठाङ्गुलियोगतः ॥ शब्दमयं महापुष्यं प्रथमाङ्गलियोगतः । वाय्वात्मकं महापुष्पं तर्जनीभ्यां नियोजयेत् ॥ तेजोरूपं महादीपं मध्यमाद्दययोगतः । अमृतं भोजनं तहदसताङ्गुलियोगतः ॥ नमस्कारेणाञ्जलिना ताम्बले वाग्मवं स्मृतं । घडङ्गान्यपि विन्यस्य तीर्थमञ्जशमुद्रया ॥ को मन्त्रेण समाकृष्य ततः सविटमण्डलात् । शक्तिबीजं समुच्चार्य निक्षिपेद्योनिमुद्रया ॥ धेनुमुद्रां योनिमुद्रां ततस्तत्र प्रदर्शयेत् । मूलवाम्भववौजेन मन्वयित्वाथ देवतां ॥ आनन्दाम्टतवारीणां मध्यस्थां परिचिन्तयेत् । देवीमुखारविन्दाच निर्गताम्टतधारया ॥ सप्तकृत्वो जपेद्विद्यामभिषिञ्चेत् खकां तनुं । एकविंशतिवाराणि जपेदिद्यामनन्तरं ॥ देवीपादारविन्दाधो निमज्ज्योत्तीर्य साधकः । उचिते वाससौ पश्चात् परिदध्यादनन्तरं ॥

Page #33

( 27 )
आचम्य प्राङ्मुखासौनो मूलमन्त्राभिमन्त्रितं । धृत्वा भालतले भस्म पूर्व+श्रीगुरं स्मरेत् ॥
सूर्य्यमण्डलवासिन्यै देवतायै नमः परं । Patala VI (Fol. 19A):ईश्वर उवाच ।
यूटण त्वं हि महाभागे पार्वतीप्राणवल्लभे । श्रीमत्रिपुरसुन्दाः काम्यानुष्ठानमुत्तमं ॥
5821. 1554. मालिनौविजयोत्तरतन्त्रम् ।
Mālinīvijayottaratantram. Substance, modern Kasmiri paper. 111x7 inchos. Folia, 2-40. Lines, 13, 14 on a page. Extent in slokas, 1,400. Character, modern Kasmiri. Appearance, fresh. Incomplete.
Printed in the Kashmir Series of Texts and Studies, No. XXXVII (Srinagar 1922). Post Colophon Statement :
मालिनौविजयं देव्यास्तन्त्र रहसि यत् पुरा । परमेशेन सम्प्रोक्तं भक्तानुग्रहकाम्यया ॥ कार्तिकेयेन यच्चोक्तं श्रुत्वा संवदतोस्तयोः । मुनीनां भक्तियुक्तानां संसारार्णवतारणम् ॥ तदेतदुर्बनुज्ञातो गोविन्दाश्रमसंज्ञकः ।
5822.
1549. स्वच्छन्दतन्त्रम् । Suacchandatantram.
With the commentary of Kșemarāja. ___Substance, Kasmiri paper in book form. 10x6 inches. Folia, 1-303, of which 172 and 173 are missing. Lines, 24 on a page. Extent in slokas,

Page #34

( 28 )
1,100. Character, Sāradā. Date, Samvat 26. Appearance, fresh Complete.
Nine Patalas of the work, in four volumes, have been printed in the Kashmir Series of Texts and Studies (Srinagar 1921, 1923, 1926, 1927).
5823. 2899. HIGOATHENTIA | Mātņkābhedatantram.
Substance, country-made yellow paper. 163 X 4 inches. Folia, 27. Lines, 6 on a page. Character, Modern Bengali. Extent in slokas, 500. Appearance, fresh. Complete.
The work was published in 15 Patalas by Rasik Mohan Chatterji in Bengali script in Vividhamūlatantra or Vividha Tantrasangraha (Calcutta 1881-6, 1903). The present MS as also the MS described in HPR. I. 284, contain 14 Patalas. The present MS was described in L. X. 405.
5824.
3170. Mātņkābhedatantram. Substance, foolscap paper. 152 x 3 inches. Fokia, 20. Lines, 7 on a page. Extent in blokas, 560. Character, Bengali. Appearance, discoloured. Written in red inks. Complete.
This MS contains 15 Patalas. The end of the 15th Patala, however, agrees with the end of the 14th Patala of the previous MS. The 15th chapter in Chatterji's edition of the work, already referred to, has at its end a number of verses not found in this and the previous MS.
5825. 4369. Mātrkābhedatantram. Substance, country made yellow paper. 18 X 4.5 inches. Folia, 9. Lines, 7 on a page. Character, Bengali. Appearance, fresh. Incomplete.

Page #35

(
29
)
The MS contains the first eight Patalas and the beginning of the ninth.
5826.
4667. Mātņkābhedatantram.
Substanco, country-made yellow paper. 121 x 3} inches. Folia, 30. Lines, 7 on a page. Extont in slokas, 780. Character, Bengali. Appearance, fresh. Oomplote..
The number of Patalas in this MS is 14.
5827.
3900. F
esthfud
Kulacūdāmaņitantram.
Substance, country-made paper. 15 x 41 inches. Folia, 11 by counting. Linos, 13 on a page. Written in tripātha form, five lines in the middle and four above and four below. Character, Bengali. Appearance, old and discoloured and pasted. Incomplete.
The work, in seven Patalas, has been published in the Tantrik Texts series (Vol. IV) of Arthur Avalon (Calcutta, 1915). The present MS contains, after the colophon of the 7th chapter, an incomplete extract on the rules of Yonipājā, stated to be taken from the Kālīkulārņava.
5828.
3713. Kulacūļāmaņitantram.
Substance, country-made paper. 19 x 4 inches. Folia, (by counting) 15, of which 1, 6-8, 10-15 have leaf-marks. Others have lost not only their leaf-marks but a good deal of writing in pasting. Lines, 8 on a page. Extent in slokas, 480. Appearance, dilapidated and pasted. Character, Bengali. Incomplete.
One of the folia, the third from the end, contains the colophon of the second chapter.

Page #36

(
30
)
Post Colophon Statement :
दोर्दण्डोदण्डचण्डप्रचलदसिलताखण्डखण्डौकृतहिट्काण्डप्रोत्तुण्डमुण्डखवदसृगधिकोत्ताण्डवात्तुण्डतुण्डा । ब्रह्माण्डोत्खण्डकण्डूयनकलितशिरोमण्डलाखण्डलादेः तुण्डं पण्डं लघन्तौ स्तुतिघु स्तव रिपून् खण्डयेच्चण्डिका+
5829. 4706. कुलचूडामणितन्त्र योनिस्तवः। Yonistavu in
Kulacūdāmanitantra. Substance, country-made yellow paper. 131x41 inches. Folium, ] (marked 43). Lines, 8 on a page. Character, Bengali. Appearance, old. Complete.
The hymn is complete in four lines of the MS which contains several other hymns as well. The Stava is not found in the printed edition of Kulacūdāmaņi.
Beginning :---
अथ योनिस्तवः । त्रिकोणमोहनपौठः मध्यो विन्दुशिवं मयम् । भगरूपां महाविद्यां सर्वदेवी नमस्तुतम् ॥ त्रिकोणे च त्रयो देवा ब्रह्मा विष्णुः शिवतकं ।
सर्वैरा(ो) राधिता योनि र्ज(ज्व)रम्रत्यु(मित्त)विनाशिनी ॥ Colophon :
43B, इति कुलचूडामणितन्त्र योनिस्तवः समाप्तः ।
5830. 5857. उड्डीशतन्त्रम् । Uddisatantram.
Substance, country-made paper. 91x4 inches. Folia, 25. Lines, 9 on a page. Extent in slokas, 475. Character, Nāgara. Appearance, discoloured. Complete.

Page #37

(
31
)
The work deals with sorcery of different kinds. For a description of it, cf. CS. V. 6, L. II. 989. The work in 20 chapters was printed by Rasik Mohan Chatterji in his Indrajālādisamgraha (Calcutta, 1879) and by Umācaran Tarkaratna and Tārāpada Nyāyaratna in Sulabha Tantraprakāśa (Calcutta, 1887). Though the beginning of the present MS agrees with the beginning of L. II. 989, it is prefaced by a statement giving the name as Mantracintamani (अथ मन्त्रचिन्तामणिलिख्यते)। Different chapter colophons of the present MS as well as different MSS of the work refer to it by different names, e.g. उड्डामरेश्वरतन्त्र,
उड्डामरमहातन्त्र, उड्डौश, वीरभद्रतन्त्र, वौरभद्रोड्डीश, रावणोड्डीश etc. Save and except the beginning the different MSS greatly differ.
Colophons of the different chapters :
5B, इत्यडामरे महातन्त्र प्रथमः पटलः। 11A, इति उडामरेश्वरे महातन्ते अञ्जनाधिकारे द्वितीयः पटलः, इत्यडामरे महातन्त्र ढतीयः पटलः 11B, इति उडामरे महातन्त्र भूतवादो नाम चतुर्थः पटलः; 12A, इति उडीशे मन्त्र पटलः; 13A, इति उडामरे महातन्वे वशीकरण-नारीवराङ्गसंकोचनलिङ्गपाटल पटलः ; 14B, इति उडामरेश्वरे महातन्त्र + + + नाम खरपटलः; 15B, इति उडीशे चाण्डालौ पटलः । Post Colophon :
शुभं भवतु । इदं पुस्तकं गोविन्दभट्टात्मज-हरिभट्टेन खयं वाचनार्थं वा परोपकारार्थं लिखितम् ।
5831.
9929. Uddhsatantram.
Substance, country-made paper. 10x51 inches. Folia, 19. Lines, 9 on a page. Extent in blokas, 266. Character, Nāgara. Appearance, tolerable. Incomplete at the end.
This MS has no colophon. On the obverse of the first fol. occurs the title वीरभद्रतन्त्र in a later hand.

Page #38

( 32 )
5832.
10152 (I). Uddīšatantram.
Substance, country-made paper. 94 x 5 inches. Folia, 1-16A. Lines, 10 on a page. Extent in Slokas, 320. Character, Nāgara. Date, Samvat 1872. Appearance, old and discoloured. Illustrated with mystic diagrams. Complete.
In all the chapter colophons, of which there are five, the work is called statth. On Fol. 13B and 14A there are some verses stated to be taken from the भैरवीतन्त्र .
The last colophon runs as follows:--
इति श्रीविश्वसारोद्धार रुद्रप्रणतं श्रीपार्बतौ प्रदवाद(?)मंत्रावली डामरीतन्त्रसमाप्तं ।
Three lines after the last colophon we have the date :
संवत् १८७२ मिति भाद्र सुधि दसम्यां सनौवासरे शुक्लपक्षे पुस्तकं समाप्तं ।
5833.
4619. JEITITELEH | Uddīšottarakhandam.
Substance, country-made paper. 17 x4 inches. Folia, 9. Lines, 9 on a page. Extent in ślokas, 350. Character, Bengali. Appearance, old and discoloured. Complete.
Though called stu this has no concern with sorcery. On the contrary, it expresses many lofty ideas. The present MS, as do also the following two MSS of the work, contains six chapters and a few verses which may be a portion of the seventh chapter.

Page #39

Beginning :
श्रीकालिकोवाच ।
3
( 33 )
ॐ नमो गणेशाय । ॐ नमः परदेवतायै । मादेवि महेशानि घोररूपे घनप्रभे । व्यनिर्दिश्याञ्जनमयि प्रभापूतदिगन्तरे ॥ पूर्वं यत् सूचितं देवि ब्रूहि तत्साम्प्रतं मयि ॥ नवा संह + मामेकं किं कुर्व्वाणं विमोहितम् । क्षैतेये खादिता लोकाः सा का शक्तिस्तदादिका ॥ त्वमेव परमेशानि वर्त्तसे मोहकारिणि । प्रसीद कालिके सौम्ये सर्व्वत्र करुणामयि ॥ ध्वान्तरूपे ध्वान्तहारे सर्व्वेशि कथय खतः । उड्डीशोत्तरखण्डन्तु खसूत्रं भ्रान्तिनाशनम् ॥ उड्डीशं श्रीमहेशानि बहुधा कथितं पुरा । परं चोत्तरखण्डस्य माहात्म्यं वर्णितं मम ॥ सर्व्वयोगमयं कौलं ज्ञानमेवञ्च भाषितम् । तद्विनानान्धकारश्चेच्छिद्यतेऽतिभयापहः ॥ मम प्रियतरं नान्यत् कारणं मम सुव्रते । कृपया वद देवेशि व्यत व्यबेडयामि ते ॥
साधु एटं महादेव गोप्यं किञ्चिन्न तेऽस्ति मे । त्वामेकं पुरतः कृत्वा संहरामि सृजामि च ॥
श्रीकालिकोवाच ।
The characteristics of a follower of the Kaula sect are indicated here as follows:
Fol. 2A B, श्रीशिव उवाच ।
...
किन्तत् कौलौन्यमाख्यातं ब्रूहि मे परमेश्वरि ॥
पूण पुत्र परं गुह्यं साधनं सुखमोक्षदम् ।

Page #40

श्रीशिव उवाच ।
...
श्रीश्यामकोवाच |
( 34 )
साधनं कीदृशं तस्याः सुरायां परमेश्वरि । इति संक्षेपतो ब्रूहि येन ध्वान्तं तराम्यहम् ॥
पू
भैरव मूलं हि ज्ञानमैक्यं यथोत्तरम् । स्त्रियं वौक्षन् स्पृशन् पश्यन् सुराघूर्णितलोचनः ॥ व्अनुद्दिग्ममना वत्स केवलं जपमाचरेत् । मातृरूपेण ताः पश्येत् ताः पश्येत् परिनिन्दितः ॥ जपो हि सर्व्वयज्ञानामहमेव न संशयः । मद्भावेन जपन् पुत्र मां द्रक्ष्यसि सुनिश्चयात् ॥ व्यकाशं लिङ्गमित्याज्डः पृथिवी तस्य वीथिका । व्यालयः सर्व्वदेवानां लयनालिङ्गमुच्यते ॥ योनिः संयोजयेत्तेन सा सृष्टेरादिकारणम् । तस्मात्तत्त्वं समाश्रित्य सुगोप्यं जयमाचरेत् ॥ एकाकिना महेशान पुरुषद्वितयेन वा । सदृशेन खरूपेण कर्त्तव्यं पानभोजनम् ॥ अहं सतौ च कुलटा वेश्यारूपा तपखिनी । बहुज्ञातिचैकवती जटिलैकाकिनी परा ॥ रक्ताम्बरा कृष्णरूपा कुलज्ञा कुलरक्षिणी । यथायथं कम्मै तत्र कर्त्तव्यं पुत्र सादरम् ॥ हिंसासूया घृणा लज्जा वर्जनीया विचारतः । मन्त्रमाता च माता च मातृरूपा च मङ्गले ॥ पूजनीयाः सदैवैताः पानभोजनभक्तिभिः । सुरादेव
* नमस्कृत्य बद्ध्वा मुद्राञ्च योनिकाम् ॥

Page #41

( 35 )
अभ्रात्या विभ्रमन् वत्स परमानन्दरूपधक् । मयि संन्यस्य सकलं सकले माञ्च पुत्रक ॥
ध्यायन् पश्यन् परां सिद्धिं ज्ञानमार्गच्च लप्यति । End :
येषामद्वैतभावो हरिचरणपराः शवरासक्तचित्ता
निन्दावादं न तेषां स्पशति च रसना नित्यपूजातिपूता । कारण्यचापि येषां मनसि च विलयं ये परानन्दसाराः
तेषां लोला महोनी वितरति कुशलं सर्वदा सर्वदैव ॥ Different chapter colophons of the work :
2B, इत्युत्तरखण्डे उद्देशकथनं नाम प्रथम पटलः ; 4B, इत्युड्डोशोत्तरखण्डीये साधनमूलकथनं द्वितीयः पटलः; 6A, शक्तिकथनं टतीयः पटलः ; 7A, •पूजाकथनं चतुर्थः पटलः; 8B, मन्त्रकथनं पञ्चमः पटलः ; 9B, •साधनसूत्रकथनं षष्ठः पटलः- (Then after seven lines on the same page which may be a portion of the seventh chapter of the work) इत्युड्डीशोत्तरखण्डं समाप्तम् ।। After the last colophon occurs the following :
या शक्तिः सा मता देवी साधको भैरवः स्वयम् । जातिसम्बन्धबुद्धिस्तु कदाचिन्नापि साधकः ॥ जातिसम्बन्धबुद्धिश्चेत् रौरवं नरकं व्रजेत् ॥
5834.
8018. Uddīšottarakhandam.
Substance, country-made paper. 17 x 3} inches. Folia, 115-127. Lines, 7 on a page. Extent in ślokas, 360. Character, Bengali. Appear. ance, discoloured. Complete.
Post Colophon :
सुधायुक्त[न] मांसेन भगलिङ्गाम्तेन च । योनिक्षालनतोयेन सदा टप्यन्तु कालिका ॥

Page #42

www.kobaith.org
(
36
)
5835.
4674. Uddīšottarakhandam.
Substance, country-made paper. 16x51 inches. Folia, 9. Lines, II on a page. Extent in slokas, 350. Character, Bengali. Appearance, fresh. Complete.
Not all of the verses found after the sixth chapter in the two previous MSS of the work agree with those found in the present MS.
5836.
5568. वौरभद्रतन्त्रम् । Virabhadratantram.
Substance, eountry-made paper. llx5 inches. Folia, 22. Lines, 10 on a page. Extent in slokas, 550. Character, Nāgara. Date, Samvat 1928. Appearance, fresh. Complete.
The beginning agrees with that of Uddīšatantra described above (Nos. 5830–2).
Colophons of the different chapters :
5B, इति श्रीवीरभद्रे महातन्त्र कोशो नाम प्रथमः पटलः ; 6B, मन्त्रकोशे द्वितीयः पटलः; 9A, इतिश्रीवीरभद्रकोशे टतीयः पटलः; 13A, इति श्रीवीरभद्रे महातन्ते मन्त्रकोशचतुर्थः पटलः ; 16B, इति देवदालौकल्पसाधनं समाप्तम् ; 19B, इति श्वेतार्ककल्यं समाप्तम् ; इति गुटिकाकल्पं समाप्तम् ; 22A, इति श्रीवीरभद्रोक्तं उड्डीशं समाप्तम् ।
Post Colophon Statement :
श्रीसंवत् १८२८ फाल्गुन-कृषणतिथौ १४ गौ विद्याधरदिवेदेन लिखितं काश्यां खार्थं परार्थश्च । औरस्त ॥

Page #43

(
37
)
5837.
3116. Virabhadratantram.
Substance, country-made paper. 11 x 5 inches. Folia, 33. Lines, 9 on a page. Extent in slokas, 600. Character, Nagara. Date, Samvat 1945. Appearance, fresh. Complete.
Colophons of the different chapters :8A, इति श्रीवीरभद्रे महातन्ले मन्त्रकोशो नाम प्रथमः पटलः । 9B, इति श्रीवीरभद्रमहातन्त्र मन्त्रकोशो द्वितीयः पटलः । 13B, इति श्रीवीरभद्रमहातन्त्रकोशे टतीयः ३ ॥ 20A, इति श्रीवौरभद्रमहातन्त्र मन्त्रकोशे चतुर्थः पटलः ४ ॥ 25A, इति देवदालौकल्पसाधनं समाप्तम् ।
26B, इति गोरोचनकल्प समाप्तम् ; 27B, इति उलूक शास्त्र+ध समाप्तम् ; 28A, इति विद्धिसिद्धिर्भवति समाप्तम् ; 29A, इति श्वेतार्ककल्यं समाप्तम् ; 32B, इति श्रौतन्त्रराजमन्त्रसारोद्धारे उड्डीशमाहाल्ये वीरभद्रडामरमन्वसारे शिवपार्वतीशङ्करसंवादे प्रसादात् सत्यं सत्यं सत्यं ग्रन्थ सम्पूर्णम् । शुभमस्तु । The Post Colophon Statement :
श्रीसंवत् १८४५ मी आषाढमासे शुक्लपक्षे १ वार सोमार जो प्रतिमो देषा सो लौषा मम दोषो न दीयते। श्रीपार्बतीशिवशङ्कर आय नमो नमः etc. etc.
5838.
11235.
Virabhadratantram.
Substance, country-made paper. 11 x 5 inches. Folia, 5. Lines, 9-11 on a page. Extent in slokas, 150. Character, modern Nāgara. Appearance, fresh. A mere fragment.
Colophon :
इति श्रौवीरभद्रतन्त्रे उड्डीशे मंत्रमंचकोशो नाम समाप्तम् ॥

Page #44

( 38 )
Along with this there are 13 leaves (by counting), containing महाविद्यास्तोत्र from रुद्रयामल, नवग्रहयन्लोद्धार from महाभारत and various incantations about sorcery and alchemy; and also three leaves marked 2, 14 and 15, belonging to a work on medicine.
5839.
8250. Virabhadratantram.
Substance, country-made paper. 10x4 inches. Folia, 25. Lines, 8 on a page. Extent in Slokas, 400. Character, Nagara. Date, Samvat 1909. Appearance, discoloured. Complete.
Last Colophon :
इति श्रौवीरभद्रे महातन्वे ईश्वरपार्वतीसंवादे उड्डीशकोष
शास्त्रं संपूर्णम् । Post Colophon :
अधिक भाद्रमासे तु नवम्यां बुधवासरे। लिखितं नान्दौमिश्रेण उड्डीशकोषशास्त्रतां ॥ संवत् १८०६ ॥
. 5840.
1369. Virabhadratantram.
Substance, country-made paper. 101x41 inches. Folia, 25. Lines, 9 on a page. Extent in slokas, 450. Character, Nagara. Appearance, tolerable. Complete.
At the end there are a few lines in Hindi. End :
फेर दुधसे गोलौ वाँध रखै जहा विच्छी मारे तहा मन्दारके
दुधसे घसौके लगावे विच्छी अवश्यकरी उत्तर जाय । Colophon :
इति श्रीवीरभद्रमहातन्त्र उड्डीशमन्त्रसारे सर्वसत्यं भवति दशमो पटलः ॥

Page #45

(
39
)
5841.
10602. Virabhadratantram.
Substance, foolscap paper. 8} x 34 inches. Folia, 43. Lines, 6 on & page. Character, modern Nāgara. Date, Samvat 1922. Appearance, fresh. Complete.
At the end are found the same lines in Hindi as have been quoted in the description of the previous MS. In the last colophon the work is called उड्डीशमन्त्रसार.
Post Colophon :
मौतौ फागुन वदि ६ कुजौ सम्बत् १९२२ इदं पुस्तकं हरिपाला + + लिष्यते सम्पूर्णौ शुभमस्तु यो प्रतिदेखा सो लिखा मम दोखो न दियते शुभमस्तु शुभं भवतु ।
5842. Virabhadratantram.
8105.
Substance, country-made paper. 14 x 4 inches. Folia, 8. Lines, 9 on a page. Extent in slokas, 200. Character, Bengali. Appearance, fresh. Complete.
The MS contains four Patalas. The beginning agrees with HPR. I. 339 which omits several of the preliminary verses found in most MSS.
It ends :
ॐ ॐ ३ अमुकं फट् खाहा। अनेन कार्पासबोजमलावुकवौज स्तनघनबीजं च कटुतैलयुक्तं च यस्य नाम्ना होतव्यं तस्य विस्फोटको जायते। ॐ ह्रौं ह्रौं नः अनेन सप्ताहमासने जवा भोक्तव्यं । वशीकरणमेतत् ।

Page #46

Colophon :
Beginning
इति वीरभद्रतन्त्रे चतुर्थ पटलः ।
After the colophon, an incantation in Bengali is given.
End :
( 40 )
10437.
Virabhadratantram.
Folia, 4. Lines, 11,
Substance, country-made paper. 92 x 4 inches. 12 on a page. Extent in slokas, 104. Character, Nagara. Date, Samvat 1862. Appearance, old and discoloured. Complete.
This MS contains only a collection of Tantrika mantras of sorcery, though the colophon calls the work Virabhadratantra.
Colophon :
5843.
ॐ नमो भगवते रुद्राय ।
हूँ ३ फट् खाचा सर्व्वभूतडाकिनोयोगिनोदमनमन्त्रः ।
ॐ हूँ प्रमोदय हीँ प्रमोदय ऐं २ हूँ ३ स्वाहा व्यनेन मन्त्रेण करवीरपुष्पेण होमः कर्त्तव्यः घृतक्षौद्रयुक्तेन सहसैकशतेन कान्तां लभेत ॥
उलूकस्य च ग्टभ्रस्य मार्जारस्य तथैव च । एतेषां नेत्रमानौय सूक्ष्मचूर्णं तु कारयेत् ॥ जयंतिमामवास्यायं चूर्णं कृत्वा विधानतः । अञ्जयेच्चक्षुषौ येन दिनवद्रात्रि पश्यति ॥ किलक्रियायां व्यनुक्तस्थले कौल उद्धृते मोक्षः ।
Post Colophon :
इति वीरभद्रतन्त्रं समाप्तं ।
संवत् १८६२ माघमास कृष्णपक्षे प्रमातिथौ इदम् पुस्तकं दुलभराम विसं नागरजः रामकृष्णस्य व्यात्मक्षरस्य ।

Page #47

( 41 )
5844.
9372.
Virabhadratantram.
Substance, country-made paper. 9 x 4 inches. Folia, 6. Lines, 12 on a page. Extent in slokas, 180. Character, Nagara. Date, Samvat 1891. Appearance, tolerable. Complete.
The work explains in Hindi the application of a number of mantras intended for use in sorcery. The MS contains three Patalas.
Post Colophon Statement :
संवत् १८६१ पौष सुदि १ ।
5845.
3476. कुलोडौ महातन्त्रम् | Kuloddisamahātantram.
Substance, country-made paper. 16 x 4 inches. Folia, 1-21, of which fol. 6 is missing. Lines, 9-13 on a page. Extent in slokas, 925. Character, Bengali. Appearance, good. Complete in four Patalas.
For a description of the work see L. IX. 2961.
The object of the work is indicated thus (Fol. 1A):— देव्युवाच ।
तानि सर्व्वशास्त्राणि त्वत्प्रसादान्महेश्वर । शेषोऽस्ति केवलं या हि श्रीमहाषोडशी पुरा ॥ उद्दिष्टा मनसा नाथ कथ्यतां भक्तवत्सल ।

Page #48

ईश्वर उवाच ।
व्यादौ तु श्रूयतां देवि या या विद्या सुगोपिता । तदा तु कथयिष्यामि श्रीमहाषोडशौं ध्रुवम् ॥
देव्युवाच ।
दुर्लभा पञ्चमी विद्या पचकूटात्मिका शुभा । नित्या च मुक्तिदा श्रद्धा सुखदुखविनाशिनी ॥ तां विद्यां वद देवेश यदि तुष्टोऽसि मे प्रभो T ईश्वर उवाच ।
The Last Colophon
( 42 )
आदौ कामेश्वरी ज्ञेया तथा वच्चेश्वरी शुभा । तया भगमाला चतुर्य्या त्रिपुरसुन्दरी ॥ नित्या च पञ्चमी शक्तिः परब्रह्मस्वरूपिनौ । नित्यचैतन्यरूपा च परमाह्लादकारिणौ ।
Post Colophon :
——
-
इति कुलोड्डीशे महातन्त्रे ब्रह्मज्ञानप्रस्तावः समाप्तः ।
5846.
10418. रावण उड्डीश । Rāvana-udisa.
1922.
Substance, foolscap paper. 62 x 42 inches. Folia, 48. page. Extent in slokas, 336. Character, modern Nāgara. Appearance, discoloured. Complete. The work is called in the first line as well as in the last colophon of this MS. In the remaining two colophons, e.g. of chapters I and II (Foll. 12B and 15B), it is called वौरभद्रमहातन्त्र .
Lines, 7 on a Date, Samvat
मोती फाल्गुने कृष्ण पक्षे षष्ठी सौम्यवासरे संवत् १९२२ दसखत ठाकुरप्रसाद कुनवी साकिम महल्ले गोरखनाथकाटिल्ला ॥

Page #49

( 43 )
5847.
8475. रावणोड्डौशडामरतन्त्रसारः ।
Ravanoḍdisaḍamaratantrasāraḥ.
Substance, country-made paper. 102 x 4 inches. Folia, 37. Lines, 7 on a page. Extent in slokas, 480. Character, modern Nagara. Appearance, fresh. Complete.
Beginning :
It will be noticed that Meghanāda, presumably a name of Bhairava, is found here, at least once, in the extract quoted below, answering the question of Parvati. It may be due to a confusion with this name that Indrajit, son of Ravana who is also called Meghanada, is associated as its author with a work called Kriyoddisa (Kalyan, 1924). The association of this work with the name of Rāvaṇa might have also given rise to a similar association with the name of Indrajit.
——-
ॐ श्रीगणेशाय नमः ॥
उड्डीशे च समाकीर्णे योगिवृन्दसमाकुले । प्रणम्य शिरसा गौरी परिष्टच्छति शङ्करम् ॥ १ ॥ विशेषेण तु तत्सर्व्वं कथयख प्रभो मम । व्यन्धेपि विविधैः कार्य्या मन्त्राश्च ब्रूहि भैरव ॥ २ ॥ ईश्वर श्रोतुमिच्छामि लोकनाथ जगत्प्रभो । प्रसादं कुरु देवेश ब्रूहि कर्म्मार्थसाधनम् ॥ ३ ॥ सुर शङ्कर महादेव सर्व्वसिद्धिप्रदायक | पृच्छामि त्वां जगन्नाथ संसारस्थितिकारणं ॥ ४ ॥ पृच्छामि देवदेवेश लोकानां हितकाम्यया । वशीकरणमुच्चार्ट मोहनं स्तम्भनं तथा ॥ ५ ॥ शान्तिकं पौष्टिकं कम्म विधानेन महेश्वरि । चक्षुर्हानि[र्म]नोहानिः श्रुतिहानिस्तथैव च ॥ ६ ॥

Page #50

( 44 )
ज्ञानहानिः क्रियाहानिः कोलकं च तथापरं। कार्य्यस्तम्भः सुरेशानि शोषणं पोषणं तथा ॥ ७ ॥ परद्रव्याणि विशेषेण तत्परं ब्रूहि मे प्रभो। अन्यांश्च विविधान् कार्यान् सात्त्विकान् ब्रूहि रावन(?) ॥ ८॥ सा नत्वास्यंजदोघाश्च भूतैश्चैव सदुर्जयः] । ज्वरश्चैव महारौदैर्ललना च महाद्रुमैः ॥ ८ ॥ मानवा दुर्जेने दुटे परार्थतत्त्व-तत्परैः । पतत् व्याघ्र (?) जगत् सर्वं नानाव्याधिसमाकुलं ॥ १० ॥ उदयं च कथं नृणां साधकानां सुखाय च । दुर्जनानां च दुष्टानां पापिष्ठानां तथैव च ॥ ११ ॥
अशुभान् कथयं योगान् नानाव्याधिकरानपि ॥ १२ ॥ मेघनाद उवाच ।
घटणु देवि वरारोहे सिद्ध्यर्थं यदि वाञ्छसि । तद्ददिष्यामि देवेशि तत्सब् समुदाहृतम् ॥ १३ ॥ देवि प्रयोजि तत्मव्वं भवत्येव न संशयः ।
उड्डीशयोग ते देवि मयोक्ता भक्तितस्तव ॥१४॥ पार्वत्युवाच ।
उड्डीशं च नमस्कृत्य रुद्रशत्रुत्रयं तथा । कपर्दिनं विरूपाक्ष सर्वदुःखभयापहम् ॥ १५ ॥ ब्रूहि रुद्रो भयोडेगान् राजशत्रुर्विनिर्जनात् ।
यैनं प्रयोजितैः सद्यः प्राणान् हन्ति न संशयः ॥ १६ ॥ भैरव उवाच ।
प्रथमं भूपाकर्षणं द्वितीयोन्मादनं तथा। . टतोयं विद्वेषणं चैव उच्चाटनं चतुर्थकम् ॥ १७ ॥ अल्पाजयिप्रयोगाणि वहन् फूटण वरानने । शिवेन कथिता योगा उड्डीशे शास्त्रनिश्चये ॥ १८ ॥

Page #51

(
45
)
ग्रामोच्चाटन पच्च घठं जलस्तम्भनं शमनम् । ++चाग्निस्तम्भनं वशीकरणमुत्तमं ॥ १६ ॥ अन्धीकरणं मूककरणं नात्र सङ्कोचनं तथा । स्तब्धीकरणं भूतज्वरकरणं शास्त्र शास्त्रदूषणं ॥ २० ॥ जातीयं विनाशं दधि-मधुनाशं मुघकरणं वाजवाजिप्रकोपनं आवेशणं भुजङ्गानां तथैव च वरानने ॥ २१ ॥ सर्याणि नाशनं पर्णविनाशनं तथा । गईभकरणं परपुरुषप्रवेशनं । वेतालसिद्धि अजमूलकं च अन्यानपि तथा रौद्रान् विवाशास्त्रप्रयोगजं च । औषधान् विभाकरान् गुह्यगुप्ततरा कार्यान् । क्षिप्रव्याथ प्रयत्नतः ॥ २२॥ अम्बलौने यथा चौरे भक्तिहीने सुरेश्वरि ।
निन्दकाय न दातव्या नास्ति कार्यान् क्षिप्तव्याथ प्रयत्नतः ॥ २३ ॥ It ends with a direction in Hindi. End :---
पालाशबीज मैदाकरै मदारके दूधसे पुट देय १०१ फेर दूधसों गोली वांधि +++ जहा विच्छीमारे तहां मदारकै दूधसौ
पिसिक लागावै तौ विच्छू उतरि याय । Colophons of the different chapters :
8B, इति श्रीरावणमहातन्वे उड्डीशे महातन्त्र प्रथमः पटलः ; 10B, इति श्रीरावणतन्ले उड्डीशे मन्त्रकोशो द्वितीयः पटलः; 14A, इति श्रीरावण उड्डीशे महातन्त्रकोशे टतीयः पटल ; 22A, इति श्रीरावणतन्वे उड्डीशकोशे चतुर्थः पटलः ; 29B, इति गोरोचनकल्पसमाप्तं; 30B, इति उलूकशास्त्रौषध समाप्तं ; 31B, इति विधिसिद्धिर्भवति समाप्तं; 33B, इति श्वेतार्ककल्पं समाप्तं ।
37, इति श्रीतन्वराजमन्त्र सारोद्धारे रावण-उड्डीश-डामर-तन्त्रसारे शिवपार्वतीसंवादे शङ्करप्रसादात् सत्यं सत्यं सत्यमिति सम्पर्णम् ॥

Page #52

page. Complete.
( 46 )
5848.
5621B. उड्डामरतन्त्रम् | Uddāmaratantram.
Substance, palm-leaf. 14x 11⁄2 inches. Folia, 27-54. Lines, 4, 5 on a Extent in Ślokas, 550. Character, Udiya. Appearance, good .
Colophons :
The Uḍdamaresvaratantra, included in Vividhatantrasamgraha of Rasik Mohan Chatterji, refers to itself, in the last colophon, as an extract from the Rudrayamala (Rudrayamaloddhṛta). The last chapter is styled Uḍdisa in this colophon.
32B, इति उड्डामरमहातन्त्रे प्रथम पटलः; 35B, इति उड्डामरेश्वरे महाकोषे द्वितीयः पटलः; 36A, इति उड्डामरेश्वरे महातन्त्रे अञ्जनाधिकारस्तृतीयः पटलः ; 36B, • चतुर्थः पटलः; 37A, • भूतबा पञ्चमः पटलः; 38A, इति उड्डीशे मन्त्रवादे षष्ठः पटलः ; 39A, इति श्रीउड्डामरेश्वरे महातन्त्रे पुरुषवश्याधिकारः सप्तमः पटलः; 39B, ० अष्टमः पटलः; 41A, नवमः पटलः ; 42B, ० लम्पटो नाम दशमः पटलः ; 44A, ० एकादश पटलः ; 46A, ० द्वादशः पटलः ; 48B, ०भूतभैरवो नाम त्रयोदशः पटलः; 52A, इति श्रीवीरभद्रमहातन्त्रे मन्त्रकोषो नाम चतुर्द्दशः पटलः; 54B, इति श्रौउड्डामरेश्वरे महातन्त्रे मन्त्रकोषो नाम पञ्चदशः घटलः ।
5849.
804. भूतडामरतन्त्रम् । Bhūtadāmaratantram.
Folia, 28. Lines,
Substance, country-made paper. 172 x 2 2 inches. 5, 6 on a page.
Extent in slokas, 532. Character, Bengali. Appearance, Complete in 15 Patalas.
Cold

Page #53

( 47 )
The present manuscript is described in L. IV. 1598. Another MS has been described in IO. IV. 2551 (I). Three editions of the work in 16 Patalas, as edited by Rasik Mohan Chatterji, were published (Calcutta, 1879, 1891, 1931).
The work is in the form of an interlocution between Unmatta-Bhairava and Unmatta-Bhairavi. The cult of Bhutaḍāmara has been dealt with by Dr. B. Bhattacharya in Man in India (Vol. XI, pp. 83ff.).
5850.
2801. Bhutaḍāmaratantram.
7 on a page. discoloured. Incomplete.
Substance, country-made paper. Extent in slokas, 980.
16 x 3 inches. Folia, 33. Lines, Character, Bengali. Appearance,
The present MS contains the first 15 Paṭalas and the beginning of the 16th.
The 16th Patala begins thus :
30B, अथातः संप्रवच्यामि योगिनीसाधनोत्तमम् ।
सर्व्वदा सर्व्वकामार्थं देहिनां सर्व्वसिद्धिदम् ॥
It will be noticed that the first verse of the 16th chapter, as found in Chatterji's edition of the work, is absent here and in 5856 infra.
5851.
4025. Bhutaḍāmaratantram.
Substance, country-made paper. 15 x 4 inches. Folia, 20. Lines, 11 on a page. Extent in slokas, 560. Character, Bengali. Date, Saka 1644. Appearance, old and discoloured. Complete in 15 chapters.

Page #54

Post Colophon.
( 48 )
20A, श्रीमद्गुरुचरणे मम भक्तिरस्तु । यन्नभावादसरकारे श्रीभाण्डाख्या - परगणाधिकारिणः श्रीनरेन्द्ररायस्य ताड़नाग्रामे भाद्रस्य त्रयोविंशतिदिवशे बुधवासरे अष्टम्यां तिथौ समाप्तोऽयं ग्रन्थः । शुभमस्तु ॥ श्रीश्रीकृष्णदेवशर्मणो वटोरिदं ग्रन्थ श्रीभवान्यै नमः ॥
5852.
श्रीभैरव उवाच ।
4651. Bhūtadāmaratantram.
Substance, country-made paper. 19 × 44 inches. Folia, 25. Lines, 7 on a page. Extent in slokas, 700. Character, Bengali. Appearance, old. Complete.
शकाब्दाः १६४४ । धम्मर्थिं मोक्षार्थच ।
The chapters are not numbered in the present MS. What is apparently the 15th chapter is followed by the mantrakosa according to the Bhutaḍāmara and the Yaksadāmara (Foll. 22A-25B). The last colophon has striking agreement with that of 5857 infra except for the name of the work.
5853.
5861.
Bhutaḍāmaratantram.
Substance, country-made paper. 92 x 41 inches. Folia, 41. Extent in slokas, 760. Character, Nāgara.
on a page. and Saka 1645. Appearance, fresh. Incomplete.
The present MS is incomplete in the beginning. The leaf marked 1 is not the beginning of Bhutaḍāmara, but that of Jyotiṣmatikalpa which runs :
. orr oयोतिष्मतीकल्प [:] लिख्यते ।
अत्यन्तमद्भुतप्रज्ञं लोकविस्मयकारकम् । ज्योतिष्मतीति विख्यातं रसायनमनुत्तमम् ॥
Lines, 8, 10
Date, Samvat 1780

Page #55

( 49 )
After the end of the 15th Patala of the Bhūtaļāmara the MS gives (Fol. 40A-B), like 10. IV. 2551 (I), a few verses which are found as the beginning of Bhūtabhairavatantra (infra).
The date of the copying of the manuscript is given (Fol. 40B-41A):
__शुभमस्तु संमत् ++++ १७८० शाके १६४५ वर्षे आखनि मासे कृष्णपक्षे दशमी सहस्पतिवासरे पुष्यनिक्षत्रे सिद्धिना योगे काशीखण्डे आनन्दकानन-अविमुक्तच्छेत्रे स्वर्गद्वारेखरनिकटे श्रीक्षणमानसनमुधे श्रौवटुकभैरवसन्निध्ये मणिकरिणका-तारकेश्वरललिता-देवी-सिद्धिपीठे लिखिते गङ्गानाथजी ।
यदि शुद्धमशुद्ध वा ... ... ... इति श्रीचूडामणितन्त्र भूतडामरग्रन्थ संपूर्ण। शुभं मङ्गलं ददातु ।
5854.
8434. Bhūtadāmaratantram. Substance, country-made paper. 81x5 inches. Folia, bl. Lines, 10 on a page. Extent in slokas, 900. Character, Nagara. Appearance, fresh. Complete.
___ The 15th Patala. comes to an end on Fol. 41B and then begins the Bhūtabhairavatantra (infra) which runs up to the end of the MS. This latter work is also complete in this MS but for the last verse.
5855. 10652. Bhūtaļāmaratantram. Substance, country-made paper. llx4 inches. Folia, 5. Lines, 12 on a page. Extent in slokas, 140. Character, Bengali. Appearance, fresh. Incomplete.
The present MS contains chapters I-III and four lines of chapter IV.

Page #56

( 50 )
5856.
2819. भूतडामरे योगिनीसाधनम् ।
Yoginisādhanam from Bhutaḍāmara.
Substance, country-made paper. 16 x 5 inches. Folium, 1. Lines, 13 in all. Extent in slokas, 22. Character, Bengali. Appearance, fresh. Complete.
Colophon :
This constitutes the 16th chapter of the Bhutaḍāmara.
Beginning :
श्रीदुर्गायै नमः । योगिनीसाधनम् । भूतडामरे ।
अथ तं संप्रवक्ष्यामि योगिनीसाधनोत्तमम् | सर्व्वार्थसाधनं नाम देहिनां सर्व्वसिद्धिदम् ।
इति डामरोक्त-योगिनीसाधनम् ।
on a page. good. Complete.
Beginning
5857.
4584. भूतभैरवतन्त्रम् | Bhūtabhairavatantram.
Substance, country-made paper. 172 x 4 inches. Extent in slokas, 300.
Folia, 6. Lines, 8 Character, Bengali. Appearance, not
वह्निं वमन्तमौडे व्योममुखं दुर्निरीक्षमतिदोत्या । विबुधा हि यक्ष + + + भूतान्तकमौश्वरमनादिम् ॥ मन्त्राशेषविशेषज्ञानं ज्ञापितं सुरैर्यत्नात् । क्रोधौशभैरवप्रोक्तं तद्दक्ष्ये भूतभैरवं नाम ॥
अथो वक्ष्ये मनुकोषं यदकथितं भूतयक्षडामरयोः । क्रमशो बौजविधानं तत्र श्रोत्रादिविज्ञानम् ॥

Page #57

( 51 )
It should be noted that the beginning of this work is also found at the end of No. 5853 above. An incomplete MS of the work is appended to another MS of Bhūtaļāmara (5854 above). The work gives, inter alia, the meanings of words used to indicate mantras. A short notice of the work is given in IO. IV. 2551 (II). End :
यो भूत-यक्ष-डामरतन्त्र श्रीभूतभैरवं वेद ।
स खर्ग मोक्षभागी शिव++ज्ञानं समपदः । Colophon :
इति परमहंस परिव्राज-परमरुद्रावतारगुरुचरणशरण-श्रीमत्
क्रोधीशभैरवविरचितं भूतभैरवन्नाम महातन्त्र समाप्तम् । This colophon is in striking agreement with that of a different work described under 5852 above.
5858.
8433. मातङ्गौडामरम् । Matangidamaram. Substance, country-made paper. 74 x 5 inches. Folia, 15. Lines, 10 on a page. Extent in slokas, 300. Character, modern Nagara. Date, Samvat 1961. Appearance, fresh. Complete.
The Tantra is written mostly in Hindi and deals with a number of magical rites. Beginning :
अथ मातगोडामर लिख्यते । देव्यवाच ।
कैलासशिखरे देवं गुह्यात् प्रभोः । ईश्वरोवाच ।
किं एच्छसि त्वया देवि गुह्यवार्ता महेश्वरि । त्वयाग्रे कथयिष्यामि सत्यं सत्यं वरानने ॥

Page #58

देव्यवाच ।
End
देवाधिदेव देवे [I] यथा वदत्वमम ।
एवं [] कामि मया नाथ मातङ्गीक्रमसाधनं ॥ केन प्रकारेण सिध्यंति प्रयोगाणि युगानि च । पूणु देवि वरारोहे पूर्व्वमातङ्ग ऋषिर्भवेत् ॥ तस्याङ्गे कुले जाता मातङ्गौश्व[रौ] विश्रुता । चांडालि प्रेषिता भद्रा मांजारी वगुलामुषि । एते चतुर्महागोप्यं भेदगुह्यं पार्वती ॥ एतक्रिया समाः श्रेष्ठजेकरोदिमुंडभेदतः । सर्वार्थसिद्धमाप्नोति नान्यथा शंकरोब्रवीत् ॥ उच्चाटनं मारणं च मोहनं वश्यकम्मणि । व्याकर्षणं विद्वेषणचैव प्रयोगे षटमेव च ॥ मोहनं द्रावणचैव राजकम्भाणि चेटकं । पक्षादि रसायनं सिध्य नात्र कार्य्यं मया युतं ॥
( 52 )
रुद्रायामले दशविद्या सिधिमाप्नोति ।
सर्वोपरि महाश्रेष्ठ मातजिडामराणि च ॥
Colophon:
नरनाथमुंड ९ खाननाथमुड २ मातङ्गनाथ ३ रुद्रनाथ ४ कांकली
पुत्र - बालनाथ ५ पञ्चभद्र ।
Post Colophon :―
14B, इति श्रीमातङ्गौडामरे हरगौरीसंवादे संपूर्ण ।
संवत् १९४० मौति जेट कृष्ण २ वार फैके रोज लिषा बालगोवदा ।
After this post-colophon occur two small sections in Hindi on two peculiar rites followed by the date of copying

Page #59

( 53 )
of the MS, the previous date apparently being the date of the original from which the copy was made. This portion runs thus :
Post Colophon :―
व्यथ मालकागुणौकल्प लिख्यते मालकागुणौ सेर २ तिलका तेल सेर २ । इति श्रीमालकागुणौकल्प संपूर्णः । अथ हाथमे पारा चटावन विधि इति श्राथमो पारा चटावनका विधि संपूर्ण :
हाल सं १९६१ मार्गशीर्ष शुक्ल १४ बुधवासरे मालवीय पंडित रघुनाथ रामेण लिखवाइतं लिखितं हनुमान द्विवेदी कास्याम् गोट्टतटे ।
5859.
श्रीपार्वत्युवाचा |
8412. गौरौडामरम्। Gaurīdāmaram.
Substance, European foolscap paper. 10 x 4 inches. Folia, 11. Lines, 7 on a page. Extent in slokas, 132. Character, modern Nāgara. Samvat 1961. Appearance, fresh. Complete.
Date,
A Tantrika work full of Hindi incantations. It begins in Sanskrit thus
देवदेव महादेव + + + + डामरस्य च व्याख्यातं विधिवत् कथ्यतां प्रभो ॥
......
कर्षणं वश्य मोहनं च मारणे उच्चाटनं तथा । यक्षिण्यां + + व्याख्यानं विधिवत् कथयेश्वर ॥

Page #60

( 54 )
End :
अथ कौलोद्धारमन्त्रः । ॐ चण्डेश्वर हो डामरजनित कौलोद्वारणं कुरु कुरु खाहा इत्यनेन कौलोद्धारणं कुर्यादिधि विधि
८ रे च यथा । इति श्रीगौरौडामरे वौरसाधनं संपूर्ण । Post Colophon :
__श्रीसंवत् १६४० मौति जेट कृष्णा : वार बुध लौखा बालगोविन्द
हाल सं १९६१ मार्ग शु १३ भौ० लिखितं रघुनाथमालवीयेन। . Fol. 1IA-B describe a rite called मानभङ्गवीरसाधन. This description is again followed by the name of the copyist, Raghunātha Māla vīya, and the date of copying (same as that given above).
5860.
3185. हहद्भुतडामरतन्त्रम् । Brhadbhutadāmaratantram.
Substance, Serāmpore paper. 13 x 5 inches. Folia, 110. Lines, 6 to 9 on a page. Extent in slokas, 1,700. Character, Bengali. Appearance, fresh. Incomplete.
The present MS contains 24 Patalas and a part of what seems to be the 25th Patala. A MS of the work in 25 Patalas is in the library of the Vangīya Sāhitya Parishat of Calcutta. An edition of the work in 15 Patalas was published in the Indrajātadisamgraha of Rasik Mohan Chatterji (Calcutta, 1879). Beginning :
महोग्रं व्योमवदनं कोटिसूर्याग्निभाखरम् । महाकालान्तकं नौमि श्रीरहद्भूतडामरम् ॥ भुवनाधिपतिं कालं सर्वलोकप्रपूजितम् । महोन्मत्तं भैरवेशमनन्तं भैरवेश्वरम् ॥

Page #61

(
55
)
शब्दब्रह्ममयं रौद्रं सर्वव्यापकविग्रहम् ।
उन्मत्तभैरवं नत्वाप्रच्छन्नन्मत्तभैरवौ ॥ उन्मत्तभैरव्यवाच ।
रहदानन्द-भूतेश सतीश भक्तवत्सल । बदख सर्वभूतेश श्रीरहद्भुतडामरम् ॥ कथं यक्षा नरा नागाः किन्नराः प्रमथादयः । डाकिन्यः कुलखेचर्यो देव-गन्धर्च-नायिकाः ॥ सिद्धदानवकन्याश्च योगिन्यः कामनायिकाः । जम्बदौपे कलौ सिद्धिं यच्छन्त्येषां वराङ्गणाः ॥ ये स्यः पापरता मिथ्यावादिनः शीलवर्जिताः । सालस्या ये नरास्तेभ्यः साहाय्यं कुरुथ खयम् ॥ केनोपायेन नश्यन्ति कलौ क्लेशौघराशयः । महापातकलक्षाणि तथोपपातकानि च ॥ दुष्ग्रहा दुरानागा दुष्ठभूतादयस्तथा । विनश्यन्ति तथा दुटा महाविघ्नकराश्च ये ॥ लभ्यन्ते सिद्धयः सर्वाः मोक्षपद्धतयः शुभाः । सिद्धयोऽप्यणिमाद्याः स्यमहापातकनाशनाः ॥ अन्यान्नाशनतः पापमन्यस्त्रीगमनादिकम् । परद्रोहकृतं पापं परद्रव्याभिलाषकम् ॥ विशमासादिकं पापमभिनिन्दा महाभयम् । कथं नश्यति देवेश हेलया नरकं तमः ॥ चन्द्रसूर्यप्रभो भूत्वा स्थितौरुद्रपुरे चिरम् । सुरेन्द्र-सिद्ध-नागेन्द्र-भूत-यक्षेन्द्र-नायिकाः । गुह्यवेतालगन्धर्व-महोन्द्रकुलनायिकाः ॥ हठादागत्य कामात बलादालिङ्गयन्ति तम् ॥ उक्तयोगेन्द्रकन्याश्च भूतडामरनायिकाः । मन्त्रस्मरणमात्रेण केन सिद्धा भवन्ति ताः ॥

Page #62

( 56 )
तथा ब्रह्मेश-शकाद्या देवानामधिदेवताः । त्रयस्त्रिंशत्कोटयस्तु देवाः समरभैरवाः ॥ कथं स्य-आरिता एते विद्याशक्तिसमन्विताः | पुनः केन प्रकारेण म्रता जीवन्ति निर्जराः ॥ कृपया वद भूतेश त्वमेव शरणं प्रभो। श्रुत्वेति भैरवीवाक्यमुन्मत्तभैरवोऽसकृत् ।
उन्मत्तभैरवौं प्राह सवं नियमपूर्वकम् ॥ Colophons of the different chapters :
5A, इति श्रीमहद्भूतडामरे महातन्त्र ग्रन्थफलकथनं नाम प्रथमः पटलः ; 8A, द्वितीय पटलः; 13B, क्रोधनाम्ना शतनामस्तोत्रे टतीय पटलः; 17A, सिद्धिमन्त्रप्रभेदो नाम चतुर्थः ; 24A, •कालात्मक-सिद्ध-चक्रप्रभेदो नाम पञ्चमः ; 30B, पक्षभेदो नाम षष्ठः पटलः ; 35B, कामभेदचक्रप्रभेदो नाम सप्तमः पटलः ; 41B, सारनिर्णय-चक्रप्रभेदो नामाश्रमः पटलः; 49B, भैरवी-भैरवसंवादे वेदचक्रप्रभेदो नाम नवम पटलः ; 57B, •षट्कालात्मक-चक्रप्रभेदो नामः दशमः पटलः ; 61B, सुन्दरीमन्त्रकथने एकादशः पटलः; 66B, सुन्दरीध्यानकथने हादशपटलः ; 73A, भूतिनौसाधनविन्यासो नाम त्रयोदशः पटलः ; 78A, भूतिनौसिद्धिसाधनं नाम चतुर्दशः पटलः ; 82A, कालरात्रिसाधनं नाम पञ्चदशपटलः ; 85A, • कालरात्रिस्तोत्रमन्लविन्यासो नाम घोडशपटलः ; 88B, कालरात्रिकवचं नाम सप्तदशः पटलः ; 91A, महाभूतचेटिकासाधनं नामाछादशः पटलः; 93B, भूतकात्यायनौसिद्धिसाधनं नाम ऊनविंशतिः पटलः; 95B, भूतकात्यायनौसिद्धिसाधनं नाम विंशः पटलः; 97B, उन्मत्तभैरवभैरवीसंवादे नायिकास्तोत्रकवचविन्यासो नामैकविंश पटलः ; 100B, दिव्यनागेन्द्र-नागिनीसाधनं नाम द्वाविंशति पटलः; 102A, नागेन्द्रनागिनी-स्तोत्रात्मककवचविन्यासो नाम त्रयोविंशः पटलः; 107A, देवेन्द्रकुलयोगिनीसिद्धसाधनं नाम चतुर्विंशपटलः ।

Page #63

( 57 )
5861. 9999. विदशडामरे प्रत्यङ्गिराविधिः ।
Pratyangirāvidhi from Tridasadāmara. Substance, palm-leaf. 113 x 2 inches. Folia, 14. Lines, 6 on a page. Character, old Newari. Date, N.S. 309. Appearance, old. Complete.
The present MS contains only two Patalas of the Dāmara which is in the form of an interlocution between Devi and Bhairava. Beginning:
ॐ खस्ति । ॐ नमः शिवादिभ्यो गुरुभ्यः । हिमवच्छिखरे रम्ये सुरासुरनिषेविते । तत्र स्थाने सुखासौनं देवदेवं महेश्वरम् ॥ सुरासुरेन्द्रनमितं सिद्धगन्धर्वपूजितम् ।
कृताञ्जलिपुटा देवौ इदं वचनमब्रवीत् ॥ श्रीदेव्यवाच ।
सर्वखोतोद्भवं ज्ञानं त्वत्प्रसादान्मया श्रुतं । का विद्या साकिनीनां तु दैत्यानां गतिनाशिनी ।
संसिद्धा या युगे घोरे सर्वसंश्यभेदिनी । श्रीभैरव उवाच ।
पूर्व गौरि महाघोरे प्रमशाने करवीरके ।
आराधितोहं देवौभिर्यागे संपूजनाय च ॥ तां चोर-संस्थां कृत्वा तु यातस्तत्र वरानने । चतुःषशिषु ये कोया साकिन्याद्या महाबलाः ॥ यज्ञभागं प्रयच्छन्ति चरं कृत्वा खबान्धवान् । भुञ्जामि तमहं भद्रे क्रीडामि च चरामि च ॥
End :
गुरुदिरे भयाक्ते च कामलोभसमन्विते । दातारो नरकं यान्ति सत्यं सत्यं न चान्यथा ॥

Page #64

( 58 )
Colophons :
7B, इति त्रिदशडामरे चतुर्विंशतिसाहले प्रत्यगिराविधि एकाशीतितमपटलः । _14A, इति त्रिदशडामरे चतुर्विंशतिसाहखे प्रत्यङ्गिराविधि
द्वाशीतितम]पटलः। समाप्तं प्रत्यगिराकल्यं । Post Colophon :--
विदशानां तु सिद्ध्यर्थं डामरं निम्मितं पुरा । साधूनां तु हितार्थाय दुरुसत्त्वनिपातनं ॥
संवत् ३०८ वैशाख शुक्ल पञ्चम्यां रविवासरे श्रीश्रौवच्छण्द्रेण लिखितं । श्रेयोस्तु ।
5862.
3171. रुद्रयामलतन्त्रम् । Rudrayāmalatantram.
Substance, country-made yellow paper. 13x4 inches. Folia, 77. Lines, 6, 7 on a page. Extent in slokas, 900. Character, Bengali. Appearance, fresh. Complete.
The MS is so very corrupt, that it is almost impossible to read it. Beginning :
अथच्चापि जगन्माता ख्यातिराद्याद्यगोचरा । स्मृतिमात्रेण दुःखानि नाशयेदेविनां प्रिये । सर्वदा देवदेवेशि सर्वसिद्धि(ः)प्रदायिनी ।
अन्तर्मखमनोभावा सर्वयोगप्रवर्त्तिनौ ॥ स्मरणात् सर्वजन्तूनां सर्वपापप्रणाशिनौ । तत्त्वतो गुरुतः प्राप्ता विद्याष्टादशबोधिनी ॥

Page #65

(
59
)
2B, यो यमन्त्राः परेशानि तेन देवेपि संयुताः ।
तैौवन्ति च मस्तेभ्यः छलेभ्य इति मे मतिः ॥ सप्तपरिप[क]त्यात जगत् सृथ्यादिकर्त्तका(ः)।
एतेषां जीवभूतादि दादत्वत्तरमयं जगत् ॥ 3A, श्रीदेव्युवाच ।
सफला निष्फलाश्चैव मुक्तिमार्गप्रबोधकाः । मानवा बहवः सन्ति वद तेषामनुत्तरम् ॥
श्रीशम्भरुवाच ।
कालच्चिदस्मद्भक्तानामेतन्मूलमुदाहृतम् ।
आवयोन्नैव देवेशि मनूरीकारणात्मनोः ॥ सर्वेषामेव मन्त्राणां प्राप्ताधारा महेश्वरि ।
आवयोरपि तत्प्राप्य अनुत्तरमिति स्मृतम् ॥ Colophons of the different chapters :
6A, इति रुद्रजामले अनुत्तरनिर्णयः प्रथमः पटलः ; 8B, इति रुद्रजामले शक्तिविस्तारनियमो द्वितीयः पटलः ; 10B, इति रुद्रजामले टतीयः पटलः ; 13A, इति रुद्रजामले चतुर्थः पटलः; 15A, इति रुद्रनामले पञ्चमः पटलः ; 22B, इति श्रीरुद्रजामले हादशसाहसके उत्तरषटकं नाम षष्ठः पटलः ; 26B, इति श्रीरुद्रजामले पञ्चस्रोतोविभाग नाम सप्तमः पटलः ।
In the leaves 27 to 76 there is no colophon. The last leaf contains the following colophon :
__इति रुद्रयामले पञ्चमीपटलः । On the left hand margin of the last leaf, the name of the original owner is recorded thus :
श्रीकृष्णानन्दनाथावधूताचार्य्यस्य पुस्तकमिदम् । The present MS seems to contain the Anuttaratantra, or First Part, whereas the printed editions of the work contain the Uttaratantra, or Second Part.

Page #66

Beginning :
( 60 )
5863.
5213. Rudrayāmalam.
Substance, palm-leaf.
17 x 23 inches. Folia, 1-133 of which Fol. 125 is missing, and 124, 126-33 very badly damaged. Lines, 3 on a page. Extent in Ślokas, 1,900. Character, Bengali. Appearance, old and wormeaten. Incomplete.
--
Two editions of what is called the Uttaratantra or Second Part of the work published by J. Vidyasagara and R. Chatterji contain respectively 66 and 69 Chapters. This MS contains only a part of the work — Patalas 31-54 (2952 of J. Vidyasagara's edition). The 54th Patala breaks off abruptly.
ॐ नमो भवान्यै । श्रीआनन्दभैरव्युवाच । व्यथ षट्चक्रयोगञ्च प्रवक्ष्यामोह तत्त्वतः । कुण्डलौयोगविविधं कृत्वा योगो भवेन्नरः ॥
Colophons of the different chapters.
4B, इति श्रीरुद्रयामले महाप्रलयनिर्णयं नाम एकत्रिंशत् पटलः; 9A, • डाकिनी - ब्रह्मस्तोत्रं नाम दात्रिंशत् पटलः ; 14A, इति श्रीरुद्रयामले उत्तरतन्त्रे महातन्त्रोद्दीपने भेदिन्यादिस्तोत्रं नाम त्रयस्त्रिंशत् पटलः; 17B, इति श्रीरुद्रयामले कल्पवासिनीस्तोत्रं समाप्तम्; 38B, इति रुद्रयामले सतन्त्रोद्दीपने सिद्धमन्त्रप्रकरणे षट्चक्रप्रकाशे भैरवभैरवीसम्बादे कुलकुण्डल्यष्टोत्तरशतसहस्रनाम स्तवकवचं नामाष्टत्रिंशत् पटलः ; 43A, इति रुद्रयामले उत्तरतन्त्रे खाधिष्ठान - श्रीकृष्णराकिनोसाधनं नाम नवत्रिंशत् पटलः ; 47B, इति • श्रीकृष्णस्वाधिष्ठानप्रवेशो नाम चत्वारिंशत् पटलः ; 52B, ० श्रीकृष्णास्तवकवचं नाम एकचत्वारिंशत् पटलः ; 55A, ० षड्दलप्रकाशो नाम द्विचत्वारिंशत् पटलः ; 60A, ॰स्वाधिष्ठानराकिनीस्तोत्रं नाम त्रिचत्वारिंशत् पटलः; 73B, • कृष्णराधिकोल्लासे अष्टोत्तरसहस्त्रनामस्तोत्रं नाम चतुश्चत्वारिंशत् पटलः; 78A, इति श्रीरुद्रयामले उत्तरतन्त्रोद्दीपने मणिपूर चक्रभेदप्रकारो नाम षट्चत्वारिंशत् पटलः ;
०

Page #67

( 61 )
82A, इति श्रीरुद्रयामले उत्तरतन्त्रे महातन्त्रोद्दीपने त्रितत्त्वालाकिनीशक्तिस्तवनं नाम सप्तचत्वारिंशत् पटल:; 87B, इति श्रीरुद्रयामले वर्णध्यानकथनं नाम अष्टचत्वारिंशत् पटलः ; 93B, इति रुद्रयामले षट्चक्रप्रकाशे रुद्रशक्तिलाकिनीस्तोत्रं ऊनपञ्चाशत् पटलः; 118A, इति श्रीरुद्रयामले उत्तरतन्त्रे शिवमन्त्र - प्रकाशो नाम पञ्चाशत्तमः पटलः; 121A, इंति श्रीरुद्रयामले उत्तरतन्त्रे महातन्त्रोद्दौपने रुद्रम्टत्युञ्जयस्तवनं नामैकपञ्चाशत्तमः पटलः ; 129A, इति श्रीरुद्रयामले उत्तरतन्त्रे महातन्त्रोद्दीपने सिद्धिमन्त्रप्रकरणे भैरवभैरवीसम्बादे मणिपूरभेदप्रकाशो नाम त्रिपञ्चाशत् पटलः ।
5864.
5215. Rudrayāmalam.
Substance, palm-leaf. 17 x 11 inches. Folia, 1-117. Lines, 3 on a page. Extent in slokas, 1,400. Character, Bengali. Appearance, old and soiled. Incomplete.
The manuscript begins with the 16th Patala and ends abruptly at the 26th. This portion does not agree with that of the printed edition.
5865.
3350B. रुद्रयामले कौलावलीतन्त्रम् | Kaulāvalītantram from the Uttaratantra of the Rudrayāmala.
Substance, palm leaf 102 x 12 inches. Folia, 58. Lines, 3, 4 on a page. Extent in slokas, 600. Character, Bengali. Appearance, old, dilapidated and worm-eaten. Complete.
This MS contains extracts from different Tantras. The extracts from the Rudrayamala cannot be identified but the extract from the Kulārņava is found in the printed editions of the work.

Page #68

Beginning :
देव्यवाच ।
ईश्वर उवाच ।
( 62 )
भगवन् सर्व्वमाख्यातं पुरश्चरणमुत्तमम् । इदानीं श्रोतुमिच्छामि साधनञ्च महेश्वर ॥
विना भावेन देवेशि सिद्धिर्न हि भवेत् किल । [ था]प्यङ्गीकृते देवि साधको भावमाश्रयेत् ॥ अधिकारी भवेत्तत्र स तु वै साधकोत्तमः । भावस्तु त्रिविधः प्रोक्तः सूक्ष्मस्थूलविभागतः ॥
Colophons of the different sections :—
12A, इति रुद्रयामले भैरवभैरवीसंवादे उत्तरतन्त्रे कौलावल्यां गुप्तसाधनपटलः; 23A, इति रुद्रयामले उत्तरतन्त्रे कौलावल्यां हरगौरीसंवादे प्रश्नोत्तरपटलः ; 34B, इत्युत्तरतन्त्रे षष्ठ पटलः ; 46B, इति कुलार्णवे सपादलक्षग्रन्थे ऊर्द्धाम्नाये कुलद्रव्यादिलक्षणं नाम पञ्चमोल्लासः ।
Post Colophon :
:–
श्रीरामदासदेवशर्मणः स्वाक्षरं पुस्तकञ्च । श्रीभवानीचरणे मम भक्तिरस्तु |
There are several leaves after the Post-colophon dealing with different Tantra topics.
5866.
10799Q. बृहद्रुद्रयामलम् । Byhadrudrayāmalam.
Substance, country-made paper. 16 x 4 inches.
Folia, 8. Lines, 8-13
on a page. Extent in slokas, 360. Character, Bengali. Appearance, dis.
coloured.
Incomplete.
The present MS contains chapters I-V of Book IV of the work which treats of Vaisnava worship.

Page #69

( 63 )
Beginnings and ends of the different chapters :श्रीनारद उवाच ।
यं विष्णशौर्ष सततं दयालुं सत्त्वे समं विष्णुमितीह भाव्यते ।
गुणप्रभावं गुणसिन्धमव्ययं नमामि श्रीरुद्रपदं सदा मुदा ॥ 1A, इति श्रीसदुद्रजामले श्रीकृष्णानारदसंवादे चतुर्थखण्डे रुमालकं नाम प्रथमाध्यायः। श्रीनारद उवाच ।
श्रीकृष्णकरुणासिन्धो भक्तिमुक्तिषु पारग । श्रोतुमिच्छामि यद्देव श्रावयित्वा सुखी कुरु ॥ ब्रह्मचारी-रही-प्रस्थ-यति-भिक्ष्वादिकाश्च ये।
तेषामाश्रमधर्माणि भक्तिं मुक्तिच्च मे वद ॥ 2B, इति श्रीरहद्रद्रजामलीये श्रीकृषानारदसंवादे चतुर्थखण्डे द्वितीयोध्यायः।
श्रीनारद उवाच ।
को मन्त्रः कश्च वा चार्थः शस्तं वाचा प्रशस्तकं । श्रत्वा मुक्तिमवाप्नोति परमं पावनं प्रभो॥ रामाः कृष्णाश्च शैवाश्च शाक्ता वा जगतीपते ।
किं कुर्वन्ति किं भजन्ति किं यजन्ति हि माधव ॥ श्रीभगवानुवाच ।
षटण नारद तत्त्वेन कथां कल्याणदायिनौं । महापापं विनिर्धूय मुक्तिमाप्नोति मानवः ॥ अरामो वैशावः सिद्धः स्वीयरामः शिवाश्रयो । खोये परे सदा रम्यशक्तः सिद्धो न संशयः ॥ वैष्णवो रमणौं रन्तुं यदीच्छति महामुने । दौपे यथा पतङ्गाः स्युस्तथा नश्यन्ति तत्क्षणात् ॥ सत्यवादी चिहधारी तिलको माल्ययुग्भवेत् । रमेद्धि रमणों विप्र पुत्रार्थं म्हत्यकालतः ॥

Page #70

( 64
)
पुत्रीभूते वैषणवे तु रमणं मुक्तिनाशनं । नाशनं भक्तिमार्गस्य गङ्गाकुम्भं यथा सुरा ॥ प्रातरुत्थाय कर्त्तव्यं चयनं पत्रपुष्पयोः ।
स्नात्वा यजेदिरादेवं यथाशक्त्युपचारतः ॥ 5B, चतुर्थखण्डे टतीयोऽध्यायः । श्रीनारद उवाच ।
हे नाथ कमलाकान्त ... ...
ब्राह्मणाद्याश्चतुर्वर्णः को मन्त्रः कस्य शस्यते 7B, चतुर्थोऽध्यायः । श्रीनारद उवाच ।
कृष्ण कृष्ण महावाहो ज्ञानसागरपारग ।
मार्गाणां हि क्रियाद्यानां तत्त्वं वद मम प्रभो। भगवान् उवाच ।
व्यत्र लोके त्रयो मा आसन्धिजकुलोदह । मुमुक्षवो विषयौ च मुक्ताश्चेति त्रयो मताः ॥ क्रियामार्गो भक्तिमार्गो योगमार्गस्तथैव च ।
मार्गास्त्रयो मया प्रोक्ता मुक्तिदा याः 'टण द्विज ॥ Last Colophon :--- • पञ्चमोऽध्यायः ।
5867. 3543. Brhadrudrayāmala.
Substance, country-made yellow paper. 17x4 inches. Folia, 48. Lines, 6 on a page. Extent in slokas, 1,100. Character, Bengali. Date, Saka 1741. Appearance, fresh. Complete in thirty adhyāyas.
The present MS, which is accompanied (up to the 12th chapter) by the commentary of Rāmānanda, contains chapters 1-XXX of Book II of the work dealing with the folk-cult of Pañcānana, well-known in West Bengal.

Page #71

( 65
)
Colophon :
इति रहद्द्रयामलीये श्रीकृष्णानारदसंवादे द्वितीयखण्डे त्रिंशो
ऽध्यायः। समाप्तोऽयं जन्मखण्डः । Post Colophon :
खाक्षरमिदं श्रीक्षेत्रमोहन देवशम्मणः। शाः भोड़ा शक १७४१ तारिख ३१ वैशाख ।
5868. 8403. रुद्रयामले मतोत्सवतन्त्रम् । Matotsavatantram
from the Rudrayāmala. Substance, country-made paper. 14xbr inches. Folia, 2-25. Lines, 12 on a page. Character, modern Nāgara. Appearance, fresh. Complete.
Topics stated to be taken from the Rudrayāmala in this and the subsequent MSS are not found in the printed editions of the work.
Fol. 2 (of which one side is blank) of the present MS contains an extract from a work called the Vidhānamuktāvah. This extract deals with what is called सप्तशतीत्रयोदशदलपूजन । It begins :
विधानमुक्तावलौतवचनानि ।
त्रयोदशदलं पद्मं लिखित्वा सुमनोहरं । मारणं मोहनं चैव उच्चाटनं वश्यकं तथा ॥
सुवर्णपत्रे लिखित्वा तु त्रयोदश-पद्मं भामयेत् । From Fol. 3 up to the end of the MS various magical rites are described. The MS contains mystic diagrams required for these rites. The descriptions are mostly in Hindi. The colophon which runs as follows gives the name of the work.
इति औरुद्रयामले तन्ने उमामहेश्वरसंवादे मतोत्सवतन्त्र समाप्तं ।
5

Page #72

( 66 )
5869. 10469. रुद्रयामले चण्डौनवार्णपटलम् । Candinavārna
patalam from the Rudrayāmala.
Substance, country-made paper. 81x41 inches. Folia, ll. Lines, 7 on a page. Extent in elokas, 132. Character, Nāgara. Appearance, discoloured. Complete.
The mantra of Candi consisting of nine syllables is here dealt with.
Beginning :ईश्वर उवाच ।
घटणु देवि प्रवक्ष्यामि पार्वति प्राणवल्लभे । चण्डिकायास्तु पटलं सर्वखं देवि दुर्लभम् ॥
तत्रादौ तु मनूद्धारं सर्वाङ्गमपि निश्चितम् । प्रवक्ष्यामि महादेवि न प्रकाश्यं कदाचन ॥ वाग्भवं प्रथमं प्रोक्तं मायाबीजं द्वितीयकम् । टतौयं कामराजाख्यं चामुण्डायै ततो वदेत् ॥ विच्चे इति पदं दद्यात् मन्त्रोऽयञ्च नवाक्षरः ।
चण्डिकाया इदं मन्त्रं भुक्तिमुक्तिप्रदायकम् ॥ Colophon :
इति श्रीरुद्रयामले तन्त्रे षटतन्त्र देवीश्वरसंवादे चण्डौनवार्णपटलं
समाप्तं संपूर्णम् । Post Colophon :
शुभमस्तु वैशाखमासे सिते पक्षे नवम्यां भौमवासरे। पुस्तकं लिखिते चैव शीतलरामशम्मणां ॥

Page #73

( 67 )
5870. 8375. रुद्रयामले रसार्णवकल्पम् । Rasārnavakalpam
from Rudrayāmalatantram. Substance, country-made paper. 93x41 inches. Folia, 46. Lines, 10, 11 on a page. Extent in slokas, 1,000. Character, Nāgara. Date, Samvat 1760. Appearance, old and discoloured. Complete.
It deals with the worship of Śiva as also with various chemical preparations, chiefly those combined with mercury. Beginning :
श्रीगणेशाय नमः । दे नार्ये सिद्धिबुद्धित्तदनुसहचरि ऋद्धिबुद्धि गुणाद्यौ द्वौ पुत्लौ लक्षलाभौ सकलगुणमयौ मंडपे कल्परक्षः ।
गेह यस्य प्रसूतं सदत्यनमसतं मोदकाखंडमिश्रा
• भूयाद्भूत्यै गणेशो यगदखिलयशानंदकारि कुटुंबः ॥ End :संवत्सरप्रयोगेन दैवतैः] सह मोदतैः ॥
सह मोदते हादशाब्दः प्रयोगे शिववद्विचरेभुविः ॥ Colophon :
__43B, इति श्रीरुद्रयामले तन्ने रसार्णवकल्पकानां सम्पूर्णे ॥ Even after the colophon several verses are found, and after a further two leaves, mostly in Hindi, we have the date:--
संवत् १७६० ॥ The work has no division of chapters and has no agreement with the Rasārnava (Calcutta, 1908–10) published in the Bibliotheca Indica Series.

Page #74

( 68 )
5871.
8376. रुद्रयामले रसकल्पम् । Rasakalpam from the
Rudrayāmala.
Substance, country-made paper. 121x5 inches. Folia, 14. Lines, 9 on a page. Extent in slokas, 380. Character, modern Nagara. Appear. ance, new, but torn and repaired. Each of the leaves has lost its first few
letters.
The Sahitya Parisat Patrika (Vol. XXXVIII, p. 248) describes another MS of the work. IO. IV. 2550 describes a Dhātukalpa (said to be taken from the Rudrayāmala). The present work treats of various preparations with mercury. Beginning :
... ... अथ श्रीरुद्रयामले रसकल्पं लिख्यते । शिवं नत्वा रसाधीशं चण्डिकाचरणे तथा ।
करोमि रसकल्पोयं रसज्ञा ... ... ॥ अथ पारदोत्पत्तिः।
वन्दात्तारकहिंसा) कैलासं वितं सुरे। रतं शम्भोश्चातं रेतो रहौतमग्निना मुघे(?) ॥ २ ॥ क्षिप्रं तेन च ... ... एथक् एथक् ।
सौम्यादिरूपसंस्थाय गौरीशापान्न कार्यकृत् ॥ End :
साक्षादनुभवैर्दृष्टो न तो गुरुदर्शितः । लोकानामुपकाराय एतत् सर्वं ++++ ॥
+ पां चैव लोकानां द्रावणं परिकीर्तितं ॥ Colophons of the different sections :
6B, इति श्रीरुद्रयाम ... ... हेश्वरसंवादे रसशोधनप्रकारो नाम 9A, इति श्रीरुद्रयामले उमामहेश्वरसंवादे रसमारणाधिकारो नाम lIA, इति श्रौ... ... पार्वतीसंवादे सत्त्वपातनाधिकारो नाम

Page #75

( 69 )
Last Colophon :
इति श्रीरुद्रयामले उमामहेश्वरसंवादे सर्वलोहदूतिपातनाधिकारे रसकल्प
5872. 10527. रुद्रयामले रुद्रचण्डौ । Rudracandi from the
Rudrayāmala, Substance, country-made paper. 9x3 inches. Folia, 10. Lines, 6 on a page. Extent in slokas, 70. Character, modern Nāgara. Appearance, fresh. Complete.
The present manuscript contains only the third chapter of the work in four chapters as published by the Chhātra-pustakālaya of Calcutta. Colophon :
इति श्रीरुद्रयामले तन्ने हरगौरौसंवादे रुद्रचण्डौ समाप्ता(म्)।
5873. 10689. Rudracandī from the Rudrayāmala. Substance, country-made yellor paper. 151x41 inches. Folia, 3. Lines, 8, 9 on a page. Extent in slokas, 102. Character, Bengali. Appearance, fresh. Complete.
Same as above though there is slight difference in names, this being called रुद्रचण्डीस्तोत्र.
The present MS, however, begins with what is called the Sankalpa for a regular reading of the work. It then proceeds to lay down the process of the worship of the Devi. The beginning runs thus :--
श्रीजगदीश्वराय नमः॥ अथ रुद्रचण्डीपूजा। अद्येत्यादि अमुकगोत्रस्य श्रीव्यमुकदेवशमणः............चण्डिका हृदये न्यस्य इत्यादि मृत्यमाप सुदुर्लभमित्यन्त( मृत्युन्तं) सकृदुद्रचण्डीपाठकहिं करिष्यामि ॥

Page #76

( 70
)
Colophon :
इति रुद्रजामले रुद्रचण्डौस्तोत्रं समाप्तं ॐ तत्सत् । The Post Colophon runs thus in Nāgara script :
ग्रन्थाध्यक्ष-श्रीमद् वेचारामहालदारस्य तनय श्रीराखालदास शर्मयोन लिखितं । कलिकाता, खिदिरपुर। शकाः १७७२ ज्येष्ठ ।
5874. 8763. रुद्रयामले कालोपुराणम् । Kalipurānam from
the Mahākālasamhitā of Rudrayāmala. Substance, country-made paper. 13x 5 inches. Folia, 8-183. Lines, 10 on a page. Extent in slokas, 5,400. Character, Nāgara. Date, Samvat 1929. Appearance, fresh. Incomplete.
Though stated in the last colophon of the MS to belong to the Rudrayāmala the work generally agrees with the printed edition of the Kalikāpurāna as published by the Vangavāsi Electro Machine Press (Calcutta, 1909), and begins from the second foot of the 10th verse of chapter 4 of the edition and ends with verse 82 of chapter 60.
There is a single colophon which runs thus (Fol. 183A):
इति रुद्रयामले तन्वे उमामहेश्वरसंवादे महाकालसंहितायां
श्रीकालीपुराणोऽयं समाप्त। Post Colophon :
शुभमस्तु । संवत् १९२८ शुभं ।
5875. 5562. रुद्रयामले मेघमाला। Meghamāla from the
Rudrayāmala. Substance, Serāmpore paper. 10x41 inches. Folia, 52. Lines, 9 on a page. Extent in slokas, 1,050. Character, Nāgara. Date, Samvat 1920. Appearance, fresh. Complete.

Page #77

(
71
)
The work deals with characteristics of clouds, effects of different types of them on plant-life and kindred topics and is of considerable meteorological interest. Of Tantric topics in it mention may be made of the मेघावानमन्त्र in Patala X. A lithograph edition of the work was published by the Kasi Sanskrit Press in V.S. 1878. For other editions of. BM Catalogue (1906-28, p. 1075). Beginning :--
. श्रीगणेशाय नमः। कैलासशिखरासौनं भैरवं परमेश्वरम् ।
... ... ... पार्वती परिएच्छति ।
ॐ नमो वरदेवाधिपार्वतीपतये नमः ॥ पार्वत्युवाच ।
देवाधिदेवताश्चैव अनादिपरमेश्वरः । विख्यातस्त्रिषु लोकेषु सृष्टिसंहारकारकः ॥ मेघास्तु कीदृशं देव कथं विद्युत् प्रजायते ।
कीदृशं वर्णरूपन्तु शरीरं तस्य कीदृशम् ॥ End :
त्रिसंध्यं ब्रह्मणे विद्यात् क्षत्रियश्च दिनत्रयः ।
सप्तरात्रेण वैश्यस्य शूद्रस्य दर्शनेन तु ॥ Colophons :
14A, इति श्रीरुद्रयामले सारोद्धारे उमामहेश्वरसंवादे मेघमालायामर्थ्यकाण्डे राजादिफलाध्यायः; 26B, इति श्रीरुद्रयामले मेघमालायां शनैश्चरक्रियाफलाध्यायः; 29A, राशिगतग्रहोत्पातफलाध्यायः; 31A, संक्रान्तिफलाध्यायः; 32B, ग्रहस्योदयास्तफलाध्यायः ; 48B, •मासफलाध्यायः; (last colophon) इति श्रीरुद्रयामले सारोद्धारे उमामहेश्वरसंवादे मेघमालायामर्घकाण्डे काकरुद्रफलाध्याय एकादशः । समाप्तः |

Page #78

( 72 )
Post Colophon :
श्रीसंवत् १८२० भाद्रपद शुक्ल १३ तिथौ भगुवासरे विद्याधरदिवेदिना लिखितं काश्यां खा) परार्थञ्च ।
5876. 6355. Meghamālā from the Rudrayāmala.
Substance, country-made paper. 10 x 4 inches. Folia, 38. Lines, 11 on a page. Extent in slokas, 850. Character, modern Nagara. Appearance, fresh. Complete.
This and the following MS generally agree with the above.
Colophons :
4B, इति श्रीरुद्रयामले सारोद्धारे उमामहेश्वरसंवादे मेघमालायां अर्धकाण्डे गुरुमते मेघखरूपं तथा द्वादशराशिगते गुरुफलाध्यायः प्रथमः ; '7A, अर्घकाण्डे परिसंवत्सरफलाध्यायो दितीयः ; 9A, राजफलाध्यायस्तृतीयः ; 16B, शनैश्चरस्थ त्रिविधफलाध्यायः चतुर्थकं ; 18B, राशिग्रहोत्पातः फलाध्यायः पञ्चमः ; 20A, ०संक्रान्तिफलाध्यायः षष्ठः; 21A, ग्रहस्योदयास्तफलाध्यायः सप्तमः ; 34B, मासखरूपवृष्टिफलाध्यायोऽष्टमः; 35A, मेघवातविद्युत्फलाध्यायो नवमः ; 36B, मेघाह्वानं नाम दशमोऽध्यायः; 37B, •काकरुद्रफलाध्यायो नाम एकादशोऽध्यायः--मेघमालाग्रन्थः समाप्तः ।
After the end of the 11th chapter there is a section on केतूदयफल dealing with the rising of Ketu on different days. This is followed by a colophon which runs :--
38A, इति केतूदयफलान्यग्रन्थोक्तं इति श्रीमेघमालाग्रन्थ समाप्तम् । शुभमस्तु ।
There are a few lines after this on what is called शकमलनिर्णयः।

Page #79

( 73 )
5877.
7831. Meghamālā from the Rudrayamala.
Substance, country-made paper. 10 x 5 inches. Folia, 36. Lines, 11 on a page. Extent in slokas, 1,000. Character, Nagara. Appearance, discoloured. Complete.
Same as above. The section entitled age is found here also.
5878.
2341. मयूरचित्रकम् and मेघमालायां मयूरचिचकम् ।
Mayuracitrakam and Mayuracitrakam from
Meghamälä.
Substance, country-made paper. 10 x 4 inches. Folia, 1-10, 2-12. Lines, 11 on a page. Extent in slokas, 550. Character, Nagara. Appearance, good. Complete.
The present manuscript is described in L. X. 4222.
There are two works, separately paged in this manuscript, one Mayura citraka ending in leaf 10, and the other Mayuracitraka from Meghamālā ending in leaf 12. The first leaf of the second work is missing. The total number of the leaves is therefore 21 and not 22, as given in L.
These are astrological treatises, similar in nature, on the forecasting of rains, famines and abundance of crops from the conjunction of particular days, Tithis and asterisms in all the twelve months of the year. Though bearing the name Meghamālā (on the basis of which the MS is described here) the second work does not agree with the work of the same name described previously. Neither is it attributed here to the Rudrayamala.
After the colophon of the second book there occur nine more astrological verses. Then there comes the post colophon statement :
संवत् १८६५ मिति पौष शुक्ल ६ भृगु० ।

Page #80

( 74 )
Colophons of the first book :
(2A) इति चैत्रः, इति वैशाखः ; (2B) इति जैछ ; (5A) इत्यापाठः ; (5B) इति श्रावणः, इति भाद्रपदः; (6A) इति आश्विनः, इति कार्तिकमासः; (6B) इति मार्गशीर्षः ; (8A) इति पौषमासः गभधारा ; (10B) इति मयूरचित्र समाप्तः ।
Colophons of the second book :
(3A) इति अर्घकाण्ड अन्योन्यक्षेत्रग्रहफलसमाप्तः ; (3B) इति अर्घकाण्ड प्रथम मंडलगुण ; (4A) अर्घकाण्ड मण्डलसमाप्त ; (5B) व्यथार्षफलम्, इति अर्घकाण्डे संक्रान्तिफल समाप्तः; (8A) इति केतुचारः समाप्तः ; (9A) इति माघमासः ; (9B) इति फाल्गुनमासः ; (10B) इति सद्योरष्टिलक्षणम् ; (12A) इति कालान्तरेण शुभाशुभलक्षण सम्पूर्णम् इति मयूरचित्रकं मेघमालायां समाप्तः ।
5879. 5498. रुद्रयामले देवीचरित्रम् । Dericaritram
from the Rudrayāmala. Substance, country-made paper. 10x41 inches. Folia, 12. Lines, 20 on a page. Extent in blokas, 650. Character, Nāgara. Date, Samvat 1781. Appearance, fresh. Complete in 13 chapters.
It gives directions for the worship of Durgā during the Navarātra festival.
Beginning :
श्रीगणेशाय नमः। ॐ गजाननाय महसे प्रत्यूहतिमिरच्छिदे । अपारकरुणापूरतरङ्गितदृशे नमः ॥ रुद्रयामलाभिप्रायेण देवीपूजनमुच्यते ॥ गोगजवाहनभोजनभक्ष्योद्भूतपमित्रसपत्नजशत्रोः । वाहनवैरिकृतासनगटा सा नः पातु जगत्त्रयतुष्ठा ॥

Page #81

(
75
)
ईश्वर उवाच ।
यो नित्यं पूजयेद्देवौं चण्डिकां भक्तवत्सलाम् । तस्यायुः पुत्त्रसौख्यञ्च विद्यानामौश्वरो भवेत् ॥ यश्चण्डीभक्तिसंयुक्तस्तस्य लक्ष्मीश्च किङ्करौ । राजानो वश्यतां यान्ति स्त्रियो वै मदविह्वलाः ॥ यो भवानौं महामायां पूजयेन्नित्यमादरात् । ऐहिकञ्च सुखं प्राप्य परे ब्रह्मणि लीयते ॥ यो वै दौर्भाग्यसंयोगाच्चण्डिकामवमन्यते ।
दरिद्रो व्याधितो नित्यं लोके वै शोच्यतां व्रजेत् ॥ End :औमहादेव उवाच ।
रमाकान्त सुराधीश प्रोक्तं गुह्यतरं मया । नानसूयाय वक्तव्यं परशिष्याय नो वदेत् ॥ देवीभक्ताय वक्तव्यं मम भक्ताय माधव । त्वद्भक्ताय च वक्तव्यं न मूर्खायाततायिने ॥ सत्यं सत्यं पुनः सत्यं उद्धृत्य भुजमुच्यते । नानया सदृशौ विद्या न गङ्गासदृशी नदी । न वैकुण्ठात् परं धाम न मुक्तिः काशिकां विना ।
न राजा कार्तवीर्याद्धि एतत् सत्यं सुरेश्वर ॥ Colophons : —
2A, इति श्रीरुद्रयामले उत्तरखण्डे प्रथमापूजनविधिः; 3A, • देवीचरित्रे देवीप्रभावो नाम द्वितीयोऽध्यायः; 3B, रहस्य नाम टतीयोऽध्यायः ; 4B, चतुर्थोऽध्याय ; 5B, दुर्गोपाख्याने देवीचरित्रे पञ्चमोऽध्यायः ; 6B, देवीचरित्रे षष्ठोऽध्यायः ; 7B, • सप्तमोऽध्यायः; 8A, अष्टमोऽध्यायः; 9A, नवमोऽध्यायः; 9B, ०दशमोऽध्यायः; 10B, एकादशोऽध्यायः; l1A, • द्वादशोऽध्यायः; 11B, त्रयोदशोऽध्यायः ।

Page #82

( 76 )
Last Colophon :
fa E STRUE auf TUE UTST: / Post Colophon Statement :
Fol. 11B, aq poez arifinn er au farferi faravans
Erta qaytien Co. (?) After the post-colophon there occurs an extract, in six lines, entitled 7ataforut, purporting to have been taken from the Saktisangamatantra. A detailed table of contents, of the Devicaritra, chapter by chapter, is given on Fol. 12A.
5880. 5913. ESTA at ERA I Devīrahasyam
from the Rudrayāmala.
Substance, country-made paper. 9 x 57 inches. Folia, 254. Lines, 10 per page. Extent in blokas, 5,080. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Complete.
This is a work consisting of sixty chapters, relating to Kuladharma. It is divided into two parts, the first in 25 chapters being concerned with the general observances of the Sākta cult, and the second in 35 chapters (26 to 60) with the rules of worship of different deities.
For an analysis of the work see IO. IV. 2546.
The last colophon which is particular to this MS runs :
इति श्रीरुद्रयामले तन्वे श्रीदेवीरहस्ये घटितमः पटलः। समाप्तोऽयं aate Een + + + doma Hrgetful427THT daaltre far fudi लेखकयाठकयोः।

Page #83

( 77 )
Post Colophon Statement :
इति श्रीशम्भुनाथ कर उत्कलदेशस्थ ब्राह्मण बेलं पुरौकरजाहाजपुरौय वैतरणीय ब्राह्मणाच्छ्रुत्वा लिखितम् ।
संवत् १८५३ पौषकृष्णैकादश्या' शुक्रे लिखितम् कलिकाताख्य पट्टने ।
शुभमस्तु सर्व्वजगताम् ।
Along with the MS are found two leaves of foolscap paper containing a list of eighteen pithas attributed to Sankarācārya.
5881.
6084. रुद्रयामले त्रिपुरसुन्दरौपटलः । Tripurasundarīpatalaḥ from the Rudrayamala.
Substance, country-made paper. 7 x 44 inches. Folia, 19. Lines, 9 on a page. Extent in slokas, 250. Character, Nagara. Appearance, fresh. Complete.
Beginning.
It gives the mantra and rules of worship of Śrīvidyā, but not the complete pañcanga consisting of stava, kavaca, etc.
——
ॐ श्रीदेव्युवाच ।
ॐ श्रीगुरवे शिवाय ॐ नमः । श्रीदेव्यै सिद्धिदायिन्यै नमः ।
ॐ भगवन् सर्व्ववेत्ता त्वं जगतामुपकारकः । देवादिदेवदेवेश त्रैलोक्याभयदायक ॥
प्राक् सुरासुर संग्रामे मह्यं दत्तो वरस्त्वया । तदद्य कृपया शम्भो सम्प्रदातुं क्षमो भव ॥

Page #84

श्रीभैरव उवाच ।
श्रीदेव्युवाच ।
देवि सत्यं वरो दत्तो देवदानवसंगरे ।
यत्ते मनस्यभीष्टं तु तत्त्वं वदख सुव्रते ॥
Colophon :
भगवन् सर्व्वधर्म्मज्ञ् सकलागमघारग । देवदेवी महादेवी महात्रिपुरसुन्दरौ ॥ त्रिकूटा षोडशी देवी श्रीविद्या ब्रह्मरूपिणी । तस्याः पञ्चाङ्गमखिलं सारात्सारोत्तमोत्तमम् ॥ वद शीघ्रं महादेव यद्यहं प्रेयसी तवं ॥
( 78 )
इति श्रीरुद्रयामले तन्त्रे देवीभैरवसंवादे महात्रिपुरसुन्दरीपटलः समाप्तः । इति शुभम् ।
Beginning :
5882.
6087. रुद्रयामले चिकूटारहस्यम् | Trilcutārahasyam from Rudrayāmala.
Substance, country-made paper. 7 x 4 inches. Folia, 11+9. Lines, 9 on a page. Extent in slokas, 180. Character, Nagara. Appearance, fresh. Complete.
ॐ श्रीभैरव उवाच ।
The work deals with the ceremonial worship of Śrīvidya on different occasions like eclipses, earthquakes,
etc.
अधुना कथयाम्यद्य पूजां सामयिकों पू । येन श्रवणमात्रेण कोटिपूजाफलं लभेत् ॥ श्रीदेव्याः षोडशाक्षर्य्यास्त्रिकूटायाः समर्च्चनम् । समयस्य प्रवक्ष्यामि भक्तिपूर्वं प्रिये ॥

Page #85

( 79 )
विना समयदीक्षाद्यैर्मन्त्रैर्दोचापि निष्फला । तस्मात् समयपूजां ते वच्यामि पारलोकिकीम् ॥
सूर्य्यग्रहणकालो वा चन्द्रग्रहणवासरः । भूकम्प समयो देवि नवरात्रिदिनानि च ॥ कन्यासंक्रान्तिसमया देवानामपि दुर्लभाः । एतेषु समयेय्वेवं यः शिवां पूजयेच्छिवे ॥ स साक्षाद्भैरवो ज्ञेयो वरदानक्षमः शिवः ॥
...
Colophons of the different chapters:
5A, इति श्रीचिकूटारहस्ये सूर्य्यग्रहणपटलः समाप्तः ; 8B, ० चन्द्रग्रहणपटलः; 11A, ०भूकम्पपटलः समाप्तः ।
The second batch of nine leaves contains two chapters
of which the colophons run:---
5A, इति श्रीरुद्रयामले तन्त्रे त्रिकूटारहस्ये दशमः पटलः ।
9A, इति श्रीत्रिकूटारहस्ये एकादशः पटलः ।
Beginning
---
5883.
10601. रुद्रयामले भुवनेश्वरौरहस्यम् । Bhuvanesvarīrahasyam from Rudrayamalatantra.
---
Substance, country-made paper.
11 x 64 inches. Folia, 90. Lines, 14 on a page. Extent in slokas, 3,000. Character, Nagara. Appearance, old and discoloured. Complete.
This work, in 26 chapters, deals in detail with the
worship and rituals of Bhuvanesvarī.
ॐ श्रीगणेशाय नमः । ॐ नमः श्रीमहात्रिपुरसुन्दर्यै ।
व्यथ श्रीभुवनेश्वरीरहस्यं लिख्यते ।
ॐ चिद्रपं यद्रपशून्यं स्वरूपं रूपै रूप्यं योगिभिः सर्व्वसंस्थम् । जीयाच्छम्भोस्त्रैपुराख्यं महस्तन्नासन्नो सत्सदसच्चित्रचित्रम् ॥

Page #86

( 80 )
ॐ श्रीशैलराजशिखरे नानाद्रुमलताकुले
. समासीनमुमापतिं ॥
एकदा देवमीशानं शशिशेखरमीश्वरं ।
उत्थाय विनता भूत्वा पर्य्यष्टच्छत पार्व्वती ॥
श्रावाच
महेश श्रोतुमिच्छामि भुवनेशौरहस्यकम् ॥ श्रीभैरव उवाच ।
एकाक्षरी या देवेशौ भुवनेशी महेश्वरी । हृदि लेखेव जागर्त्ति प्राणशक्तिरियं परा ॥ हृल्लेखा कथ्यते तस्मात् मायानुचित्तवैभवात् । नया रहिताः सर्व्वे निज्जौवा मन्त्रराशयः ॥ अतस्तु सर्व्वमन्त्राणामियमुद्बोधिनी मता ।
वावहिता भूत्वा तामेकाक्षररूपिणीम् ॥ कथयामि महादेवों भुवनेश महेश्वरि । मायाबीजं नाममध्ये नमो मन्त्राञ्चले वदेत् ॥ एकाक्षरीयं विधि (वि)ता भुवने भुवनेश्वरी ।
नया सदृशौ विद्या नास्त्यस्या ज्ञानसाधने ॥
Colophons of the different chapters :
24, इति श्रीभुवनेश्वरीरहस्ये एकाक्षरीप्रकाशो नाम प्रथमः पटलः ; 3A, • चतुर्दशकथनं नाम द्वितीयः पटलः ; 4B, • एकाक्षर्थ्यादिषोडशाक्षरीप्रकटनविधिर्नाम तृतीयः पटलः; 5A, ० तत्त्वविद्याप्रकाशको नाम चतुर्थः पटलः ; 7B, ० पूजाविधिर्नाम पञ्चमः पटलः ; 67B, • नित्यपूजाविधिर्नाम षष्ठः पटलः ; 69B, • कवचकथनं नाम सप्तमः पटलः; 74A, ० मन्त्रनाम सहखपटलोष्टमः; 74B, • तत्त्वविद्यास्तोत्राख्यः पटलो नवमः; 75A, उत्कीलनादिकथनपटलो
०
०

Page #87

( 81 )
दशमः; 75B, ईश्वरमन्त्रप्रकाशनपटल एकादशः; 76A, ० दीक्षाविधिपटलो द्वादशः; 77B, ॰पुरश्चरणविधिपटलस्त्रयोदशः ; 78B, • होमविधिपटलचतुर्दशः ; 79B, ० चक्रपूजाविधिपटलः पञ्चदशः; 80A, ० व्याचारविधिपटलः षोडशः ; 81A, ॰सूर्य्यग्रहणपूजाविधिपटलः सप्तदशः; 82A, • चन्द्रग्रहणपूजाविधिपटलोटादशः; 82B, • भूकम्पयूजाविधिपटल एकोनविंशः ; 84A, ० नवरात्रिदिनाचविधिपटलो विंशः; 84B, • कन्यासंक्रान्तिपूजाविधिपटल एकविंश: ; 85B, • शक्तिपूजापटलो दाविंशः ; 86A, ० नवकुमारीपूजाविधिपटलस्त्रयोविंशः ; 87B, • प्रयोगविधिपटलचतुर्विंशः ; 88B, • घटार्गलयन्त्रविधिपटलः पञ्चविंशः ; 90A, • दशम्यर्श्वनविधिपटलः षड्विंशः । इति श्रीरुद्रयामले तन्त्रे श्रीदेवीभैरवसंवादे श्रीभुवनेश्वरौरहस्ये संपूर्णं समाप्तम् ॥
०
०
०
5884.
10605. रुद्रयामले कालोपंचवाणम् | Kalipañcavūnam from the Rudrayamala.
Substance, country-made paper. 6 x 42 inches. Folia, 6. Lines, 7 on a page. Extent in slokas, 45. Character, modern Nāgara. Appearance, Complete.
fresh.
Beginning :
---
The work deals with the six black rites of the Tantra, described as so many arrows.
श्रीगणेशाय नमः ॥
देवाधिदेव देवेश महारुद्र नमोस्तु ते ।
इदानीं श्रोतुमिच्छामि कालीवाणस्य लक्षणम् ॥
पार्व्वतौ उवाच ।
...
श्रीमहादेव उवाच ।
व्यथ वच्ये वाणविद्यां कालिकायाः सुदुर्लभं ॥ ३ ॥ यस्य विज्ञानमात्रेण कर्त्ता हर्त्ता सदाशिवः । कामन्त्रयं वह्निसंस्यं रतिविन्दुसमन्वितम् ॥ 1

Page #88

(
82 )
कूर्चद्दयं तथा लज्जां युगलं तदनन्तरम् । दक्षिणे कालिके चेति मध्ये वाणानि योजयेत् ॥ ५ ॥
मन्तः क्रौं क्रौं काँ हूँ हूँ ह्रौं ह्रौं दक्षिणे कालिके अमुकवाण
क्रौं क्रौं हूँ हूँ ह्रौं ह्रौं खाहा etc. etc. Colophon :
इति श्रीरुद्रयामले तन्ने चिंतामणिप्रयोगे ईश्वरपार्वतीसंवादे
कालौपंचवाणपंचकं साधनं समाप्तम् । Post Colophon :
शुभमस्तु संवत् १८१६ मौतौ माघसु ६ बुधवार लिखितं ब्राह्मभवानीरामजोसि पोथि कालियंचवाणको लिखि ॥
5885. 6083. रुद्रयामले नवदर्गापूजारहस्यम् । Navadurgāpija
rahasyam from the Rudrayāmala. Substance, country-made paper. 7x41 inches. Folia, 30. Lines, 9 on a page. Extent in slokas, 300. Character, modern Kashmiri. Appearance, fresh. Complete in 11 chapters.
The work consists of 11 Patalas--the first two are introductory, and the remaining nine are devoted to the details of worship of the nine forms of Durgā.
Beginning :
ॐ श्रीगुरवे शिवाय ॐ नमः ।
श्रीगणपतये नमः। ॐ देवदेवं महादेवमौशानं शूलधारिणम् । प्रसन्नवदनं दृष्ट्वा प्रणम्योत्याय पार्वती । कृताञ्जलिघुटा देवी विनयानतमस्तका । स्मितपूवं वचो दीनं जगाद परमेश्वरम् ॥

Page #89

श्रीदेव्यवाच ।
श्रीभैरवः ।
भगवन् परमेशान शरणागतवत्सल । त्वत्प्रसादान्मया सर्व्वं श्रुतं डामरमुत्तमम् ॥ तन्त्राणां सारमाद्यं तं यामलादिषु विस्तरम् । इदानौं भगवन् श्रोतुमिच्छामि त्वन्निवेदितम् ॥ नवदुर्गानं दिव्यं सर्व्वतन्त्रेषु गोपितम् । सर्व्वकामप्रदं काम्यं साधकानां शुभावहम् ॥
( 83 )
...
एतद्गुह्यतमं देवि न कस्य कथितं मया । पूजां समयदौक्षायाः कोटियूजा-फलप्रदाम् ॥ गुह्याद्गुह्यतमं गोप्यं कृतं तद्बहुकालकम् । इदानों तव भक्त्याहं कथयामि सुविस्तरम् ॥
सन्ति नानाविधैर्मन्त्रैरागमोक्तैः सबीजकैः । तन्त्राणि विविधान्यत्र सहितानि महेश्वरि ॥ ते मन्त्रा निष्फला जाताः कलौ वीर्य्यविवर्जिताः । स्त्री शुद्धिरहिताद् द्रव्याद् भूम्यन्तःशुद्धिकारणात् ॥ व्यन्टतान्मत्सराद् दम्भात् पैशुन्याद्द्रव्यलोलुपात् । न सिध्यन्ति वरारोहे सर्व्वे निष्फलतां गताः ॥ सत्यागमानां शास्त्रन्तु प्रतिज्ञासिद्धिमेव च । नादरेण तद् दृष्टं गुरुभक्तिं विना तथा ॥ तन्मध्ये सारभूतं तु प्रत्यक्षफलदायकम् । रुद्रयामलतन्त्रञ्च चतुःषष्ट्यात्मकं परम् ॥ नानाविधैः शुभैर्मन्त्रैर्युक्त समयपूजनैः । विना समयदीक्षाद्यैः मन्त्रैर्दोक्षापि निष्फला || समयो हि शिवे ब्रह्मा समयो विष्णुरेव हि । समयः शिव एव स्यात् समयो म्टत्यरेव च ॥

Page #90

(84 >
न सिध्यन्ति सदा देवि नित्यपूजाजपादयः । यज्ञा होमादयो देवि विना समयपूजया ॥ काले संपूजयेद्दिष्णुं काले संपूजयेच्छिवम् । समये पूजयेच्छक्तिं समयोऽपोष्टदेवता ॥ कालः सृजति भूतानि कालो रक्षति नित्यशः । कालः संहरते चान्ते कालो हि दुरतिक्रमः ॥ षष्टिकल्पसहखाणि ये हयन्ति महेश्वरीम् । समये क्षणमात्रेपि पूजया तत् फलं लभेत् ॥
श्रीदेवी ।
समयः कीदृशो देवः पूजा कीदृग्विधा प्रभो । एतद्दिस्तरतो देव वक्तुमर्हसि शङ्कर ||
श्रीभैरवः ।
अष्टोत्तरशतप्रख्याः समयाः सन्ति पार्व्वति । तेषु यः पूजयेदेवों इष्टदेवौश्च साधकः ॥ तस्य देवि भवेद्दुर्गा यथाभौष्टफलप्रदा । समयार्च्चनमेतत्ते वक्ष्यामि पू पार्व्वति ॥ यस्य कस्य न वक्तव्यं श्रुत्वा गोप्यतमं कुरु । चैत्रे मासि सिते पक्षे दिनानि नव पार्व्वति नवदुर्गार्चनं कुर्य्यात् साधकोऽभीष्टसिद्धये । तथे मासि देवेशि सितयक्षादिवासरे ॥ नवम्यन्तां चरेत् पूजां विधिं विधिवदश्वरि । सर्व्वेषु समयेध्वेतौ समयौ देवदुर्लभौ ॥ तत्र यः कुरुते पूजां पठेत् स्तोत्राण्यनेकशः । चरेद्धोमं यथाशक्त्या स साक्षाद्भैरवोपमः ॥
श्रीदेवी ।
भगवन् श्रोतुमिच्छामि नवदुर्गार्चनं परम् । सत्वरं ब्रूहि मे देव यद्यस्ति मयि ते दया |

Page #91

( 85
)
श्रीभैरवः ।
पटण देवि प्रवक्ष्यामि नवदुर्गार्चनं परम् । रुद्रयामलतन्त्रेऽस्मिन् भाषितं साधकश्रिये ॥ तदक्ष्यामि महादेवि पूजासारमनुत्तमम् । यन्न दृशं पशुज्ञानः कुपथभ्रान्तदृष्टिभिः ॥ यन्न सायेर्न योगैर्वा न च वै पाञ्चरात्रकैः । खभाववादिभिर्नापि न च कर्मप्रवादिभिः ॥ नापि संशयवादैश्च ननार्थक्पणादिभिः । न भूतवादिभिश्चैव नायि वा लौकिकैस्तथा ॥ न चात्मचिन्तकैर्वापि नापि तर्कप्रवादिभिः । न च वैशेषिकैर्वापि घट्पदार्थपरायणैः ॥ वेदान्तवादिभिर्वापि न चाप्येकत्ववादिभिः । इदं पूजादिकं सारं दुर्गाया नवरात्रिकम् ॥ अज्ञानतिमिरान्धानामुन्मौलनकृदुत्तमम् । संसारपसममानां नौरिवोत्तारणं परम् ॥
The nine forms of Durgā are indicated :6A, ॐ यादौ श्रीशैलपुत्त्रौति ततः स्याद्ब्रह्मचारिणौ ।
चण्डघण्टा च कुष्माण्डौ स्कन्दमाता च पञ्चमौ ॥ कात्यायनी कालरात्रिर्महागौरी तथाटमौ ।
देवदूतौ च नवमौ नवदुर्गा इतौरिताः ॥ End :
इति श्रीनवदुर्गायाः पूजापद्धतिमौश्वरि ।
गोपनीयं महादेवि गोपयेन्निजयोनिवत् ॥ Colophons of the different chapters :
6A, इति श्रीदुर्गासमयपूजायां प्रथमः पटलः ; 7B, इति श्रीदुर्गाकल्ये हितीयः पटलः ; 17A, इति श्रीरुद्रयामले तन्त्र समयपूजाकल्पे नवदुर्गापूजा

Page #92

( 86 )
संग्रहे शैलपुत्त्रौपूजाविधिर्नाम तृतीयः पटलः ; 18B, • ब्रह्मचारिणोपूजाविधिर्नाम चतुर्थः पटलः ; 204, इति श्री चण्डघण्टा पूजाविधिर्नाम पञ्चमः पटलः ; 21B, इति कुम्भाण्डौविधिः षष्ठः पटलः ; 23A, इति श्रीस्कन्दमातृपूजाविधिः सप्तमः पटलः ; 24A, इति श्रीकात्यायनीपूजाविधिरष्टमः पटलः ; 25B, इति श्रीकालरात्रिपूजाविधिर्नवमः पटलः ; 274, इति श्रीमहागौरीपूजाविधिर्नाम दशमः पटलः ; (last colophon) इति श्रीरुद्रयामले तन्त्रे नवदुर्गापूजारहस्ये देवदूतौपूजाविधिर्नाम एकादशः पटलः ।
5886.
2364. रुद्रयामले रामनामलिखनविधिः । Rāmanāmalikhanavidhiḥ from the Rudrayamala.
Substance, foolscap paper. 10 x 33 inches. Folia, 4. Lines, 7 on & page. Extent in slokas, 50. Character, Nagara. Date, Samvat 1932. Appearance, fresh. Complete.
For a description of the present MS see L. X. 4217.
The essence of the book is summed up in the following
lines
--
2A, राममन्त्रं लिखेन्नित्यमष्टगन्धेन भक्तितः ।
भूर्जपत्रे ताडपत्त्रे शाणपत्रे तथैव च ॥ नामसहस्रं नामशतं लिखेदनुदिनं सुधीः । मासमेकं शुद्धचेता यावल्लक्षं समाप्यते ॥
एवं मन्त्रं लिखेद्यस्तु लक्षसंख्यो जितेन्द्रियः । तस्य सिद्धो भवेन्मन्त्रः सर्व्वकामफलप्रदः ॥ शुद्धोदकेन संलिख्य कज्जलं घृतदीपकम् | पत्रं शाणमयं प्रोक्तं लेखनी काशजा प्रिये ॥

Page #93

( 87 )
3B, मुक्तिकामो लिखेल्नक्षं साधको विधिपूर्वकम् ।
सकामो वाञ्छितं लब्ध्वा भुक्ता भोगान् मनोरमान् ॥ _जातिस्मरश्चिरं भूत्वा याति विष्णोः परं पदम् ॥ Colophon :
इति श्रीरुद्रयामले रामनामलिखनविधिप्रकाशपटलं समाप्तम् ।
श्रीजगदम्बार्पणमस्त ॥ Post Colophon :
संवत् १९३२ ।
5887. 5014. रुद्रयामले अयोध्यामाहात्यम् । Ayodhya
māhātmyam from the Rudrayāmala. Substance, country-made paper. 10x5 inches. Folia, 69. Lines. 7 on a page. Extent in slokas, 500. Character, Nāgara. Date, Samvat 1910. Appearance, discoloured. Complete.
The work contains 10 chapters. It refers to and describes the greatness of Ayodhyā proper and various other Tīrthas included within it.
Beginning :
रचन्द्राय नमः।
वन्देऽहं रामचन्द्रस्य पादौ प्रणतरक्षको। सौतायाश्च पुनः पादौ सर्वसिद्धिविधायकौ ॥ १ ॥ ... ... ... ... ...
श्रीपार्वत्युवाच ।
त्वत्तः श्रत्वा महाभाग नानातीर्थकथाः शुभाः । साम्प्रतं श्रोतुमिच्छामि सरहस्यं सनातनम् ॥ ४ ॥

Page #94

(
88
)
अयोध्याया महापुर्य्या महिमानं गुणोज्ज्वलम् । कौदृशौ सा सदामेध्यायोध्या विष्णुप्रिया पुरौ ॥ ५ ॥ आद्या सङ्गीयते वेदैः पुरीणां मुक्तिदायिका । संस्थानं कीदृशं तस्याः तस्यां के च महौभुजः ॥ ६ ॥ कानि तीर्थानि पुण्यानि माहात्म्यं तेषु कीदृशम् ।
अयोध्यासेवनान्नृणां फलं स्याद्दद कीदृशम् ॥ ७ ॥ End. :
मतिविपुलनिदानैर्वर्णितं धर्ममाद्यं
कलयति पर(म)भक्त्या क्षेत्रमाहात्म्यमेतत् । य इह नर उदारः श्रीसनाथः स सम्यक्
व्रजति हरिनिवासं सर्वभोगांश्च भुक्ता ॥ २४ ॥ Colophon :
इति श्रीरुद्रयामले हरगौरीसम्बादे श्रीमदयोध्यामाहात्म्ये
दशमोऽध्यायः । Post Colophon :
शुभमस्तु सम्बत् १९१० मिति ज्येष्ठ शुक्ल ।
5888. 5670. रुद्रयामले सूर्यपटलः। Suryapatalab from the
Rudrayāmala. Substance, country-made yellow paper. 10}x 43 inches. Folia, 22. Lines, 9 on a page. Extent in slokas, 400. Oharacter, Nagara. Appearance, fresh. Complete.
This relates to the worship of the Sun-god according to the Kaula form, the first chapter in it dealing with the mantra of the deity and the rules for its use, the second chapter, in prose, laying down the rules of worship (paddhati).

Page #95

Beginning
श्रीभैरव उवाच ।
श्रीगणेशाय नमः
End :
श्रीदेव्यवाच ।
( 89 )
श्रीशैलशिखरासीनभैरवौपतिमीश्वरम् |
भैरवं चन्द्रमुकुटं गणगन्धर्व्वसेवितम् ॥ पन्नगाभरणोपेतं जटामुकुटमण्डितं ।
दृष्ट्वा प्रोवाच भैरवी ॥
पुरा ष्टष्टोऽसि भगवन् मया त्वं भक्तिपूर्व्वकम् । द्य तदद तत्त्वं मे यद्यहं तव वल्लभा ॥
Colophons :
कौलिकानां हितेच्छया ॥
वद शौघ्रं तथेशान पञ्चाङ्गं पूर्व्ववचितम् । (श्री)देवदेवस्य सूर्य्यस्य सर्व्वतत्त्वतमोत्तमम् ॥
इत्येषा नित्यपूजायाः पद्धतिर्गद्यरूपिणी । तव स्नेहेन निर्णौता नाख्येयाकौलिकै[:] प्रिये ॥
7A, इति श्रीरुद्रयामले ईश्वरपार्वतीसंवादे देवौरहस्ये तन्त्रे श्रीसूर्य्यपटलाख्यानं नामैकत्रिंशः पटलः समाप्तम् ।
22A, इति श्रीरुद्रयामले देवीरहस्ये श्रीसूर्य्यपूजापद्धतिवर्णनं नाम द्वात्रिंशः पटलः समाप्तः ।

Page #96

( 90 )
5889.
2154. रुद्रयामलोतनवग्रहसिडयन्त्रपूजाविस्तारः। Navagrahasiddhayantrapūjāvistāraḥ from
Rudrayāmala. Substance, country-made paper. 8x3, inches. Folia, 2. Lines, 12-14 on a page. Extent in slokas, 40. Character, Nagara. Appearance, discoloured. Complete.
It gives directions for drawing and worshipping the Yantra or symbolic diagram, an illustration of which is given on Fol. 2A. Beginning :
कदाचिद्दनवासौनां पाण्डवानां सुप्रेक्षणे । आगतः कृष्णनाथश्च दृष्ट्वा पूजाकृतं विधिम् ।
संतुष्टः कृष्णनाथं च पप्रच्छ पाण्डनन्दनः । युधिष्ठिरोवाच ।
देवदेव जगन्नाथ उपायं ब्रूहि तत्त्वतः । - येन संग्रहमात्रेण साम्राज्यं सौख्यदं सदा । Colophon :
- इति श्रीरुद्रयामलोक्त-नवग्रहसिद्धयन्त्रपूजाविस्तारः समाप्तः ।
For a Navagrahamantroddhāra from the Mahābhārata cf. 5838 above.
5890.
2147. रुद्रयामले मङ्गलविधिः। Mangalavidhik from the
Rudrayāmala. Substance, country-made paper. 7x41 inches. Folia, 10. Lines, 9 on a page. Extent in slokas, 100. Character, Nagara. Appearance, fresh. Complete.
The work deals with Tântrika worship of the planet Mars.

Page #97

(
91
)
Beginning :
अथ मङ्गलव्रतविधानमन्त्रमभिधीयते। ब्राह्मे मुहर्ते उत्थाय प्रातःकृत्यं कृत्वा शौचादिकं विधाय अरुणोदये अयामार्गकाछेन दन्तधावनं कृत्वा नद्यादौ गत्वा ... ... रक्तवस्त्रोत्तरीयं धृत्वा ... ...रक्तचन्दनरक्तपुष्पैः तामयावस्थिततोयेन अङ्गारकगायत्रौपठनाटोत्तरशतं भौमाय अर्घ दत्त्वा गृहमागत्य वितस्तिमात्रं रक्तगो\मयमूत्राभ्यां विलिप्य तदुपरि रक्तचन्दनेन मण्डलं विधाय तत्र गोधमान्नं संस्थाप्य उपरि ताम्रकलशं वा मन्मयं वा संस्थाप्य अलेनापूर्य ... ... तदुपरि भौमयन्त्रं त्रिकोणमेकविंशति त्रिकोणांकितमेकविंशति भौमनामसहितं संस्थाप्य तत्सम्मखे खयं
रक्तासने उपविधः ... ... ... ... मङ्गलव्रतमहं करिष्ये । End :
एषांगारकगायत्री जप्ताभौर-प्रदायिनी।
माहेयोप[]सनं प्रोक्तं देवदेवेन सिद्धिदं ॥ . Colophon :
इति रुद्रजामले मङ्गलविधिः समाप्ताः ।
5891. 10040. कृष्णयामले त्रिभङ्गचरित्रम् । Tribhangacaritram
from the Krşņayāmala. Substance, country-made paper. llx4 inches. Folia, 4. Lines, 9 on a page. Extent in slokas, 112. Character, modern Nagara. Date, Samvat 1952. Appearance, fresh. Complete.
A Krsnayāmala is noticed in Bik. 1284 and HPR I. 78. MSS of Sesadevasatanāmastotra and Caitanyakalpa, said to be taken from the Kịşņayāmala, are found in the old collection of the Asiatic Society of Bengal.
The work deals with the Tribhanga (three-bended) form of Krsna.

Page #98

Beginning:
कृष्ण उवाच ।
याहि स्थावरतां भद्रे न त्वां त्यच्यामि मा रुद | ततो दिव्ये मणिमये स्थाने देवी सरखती ॥ व्याविरासानन्तफलाकारा सा शतपर्व्वणी । सर्व्वरत्नमयी वृन्दावने मत्परिपालिते |
राजस्य महिषौ राजयन्ती दिशस्विषा ॥ 2B, वंशौमाहात्म्यमेतन्मे पठिष्यन्ति द्विजातयः । श्रोष्यन्ति च भविष्यन्ति द्रुतं द्रुतकवीश्वराः ॥ इदानीं श्रोतुमिच्छामि त्रिभङ्गत्वं कथं तव । तन्मे कथय गोविन्द विद्याद्यानन्दसन्ततं ॥
( 92 )
...
1
पूट ते कथयिष्यामि बलराम कथां मम । त्रिभङ्गत्वं कामिनीनां मनोनयनरञ्जनम् ॥ महानन्दाभिधां वंशों कराभ्यां परिग्टह्य वै प्रहसद्ददनो लौलारसचञ्चलमानसः ॥ जगाम पानकै-नौंघमूलमानन्दविग्रहः । यस्मिन् दिव्ये तरोर्मूले मणिबद्धे महाप्रभे ॥
3A, ततो मे मुग्धचित्तस्य बभूव सरसं मनः । ततः पूटङ्गारनामायं रसः प्रादुर्बभूव ह || श्यामवर्णः सुखमयः सर्व्वलोकैकमोहनः । रसादानन्द ब्व्यनन्दादनुभावो बभूव ह || आत्मना रन्तुमिच्छामि नारी भूत्वा पृथग्वपुः । इति सञ्चिन्त्यमानस्तु मनस्तत्र सतां गतं ॥ स्वयमेव द्विधा भूत्वा परमानन्दरूपिणौ । रसस्वरूपिणौ चाहं स्वयंरूया विनिर्गता ||

Page #99

( 93 )
4A, पश्यन्तस्त्वां वरारोहां लज्जयाधोमुखा द्रुतम् तत्प्रेमपाशसंबद्धचित्तस्य चरणदयम् ॥ मणिनूपुर युग्मेन पूटङ्खलाबद्धवद् बभौ I aat मम पदाम्भोजाद्रक्तकाद्या महौजसः ॥
तुष्टुवुः प्रेमवचसा प्रणयाविष्टचेतसा ।
77
हे नाथ चरणं त्वेकं व्यस्मभ्यं दर्शय प्रभो ॥ तच्छ्रुत्वा वचनन्तेषां तुष्टये स्वयमेव हि । ध्वजवञ्चाङ्गशाम्भोजलक्षणं दर्शितं पदम् ॥ तिर्य्यग्गीवमुदाराश्च ब्रह्मविष्णुशिवार्चितं । व्यकार्षं राम सततं यतोहं भक्तवत्सलः ॥
एतान्येव कारणानि त्रिभङ्गत्वं गतस्य मे । नित्यं सत्यं चित्खरूपमानन्दरसविग्रहम् ॥ रूपमेतत् सदा ध्यायन् महाविष्णुस्तपश्चरेत् । ब्रह्मैवेदं हृदि ध्यात्वा सृष्टिकृच्चासकृत् विभो ॥ asोपीदं चित्खरूपं ध्यात्वा सिद्धिमितो गतः । एतत्त्रिभङ्गरसविग्रहमादिभूतं
Colophon :
भूतेशविष्णुविधिचित्रविचित्र + +1 ध्यात्वा चिभङ्गचरितं परितः पूणोति
यस्तस्य हृत्सरसिजे सततं वसामि ॥
इति ते सर्व्वमाख्यातं त्रिभङ्गचरितं मम ।
Post Colophon Statement (in a later hand)::संवत् १९५२ कु० ० १ बुधको श्रीकृष्णयामलतन्त्र मे लिखयो श्रीराधामोहन गोखामौ रायसाहव काशौ व्यौ ५० वालोंक गृह्यराधाचरणजी को कृपासे ५ । ५ । ६० व्यास गणेशराम |

Page #100

( 94 )
5892.
6392. ब्रह्मयामलम् । Brahmayāmalam.
Substance, country-made paper. 9 x 32 inches. Folia, 1-58 ( bound in wrong order) of which Fol. 52 is missing. Lines, 10 on a page. Extent in slokas, 1,000. Character, Nagara. Appearance, old and soiled. Incomplete.
Beginning :
The topics dealt with herein relate to divination by means of various diagrams, illustrations of which are given. Some of the colophons give the title as Brahmayamala while others simply write yamala.
——
मोहान्धकारमग्नानां जनानां ज्ञानरश्मिभिः । कृतमुद्धरणं येन तन्नौमि शिवभास्करम् ॥ व्यथातः संप्रवच्यामि प्रोक्ता ये ब्रह्मयामले । मात्रादिभेदभिन्नानां खराणां षोडशोदयाः ॥ माटकायां पुरा प्रोक्ताः खराः षोडशसंख्यया । तेषां द्वावन्तिमौ त्याज्यौ चत्वारश्च नपुंसकाः ॥ शेषा दशस्खर स्तेषु स्यादेको fafa | ज्ञेया व्यतोऽखराद्यास्ते खराः पञ्च खरोदये ॥ लाभालाभौ सुखं दुःखं जीवितं मरणं तथा । जयं पराजयं चैव सर्वं ज्ञेयं खरोदये ॥ स्वरादिमाटको चारो माटव्याप्तं जगत्त्रयम् । तस्मात् खरोदयं सर्व्वं त्रैलोक्यं सचराचरम् ||
Colophons of the different chapters:
2A, इति यामले मात्राखरचक्रम् ; 2B, ० वर्णखरचक्रम् ; 3A, इति जौवस्वरचक्रम्; 3B, इति राशिखरचक्रम् इति भेदनखरचक्रम् ; 4A, इति यामले द्वादशवार्षिकचक्रम् ; 4B • ऋतुखरचक्रम्; 5A, ०पक्षखरचक्रम्; इति तिथिखरचक्रम्; 7A इति ब्रह्मयामले तिथिवार नक्षत्र[ चक्रम् ]; 8A, इति यामले दिसाखरचक्रम् ; 8B, इति तात्कालिकस्वरचक्रे
०
-

Page #101

( 95 )
भेद: ; 9B, इति तात्कालिकस्वरचक्रे जातस्य शुभाशुभ:; 10A, इति यामले खरप्रकारनिर्णयः ; 11A, इति ब्रह्मयामले दिक्फलखरचक्रम् ; 19A, ॰षडङ्गसर्श्वतोभद्रचक्रम् ; 20B, • अंशकचक्रम् ; 22A, • छत्त्रचक्रम् ; 23B, • सिंहासनचक्रम्; 29A, इति हृदयादियोगषट्कम् ; 29B, उदरादिंयोगषट्कम् (the space for the illustration is left blank); 28B, इति मुखादियोगषट्कम् (30A has the space for illustration left blank ) ; 30B, इति गुदादियोगषट्कम् ; 31A, इति ब्रह्मयामले वच्चाङ्गयोगषट्कम् 31B, इति कपालादियोगषट्कम् ; 32A, इति दशाङ्गराज्डकालानलचक्रम् (space for illustration left blank ) ; 33A, इति ब्रह्मयामले राज्डकालानलचक्रम्; 33B, इति यामले सूर्य्यकालानलचक्रम्; 34A, इति चन्द्रकालानलचक्रम् ; 34B, इति यामले चन्द्रसप्तशलाकचक्रम् ; 35A, इति सप्तशलाकनलचक्रम् ; 35B, इति यामले वक्रेन्दुचन्द्रचक्रम् ; 36A, ० प्रथम माटकाखर चक्रम् ; 36B, इति द्वितीयमाटकावरचक्रम् ; इति तृतीयमा [ट ] काखर चक्रम् 37A, इति यामले विजयचक्रम् ; 38A, तोरणचक्रं समाप्तं ; 38B, राशिसूर्य्यकालानलचक्रम् ; 39A, इति संघट्टकालानलचक्रम् ; 39B, इति यामले गूढकालानलचक्रम् ; 40A, • कुलाकुलचक्रम् ; 40B, • कुम्भचक्रम् ; 42B, • तुम्बुरचक्रम् ; 43A, · · तुम्बरावर्त्तचक्रम् 44B, यहि + लचक्रम् ; 45A, ॰ लाङ्गलचक्रम् ; 45A, [सर्पचक्रम् ]; 45B, इति षचक्रम् ; 47B, इति यामले नाड़ीगतदृष्टिचक्रम् ; 48A, ॰सूर्य्यफणिचक्रम् ; चन्द्रफणिचक्रम् ; 49A, इति कविचक्रम् ; 50A, इति यामले खलचक्रम् ; 54B, ब्रह्मयामले कोट्टचक्रम् ; 56A, इति यामले व्यश्वचक्रम् ; 56B, इति रथचक्रम्; 57A, इति यामले कूर्म्मचक्रम् | The MS ends abruptly in the middle of the next topic.
9
5893.
10335. जयद्रथया' मलम् | Jayadrathayāmalam.
Substance, country-made paper. 9 x 302 inches.
Character, Nāgara.
5 on a page. Extent in slokas, 600. and discoloured. Complete.
Folia, 103. Lines, Appearance, old

Page #102

( 96
)
Jayadrathayāmala is said to be 24,000 slokas in extent, divided into four satkas or four parts of 6,000 slokas each. The present MS contains the last satka which principally deals with the worship of Vagalā, the eighth Mahāvidyā. For the first şațka cf. Nep., Vol. II. pp. 1-4, and for the last satka, Nep., Vol. I. pp. 175-177.
Beginning :-- श्रीदेव्यवाच ।
देवाधिदेव भूतेश नित्यानन्दनिरञ्जन । निराकारगुणातीत सर्वज्ञ शशिशेखर ॥ १ ॥
इदानौं श्रोतुमिच्छामि विद्याभेदं सुदुर्लभं ।
उत्पत्ति + + + देव तन्मे वद दयानिधे ॥ Colophons of the different chapters :
5A, इति श्रीजयद्रथयामले उत्तरषटके देशोपनिषदे महेशकुलशासन आनन्दभैरवसोतसि(स्तोत्रे) श्रीमहाविद्याभेदकथनं नाम प्रथमः पटलः ।
22B, महाविद्या उत्पत्तिकथनं नाम द्वितीयः पटलः ; 27B, वगलादीपविधिर्नाम टतीयः पटलः; 36B, काम्यप्रयोगकथनं नाम चतुर्थः पटलः ; . 58B, मन्त्रोद्धरणपूर्वकं श्रीवगलामुखीसाधनं नाम पटलः ।।
97A, प्रातःकृत्यादि उद्दासनान्तश्रीवगलामुखौनित्यायाः गद्यमयौ-पूजापद्धतिकथनं नाम पटलः ॥ ६ ॥
103B, वगलामुखीकवचकथनं नाम पटलः ॥ ७ ॥
5894. 1926. यामले कालपुरुषदानविधिः। Kalapurusadāna
vidhiḥ from Yāmala. Substance, country-made paper. 81x41 inches. Folia, 5. Lines, 9 on a page. Extent in slokas, 70. Character, Nagara. Appearance, old and faded. Complete.
The work contains both the vidhi (Foll. 1-3A) and paddhati (Foll. 3A-5) of the function.

Page #103

(
97
)
Beginning :---
अथ कालपुरुषदानं लिख्यते । अतः परं प्रवच्यामि दानानामुत्तमोत्तमम् । कालम्टत्यहरं साक्षादयम्त्योश्च का कथा ॥ यासाध्याख्यमहारोगमहाभयहरक्षमम् । शत्रुवर्गक्षयकरं ग्रहदोषनिवर्हणम् ॥ तापत्रयहरं सद्यः सर्बोत्पातहरं शुभम् ॥
कालरूपमिति ख्यातं दानं दोषविनाशनम् ॥
The description of Kālapuruşa, a human representation of Time clothed in black, is given as follows (Fol. 1B) :
कालस्य पुरुषाकारं कृष्णवस्त्रेण कल्पयेत् । पादादिमस्तकान्तं च पञ्चारनिप्रमागतः ॥ वितस्तिद्दयमानेन शिरोभागं प्रकल्पयेत् । अर्धारल्या कण्ठदेशमधोभागे भुजदयम् ॥ तदई हृदयस्थाने स्तनमण्डलमाचरेत् । अरनिमात्रमुदरं मध्ये नाभिं प्रकल्पयेत् ॥ तदई कटिदेशं च जघनं दृषणादिकम् । अधोवितस्तिहितये उरू जानू च गुल्फकम् ॥ पादद्वयं प्रकुवौंत अङ्गल्यग्रसमन्वितम् । कर्णाक्षिनासिदौर्घाश्च तत्तद्देशे प्रकल्पयेत् ॥ तिलैश्च पुरयेदत्र तत्तदंशो विचक्षणः । पद्मासने समानीतं शिल्पकैः परिशोभयेत् ॥ ततः सौवर्णरजततामेर्मुक्ताफलादिकैः । भूषणभूषितं चैव स्थाने स्थाने विशेषतः ॥ सुवर्गानूपुरौ कुर्य्याद्दलयौ राजतेन तु | कटिसूत्रं राजतेन कांस्यघण्टासमन्वितम् ॥

Page #104

( 98 )
हस्तद्दयं राजतेन सुवर्णेनाङ्गुलीयकम् । कटकं राजतेनैव सुवर्णं बाज्डभूषणम् ॥ ग्रैवेयं पदकं चैव खर्णेन रजतेन वा । मुक्ताहारं कण्ठदेशे मध्ये रत्नसमन्वितम् ॥ कर्णद्दयं च ताम्त्रेण तथैव भ्रूयुगं च वै । अक्षिद्दयं राजतेन नासिकाग्रं सुवर्णतः ॥
सुदन्तपंक्तिं च ताम्रेणोष्ठदयं तथा । तिलकं राजतेनैव पट्टं स्वर्णविनिर्मितम् ॥ स्वर्णयज्ञोपवीतं च रक्तोष्णीषं च वेष्टयेत् । वामहस्ते कांस्यपात्रं खङ्ग दक्षिणहस्तके || मुक्ताप्रवालरत्नाद्यैः कर्णाभरणमाचरेत् ।
Last Colophon :
——
In leaf 3A the Vidhi ends and the Paddhati begins. The latter goes to the end of the MS.
यामलोक्तकालपुरुषदानविधिः समाप्तः ।
The last colophon is followed by several verses about some Tāntrika rite.
5895.
3179. महाशैवतन्त्रे आकाशभैरवकल्पम् | Alcāsabhairavakalpam from the Mahasaivatantra.
Substance, Serārpore paper. 122 x 54 inches. Folia, 82. Lines, 9-12 apage. Extent in slokas, 2,000. Character, Bengali. Appearance, fresh. Complete.
on
Two Stotras from this work are mentioned in Burnell 198, 203. MSS of an Akāśabhairavatantra and a Mahāsaivatantra are also noticed there.

Page #105

( 99 )
Beginning :
श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीदक्षिणापूर्त नमः ॥ गुरुं गणपतिं देवौं भैरवं शारभेश्वरम् । नमस्कृत्य प्रवक्ष्यामि धर्मशास्त्र विभूतये ॥ साङ्गं सलक्षणे वेदसारभूतमभीरुदम् ।
ज्ञानदं जीवजन्तूनां साधकानां सुखावहम् ॥ श्रीदेव्युवाच ।
श्रीशिवेशान्तदेवेश श्रीनाथ जगतां पते । श्रीगलागलचिद्रय श्रीयते भवते नमः ॥ अन्यथा शरणं नास्ति शरणं त्वं महेश्वर । यद्ह्यं परमं लोके यं शास्त्रमखिलप्रदम् ॥
यद्धितं साधकेन्द्राणां तददख दयानिधे । श्रीश्वरोवाच ।
श्रीमत्परमसौभाग्यमन्त्रयन्तं गतात्मना । त्रयाणामुपदेवानामतिगुह्यतमं परम् ॥ महामन्त्रक्रियाशास्त्रं महासिद्धिप्रदायकम् । सर्वदोषप्रशमनं पावकं लोकजीवनम् ॥ धर्मार्थकाममोक्षाणां फलदानप्रदं हितम् । सर्वज्ञानप्रदं ब्रह्मज्ञानदं सर्वसिद्धिदम् ॥ तादृशं कल्पमागोप्यं सर्ववेदाङ्गमात्मकम् । शोधसिद्धिप्रदं श्रेष्ठं फ़्टण सर्वमयेम्बिके ॥ वक्ष्यमाणं महाशास्त्रं पूटण्वतां पठतामपि । तथालोकय तां पुंसां (य)[व] नितानां विशेषतः ॥
क्षिप्रसिद्धिप्रदं दिव्यं कथयामि जगन्मयम् । 2A, सहसा तस्य सौभाग्यं अस्तु ज्ञा+नुभूतिकम् ॥
लब्धमन्त्रः समुत्थाय प्रभाते देशिकं स्मरेत् । वक्ष्यमाणेन मन्त्रेण सान्ध्यं कर्म समाप्य सः । यथा तथा पुरायुक्तामेकान्ते भवने शुभे ॥

Page #106

( 100 )
यथाविधि समाभूतोच्चाविंश्येटचरे स्थितः । अपसर्पन्तु ते भूता ये भूता भूमिसंस्थिता ॥
आराधनोपयोगानि संपाद्य तदनन्तरम् । ब्रह्मरन्ध्र जगन्नाथं ब्रह्मानन्दमयं विभुम् ॥ परम्पराक्रमेणैव गन्धपुष्याक्षतादिभिः । चिरंध्यात्वा ततो देवि भूतशुद्धिं यथाविधि ॥ ऋषिन्यासादिकं कुर्यात् प्रसन्नात्मा यथाविधि । सर्वकार्य्यार्थसिद्ध्यै च सर्वविघ्ननिवृत्तये ॥
पञ्चाङ्गैरेकविंशेन यजेद्वैनायकं पुरा ॥ Colophons of the different chapters :
2B, इति श्रीमहाशैवतन्त्रे अतिरहस्ये आकाशभैरवकल्ये प्रत्यक्षसिद्धिप्रदे उमामहेश्वरसंवादे शङ्करेण विरचिते उत्साहप्रक्रमो नाम प्रथमोऽध्यायः ; 3B, इति महाशैवमन्त्रे अतिरहस्ये पक्षिराजकल्ये उत्साहगणपतियजनविधिर्नाम द्वितीयोऽध्यायः ; 4B, इति श्रीमहाशैवतन्त्रे अतिरहस्ये उत्साहभैरवयजनविधिर्नाम टतीयोऽध्यायः; 6A, इति श्रीमहाशैवतन्त्र अतिरहस्ये उत्साहाभिषेकविधानं नाम चतुर्थोऽध्यायः ; 7B, आकाशभैरवकल्पे मन्त्रयन्त्रं नाम पञ्चमोऽध्यायः ; 8B, इति श्रीशैवतन्वे अतिरहस्ये आकाशभैरवकल्पे प्रत्यक्षमिद्धिप्रदे चित्रमालाविधिर्नाम षष्ठोऽध्यायः; 9A, इति श्रीमहाशैवतन्त्रे अतिरहस्ये
आकाशभैरवकल्पे वश्याकर्षणप्रयोगो नाम सप्तमोऽध्यायः ; 9B, रहस्ये मोहनद्रवकप्रयोगो नाम अष्ठमोऽध्यायः ; 10A, इति श्रीशैवतन्त्र अतिरहस्ये आकाशभैरवकल्पे स्तम्भन-विद्वेषणप्रयोगो नाम नवमोऽध्यायः ; 10B, इति श्रीमहाशैवतन्त्र अतिरहस्ये उच्चाटननिग्रहप्रयोगो नाम दशमोऽध्यायः ; 11A, इति श्रीमहाशैवतन्त्र अतिरहस्ये आकाशभैरवकल्पे प्रत्यक्षसिद्धिप्रदे उमामहेश्वरसंवादे शङ्करण विरचिते भोगमोक्षप्रकरणं नाम एकादशोऽध्यायः । इति प्रथमकल्पः समाप्तः॥

Page #107

( 101 ) 12B, इति सङ्कर्षणेन विरचिते आशुगण्डविद्या नाम द्वादशोऽध्यायः ; 14A, इति श्रीमहाशैवतन्ते अतिरहस्ये आशुगरुडप्रयोगो नाम त्रयोदशोऽध्यायः; 15B, इति श्रीमहाशैवतन्त्र अतिरहस्ये आशुगरुडकवचविधिर्नाम चतुर्दशोऽध्यायः ; 16B, आकाशभैरवकल्पे प्रत्यक्षसिद्धिपदे शिष्याचारविधिभेदो नाम पञ्चदशोऽध्यायः। द्वितीयः कल्पः समाप्तः ॥
__19A, इति श्रीमहाशैवतन्त्वे अतिरहस्ये अाकाशभैरवकल्पे शरभसालुवपक्षिराजकल्पे मन्त्रोद्धारविधिर्नाम घोडशोऽध्यायः ; 22A, इति श्रीमहाशैवतन्त्रे अतिरहस्ये आकाशभैरवकल्ये प्रत्यक्षसिद्धिप्रदे शरभसालुवपक्षिराजस्तोत्रं नाम सप्तदशोऽध्यायः; 25A, इति श्रीशैवतन्त्र अतिरहस्ये प्रयोगभेदो नाम अटादशोऽध्यायः ; 26A, इति श्रीपक्षिराजकल्पे निग्रहानुग्रहविवेको नाम एकोन]विंशोऽध्यायः ; 27B, इति श्रीमहाशैवतन्त्रे होमविधिर्नाम विंशोऽध्यायः ; 30A, इति श्रीमहाशैवतन्त्र प्रत्यक्षसिद्धिप्रदे पक्षिराजकल्पे निग्रहविधिर्नाम एकविंशोऽध्यायः; 33A, इति श्रीमहाशैवतन्त्रे अतिरहस्ये व्याकाशभैरवे कल्ये रक्षाभिषेको नाम द्वाविंशोऽध्यायः ; 36B, इति श्रीमहाशैवतन्त्र पक्षिराजकल्ये क्षदविधिर्नाम त्रयोविंशोऽध्यायः; 40B, इति श्रीमहाशैवतन्ले अतिरहस्ये आचारपुरश्चर्यासिद्धिर्नाम चतुर्विशोऽध्यायः; 42B, इति श्रीमहाशैवतन्वे शारभाराधनविधिर्नाम पञ्चविंशोऽध्यायः; 47A, इति श्रीशैवतन्त्रे अतिरहस्ये शरभकल्पे माटकाक्षरवलिविवेको नाम घड्विंशोऽध्यायः; 48B, इति श्रीभैरवशैवतन्त्र कल्पे भद्रकालीविधिर्नाम सप्तविंशोऽध्यायः ; 51B, इति श्रीमहाशैवतन्ने ब्याकाशभैरवकल्पे तैलाञ्जनविधिर्नाम अष्टाविंशोऽध्यायः ; 52B, इति श्रीमहाशैवतन्त्र कल्ये मालामन्चे शूलिनीदुर्गाध्यायत्रयं विना एकोनत्रिंशोऽध्यायः ; 54A, इति श्रीमहाशैवतन्त्र व्याकाशभैरवकल्ये त्रिंशोऽध्यायः ; 56B, इति श्रीशैवतन्त्रे आकाशभैरवकल्पे प्रत्यक्षसिद्धिप्रदे वलिकर्मविधानं नाम एकत्रिंशोऽध्यायः ; 57B, इत्याकाशभैरवकल्पे द्वात्रिंशोऽध्यायः; 59A, इत्याकाशभैरवकल्पे महाशैवतन्त्रे प्रत्यक्षसिद्धिपदे वडवानलमन्त्र नाम त्रयस्त्रिंशोऽध्यायः ; 60B, इति श्रीमहाशैवतन्त्र आकाशभैरवकल्पे दिक्पालमन्त्र नाम चतुस्त्रिंशोऽध्यायः ; 61B, इत्याकाशभैरवकल्पे व्याधिमन्त्रं नाम पञ्चत्रिंशोऽध्यायः ; 62A, इत्याकाशभैरवकल्ये मृत्युप्रयोगं नाम घट्त्रिंशोऽध्यायः; 68B, इत्याकाशभैरवकल्पे शरभकवचं नाम

Page #108

(
102 )
सप्तत्रिंशोऽध्यायः; 70A, इत्याकाशभैरवकल्पे कामराजमन्त्रं नामाष्टत्रिंशोऽध्यायः ; 71B, इति श्रीव्याकाशभैरवकल्पे रक्तचामण्डीमन्त्र नाम एकोनचत्वारिंशोऽध्यायः ; 72B, इत्याकाशभैरवकल्पे मोहिनीमन्त्रं नाम चत्वारिंशोऽध्यायः ; 73A, इत्याकाशभैरवकल्पे शब्दाकर्षण - भाषामन्त्रनामै कचत्वारिंशोऽध्यायः ; 74A, इत्याकाशभैरवकल्पे लक्ष्मीमन्त्रं नाम द्विचत्वारिंशोऽध्यायः ; 74B, इत्याकाशभैरवकल्पे मायामन्त्रं नाम त्रिचत्वारिंशोऽध्यायः; 75A, इत्याकाशभैरवकल्पे पुलिन्दिनीमन्त्रं नाम चतुश्चत्वारिंशोऽध्यायः ; 77B, इति श्रीमहाशैवतन्त्रे व्याकाशभैरवकल्पे महाशास्तामन्त्रं नाम पञ्चचत्वारिंशोऽध्यायः; 78A, इत्याकाशभैरवकल्पे महाशैवतन्त्रे प्रत्यक्षसिद्धिप्रदे संक्षोभिगोमन्त्रं नाम षट्चत्वारिंशोऽध्यायः; 79A, इत्याकाशभैरवकल्पे धूमावतीमन्त्रं नाम सप्तचत्वारिंशोऽध्यायः ; 80A, ॰प्रत्यक्षसिद्धिप्रदे धूमावतीमन्त्रं नामाष्टाचत्वारिंशोऽध्यायः ; 80B, याकाशभैरवकल्पे नद्युत्तारणप्रयोगो नाम एकोनपञ्चाशत्तमोऽध्यायः ; 82B, इत्या याकाशभैरवकल्पे महाशैवतन्त्रे प्रत्यक्षसिद्धिप्रदे चित्रविद्यामन्त्रं नाम पञ्चा - शत्तमोऽध्यायः ॥
इत्या
5896.
4634. उत्तरतन्त्रे स्वप्नाध्यायः । Swapnādhyāyah from Uttaratantra.
Lines, 8
Substance, country-made paper. 92 x 41 inches. Folia, 3. on a page. Extent in slokas, 30. Character, Bengali. Appearance, discoloured and worn-out. Complete.
The work relates to the interpretation of dreams.
IO. V. 3135 describes a Svapnādhyāya which, in its colophon, is stated to belong to the Itihasapurana by Bṛhaspati. For almost identical topics from the Markandeya Purāna and Bhavisya Purāna cf. ASB. V. 3733, 3754-5. A MS of an Uttaratantra in 16 chapters is described in HPR. I. 35.

Page #109

Beginning :
श्रीदेव्युवाच ।
नमो गणेशाय ।
व्यथोत्तरतन्त्रोक्तः खप्राध्यायः ।
( 103 )
ईश्वर उवाच ।
देवदेव महादेव भक्तवत्सल शङ्कर । प्रायः कलियुतादेव लोकाः कल्मषभाजनाः ॥ कथं ज्ञानं भवेत्तेषां शुभाशुभफलेविह (ः) ॥ भविष्ये वर्त्तमाने वा व्यतीते वा महेश्वर । विस्तरेण समाचक्ष्व यदि तेऽस्ति कृपा मयि ॥
गुह्यं चैतत् प्रवक्ष्यामि तव प्रौत्या वरानने । साधकस्यापु देवेशि सव्र्व्वं प्रत्यक्षतां व्रजेत् ॥ देशिकस्याथ वच्यामि लक्षणं पूरा साम्प्रतम् । yasvani भक्तिश्रद्धान्वितस्य च ॥ जयपूजारतस्यापि कापथरहितस्य च । दातुर्भोक्तुः पालकस्य सर्व्वं प्रत्यक्षतां व्रजेत् ॥ स्वच्छन्दचरितस्याथ स्वच्छन्दहृदयस्य च | स्वप्ने दृष्टे तु देवेशि स्वप्नं प्रत्यक्षतामियात् ॥ संदेहे संशये गर्त्ते भवे च समुपस्थिते । अरोगौ शुद्धदेहः सन् जवा स्तुत्वा च भक्तितः ॥ नत्वा च देवतां देवि सुतल्पे शयनं चरेत् । यथा यथा प्रसुप्तस्य व्यार्त्तस्य च महेश्वरि ॥ प्रसादं कुरुते खप्ने किञ्चिद्दर्शनसंहतः । सद्यस्त्रिरात्रसप्ताहे दिसप्ताहेऽथवा पुनः ॥ एकविंशतिरात्रेण ख्यात एव धियां पतिः । प्रसादं कुरुते स्वप्ने ततः सिद्धेर्निदर्शनम् ॥ खने पश्यति यो देवं महेशं सर्व्वतोमुखम् । देवौं वा स्वप्नमुक्ताच्च ग्टहं वाऽथ यथाविधं ॥

Page #110

(
104
)
देवतादर्शनं चाथ निम्मलं चक्रमण्डलम् । गङ्गां भागौरथौं भानु लिङ्गं विज्ञानमैश्वरम् ॥ प्रसन्नं तत्र जानीयात् सिद्धिं स्वप्नप्रदर्शने ॥ क्षितिलाभो भोजनञ्च रोदनं रुधिरक्षतम् । संग्रामविजयो होमो हौद्यारोहणं तथा ॥ नदौसमुद्रतरणं आकाशगमनं तथा । भास्करोट्रमनं चैव ज्वलनं तु हुताशनम् ॥ हओद्यारोहणणं चैव प्रासादशिखरेऽपि च ।
2B, लभेत् सिद्धियुतञ्चैव देवीनाञ्चैव दर्शनम् ॥ End :
दुःखप्नं यदि देवेशि खरादिरोहणन्तथा ।
भक्तानामन्यथा भावो दुःखप्नमिति निश्चितं ॥ Colophon :
इत्युत्तरतन्त्रोक्तः स्वप्नाध्यायः समाप्तः ॥
5897. 10528. मार्जारीतन्त्रम् । Marjaritantram. Substance, country-made paper. 10x5 inches. Folium, 1. Lines, 9. Character, Nāgara. Appearance, discoloured. Incomplete. Fragmentary.
The name Mārjārītantra is indicated on the left hand upper margin. It contains only ten verses dealing with the worship of Ucchistaganesa. Beginning :
गणेशाय नमः॥ देव्यवाच ॥
देवदेव जगन्नाथ सर्वज्ञ परमेश्वर । भैरवानन्द चिन्मात्त्र नमः स्वच्छन्दवृत्तये ॥ १ ॥

Page #111

( 105 )
शौघ्रेण सर्व्वसिद्धिः स्यात् केनोपायेन शङ्कर | वेदाचारविहीनानां सद्योच्छिष्टशरीरिणां ॥ २ ॥ शीघ्रेण सिद्धिदं मन्त्रं ब्रूहि मे परमेश्वर । ईश्वर उवाच ॥
उच्छिष्टगणनाथाख्यं सर्व्वसिद्धिप्रदायकम् ॥ ३ ॥ सर्व्ववश्यकरं लोके स्त्रीणां पुंसामिदं शुभम् । arयं करोति राजानं स्त्रियं वा पुरुषं तथा ॥ ४ ॥
5898.
4745. कालोत्तरे मुद्रापटलम् | Mudrāpatalam from the
Kalottaratantram.
Substance, palm-leaf. 12 x 24 inches. Folia, 8, of which five are marked 27, 43, 81, 98 and 110; the rest are without leaf-marks. Lines, 5 on a page. Extent in slokas, 18. Character, Kutila Appearance, old and dilapidated. Fragmentary.
All the folia except 27 are more or less damaged and they do not belong to the same work. The damaged and fragmentary condition of the MS does not make it possible to ascertain the works to which the folia belong. On fol. 110A, the Gālavacarita is mentioned twice. tains the following colophon
Leaf 27B con
:――
इति कालोत्तरे मुद्राघटलम् ।
5899.
2889. योनितन्त्रम् | Yonitantram.
Substance, country-made yellow paper. 15 x 4 inches. Lines, 5 on a page. Extent in Ślokas, 250. ance, fresh. Complete in 8 chapters.
The work is described in L. IX. 3185.
Folia, 17.
Character, Bengali. Appear

Page #112

(
106 )
5900.
4672.
Yonitantram.
Substance, country-made paper. 14 x 5 inches. Folia, 8. Lines, 9 on a page. Extent in slokas, 200. Character, Bengali. Appearance, old and discoloured. Complete in 8 chapters.
5901.
5093.
Yonitantram.
Substance, country-made paper. 144 x 4 inches. Folia, 9. Lines, 8 on a page. Extent in slokas, 225. Character, Bengali. Appearance, old and discoloured. Complete in 8 chapters.
5902.
6088.
Yonitantram.
Substance, country-made paper. 7} x 48 inches. Folia, 25. Lines, 7 on a page. Extent in slokas, 225. Character, modern Kashmiri. Ap. pearance, fresh. Complete in 8 chapters.
The last verse of the previous MSS of the work is not found here.
5903.
10000. Afalarna
I Yonigahvaratantram.
Substance, palm-leaf. 12 x 2 inches. Folia, 40. The corners of the leaves which may have borne leaf-marks are worn away. Lines, 5 on a page. Extent in slokas, 550. Character, old Newari. Appearance, old. Complete.
The work seems to belong to the Nātha school.

Page #113

Beginning
--.
( 107 )
या सान्तकामिकुहरोत्थितभाखरायां सोमार्कवचित्रिपथोदरमध्यसंस्था । चिच्चतच्चिन्तविशं +++ भावां । स्वाभावभ[[]सकिपरां प्रणमामि कालौं ॥ श्रीमदुत्तरपीठे तु श्मशाने करवीरके | सर्व्वयोगिनी मेला पो + + + मये ॥ योनिगत्वरमुद्धृत्य मन्त्रसद्भावमुत्तमम् । श्रीज्ञान नेत्रनाथेन भूतले संप्रकाशितम् ॥ ब्रह्मप + + + + + भैरवं विगतामयं । शक्तिस्थं शक्तिरहितं परमानन्दरूपिणम् ॥ निर्वाणं निर्विकारञ्च प्रप्रतीं मनो प + + + गुणगणैहौंनं उदयास्तमवर्जितम् ॥ भूचरी खेचरी चैव दिक्चरी गोचरौ तथा । योगिनी शाकिनी लामा सिद्धसः + + + +
पूटग
A list of the gurus of the school is given thus:--
17B, गुरुक्रमं प्रवक्ष्यामि पूट्णु वौरेन्द्रनायकम् ।
श्रीदेव्यवाच ॥
भैरव-राजे[श] कथयामि मह[[]द्भुतम् । [न] कस्यचिदाख्यातं सिद्धानां खेचरीषु च ॥ तव स्नेहात् प्रवक्ष्यामि सिद्धिचक्रचतुष्टयम् | नाख्येया परा निष्ठा ज्ञात्वा मोक्षप्रदायिनीं ॥ प्रथमं क्रमपूर्व्वन्तु द्वितीयं सिद्धपूर्वकं । संहारं तु तृतीयं स्यात् कानाख्येयं चतुर्थकम् ॥ एतेषां क्रमराजानां सिद्धसंज्ञा वदामि ते । पश्चान्मन्त्र महाभीमं विद्या सङ्घर्षणी तथा ॥ याद्ये युगे यथा जातं त्रेतायां द्वापरे तथा । चतुर्थं महाघोरे समासा पूट भैरव
11

Page #114

(
108
)
खगेन्द्रनाथच्चिज्जा अच्चा आयातानि कृतो युगे । द्वितीये कूम्मनाथं तु मंगलादूतिमेव च ॥ टतीये शनाथञ्च काममङ्गलया सह । चतुर्थे मीननाथं च कुणादूतिसंयुतम् ॥ तस्यैव कौडमानस्य उत्पन्ना हाद[श] सुताः। तेषां नामानि वक्ष्यामि आनायं च यथास्थिताः ॥ भट्टामरमहेन्द्रं च वल्कलं चित्रमेव च । विन्द्यालिं वरदेवं च अहेन्द्रं च गजेन्द्रकम् ॥ महौधरं च गुडिकं सिद्धेघाः गुरुसन्तती । एभ्योर्द्धरेताः षट् चैव सादिकारटिस्तथा ॥ तेषां च प्रविभागं तु कथयामि दृषध्वज(:) । भट्टमहेन्द्रनाथं च वल्कलं च तथा परम् ॥ अहेन्द्रं च गजेन्द्रं च महौधरस्तथैव च । एते सिद्धा महादेव ऊईरेता गता[:] सदा ॥ अमरानाथयादं तु वरदेवस्तथापरः । चित्रालिं विन्दनाथश्च गुडिकानाथमेव च ॥ एते घट् स्यात् विकारास्ते कथिता[:] सुरपूजित(:) । निष्कयानाथपादं च ज्ञानदौप्तिः सहेकतः ॥ विद्यानन्द च रक्तं तु द्वितीयं कथिता तव । सत्यानन्दं महानन्दं टतौयं सिद्धपूजितम् ॥ शिवानन्दं च रत्ना च आयातं च चतुर्थके । खगेन्द्राद्यादिसिद्धानां कथिता गुरुसन्तती ।
एते वै कुलमार्गे स्य रहस्यं शिवनिर्मितम् । The origin of the scriptures of the school and the order of creation of the world are indicated as follows :34B, सम्यक् महाशासनसम्प्रदायं पूजाकथासंक्रमपूर्वमेवं ।
सम्प्राप्य कौलोत्तरसारभूतं अभूतपूर्व अथ कारणादिं ॥

Page #115

( 109 )
देवी श्रीवौरसिंहाख्यखामिनी प्रसूता भुवि । तत्पादपद्मयुगलात् प्राप्तं चैव महानयम् ॥ श्रीरूपानन्दविधा देवी दत्तं तस्य प्रसादतः । तया दत्तं स्खशिष्यस्य अोघानन्दाभिधानतः ॥ दत्तं पराम्पतरसं महाशासनमुत्तमम् । तेनेदं चरितं सब्द यथा प्राप्तं गुरोर्मुखात् ॥ सम्प्रदायं सुसंबद्धं सरहस्यं सुखागमम् । रचितं गुरुवाक्येन खसन्तानहिताय च ॥
आदौ सर्वमिदं शून्यं निराभासं निराशयम् । ततो आभासमुत्पन्नं आभासध्वनिसम्भवम् ॥ ध्वनिस्त शब्दमापन्नं शब्दो नादत्वमागतम् । नादविन्दुरिवोत्पन्नं विन्दुपद्मं प्रजायते ॥ ततः एटा त्रिकोणन्तु लादरूपं सुतेजसम् । ततस्तत्पुटके चक्रं त्रिकोणं तापरूपिणम् ॥ लादताप-क्रमेणेव अवतीर्ण महानयं । ततो मध्या परा योनि एकाराकृतमुत्तमा ॥ तत्र मध्या विस्फुलिङ्ग उत्पन्न भूरितेजसम् । विस्फुलिङ्गात् समुत्पन्ना रावं सम्पूर्णलक्षणम् ॥
ततो रावात् समुत्पन्ना देवी होक्षीणपूर्णगा। End :
जयति विभवसाक्तं रौद्रचण्डप्रमूर्त्तिमम् । ममल-कमल-सान्तं मन्त्रदेहप्रसिद्ध
कुमतिमिह देवी साधकः सिद्धिदा तु ॥ The last colophon which is the only colophon in the whole work runs :--
इत्यत्तराम्नाये श्री ॐकारयौठविनिर्गते श्रीचण्डभैरवे घोडशसहसे उड़िते योनिगह्वरं समाप्त। इति शुभं ।

Page #116

3160.
( 110 )
5904.
कुलार्णवतन्त्रम् | Kulārnavatantram.
14 x 5 inches. Folia, 66. Lines, Extent in slokas, 2,150. Character, Bengali. Appearance,
Substance, country-made paper.
11 on & page. fresh. Incomplete.
The work, in 17 chapters, has been published in the Tantrasangraha, Sulabha Tantra-Prakāśa and Tantric Texts of Arthur Avalon (Calcutta, 1917). The present MS goes to the end of the 14th ullasa. Of the 15th ullāsa there is only one leaf.
Post Colophon :
5905.
3452. Kulārņavatantram.
172 x 4 inches.
Substance, country-made paper. Folia, 1-69 (as indicated on the right hand side) and 76-144 (as indicated on the left hand side). Lines, 7 on & page. Extent in slokas, 2,300. Character, Bengali. Date, Saka 1640. Appearance, discoloured. Complete in 17 chapters.
रुद्रयामले ।
ऋतुरन्ध्रा + + क्ष्मासु शकेषु कृष्णशम्भणा । रहस्योयं मुदालेख शिवोक्तः शिवया सह ॥
उड्डीयाने महापौठे न सिद्धिः स्यात् स्त्रियं विना । स्त्रीविद्दौनो साधने च विघ्नं कुर्व्वन्ति देवताः ॥ तथैव देविदैकोठे पौठे देवि सुनिश्चितम् । भक्ताहारविहारा च सर्व्वलोक-मनोहरा ॥ यस्या दर्शनमात्रेण मनःक्षोभः प्रजायते । प्रक्षोभो मनसश्चैव तत्र सिद्धिः प्रजायते ॥ सुजातीया सर्व्वदा ग्राह्या ब्राह्मणों यवनों विना । रजकी नापिती ग्राह्या विदग्धा सर्व्वदैव च ॥

Page #117

( 1ll )
ब्राह्मणों यवनौं वापि यः स्पृशेदैवयोगतः । न तस्य विद्यते सिद्धिः कल्पकोटिशतैरपि ॥ दरिद्रः स्यात् महारोगी सर्वलोकविनिन्दितः । विमुखी त्रिपुरा तस्य हसन्तौ याति नित्यदा ॥ हिङ्गुलाख्ये महापौठे मत्स्यं खादति यो जनः । न तस्य जायते सिद्धिः कल्पकोटिशतैरपि ॥ देविदैकोटिमुद्राख्ययौठयोरन्तरे वसन् । मद्यं दत्त्वा जपेद्यस्तु तस्य सिद्धिर्न जायते ॥ जालन्धरे महापौठे तथा मद्यं परित्यजेत् । वाराणस्यां महाभागे शिवभक्तिपरायणः ॥ एकया मुद्रया सिद्धिर्जायते नात्र संशयः । अन्तर्वेदिप्रयागे [च] मिथिलायां तथैव च ॥ मागधे मेखलायाञ्च मद्यात् सिद्धिः प्रजायते । तत्र देवाः प्रकुन्ति छिदं मद्यरसं विना ॥ अङ्गवङ्गकलिङ्गेषु स्त्रिया सिद्धिर्भवेद्भवम् । तथैव सिंहलादौ च स्त्रीराज्ये द्रौपदीकृते ॥ राठायां मत्स्यमांसैश्च मुद्रयाङ्गनयापि च । गौडे च पञ्चभिव्यैः सर्वसिद्धि प्रजायते ॥
एवमन्येषु देशेषु पञ्चभिः सिद्धिस्तन्मनुः ॥ तन्त्रान्तरे।
दधिना समभागच्च गुडं दत्त्वा दिनत्रयम् ।
बदरीमूलसंयुक्तं मद्यं भवति पार्वति ॥ तन्त्रान्तरे।
कुलं शक्तिः समाख्याता तस्यां पूजादिकच्च यत् । कुलाचारः स विज्ञेयः साधकस्येशदायकः ॥
__ समाप्तश्चायं ग्रन्थः ॥ शुभम् तु शकाब्दाः १६४०। श्रीगङ्गाधर देवशम्मणः स्वाक्षरमिदं पुस्तकञ्च । कृष्णाय गोविन्दाय नमः ॥

Page #118

( 112 )
The date given here seems to be the date of copying of the present MS whereas the date found in the beginning of the post-colophon appears to be the date of the MS from which the present MS was copied.
The above extract from the Rudrayāmala agrees generally with what appears to be the 18th chapter of the Kulārņava in a Vangīya Sāhitya Parişat MS (No. 602).
5906.
4730. Kulārnavatantram. Substance, country-made yellow paper. 91 x 4} inches. Folia, 44-53. Lines, 7 on a page. Extent in slokas, 105. Character, Nāgara. Date, N.S. 924. Appearance, fresh. Incompleto.
The present MS contains only the ninth chapter of the work. Post Colophon :
संवत् ८२४ माघशुक्ले चतुर्दश्यां लिखितमिदम् ।
5907.
3714. Kulārņavatantram. Substance, country-made paper. 194 x 44 inches. Folia, 14. Lines, 8 on a page. Extent in glokas, 490. Character, Bengali. Appearance, old and dilapidated. Incomplete.
This MS runs from the beginning up to verse 39 of the fourth chapter of the work.
5908.
3917E. Kulārnavatantram. Substance, country-made paper. 144 x 4 inches. Folia, 39A-41A, Lines, 11 on a page. In tripātha form. Character, Bengali. Appearance, old and discoloured. Incomplete.
This MS contains what is called the “36th” chapter of the work.

Page #119

( 113 )
Beginning :
ॐ गुरवे नमः। श्रौशिव उवाच
पूटण दुर्गे प्रवक्ष्यामि साधकानां मुखोत्तमम् । End:
तवैव सेवानिपुणो जनो वा तन्नानि चित्तं पलभाग् न वेश्वरः । Colophon :
इति कुलार्णवे देवीश्वरौसंवादे परमार्थ-तत्त्वज्ञानतरङ्गिण्या नाममहात्म्यं षट्त्रिंशत् पटलः ।
5909.
3917G.
Kularnavatantram.
Substance, country-made paper. 141x41 inches. Folia, 64B-83B. Lines, 11 on a page. Character, Bengali. Date, Saka 1614. Appearance, old and dilapidated. Incomplete.
This MS runs up to verse 74 of the llth chapter. The date of the MS is given at the end of the Mundamālātantra which is completed at fol. 54B of the same MS.
5910.
4668. Kulārņavatantram.
Substance, country-made paper. 17x61 inches. Folia, 152-216 (as indicated on the right side of the leaves) or 1-65 (as indicated on the left side). Lines, 10 on a page. Character, Bengali. Appearance, fresh. Com. plete in 17 chapters.
The seven verses at the end of Avalon's edition of the work are not found in the present MS.

Page #120

( 114 )
5911.
5912. Kulārņavatantram. Substance, country-made paper. 9x51 inches. Folia, 123. on a page. Extent in slokas, 2,160. Character, modern Nagara. ance, fresh. Complete in 17 chapters.
Lines, 10 Appear.
5912.
5862A. Kularnavatantram. Substance, country-made paper. 91x41 inches. Folia, 1-5. Lines, 13 on a page. Character, Nāgara. Appearance, good. Incomplete.
This MS runs up to verse 117 of chapter I of the work. In the beginning there are three additional introductory verses not found in Avalon's edition of the work. They run as follows:
श्रीगुरु गणपतिं दुर्गा वटुकं शिवमच्यतम् । ब्रह्माणं गिरिजां लक्ष्मों वाणौं वन्दे विभूतये ॥ अनाद्यायाखिलाद्याय मायिने गतमायिने । अरूपाय स्वरूपाय शिवाय गुरवे नमः ॥ पराप्रसादमन्त्राय सच्चिदानन्दमूर्तये । अमीषोमखरूयाय त्र्यम्बकाय नमो नमः ॥
5913. 166. कुलार्णवे ईशानसंहिता। Isanasamhita from
Kulārņavatantram. Substance, country-made yellow paper. 18x3 inches. Folia, 9. Lines, 5 on a page. Extent in slokas, 215. Appearance, good. Complete.
The manuscript has been noticed in L. I. 424. No such topic as dealt with in this MS is found in the printed editions of the Kulārņava.

Page #121

(
115
)
It is in the form of an interlocution between Nārada and Gautama and also between Sankara and Parvati. It is a Vaisnava work.
The present work obtains its name from the name of the sixth mouth of Siva which is hidden and called Iśāna.
The six Amnāyas of the Tantras describing the rites of various deities are stated to have issued from the six mouths of Siva as follows (cf. also pp. 119-20 below):Fol. 3B. भुवनेशी चान्नपूर्णा महालक्ष्मीः सरखतौ ।
चतुर्वर्गप्रदा देव्यो मन्त्राश्चासाञ्च कामदाः ॥ साधनानि च सर्वाणि पूर्ववत्रण कौर्तिताः । प्रसाददक्षिणामूर्तिगोपाल-गरुडध्वजाः ॥ चतुर्वर्गप्रदा एते मन्त्राश्चैषां ससाधनाः । दक्षवत्रेण कथिता मया जनविमुक्तये ॥ कृष्णानारायणौ विष्णुराघवौ नरसिंहकः । हयग्रीव-वराहाद्यास्तथान्ये शङ्करादयः ॥ चतुर्वर्गप्रदा लोके मन्त्राश्चैषां ससाधनाः । प्रत्यक्-वक्त्रेण कथिता मया कारुण्यतः प्रिये ॥ कालौ तारा मर्दिनौ च त्वरिता वगला तथा । जयदुर्गा तथा चान्या मातङ्गिन्यादयः प्रिये ॥ युगे युगे पूर्णकला विशेषेण कलौ युगे । मन्त्राः ससाधनाश्चासां उदक्वक्त्रेण कीर्तिताः ॥ त्रिपुरेशी तथा चण्डा तथा त्रिपुरभैरवी । त्रिपुटा त्रिपुरा नित्या तथा चान्याश्च देवताः ॥ चतुर्वर्गप्रदा नित्यं मन्त्राश्चासा ससाधनाः । ऊईवक्रोण कथिता भुक्तिमुक्तिकृते नृणां ॥ सूर्यश्चन्द्रो हनूमांश्च गौराङ्गो ह्यपराजिता । प्रत्यङ्गिरा विषहरा तथा चान्याश्च देवताः ॥

Page #122

( 116 )
चतुर्वर्गप्रदामे कलिकाले विशेषतः । मन्त्राः ससाधनाम्श्चैषां गुप्तवक्रेण कीर्त्तिताः ॥ इत्येष कथितः कान्ते मम वक्त्रविनिर्णयः ।
गोपनीयः प्रयत्नेन न देयः पशुघातिने ।
The name of Gauranga in the sixth Āmnāya provokes a question from Pārvati in reply to which Maheśvara emphasizes the divinity of Gauranga and gives the details of his Tantrika worship.
5914.
3764. कुलार्णवे षट्कर्म्मविधिः । Satkarmavidhik from
Kularnavatantram.
Substance, country-made paper. 95 x 4 inches. Folia, 2. Lines, 9 on a page. Extent in slokas, 30. Character, Nágara. Appearance, fresh.
Complete.
This work deals with the six black rites of the Tantras. This topic is dealt with, though not in identical language, in the 16th chapter of the Kulāryava. The first three verses of the extract quoted below are found in Sāradātilaka (XXIII, 128-30 ) .
Beginning :
अथ षट्कम्मैप्रयोगः ।
सूर्योदयं समारभ्य घटिकादशकं क्रमात् । ऋतव[स्व] वसन्ताद्याः दिवारात्रौ दिने दिने ॥
वसन्तग्रौमवर्षाख्यशरद्धेमन्तसंसरात्(?) । हेमन्ते शान्तिकं प्रोक्तं वसन्ते वशकमैणि ॥ शिशिरः स्तम्भने ज्ञेयो विद्वेषो ग्रीष्मके मतः । प्रादृट् उ[च्]चाटने ज्ञेया शरत् मारण [ कम्मणि] ॥ सर्व्वाभिमुखतः कुर्य्यात् शान्तिकस्य कुलेश्वरि ॥

Page #123

(
117
)
Colophon :-- a fa riguarda uçan tilafur: /
For an account of the contents of the Kulārņavatantra cf. C. Chakravarti-Extent and contents of the Kulārņavatantra (Annals of the Bhandarkar Oriental Research Institute, Vol. XIII, p. 206ff.).
5915. 163. THATYAISTA I Guptasādhanatantram. Substance, country-made paper. 19 x 3 inches. Folia, 16. Lines, 5-7 on a page. Extent in slokas, 400. Character, Bengali. Date, Saka 1691(?). Appearance, old and soiled. Complete in 12 chapters.
The work, in 12 chapters, has been published in the Tantrasangraha of Rasikmohan Chatterji and described in L. II. 738. For other editions of. BM Catalogue (1877– 1892, p. 414; 1906–28, p. 1073). Post Colophon Statement :
शशिग्रहषडास्यशमितेऽब्दे माघमासे लिखितो औराजकिशोर शम्मणा गुप्तसाधनतन्तका।
5916. 4666. Guptasādhanatantram. Substance, country-made yellow paper. 161 x 47 inches. Folia, 17. Lines, 7 on & page. Extent in slokas, 400. Oharacter, Bengali. Appear. ance, fresh. Complete in 12 chapters.
5917. 2760. Guptasādhanatantram. Substanco, country-made paper. 161 x 4 inches. Folia, 4. Lines, 5 on a page. Extent in blokas, 84. Oharacter, Bengali. Appearance, new. Incomplete.
The present MS contains the 6th and the 7th Patala of the work.

Page #124

( 118 )
5918.
159. TENTA I Gurutantram.
Substance, country-made paper. 15 X 54 inches. Folia, 7. Lines, 7 on & page. Extent in slokas, 190. Character, Bengali. Appearance, fresh. Complete.
The present MS has no division in chapters. The work is described in L. I. 247 in which the concluding colophon is given as belonging to the fifth chapter of the work. The beginning and end of the present MS agree with those of L.
5919.
1621. fararuama
| Nirvāṇatantram.
Substance, country-made yellow paper. 14 x 34 inches. Folia, 17. Lines, 8 on a page. Extent in blokas, 550. Character, Bengali. Appear. ance, old. Complete in 14 chapters.
Printed in 14 chapters in Tantrasamgraha and Sulabhatantraprakāśa. For a description of the work cf. L. I. 274.
5920.
31. FRETETTE
I Samayācāratantram.
Substance, country-made paper. 94 x 4 inchos. Folia, 16. Lines, 9 on a page. Extent in slokas, 300. Character, Nāgara. Appearance, old. Complete.
The present MS is described in L. II. 755, where it is stated to be in prose but as a matter of fact the work is mostly in verse. The portions of mantras and directions only are in prose. The work has been described also in HPR. II. 241.

Page #125

( 119 )
The object of the work is given in the following verses (Fol. 1):
फूटण देवि प्रवच्यामि गुह्याद्ह्यतरं महत् । समयाचारसङ्केतं तन्त्रं परमदुर्लभम् ॥ ६ ॥ पूजनादिषु यः कालो देवतानां पृथक् पृथक् । स कालः समयो नाम यं ज्ञात्वाम्तमश्नुते ॥ ७ ॥ कालेष्वाचरगां देवि यस्य देवस्य यं विधिं । तं नाम समयाचारं देवानामपि दुर्लभम् ॥ ८ ॥ सङ्कीर्तनात् पुनर्देवि रहस्यानां रहस्यकम् । समयाचारसङ्केतं नाम्ना तन्त्र प्रकीर्तितम् ॥ ६ ॥ अथवा समयाचारात् समयाचारमुच्यते ।
समया गोपनीयानां सदा गोप्या प्रकीर्तिता ॥ १० ॥ The origin of the six Amnāyas is indicated :5B, पूर्वाम्मायस्तदा ज्ञातो यदा प्राचौ दिशि स्थितः ।
एवं पश्चिम नायः पश्चिमस्यां दिशि स्थितः ॥ ६॥ एवमुत्तर आम्नाय उत्तरस्यां दिशि स्थितः। मुखमूर्द्धकृतं देवि यत्प्रोक्तं तव सन्निधौ ॥ ६ ॥ स ऊई याम्नायः कथितो देवानामपि दुर्लभः । अधोमुखं कृतं देवि यत्प्रोक्तं गिरिशप्रिये ॥ ७० ॥ अध आम्नायः इत्यक्तं सत्यं सत्यं वरानने ।
घडानायकथिताश्चोत्पत्तिक्रमनामतः ॥ ११ ॥ In this enumeration the southern Amnāya is omitted by inadvertence of the scribe or of the author. But it appears in the next extract which gives the names of different goddesses described in the various Amnāyas :
6A, यस्मिन् यस्मिंश्च ये देवाः कीर्त्तिताश्च वरानने ।
तांस्तान् देवान् प्रवक्ष्यामि साधका[नां] सुखाय च ॥ २२ ॥

Page #126

( 120 )
श्रीविद्याभेदसहिता बाला च त्रिपुरा च या। भुवनेश्वर्यन्नपूर्णा च पूर्वान्नायप्रकीर्तिताः ॥ ७३ ॥ वगलामुखौ च दशिनौ त्वरिता खफलप्रदा । महिषमर्दिनौ महालक्ष्मौ दक्षिणाम्नायकौर्त्तिता ॥ ७४ ॥ कालिकाभेदसहिता ताराभेदैश्च संयुता । मातङ्गी भैरवौच्छिन्ना तथा धूमावती मता ॥ ७५ ॥ उत्तराम्नायकथिता शीघ्रकामफलप्रदा । समस्तभेदसहिता कालिका या प्रकौर्त्तिता ॥ ७६ ॥ हाविशत्यक्षरौ नाम दक्षिणाम्नायसंज्ञिका । पराप्रसादो मन्तश्च ऊ नायप्रकीर्तितः ॥ ७७ ॥ वागीश्वदियो विद्या अधयानायकीर्तिताः ।
ऊ मायो ह्यधश्चैव केवलं मोक्षदो भवेत् ॥ ७८ ॥ An enumeration of the various original Tantra works is given as follows:
8B, नाना तन्त्रानि देवेशि पटलानि पृथक् पृथक् ॥ १२८ ॥
डामराणि च सर्वाणि तन्त्राणां हृदयानि च । समासतः प्रवक्ष्यामि पटण देवि वरानने ॥ १२६ ॥ चतुःपठौनि तन्त्राणि यामलान्यष्ट सुन्दरि । डामराणि च बौणि स्यः कथयामि शुभानने ॥ १३० ॥ तन्त्राणां बहुधानाञ्च मया पूर्व प्रकाशितं ।। यामलान्यत्र वक्ष्यामि डामराणि तथा पुनः ॥ १३१ ॥ विष्णुब्रह्मशिवानाञ्च यामलानि एथक् एथक् ! शक्तेर्गणपतेश्चैव स्कन्दस्य च पृथक् पृथक् ॥ १३२ ॥ सूर्याचन्द्रमसोश्चैव कथितानि वरानने । उड्डीशडा[म]रं नाम भूतडामरकं तथा ॥ १३३ ॥
शक्ति-डामरकं नाम कथितानि च डामरम् ॥ It mentions Vijayākalpa as another work previously mentioned (v. 239).

Page #127

( 121 )
5921.
3112. Samayācāratantram. Substance, country-made paper. 101 X 43 inches. Folia, 23. Lines, 9 on a page. Extent in slokas, 300. Character, Nägara. Date, Samvat, 1944. Appearance, fresh. Complete. Post Colophon :
संवत् १९४४ ॥ मौः कु आर मासे शुक्लपक्षे ॥ १०॥ वार HATTE ||
sifa FTTT TA TA: || UTHGAT TAT TA: ||
5922.
3172. Samayācāratantram. Substance, foolscap paper. 15 x 5 inches. Folia, 9. Lines, 11 on a page. Extent in slokas, 325. Character, Bengali. Appearance, discoloured. Complete.
5923.
11251. Samayācāratantram. Substance, country-made paper. 11x5 inches. Folia, 1-7. Lines, 14 on a page. Extent in blokas, 270. Character, Nāgara. Appearance, discoloured. Incomplete.
The present MS begins with the last foot of a verse marked 30.
5924.
3712. FHOTTAI Samayātantram. Substance, country-made paper. 18 x 31 inches. Folia, 39. Lines, 8 on a page. Extent in slokas, 1,200. Character, Bengali. Appearance, dilapidated and pasted. Incomplete.
It contains the first nine Patalas and a portion of the tenth.

Page #128

...
( 122 )
The topics dealt with in the work as well as the significance of the name of the deity Samaya have been indicated on Fol. 38A:
कथितं परमज्ञानं समया सा समाचनम् | कम्मयोगात्मकं वेदज्ञानयोगात्मकं परम् ॥ न्यासविन्यासनं भद्रं नित्यज्ञानपरापरम् । पूजासङ्केतममलं वलिसङ्केतमुत्तमम् ॥ जपसङ्केतमौशान- वहिहोमविधानकम् । त्रिबीजसाधनं गुप्तं तथा भावप्रकाशनम् ॥ महाप्रयोगसङ्केतं संशयच्छेदकारणम् ।
काले सम्पद्यते सर्व्वं काल एव हि लौयते । सृष्टिसंहारयोदेवि काल एव हि कारणम् ॥ कालभैरव रूपोऽहं त्वच्च कालस्वरूपिणी । कालः समय एव स्यात् समया त्वं पराप्रिये ॥ व्यहं सामयिकस्तेन यस्मात्तव व‍ सदा ॥
5925.
3161. । वौरतन्त्रम् | Viratantram.
Substance, country-made paper.
Some of the leaves, 23 to 26, are of blue foolscap paper. 14 x 52 inches. The loaves of foolscap - 14 x 4 inches. Folia, 1-35 of which fol. 12-14 are missing. Lines, 8, 10 on a page. Extent in slokas, 700. Character, Bengali. Appearance, discoloured. Complete in 14 chapters.
The MS contains fourteen chapters. L. I. 229 and MS No. 5927 infra have 15 chapters each. According to the last colophon given below it pertains to the Vijayākalpa.

Page #129

( 123 ) Colophon :
इति श्रीवौरतन्ते विजयाकल्ये चतुर्दशः पटलः । Post Colophon :
श्रीकृष्णानन्दनाथस्य पुस्तकमिदम् ।
5926.
3386.
Viratantram.
Substance, country-made paper. 15x3 inches. on a page. Extent in slokas, 400. Character, Bengali. Complete in 8 chapters.
Folia, 14. Lines, 8
Appearance, fresh.
The present MS contains eight chapters. It omits the introductory verses as found in the two other MSS of the work described here and begins :-- श्रीभगवानुवाच ।
विना दुःखैर्विना पार्विना पुरतियादिभिः । सिद्धमन्वं प्रयच्छामि पूरण पार्वति सादरम् ॥ येनानुछितमात्रेण भोगेन मोक्षमाप्नुयात् । वौरतन्त्र मया गुप्तं गोपनं सर्वकामदम् ॥ जौवानुग्रहसर्गेण गुरुवक्त्रात् प्रकाशितम् । गुरवः सर्वशास्त्राणां केवलं कारणं विधौ । सिद्धयो न हि मन्त्राणां पारम्पर्यक्रम विना । तत्रादौ गुरुपंक्तीनां विधानं कथ्यतेऽधुना ॥
पुरा मन्त्रप्रसङ्गेन प्रकृयै प्राह शङ्करः । श्रीशङ्कर उवाच ।
मातर्देवि महाभागे वक्तुं मोक्षप्रवर्तिनि । इदानौं श्रोतुमिच्छामि गुरुक्रममनुत्तमम् ॥

Page #130

( 124 )
श्रीप्रकृतिरुवाच ।
गुरुक्रमस्तु बहुधा मन्त्रविस्तारगौरवात् ।। कालानामप्यनादित्वात् तत्मव्वं कथयामि ते ॥ गुरक्रमस्य चाज्ञानान्नष्ठमार्गो भविष्यति ।
मन्त्रमार्गे मन्त्रविद्ये न तादृक् सिद्धिगोचरे । End :
अग्न्यत्पातादयो दोषा भूतप्रेतादिसम्मताः ।
नेक्षन्ते तां दिशं भौत्वा उभिता देवताज्ञया । The Last Colophon :
इति वौरतन्त्र षट्कम्मविवरणमएमः पटलः समाप्तः । Post Colophon :
साक्षरेण लिखितं तन्वं माधवाख्येन मूठता । The contents of the work are given as follows on the obverse of the first leaf :
प्रथमे गुरुक्रमाभिधानम्। द्वितीये ताराप्रकरणम् । टतौये दक्षिणाकालिकाप्रकरणम्। चतुर्थे नित्यपूजाप्रकरणम् । पञ्चमे शवसाधनप्रकरणम् । षष्ठे उच्छिश्चाण्डालिनौसिद्धिसाधनप्रकरणम् । सप्तमे प्रचण्डासिद्धिविधिप्रकरणम् । (In a later hand) अष्टमे षट्कर्मविवरण ।
5927.
3457.
Viratantram.
Substance, country-made yellow paper. 191x4l inches. Folia, 17. Lings, 9 on a page. Extent in ślokas, 700. Character, Bengali. Appearance, fresh. Complete.
This MS contains 15 chapters like L. I. 229.

Page #131

( 125 )
5928.
3178. TonfaeTAA TAI Kālīvilāsatantram. Substance, Serampore paper. 13 x 5 inches. Folia, 115. Lines, 6 on: & page. Extent in slokas, 1,100. Character, Bengali. Appearance, fresh. Complete in 35 Patalas.
For a full description of the work see L. IX. 2963.
After the end of the work there are four lines of a work called Rudradīpikā which begins as follows:
सहखशिवपूजायामेकीकृत्य तथा दश । पञ्च लिङ्गानि एकत्र कृत्वा पूजाफलं लभेत् ।
5929.
8111A. ATTITARA I Tārātantram.
Substance, country-made paper. 13 x 41 inches. Folia, 7. Lines, 8 on & page. Extent in blokas, 150. Character, Bengali. Appearance, fresh. Complete.
The work, in six chapters, has been published by the Varendra Research Society of Rajshahi (1913).
5930. 3348. FilliamH Kālītantram.
Substance, country-made paper. 16 x 31 inches. Folia, 18. Lines, 7 on a page. Extent in slokas, 600. Character, Bengali. Appearance, dis. coloured. Complete in 11 Pațalas.
Beginning :
कैलासशिखरारूढं देवदेवं जगद्गुरुम् । उवाच पार्वती देवी भैरवं परमेश्वरम् ॥

Page #132

पार्व्वत्युवाच ।
(
126 )
देवदेव महादेव सृष्टिस्थितिलयात्मक |
किन्न ब्रह्ममयं धाम श्रोतुमिच्छामि तत्त्वतः ॥
The Post Colophon Statement :
After three lines containing Bijamantras and a verse, we have the following śloka :
---
यशस्यालस्यालौ-ललितकरताली - द्रुमलता
क्रमाब्जाली काली हरति मतिशालीध्वजलता ।
3454.
दृढ - व्यालव्याली - घनवरुणमालीव सकलम्
कलं कालो कीदृग् यदि मनसि काली विजयते ॥
व्ययं श्लोकः काशौस्थकेनचित् महापुरुषेण कृतो नवद्दौपे प्रकाशितः ।
[This MS was found missing at the time of printing the catalogue.]
5931.
Kālītantram.
Substance, country-made paper. 16 x 4 inches. Folia, 8. Lines, 9 on a page. Extent in Ślokas, 288. Character, Bengali. Appearance, faded. Complete in 11 Patalas.
The work, in 12 chapters, has been published in the Sanskrit Sahitya Parisat Series (Calcutta, 1922). The Kālītantra in 21 ullāsas as edited and published by Kāliprasanna Vidyāratna ( Calcutta, 1892 ) is an entirely different work dealing with Yoga practices. The 12th chapter of the Sahitya Parișat edition is absent in the present MS.

Page #133

( 127 )
5932. Kālītantram.
4588.
Substance, country-made paper. 174 x 4 inches. Folia, 1-14. Lines, 6 on a page. Extent in blokas, 300. Character, Bengali. Appearance, old and discoloured. Incomplete in the beginning.
This MS also contains 11 chapters like the above. The present MS omits the first 9 verses of the Sanskrit Sāhitya Parişat edition of the work and begins from the 10th verse.
5933. 5621D. Kālītantram.
Substance, palm-leaf. 14x11 inches. Folia, 68A-87. Lines, 4 on a page. Extent in slokas, 320. Character, Udiya. Appearance, good. Complete in 12 chapters (which do not all agree with those of the S.S.P. edition).
After the last colophon there are 7 lines, relating to offerings to she-jackals ( fuarafmætt ).
5934. TA Kaulatantram.
4589.
Substance, country-made paper. 16} x 4 inches. Folia, 4. Lines, on a page. Extent in blokas, 100. Character, Bengali. Appearance, fresh. Complete in four chapters.
The work deals with the worship of Kāli and Tārā according to the Kaula form. Beginning :
श्रीगुरवे नमः । कैलासशिखरारूढं भैरवं भूतपावनम् । 49 Thien heat andaue

Page #134

भैरव्युवाच ।
भैरव उवाच ।
End :
( 128 )
देवेश परमेशान किं त्वया जप्यतेऽनिशम् | किन्तद्ब्रह्ममयं धाम किम्बा तस्य जपात्फलम् ॥ विधिना केन देवेश साधनीयं वदख तत् ।
किं जानामि वरारोहे खरूपं तस्य भाषितम् ॥ यदाज्ञातं शङ्करेण गुरुणा मम सुन्दरि । तत्सर्व्वमवदन्तुभ्यं शङ्करः स महेश्वरः ॥ तथापि नरलोकानां परित्राणाय पृच्छसि । व्यतएव प्रवक्ष्यामि यद + + सुलोचने ॥
इति ते कथितं कौलतन्त्रमुत्तमलक्षणम् । हृदिस्थं वारिणौदेव्या बौद्धदेवेन भाषितम् ॥
Colophons of the different chapters :—
2A, इति कौलतन्त्रे ताराकल्पे तारारहस्यं नाम प्रथमः पटलः; 3B, इति कौलतन्त्रे ताराकल्पे वाराचारो नाम द्वितीयः पटलः ; 4B, इति कौलतन्त्रे कालीकल्पे तृतीयः पटलः ; इति कौलतन्त्रे कालीकल्पे चतुर्थः पटलः ।
After the colophon there are two verses quoted from the Tārākalpa referring to the excellence and functions. of Kaulas.
5935.
3167. निरुत्तरतन्त्रम् । Niruttaratantram.
Substance, country-made paper. 15 × 3 inches.
Folia, 30. Lines, 7
on a page. Extent in slokas, 725. Character, Bengali. Appearance, dis coloured. Incomplete.
The present MS contains chapters 1 to 14 and one line and a half of the 15th. The work has been printed, in 15 chapters, in the Tantrasangraha as also in the Sulabhatantraprakāśa. It has been described in L. I. 285 and HPR. I. 206.

Page #135

10 on a page. discoloured. Complete.
4669.
Substance, country-made paper. Extent in slokas, 1, 196.
( 129 )
5936.
Niruttaratantra.
श्रीदेव्युवाच ।
9
The present MS contains 15 chapters.
162 x 6 inches. Character, Bengali.
5937.
5973. निरुत्तरभट्टारकम् । Niruttarabhatāraka.
Substance, country-made paper.
11 x 62 inches. Folia, 8B-17. Lines, 11-14 on a page. Extent in slokas, 300. Character, Nāgara. Appearance old. Complete in five chapters.
The work deals with Yoga.
Beginning :
श्रीगणेशाय नमः । श्रेयसे ।
ॐ नमः शिवाय ॥
नमो माया दिकङ्काल ग्रास कुलान्तकृत् ( ? ) 1 व्योमातीतं निराभासं स्पन्दनास्पन्दवर्जितम् ॥ अलम्बर सर्व्वमालम्बं निरालम्बं निराकृतिं । गुणागुणपरिभ्भ्रान्तिनिष्कान्तिशक्तिसागरम् ॥
Folia, 30.
महा-संशय मे नाथ मायाध्वप[रि ]वर्त्तिनम् ।
व्अनेन भेदगूढार्थं श्रुतं मे इन्द्रजालवत् ॥ सिद्धान्तं तत्र वै शेषं ज्ञानभेदं कुलागमम् ।
महार्थगमनं चैव तत्त्वार्थगहनं तथा ॥
Lines, Appearance,

Page #136

(
130
)
शब्दार्थं नैव जानामि पदवाक्यप्रमाणतः । भ्रान्तबुद्धिरहं देव भ्रामिता + + शासने ॥ केनोपायेन देवेश ज्ञातव्यं सर्वरूपतः । येनेदं ज्ञायते सत्यं दम्भशायविवर्जितम् ॥ नन्दि(क)स्कन्दकुमाराद्यैनंगिना योगिनौकुलैः। मुनिभिर्ब्रह्म + + + सूर्यचन्द्रमसादिभिः ॥ कथितं परमं ज्ञानं न स्थानं त्रिविधं मम । तदादिकं यदस्तीति वद मे सुरनायक ॥ नित्यभक्ता त्वहं देव कम्मणा मनसा गिरा। प्रसादं कुरु संक्षेपादाक्षेपायेन मुच्यते ॥ आयासरहितं ज्ञानं प्राणायामविवर्जितम् । धारणाध्याननिर्मुक्तं योगतत्त्वविवर्जितम् ॥ ब्रह्मयज्ञक्रियाहीनं निष्कियं तीर्थवर्जितम् ।
प्रसन्नात्मं जगन्नाथ वदैतद्भक्तवत्सलम् ॥ 9B, श्रीभैरव उवाच ।
कथयामि यथातथ्यं कपटज्ञानवर्जितम् । भ्रमभ्रान्तिं परित्यज्य ग्राहयेत् परमं पदम् ॥ धानान्तकरणैर्मुक्तं स्नानपंचदिकैरपि(?) । चिन्तया रहितं चित्तं निश्चितं परमं पदम् ॥ कुम्भपूरकरेचाद्यैः प्रशान्तपवनैः सह । दशवायोः सुन्दानि दशसाहसिका[णि] च ॥ प्रत्येकं च सहसात्मा प्राणाद्याश्च धनञ्जयः । दशसाहस्रनाद्य संस्थितं कुलमध्यगम् ॥ वायुद्धन्दं परित्यज्य तत्त्वरन्दं तथैव च । मन्त्रजालं महादुर्ग क्रियाजालं परित्यज्य ॥ शास्त्रजालमनेकार्थं त्यज सव्वं पलालवत् ।

Page #137

(
131
)
Colophons of the different chapters :
9A, इति भैरवसोवसि निरुत्तरभट्टारके प्रथमः पटलः; 11B, इति भैरवस्रोतसि संग्रहे निरुत्तरे द्वितीयपटलः; 12A, इति भैरवखोतसि निर्गते निरुत्तरे टतीयः पटलः; 14A, चतुर्थः पटलः; 17B, इति भैरवखोतसि निर्गते निरुत्तरभट्टारके पञ्चमः पटलः । समाप्तं निरुत्तरभट्टारकं नाम योगशास्त्रम् ।
5938. 5220. तोडलतन्त्रम् । Todalatantra. Substance, country-made paper. 111x24 inches. Folia, 26. Lines, 6 on a page. Extent in slokas, 490. Character, Bengali. Appearance, fresh. Complete in 10 chapters.
The work, in ten chapters, has been printed in the Vividhatantrasamgraha and the Sulabhatantraprakāśa, L. I. 385 is stated to contain the beginning of an llth chapter.
5939.
4652. वामकेश्वरतन्त्रम् । Vamakesvaratantra.
Substance, country-made yellow paper. 198x41 inches. Folia, 11. Lines, 6 on a page. Extent in slokas, 232. Oharacter, modern Bengali. Appearance, fresh. Incomplete.
The present manuscript contains Patalas LI to LV dealing with topics like Abhişeka, Pūrņābhişeka and festivities (yātrās) in honour of Sakti like those in honour of Visnu. The blst Patala begins :भैरव्यवाच ।
एक्यज्ञानं महादेव कथमुत्पद्यते प्रभो । नराकृतिं गुरुं मन्ये देवताञ्च शिलामयौम् ॥ .

Page #138

(
Colophon :
132 )
मन्त्रञ्चाक्षररूपञ्च कथमैक्यं भवेच्छिव ।
भावाः कतिविधा देव व्याचारा विविधाः कथम् ॥ व्याश्रमाणाञ्च देवेश को मम प्रियवानहो । एवं सर्व्वं महादेव विशेषेण ब्रवीषि मे ॥
The 55th Patala ends :
एवं साम्बत्सरौं यात्रां कृत्वा साधकसत्तमः । गुरोः प्रसादादेवेशि शिवतुल्यो न संशयः ॥
इति श्रीवामकेश्वरतन्त्रे भैरवभैरवीसंवादे याचाप्रकरणं नाम पञ्चपञ्चाशत् पटलः ॥
5940.
3446.
Vamakeśvaratantra.
Substance, country-made paper. 152 x 32 inches. Folia, 13. Lines, 9 on a page. Extent in slokas, 460. Character, Bengali. Appearance, discoloured. Complete in five Patalas.
This MS contains the first five chapters of the Nityaṣoḍaśikārṇava section of the work. This section with the commentary of Bhaskararaya has been published in the ānandāśram Sanskrit Series of Poona (1908). The fifth chapter, though stated to be complete in the present MS, runs only up to verse 34 of the printed edition which contains 44 verses.
Post Colophon:
The colophons here are fuller than those found in the printed edition of the work.
The last colophon runs :—
इति श्रीवामकेश्वरतन्त्रे सर्व्वतन्त्रोत्तमे बहुरूपाष्टक प्रस्तावे त्रिपुराजपहोमविधिः पटलः पञ्चमः ।
श्रीपरमदेवतायै नमः ॥ श्रीकृष्णानन्दशम्भणामिदं पुस्तकम् ॥

Page #139

( 133 )
5941.
3162.
Vamakeśvaratantra.
Folia, 15.
Substance, country-made yellow paper. 14 x 3 inches. Extent in slokas, 380. Character, Bengali. Appear
Lines, 6 on a page. ance, fresh. Incomplete.
Same as above. This MS, however, contains the first three chapters and a portion of the fourth.
5942.
2792. वामकेश्वरतन्त्रे [ योगिनौहृदयम् ] | Yoginihṛdayam from the Vamakeśvaratantra.
Substance, country-made paper. 12 x 3 inches. Folia, 17. Lines, 9 on a page. Extent in slokas, 350. Character, Bengali. Appearance, dilapidated. Complete.
Yoginihṛdaya is the title of the last three chapters of the Vamakeśvaratantra, the Nityaṣoḍaśikārṇava section of which, containing the Yoginihṛdaya as its concluding part, has been published in the Anandaśram Sanskrit Series of Poona. The Yoginihṛdaya section alone has been published with the commentary of Amṛtānandanātha in the Prince of Wales Saraswati Bhavana Texts Series of Benares (1923-4).
5943.
2793.
Yoginihrdayam from the Vamakeśvaratantra.
Substance, foolscap paper. 185 inches. Folia, 10. Lines, 8 to 10 on a page. Extent in slokas, 324. Character, Bengali. Appearance, fresh. Incomplete.
This MS contains the first chapter (Fol. 1-4A), 67 verses and a half of the second chapter (Fol. 4A-6A),

Page #140

( 134 )
105 verses and a portion of verse 106 of the third chapter (Fol. 7B-10B). In Fol. 6A-7B a portion of Amrtānanda's commentary (e.g, on verses 6-13 of the first chapter) is found.
5944.
4585. Yoginīhrdayam from the Vāmakeśvaratantra.
Substance, country-made yellow paper. 161x4 inches. Folia, 32. Lines, 6 on a page. Extent in slokas, 768. Character, modern Bengali. Appearance, fresh. Complete.
Besides the three well-known chapters (चक्रसङ्केत, मन्त्रसङ्केत and thra) of which the work consists, there are three more chapters in this MS as in L. I. 282.
5945. 1708. Yoginihrdayam from the Vāmakesvaratantra.
Substance, country-made paper. 91x4 inches. Folia, 13. In tripatha form. Character, Nagara. Date, Samvat 1779. Appearance, old. Incom. plete.
The present MS contains only the first chapter. It is accompanied by the commentary योगिनौहृदयदीपिका by Amrtānandanātha, a disciple of Punyānandanātha. Post Colophon Statement :--
संवत् १७७८ वैशाख कृष्णौकादश्यां रवौ लिखितमिदं वैद्यनाथसुतेन विष्णुदेवेनेति शिवम् ॥
ऊर्धाम्नायगुरूपदेशभुवनं ॐकारसिंहासनं सिद्धाचार-समस्त-वेदमथनं षट्चक्रसंभेदनम् । पश्चादै शिवतत्त्वज्योतिरमलं पूर्ण प्रभाशोभितम् शांतं सद्गुरुपादुकां भज मनश्चैतन्यचन्द्रोदयम् ॥ १ ॥

Page #141

( 135 ) निर्वैरीकरणं मदापहरणं वहेविना ज्वालनं नाडौचालन-नादविन्दुकलनं देहस्य संशोधनम् ।
आत्मज्योतिनिदर्शनं कलयितं खच्छन्दम्रत्युंजयम् एवं ह्यात्मविदो वदन्ति सहरां चिन्मात्रमूर्ति भजे ॥ २ ॥ जगद्वन्द्यावेतौ गणपवटुको विश्वविनुतौ जगद्रक्षाशीलौ जपनिरतसाहित्यवरदौ । रथाङ्गे सन्नद्धौ रविशशिकृशानूज्ज्वलदृशौ
मयि स्यातां रक्षापरवधियौ सद्गुणमयौ ॥ ३ ॥ The introductory verse of the commentary, as found in L. I. 283 and in the printed edition of the work, is not given as such in this MS, but is given as the last verse of the post-colophon statement as quoted above.
5946.
8661. योगिनौहृदयदौपिका। Yoginihrdayadipika.
By Amrtānandanātha. Substance, country paper. 11x4 inches. Folia, 109 (1-30+1-29+150). Lines, 10 on a page. Extent in slokas, 3,200. Character, Nāgara. Date, Samvat 1863. Appearance, fresh. Complete. Post Colophon Statement :
सम्बत् १८५३ मिति भाद्रयद वद्य प्रतिपद्यां गौ वैषमुं लिखितं लेखकपाठकयोः शुभं भवतु । नमस्त्रिपुरसुन्यर्पणमस्तु ।
5947. 3917D. सिडिवीरेश्वरीतन्त्रम् । Siddhiviresuvaritantra.
Substance, country-made paper. 141x41 inches. Folia, 38B-39A. Lines, ll on a page. In Tripatha form. Character, Bengali. Appearance, old and discoloured. Incomplete.
This MS contains only the fifth chapter of the work.

Page #142

Beginning :
End :
——-
( 136 )
Colophon :
व्यघातः संप्रवक्ष्यामि सिड्युपायं प्रियेश्वर ।
व्यज्ञात्वा + + का देवि अजला गुरुपादुकाम् ॥ रात्रौ पर्य्यटनं नास्ति साधकः ( कौकिलः) [कौलिकः] कथम् ।
कथं मन्त्रा सिध्यन्ति मन्त्रार्थज्ञानतः प्रिये ॥
कुल्लुका मूर्द्धि संजा हृदि सेतुम्बिचिन्तयेत् । महासेतुं विशुद्धौ तु सहखारे विचिन्तयेत् ॥
तथा जयादिकं सर्व्वं निष्फलं नात्र संशयः । तस्मात् सर्व्वप्रयत्नेन प्रजपेत्मूर्ध्नि कुहुकाम् ॥
इति श्रीसिद्धिविरेश्वरीतन्त्रे कर्णिकापटलः पञ्चमः ।
5948.
5465. सिद्धयोगेश्वरौतन्त्रम् | Siddhayogesvarītantra.
12 x 37 inches. Folia, 2-73. Lines, 6 on a 793. Character, Newari. Date, N.S.
Substance, Nepalese paper. Extent in slokas, 1,300. Appearance, fresh. Incomplete.
page.
The MS from which the present MS was copied was apparently defective, for occasional lacunæ are met with in the latter, as in the 18th leaf which contains only two lines. It contains 32 chapters. The work is differently called Siddhayogeśvarītantra, mata in different colophons and Bhairavavirasamhitā in one colophon ( Fol. 45A ).
Colophons of the different chapters:
2B, इति सिद्धयोगेश्वरीतन्त्रे प्रथमः पटलः ; 4B, इति सिद्धयोगेश्वरीतन्त्रे व्याप्तिपटलो द्वितीयः; 8A, इति सिद्धियोगीश्वरौमते शक्तित्रयोद्धारस्तृतीयः पटलः; 8B, • विद्याङ्गोद्धारस्वतुर्थः पटलः ; 9A, इति लोकपालोद्धारः पञ्चमः

Page #143

( 137 )
पटलः; 12B, इति समयमण्डलपटलः षष्ठः; 15A, इति सिद्धयोगीश्वरीतन्त्र सप्तमः पटलः ; 19B, इति सिद्धियोगेश्वरी नवमः पटलः; 20B, इति विद्याव्रतपटलो दशमः ; 21B, इति सिद्धेश्वरीमते एकादशमः पटलः ; 23A, इति सिद्धयोगीश्वरीमते द्वादशमः पटलः ; 24B, सिद्धियोगीश्वरमते त्रयोदशमः पटलः ; 24B, इति सिद्धियोगीश्वरमते पञ्चदशमः पटलः; 28A, इति सिद्धयोगीश्वरौमते घोडशमः पटलः ; 32A, इति सिद्धयोगेश्वरीमते सप्तदशमः पटलः ; 34A, इति सिद्धयोगेश्वरीमते अछादशमः पटलः; 35B, इति सिद्धियोगीश्वरीमते एकोनविंशतितमः पटलः; 42A, इति सिद्धयोगेश्वरीमते खचक्रव्यूहविंशतिमः पटलः; 45A, भैरववौरसिंहता या]मेकविंशतिमः पटलः; 47B, इति योगिनौचक्रनिर्णयं दाविंशतितमः पटलः; 50A, इति सिद्धयोगेश्वरीमते त्रयोविंशतिमः पटलः ; 52B, इति चक्रोद्धारणमिदं चतुर्विंशतिमः पटलः; 58B, इति सिद्धयोगेश्वरीमते सिद्धिमण्डलविन्यासपञ्चविंशतिमः पटलः ; 62B, इति सिद्धयोगेश्वरीमते मेलकाख्यषडविंशतिमः पटलः 65B, सप्तविंशतिमः पटलः; 68B, अशाविंशतिमः पटलः ; 71B, एकोनत्रिंशतिः पटलः; 72A, •त्रिंशतिमः पटलः; 73A, •एकत्रिंशतिमः पटलः; last colophon, इति सिद्धयोगेश्वरीमते द्वात्रिंशतिमः पटलः समाप्त । Post. Colophon Statement :
नेपालवत्सरे जाते वहिरन्ध्रसमुद्रके । अनन्तसिंहलिखितं सिद्धयोगेश्वरीमतम् ॥ पुस्तकलिखनपरिश्रमज्ञो विद्दज्जनो नान्यः । सागरलङ्घनखेदं हनूमानेकः परं वेत्ति ॥
5949. 183. नौलतन्त्रम्। Nilatantra. Substance, country-made paper. 15x51 inches. Folia, 26. Lines, 7 on a page. Extent in slokas, 700. Character, Bengali, Appearance, fresh. Complete in 17 chapters.
This MS is described in L. I. 463. L. I. 215 seems to be the MS of a different work though it bears

Page #144

( 138 )
the same name. The present MS contains 17 chapters, whereas the printed editions of it as published in the Vividhatantrasamgraha and in the Sulabhatantraprakāśa contain 12 chapters.
The succession of Gurus for Nilasarasvatividyā is given in Fol. 7A as follows:
ऊर्द्धकेशो व्योमकेशो नीलकण्ठो वृषध्वजः । दिव्यौघा[:] सिद्धिदा वत्म सिद्धौघान् प्रट्णुताग्रतः ॥ वशिष्ठः कूर्श्वनाथश्च नौलनाथो महेश्वरः । हरिनाथ (वा) मानवौघान् पूट 'वच्यामि भवावती भानुमती जया विद्या महोदरी ।
सद्गुरून् ॥
सुखानन्द परानन्द पारिजातः कुलेश्वरः ॥ विरूपाक्षो देवहूतौ कथितं तारिणीकुलम् ।
:
Buddhist deities like Akşobhya and Amitabha are here referred to as follows:
Fol. 7B:
श्रुतं भैरवतन्त्रञ्च योनितन्तं कुलार्णवम् । कुलाचारं तथा गुप्तसाधनं गुरुजन्त्रकम् ॥ निर्व्वाणं समयाचारम् वौरतन्त्रं श्रुतं पुरा । डामरं डामरोड्डीशं श्रुतं कालीविलासकम् ॥ सप्तकोटिमहाग्रन्थं मम वक्त्रविनिर्गतम् । जामलं देवि ब्रह्माद्यं जामलं विष्णुजामलम् ॥
प्रनेन मनुना देवि परिवारान् समर्च्चयेत् । व्अक्षोभ्यं वञ्चपुष्पाद्यैः तारिणौमूर्ध्नि पूजयेत् ॥ यथा वैरोचनं शङ्खं पाण्डरं पद्मनाभकम् । अमिताभं यजेन्मन्त्रो चतुर्दिक्षु चतुईले ||
A good many Tantras are here referred to as follows (Fol. 17B) :
शिव उवाच ।

Page #145

( 139. )
शिवजामलकं देवि जामलं मिश्रजामलम् । शक्तिजामलकं देवि कथितञ्च तं त्वयि ॥ तथापि हृदयग्रन्थिरस्ति ते परमेश्वरि । पुरा सुकथितं तन्त्र पुरा देवि त्वया श्रुतम् ॥ सङ्कतं समयाचारं तन्त्रसङ्केतकं तथा । कुलसङ्केतकं नाम सङ्केतं बहुविस्तरम् । श्मशानसाधनं भद्रे शवसाधनमेव च ॥ एवं विधानसम्भूतं श्रुतं तन्त्रञ्च मोहनम् कु(लो)लोड्डीशं कुलौनस्य योगिनीहृदयं श्रुतम् । सम्मोहनं वौरतन्वं श्रुतं श्रौतन्त्रमुत्तमम् । . कुलार्णवं तथा कालोतन्वं कालौविलासकम् ॥ श्रीकालौकल्पलतिका श्रुता परमसादरात् । मतभेदे च गुप्ता सा पूजाप्रकटनाशिनी ॥
22A,
5950.
3165. Nilatantra. Substanes, country-made paper. 17x4 inches. Folia, 28. Lines, 6-8 on a page. Extent in slokas, 750. Character, Bengali. Appearance, old and discoloured. Complete.
The present MS contains 15 chapters. This work does not agree with the one described under the previous No. or with the printed edition of the work of the same name. The beginning agrees with that of Byhannīlatantra in 9 chapters, published in the Sulabhatantra prakāśa and the Tantrasamgraha, and with that of a MS of it in 23 chapters as described in L. IV. 1655.
Colophons of the different chapters :
2A, इति नौलतन्त्र सर्व्वतन्त्रोत्तमोत्तमे भैरवपार्वतीसंवादे सिद्धमन्त्रकथनं नाम प्रथमः पटलः; 4B, इति नौलतन्त्र भैरवपार्वतीसंवादे सपर्याविधिर्नाम द्वितीयः पटलः; 5B, इति श्रीनीलतन्वे यन्त्रानुष्ठानविधिर्नाम टतीयः पटलः ;

Page #146

( 140 ) BA, afar Alama yrutufafuath agt: yect: ; 7A, afo ateareth सर्चतन्लोत्तमोत्तमे होमविधिर्नाम पञ्चमः पटलः ; 7B, तर्पणविधिर्नाम षष्ठः ACHT; 12B, catamateate a uzm: ; 14B, ETA: ; 18A, 0797: Tea; 20B, ETA: 49; 21A, afa stateama difutet HHIHH; 22A, TATET: 4m; 24A, OBICY: uc; 26A, OFTET: 424: ; 26B, fa stateraca Hol TIHTTÀ UDĚT UCT: ; 28A, OUT: UCRT:
5951.
323. TaiHFHATTA I
Śaktisangamatantra.
Substance, country-made paper. 18 x 4 inches. Folia, 1-319. (The number of folia should really be 309 as after Fol. 56 the numbers 67 etc., are given in place of 57, etc.) Lines, 7, 8 on a page. Extent in slokas, 8,950. Character, Bengali. Date, Saka 1674. Appearance, old. Incomplete.
The first part of this work in 21 chapters has been published in the Gaekwad's Oriental Series (Baroda, 1932) as also by P. Sarma (Bharat Subhacintak Press, Deoghar). This MS has been described in L. I. 405. The work is also described in 1.0. IV. 2589 and Bik., No. 1320.
The numbers of chapters are occasionally wrongly indicated. Chapters 18ff in the first part of the work and 17ff in the third are respectively indicated through inadvertence as chapters 17ff and 16ff. Thus these parts really consist of 21 chapters each and not of 20 as would appear from the last colophons. Also according to I.O. (loc. cit.) the first part contains 20 chapters, the last of which agrees with the 21st chapter of the printed edition.
In Book II (Fol. 78A-198) colophons of chapters 10-18 and of chapters 21-22 and 27, are not found. Two chapters are indicated as 25 (Fol. 134A and 135B).

Page #147

( 141 )
After the colophon of chapter 34 (Fol. 144B) is found the
colophon of a chapter 30 (Fol. 146B). Presumably chapter 46 is wrongly indicated as 36 (Fol. 168A). This Book runs up to a portion of chapter 63 and not 65 as would appear from the description in L.
In Book III (Fol. 198, 201A-254A) the first two chapters are missing and the colophons of chapters 4-9 are not found.
In Book IV (Fol. 254-319A) the last chapter appears to be 11th and not 10th as given in the colophon, for 10 chapter-colophons are already found in the previous portions of the MS.
The names of the different parts of the work are not clearly mentioned in the colophons. The name Tārāsūkta occurs in the colophons of chapters 12 and 14 of Part I, chapters 25, 40, 51, 52, and 53 of Part II, chapters 4-10 of Part IV. The names Tapasya khanda and Kālīkhanḍa are found respectively in the colophons of chapters 10 and 11 of Part III.
5952.
7 on a page. fresh. Incomplete.
4337. Saktisangamatantra.
16 x 4 inches. Folia, 1-72. Lines, Extent in slokas, 1,800. Character, Bengali. Appearance,
Substance, country-made paper.
The present MS contains chapters XXIV-LVII of the second part of the work. The introductory portion of chapter XXIV is not found here. Of the 57th chapter we have here only the beginning.

Page #148

( 142 )
5953.
4775. परातन्त्रम् ।
Parātantra.
Substance, Nepalese paper. 91x2 inches. Folia, 1-45 of which Fol. 3 is missing. Lines, 6 on a page. Extent in slokas, 680. Character, Newari. Appearance, old and discoloured. Complete.
The chapters are not indicated in the present MS but it is divided into sections the names of which are indicated by sectional colophons. On comparing it with the next MS it is found that the first six sections of this MS comprise the first chapter, and the other three sections comprise respectively the 2nd, 3rd, and 4th chapters of the work. The work has been described in IO. IV. 2590.
Beginning :
ॐ नमः श्रीपरायै । बहुसिद्धिसमाकोणे श्मशाने करवीरके । तत्र वीरगणाः सर्वे महाहल्लोलहुते ॥ निर्तितमहाचक्रे योगे त्रिदशडामरे । महान्दे महास्फारे गणडाकिनौयाचिते ॥ ब्रह्माद्या मातरश्चायो क्षेत्रेशो भैरवादयः । गणेशवटुकाः सिद्धिः माटचक्रे तु मेलके ॥ श्रीनाथादिगणाः सर्वे वीरनाथावतारिते। सिद्धिनाथां प्रकाशेन सन्तोधितकुलेश्वरः ॥ सर्वभूषां परित्यज्य सानन्दोल्लासिमानसः ।
सामरस्यस्थितं देवं एच्छते कुलसुन्दरी ॥ श्रीदेव्युवाच ।
सर्वशम्भो भवज्ञानं त्वत्प्रसादाच्छ्रुतं मया । यामलाएकपूर्वन्तु तन्त्रानेकाविधानि च ॥

Page #149

( 143 )
शिरश्छेदश्च वहुधा महामन्थानषककम् । परातन्ले च चित्कारसागरं वा महामतम् ॥ चतुर्विशति वै लक्षा श्रताः सर्वेपि धारिताः । इदानौं संशयो जातो तवैव वचनात् प्रभो ॥ एका सा परमा शक्तिः न द्वितीया परेश्वरि । एका शक्ति[:] महामाया विश्व व्याप्य व्यवस्थिता । नादिमध्या न चान्तास्त यया सव्वं प्रवर्त्तते । त्वयोक्ता न द्वितीया सा तन्त्र कुलकुलार्णवे ॥ एषा संधार्यते विश्वं एका त्रैलोक्यपूजिता । एतदेव च यो ब्राह्मौ घडाम्नाय कथं प्रभो ॥
सिंहासनगा प्रोक्ता देव्यः पन्नायिका स्मृता । षडाम्नायविभिन्ना चेदेका सा परमा कथम् ॥ अभिन्नाप्यथ भिन्ना चेहद देव जगत्पते । कथमेका पराशक्ति[:] विभिन्ना परमेश्वरी ॥
सिंहासनगा देवी नायिका षट् प्रकीर्तिता। घडाम्नायविभिन्ना चेत् किं संज्ञाभेदनामतः ॥ पूर्वसिंहासना देवी याम्यसिंहासने स्थिता । सिंहासन पश्चिमाशां सौम्ये सिंहासना परा ॥ सिंहासनमूर्द्धगता ह्यधः सिंहासनास्तथा ॥
सिंहासनसंस्थिता घडानायेति कीर्तिता । कथं सिंहासनं संज्ञा स्थिताह्यान्नाये देवता ॥ तन्त्र वा यामरे वापि चतुर्विंशविलक्षके । ग्रन्थे त्वया सूचिका वै घडाम्नाय विशेषतः ॥ एका परा विभिन्ना किं घसिंहासनमाश्रिता। आद्या शक्तिः परामेका कथं षट्शक्तितां गता ॥ यामाद्या प्रकृती सूक्ष्मा चितिरूपेण संस्थिता । विन्दमालिनौरूपा सा सङ्घ व्याप्य व्यवस्थिता ॥

Page #150

End :--
( 144 )
एतन्मे महतौं शङ्का निर्णेतुं परमेश्वरौम् । हृदयग्रन्थिसुदृढं सर्व्वज्ञा परमेश्वर ॥ raat परमा शक्तिराद्या प्रकृतिरीश्वरी । किमर्थं कस्य रक्षार्थं घडाम्नाय प्रकीर्त्तिता ॥
इत्येतत्तु समाख्यातं कालिकायाः कुलक्रमम् । विधानं परमं दिव्यं शास्त्रे कालिक्रमागते ॥ गोपनीयं प्रयत्नेन न दद्याद् यस्य कस्यचित् । गुरुभक्तो यो हि महाशास्त्रमयौ तु सा || रम्यपुष्पफलं दृष्ट्वा वस्त्रारङ्कारमेव च । खात्मप्रियाणि भव्यानि यत्किञ्चित् भुवि दुर्लभम् ॥ गुरवे प्रथमं दत्त्वा ततः स्वात्मनि धारयेत् । गुगमक्रमारिसा पूजाकारे प्रजापयेत् ॥ गुरुसन्तुष्टमानेन सन्तुष्टा कालिकाक्रमम् । येनेदं लिखेतेच्छास्त्रं यस्य हस्तेषु तिष्ठते ॥ यत्र स्थितं प्रपूज्यन्ते विधिवत् परमेश्वरौ । सनिर्विघ्नन्तु षण्मासं यावज्जीवति चैव हि ॥ पुस्तकं पूजितं येन इदं कालिकुलक्रमम् । समग्रं पूजितं तेन कालि कालविनाशिनी ॥ च्याब्रह्मस्तम्भसकलं कालेन कलयेत् सदा । तं कालं कालिका देवौ कारयेत् सा युगे युगे ॥ न कालिसदृशौ यज्ञो न कालिसदृशौ तपः । न कालिसदृशौ धम्म न कालिसदृशौ भुवि ॥ जीवन्मुक्तः स विज्ञेयो महापाशुपतः स वै महायोगी विजानीहि कालिकापथसंश्रिता ॥
I
अहं म्टत्युंजयो देवो मङ्गलार्चनतोभवत् । कलौ विशेषतः काली पूजितव्या प्रयत्नतः ॥

Page #151

( 145 )
देवतासंयुतं विघ्नं वर्जितस्थानकं प्रिये । यो ज्ञाता भैरवो देवो श्रोता रुद्रसमो भवेत् ॥ स एकधा च बहुधा साधकानां हिताय च । नानातन्त्रप्रवाहास्तु नानाम्नायत्वमागता ॥ तन्त्रभेदे नामभेदा एका शक्तिः सहस्रधा । मङ्गला च महामाया चण्डा कापालिनी शिवा ॥ चामुण्डा चर्चिका चण्डा सृरिस्थित्यन्तकालिनी । अनाख्या च महाभासा गुह्यकालौ जया परा ॥ सिद्धिलक्ष्मीविश्वलक्ष्मीर्महाप्रत्यङ्गिरा स्मृता । सुन्दरी त्रिपुरा चार उग्रचण्डा प्रकाशिनी ॥ विभिन्ना बहुधा जाता नानाभेदसमाश्रिता । एका सानेकरूपा च यानि या दिव्यचक्षुषा । स एव साधकः श्रेष्ठः सिद्धिज्ञानस्य भाजनम् ।
अनुष्ठानरता सव्वं सिद्धिभागी भवेद्भुवम् ॥ Colophons of the different sections of the work :Fol. 6B-इति श्रीपूर्णेश्वरी पूर्वानायः । Fol. 8B-इति श्रीपरातन्त्र निःशेश्वरौ दक्षिणाम्नाय । Fol. 11A- इति श्रीपरातन्वे पश्चिमसिंहासने कुनिका ॥ ३ ॥ Fol. 13A- इति श्रीपरातन्वे उत्तराम्नाय कालिक्रमः ॥ ४ ॥ Fol. 17B-इति श्रीपरातन्त्रे श्रीविद्या ऊर्धाम्नायः ॥ ५ ॥
Fol. 18B-इति श्रीपरातन्त्रे महाखोतसि शिरश्छेदे करवीरमहायागे परातन्ते क्रमे द्वादशसाहसिकायां घडाम्नायभेदसूत्रम् ॥ ६ ॥
[Here ends the first Patala.] Fol. 32B-इति श्रीमहासोतसि शिरश्छेदे करवीरयागे परातन्ते क्रमे द्वादशसाहसिकायां कालिक्रमनिर्णयसूत्रम् ॥ २ ॥
[Here ends the second Patala.]
10

Page #152

( 146 )
Fol. 38A--इति श्रीमहाखोतसि शिरश्छेदे करवीरयागे परातन्त्र परमार्थनिर्णयः।
[Here ends the third Patala.] Fol. 45B_इति श्रीमहाखोतसि शिरश्छेदे महाकरवीरयागे परातन्ले कालिकुलक्रमः समाप्तः ।
[Here ends the fourth Patala.]
5954.
4779.
Parātantra.
Substance, Nepalese paper of yellow colour. 97 x 44 inches. Folia, 43. Lines, 9 on a page. Extent in slokas, 600. Character, Nagara. Appearance, fresh. Complete.
Same as above.
Colophons of the different chapters which are numbered in this MS:
Fol. 18A-इति श्रीपरातन्ले पार्वतीश्वरसंवादे घडाम्नायक्रमकथनं नाम प्रथम पटलः।
Fol. 30B- कालौकुलक्रमनिर्णयं नाम द्वितीयपटलः । Fol. 36B- परमार्थनिर्णयकथनं नाम टतीयपटलः । Fol. 43B- . पुरश्चरणक्रमकथनं नाम चतुर्थपटलः समाप्तः ।
5955.
10725.
Paratantra.
Substance, country-made paper. 12x3 inches. Folia, 9. Lines, 9 on a page. Extent in slokas, 243. Character, modern Newari. Date, Samvat, 287 (?). Appearance, fresh. Complete.
The present MS contains only the first chapter of the work.

Page #153

( 147 )
Post Colophon :
संवत् २८७ मिति खार्थेन लिखित्वा । The date, given here, is not borne out by the handwriting, which is very modern.
5956.
3400. तन्त्रचूडामणौ महापौठनिरूपणम् ।
Mahāpīthanirūpaña from the Tantracūdāmaņi. Substance, country-made paper. 10x31 inches. Folia, 3. Lines, 9on a page. Extent in slokas, 66. Character, Bengali. Appearance, very old and faded. Complete.
This work describes 51 pīțhas while the work noticed under No. 5880 above describes 18.
Beginning :श्रीश्वर उवाच ।
मातः परात्परे देवि सर्वज्ञानमयोश्वरि।
कथ्यतां मे सर्वपौठशक्तिभैरवदेवता ॥ देव्युवाच ।
टण वत्स प्रवक्ष्यामि दयालो भक्तिवत्सल । याभिविना न सिध्यन्ति जपसाधनतत्किया[:] ॥ एकपञ्चाशतं पीठं शक्तिभैरवदेवता। अङ्गप्रत्यङ्गपातेन विष्णुचकक्षतेन च ॥ +++ वपुषा देवहिताय त्वयि कथ्यते ।
ब्रह्मरन्ध्र हिलायां भैरवो भौमलोचनः ॥ End :
अज्ञात्वा भैरवं पौठं पौठशक्तीश्च शङ्कर । प्राणनाथ न सिध्येत कल्पकोटिशतैरपि

Page #154

Colophon
( 148 )
न देयं परशिष्याय निन्दकाय दुरात्मने ।
शठाय क्रूरकर्म्माय दत्त्वा म्टत्युमवाप्नुयात् ॥
दद्यात् शान्ताय शिष्याय मन्त्री मन्त्रार्थसिद्धये ॥
---
इति तन्त्रचूडामणौ शिवपार्व्वतीसंवादे महापीठनिरूपणं
समाप्तम् ।
ॐ तत्सत् ।
5957.
5303. Mahāpithanirūpana from the Tantracūdāmani. Substance, Serampore paper. 172 x 32 inches.
Folia, 2. Lines, 9
on a page.
Extent in slokas, 70. Character, Bengali. Appearance, fresh.
Complete.
Same as above. The colophon of the present MS, apparently through the copyist's error, writes Candracūdamani in place of Tantracuḍāmani.
5958.
3711. तन्त्रचूडामणिसारः । Tantracūdāmanisāra.
Substance, country-made paper. 18 x 4 inches.
Folia, 12. Lines, 8
on a page. Extent in slokas, 200. Character, Bengali. Appearance, worn and pasted. Incomplete.
Beginning :
This MS contains only one chapter dealing with
details of Tantric worship.
शिवः शैवाच विप्रास्ते व्यपि सर्व्वत्र देशिकाः ॥ गणेशो गणपत्याच्च गणदीक्षाप्रभुर्मतः ॥ सरः सौरास्तथा वत्म विष्णोर्विष्णुपरायणाः । दिव्यौषगुरवो देवि सिद्धौघगुरवस्तथा ॥

Page #155

(149)
मानवौधाः समासेन कथयामि तवाग्रतः ।
सर्व्वतन्त्रेषु मन्त्रेषु प्रोक्ता मन्त्रचतुथ्यो । Colophon :
इति तन्वचूडामणिसारे भावचूडामणौ पटलः ।
5959. 676. His faturfEat I Urddhvāmnāyasamhitā.
Substance, country-made paper. 13 x 5 inches. Folia, 15. Lines, 10 on a page. Extent in slokas, 300. Character, Nāgara. Appearance, tolerable. Complete in twelve chapters.
This is a treatise on Vaişņa vite faith in the form of an interlocution between Nārada and Vyāsa.
For a description of the work see L. I. 243 and Oxf. 301b. The work has been printed in Bengali characters with Bengali translation by Abhayā Charaṇa Tarkanidhi (Calcutta, 1285 B.S.).
It is a very late work as Gaurānga or Caitanya, the great Vaişņava reformer of Bengal, is here referred to as an Avatāra in place of the Buddha and it gives the mantra for his worship.
5960.
2821. Urddhvāmnāyasamhitā. Substance, country-made paper. 164 x 54 inches. Folia, 4. Lines, 10 on a page. Extent in blokas, 90. Character, Bengali. Appearance, fresh. Incomplete.
This MS contains the first three chapters and the beginning of the fourth.

Page #156

( 150 )
5961.
4648. Ūrddhvāmnāyasamhitā.
Substance, country-made yellow paper. Folia, 8. Lines, 6 on a page. Extent in slokas, 100. Character, Bengali. Appearance, fresh. In - complete.
Beginning : ——
देव्युवाच ।
This MS contains the first four chapters of the work and a few lines of the fifth.
5962.
4608. ऊर्द्धाम्नायतन्त्रम् । Ūrddhvāmnāyatantra.
Substance, country-made yellow paper. 16 x 3 inches. Folia, 16. Lines, 6 on a page. Extent in slokas, 325. Character, modern Bengali. Appearance, fresh. Incomplete.
ईश्वर उवाच ।
The present MS begins from the third chapter and reaches up to a portion of the sixth. It deals with the nature of the human body, of Brahman and of the greatness of the guru.
शरीरं कीदृशं नाथ मुक्तिर्वा केन कर्मणा । sarat श्रोतुमिच्छामि ब्रूहि मे शशिशेखर ||
पूरण देवि प्रवच्यामि शरीरं कम्मरूपिणम् । रजखला च या नारी विश्वद्धा पञ्चमे दिने ॥ पीडिता कामवाणेन ततः पुरुषमौहते । भगलिङ्गसमायोगान्मैथुनं स्यात्तथा तयोः ॥ अन्योन्यस्पर्शनादेव जायते च महत् सुखम् । क्षरते च तथा रेतः प्राणापानविसंश्रिते ॥

Page #157

End :
·----
( 151 )
क्षितिरापस्तथा तेजो वायुराकाशमेव च । सर्व्वेषां तत्र तनुः स्यात् देहस्थं रक्तबीजयोः ॥ नाभिरन्ध्रे तथा देवि भ्राम्यते च समौरणैः । कुम्भकारो यथा चक्रे घटते च घटादिकम् ॥ तथा समीरणो गर्भे घटते प्राणिनां तनु । कलनं चैकरात्रेण बुद्बुदं पञ्चमे दिने ॥ शोणितं दशरात्रेण मांसपिण्डं चतुईशे । मासैके चैव सम्पूर्णे मांसपिण्डोऽङ्कुरायते ॥ व्यादौ संजायते बौजो ब्रह्माण्डे सहसाङ्कुरः । तस्य मध्ये सुमेरु कङ्कालदण्डरूयकः ॥ चराचराणां सर्व्वेषां देवादीनां विशेषतः । आलयः सर्व्वभूतानां मेरोरभ्यन्तरेऽपि च ॥ प्रदीपकलिकाकारो जौवो हृदि सदा स्थितः । रज्जुबद्धो यथा श्येनो गतोऽप्याकृष्यते पुनः ॥ गुणबद्धस्तथा जीवः प्राणापानेन कृष्यते । 'जीवस्य परमेशानि परिवारगणान् पूटणु ॥
यावतः कुरुते जन्तुः सम्बन्धान् विषयप्रियान् । तावन्त्यस्य विशन्त्येते शरीरे शोकसङ्कराः ॥ स्वदेहमपि जीवोऽयं त्यक्का याति महेश्वरि । स्त्रौमाटपिटपुत्रादिसम्बन्धः केन हेतुना ॥ दुःखमूलं हि संसारः स यस्यास्ति स दुःखितः । तस्य त्यागः + + +
5963.
3175. काल्यूर्द्धाम्नायतन्त्रम् | Kalyārddhvāmnāyatantra.
Substance, Serampore paper. 13 × 4 inches. Folia, 25. Lines, 10 on a page. Extent in slokas, 540. Character, Bengali. Appearance, discoloured. Complete.

Page #158

( 152 )
The present MS, as does also the one described in L. V. 1743, contains chapters I-V. The work is also described in CS. V. 22, where no reference is made to the number of chapters, and in VSP where the work is called Urddhvāmnāyatantra.
5964. 2896. श्यामामोदतरङ्गिणौ। Syāmāmodatarangini.
Substance, country-made yellow paper. 17x4 inches. Folia, 12. Lines, 5 on a page. Extent in slokas, 210. Character, Bengali. Appearance, fresh. Complete.
The present MS contains 12 chapters. The work deals with the efficacy of the different mantras of Kālī (e.g. ककारमनु-2B, आकारमनु-3A, लकारमनु-3B, ईकारमनु-5A). It also lays down in brief the rules for her worship.
Beginning :-- श्रीपार्वत्युवाच ।
भगवन् सर्वतत्त्वज्ञ महाभूत परात्पर । नमामि नाथ देवेश भवन्तं जगदीश्वरम् ॥ त्वन्माया जगतौव्याप्ता यया संमोहिताः सुराः । त्वमेव जगतां कर्ता त्वमेव परमेश्वरः ॥
महाभूत उवाच ।
... ... ... ... ... एकैव शून्यरूपास्ति तस्याः सृष्टिकृतीच्छया । कालौ भवति सा साक्षात् सा नित्याप्यभिधीयते ॥

Page #159

( 153 )
तस्या रतौच्छया कालो जायते परमेश्वरि । तदिच्छया महातारा ततोऽपि त्रिपुरा परा ॥ ततः सर्वा महाविद्या भक्तचिन्तार्थकल्पिताः । कालीकालसमाख्यातब्रह्मविष्णुशिवादयः ॥ ब्रह्मेच्छया जगत् सर्वं विष्णोविचलपालने । शिवेच्छया जगवंसो देवि निश्चितमौरितम् ॥
ककारः कालिका साक्षात् ककारः सर्वसिद्धिदः कदाचित् केन रूपेण भ्रमविज्ञानतोऽपि वा । यः स्मरेत् मोक्षमाप्नोति सत्यं मे निश्चिता मतिः ।
End :
दिव्यभावमतं देवि कथितं चादियामले ।
तत्कृत्वा सिद्धिमायाति शिवरूपो भवेद्यदि ॥ Last Colophon :
इति श्यामामोदतरङ्गिण्यां महाभूतप्रोक्तायां द्वादशः पटलः ॥
5965.
6077. शिवन्नृत्यतन्त्रम् । Sivanrtyatantra. Substance, Kashmere paper. 81x6 inches. Folia, 9. Lines, 12, 13 on a page. Extent in slokas, 80. Character, Sarada. Fol. 1-2A are written in modern Kashmeri. Appearance, new. Complete.
The work deals with different mystic diagrams of Tāntrik worship and the present MS contains nine chapters.
Beginning :
श्रीगणेशाय नमः। ॐ श्रीदेव्यै सिद्धिदायिन्यै नमः ।

Page #160

श्रीभैरव उवाच ।
End :
( 154 )
ॐ महान्नृत्यावसाने तु परिपप्रच्छ पार्व्वती । गिरिशं [f]शरसा नत्वा चन्द्रार्द्धकृतशेखरम् ॥
श्रीदेव्युवाच ।
देवदेव महादेव सृष्टिस्थित्यन्तकारक | पूर्व्वमुक्तानि यन्त्राणि कथयख कृपानिधे ॥ श्रीदक्षिणामूर्त्तिरुवाच ।
पूष्वावहिता + + गिरिजे प्राणवल्लभे । व्यकथ्यं परमार्थेन तथापि कथयाम्यहम् ॥
इदं गोप्यतरं तन्त्रं तवैवाग्रे प्रकाशितम् । किं बहूक्तेन देवेशि कलौ कल्पतरूपमम् ॥ Colophons of the different chapters :
:
1B, इति दक्षिणामूर्त्तियातीसंवादे शिवन्नृत्ये नवकोटो (?) विधि प्रथमः पटलः ; 2A, पञ्चविंशतिको द्वितीयः पटलः ; 3A, एकोनपञ्चाशं कोष्ठविधिस्तृतीयः पटलः; 3B, एकाशीतियन्त्रं चतुर्थः पटलः ; 5A, पञ्चमः पटलः ; 5B, षष्ठः पटलः ; 6B, सप्तमः पटलः; 7A चतुःष + + विधिरष्टमः पटलः ; 9A, शतकोष्ठयन्त्रं नवकोष्ठयन्त्रं नवमः पटलः । समाप्तम् ।
Post Colophon Statement :
सं २७ माघवति प्रतिपदि विदालकृपालुना खार्थे लिखितम् ।
The reverse of the last leaf and one entire leaf, not numbered, give various diagrams.
5966.
9557. शिवताण्डवम् । Sivatāndava.
Substance, country-made paper. 12 x 5 inches. Folia, 17. Lines, 14 on a page. Extent in flokas, 714. Character, Nagara. Appearance, old. Complete.

Page #161

( 155 )
The work appears to be divided in two parts, and the present MS comprises the latter part in 15 chapters. Beginning :
श्रीगणेशाय नमः। अजखमजनिष्यन्दलहरीललितालकैः ।
कवलीकृतविघ्नौघपुराणकरिणे नमः ॥ देव्युवाच ।
देवदेव महादेव जगन्नाथ जगत्पते । त्वत्प्रसादाच्छ्रता नाथ विद्याभेदान्यनेकशः ॥ वद मे कृपया नाथ सद्यः प्रत्ययकारकं ।
प्राणान्तं मे करिष्यामि यदि नो कथ्यतेऽधुना ॥ ईश्वरोवाच ।
म+कार सहखाणि वारितानि पुनः पुनः । स्त्रीखभावाच्च तरले किं पृच्छसि वदख तत् ॥
देव्यवाच ।
सूचितस्त्वं पुरा नाथ ताण्डवं न प्रकाशितं । त्योत्सुकेन रुद्रेण यथावृत्तं पुरा कृतम् ॥
ताण्डवान्तर्गतं कृत्यं षट्स कम्मसु मे वद । ईश्वरोवाच ।
अप्रकाश्यमिदं देवि प्राणैः कण्ठगतैरपि । तव स्नेहात् प्रवक्ष्यामि नराणां वाञ्छितप्रदं ॥
किंवा कर्तुं शक्यते च ताण्डवेन विना नरः । End :
न दारिद्रावणं यान्ति पुत्रपौत्रादिभिः सह । स(ह) देशः सिद्धक्षेत्रं स्यात् दशयोजनमायतं । यत्र तिष्ठति देवेशि लिखितं शिवताण्डवम् ।

Page #162

( 156 )
Colophons of the different chapters :
Fol. 2A, इति शिवताण्डवे देवौश्वरसंवादे प्रथमः पटलः ; 3A, द्वितीयः पटलः; 4A, ०टतीयः पटलः; 5B, चतुर्थः पटलः ; 6B, • पञ्चमः पटलः ; 8B, घष्ठः पटलः; 9A, सप्तमः पटलः; IIA, अष्टमः पटलः ; 12A,
महाविद्योपाख्यानं नाम पटलः; 12B, ० दशमः पटलः; 13A, एकादशः पटलः; 14A, ० हादशः पटलः; 14B, त्रयोदशः पटलः; 15B, • चतुर्दशः पटलः; 17B, इति शिवताण्डवे पार्वतीश्वरसंवादे उत्तरखण्डे पञ्चदशः पटलः । समाप्तोऽयं ग्रन्थः । Post Colophon Statement :
हरिकृष्णाचक्रवर्तिनः पुस्तकमिदं । शुभमस्तु ।
5967.
9556. Sivatāndava. Substance, country-made paper. 13 x 54 inches. Folia, 21. Lines, 8-16 in a page. Extent in slokas, 900. Character, Nāgara. Appearance, old. Incomplete.
This MS contains chapters 12, 13, and 14 of the first part. The second part is referred to by Nīlakaạtha in his commentary (No. 5968 ff) on XII. 5 of the work.
Beginning :परमभैरव उवाच ।
अथ देवेशि वक्ष्यामि परमाङ्कतकारणम् । यन्न कस्यचिदाख्यातं तत्ते वक्ष्यामि साम्प्रतम् ॥ प्टणुवैकमनाः कान्ते मत्तमातङ्गगामिनि । नव्यवस्तुपरिज्ञानं पृथक् पृथक् यथा तथा ॥ वश्यार्थे भूर्जपत्रे तु मोहने रौप्यपत्रके । मारणे लोहपत्रे तु स्तम्भने पैत्तलं मतम् ॥

Page #163

End :---
(
157 )
विद्वेषे तु श्मशानस्य चौवरं समुदाहृतम् । व्याकर्षे सौसजं प्रोक्तं राज्यार्थे ब्रह्मवृक्षजम् ॥
+ + यन्त्रं यन्त्रराजाभिधं तुभ्यं मयोदितम् । गोपनीयं प्रयत्नेन स्वयोनिरिव पार्व्वति I
Colophons of the chapters :---
Fol. 4A, इति श्रीसर्व्वतन्त्रोत्तमोत्तमे पार्व्वतीश्वरसंवादे लेख्यकथनं नाम दादशः पटलः ; 114, इति श्रीसर्व्वतन्त्रोत्तमोत्तमे दक्षिणामूर्त्ति - पार्व्वतीसंवादे नगेन्द्रप्रयाणे शिवताण्डवमहातन्त्रे नवकोष्ठकात्मकयन्त्रकथनं नाम त्रयोदशः पटलः ; 21A, इति श्रीदक्षिणामूर्त्तिपरमभैरवसंवादे सर्व्वतन्त्रोत्तमोत्तमे नगेन्द्रप्रयाणे शिवताण्डवषोडशकोष्ठ लिखनप्रकारकथनं नाम चतुर्द्दशः पटलः समाप्तः ।
5968.
3323. Sivatāndavatantra.
Substance, country-made paper. 14x52 inches. Folia, 57. In tripatha form. Character, Nāgara. Date, Samvat 1897. Appearance, fresh. Incomplete.
The present MS is accompanied by Nilakantha's commentary and contains chapters XII-XIV of the first part. The commentary is described in HPR. I. 360. In the beginning of the commentary the author refers to several other works by himself, e.g. the commentaries on Mantrabhāgavata, Mantrarāmāyana, and Mantramahabharata. The authoritativeness of the Tantras as also of the mantras, both in Sanskrit and the vernaculars, is discussed and it is argued that the Tantras form part of the Puranas.
The genealogy and the achievements of the family of the royal patron of the commentator are given thus ( Fol. 1B ) :
:
यन्नाथं प्राप्य नाकं हसति मरुमही जङ्गलं नन्दनत्वम् प्राप खः सप्तकश्रौपदमचलमभूत् पूर्व्विकानेरनाम्नौ ।

Page #164

( 158 )
शूरः श्रीमान् वदान्यः शमदमसहितो नौतिशिक्षागुरूणाम् याद्यः सोऽद्यापि कीर्त्त्या जगति विजयते रायकल्याणमल्लः ॥ समजनि विक्रमनगरे राजा श्रीरायसिंहाख्यः । यस्मिन् ददति गजौघान् गजपतिभावं गतोऽविपालोऽपि ॥ दीपादिव प्रदीपस्तस्माच्छोश्रूरसिंहोऽभूत् । मारवधूर्वोढारं यं लब्धात्मानम् उटूढं मेने ॥ वदान्यानां मूर्द्धि स्फुरतु लभतां श्ररसुततां
कुरूणामौशानानवतु ककुभो वा विजयतां । परप्रीत को विजयविजितो भूविधुरितः
कथं वा राधेयः कलयतु महाकर्णसमताम् ॥ श्रीमाननूपयूर्णेन्दुः कर्णक्षौरार्णवोद्भवः । यत्कौर्त्तिकौमुदौ भाति विश्वसन्तापनुत्तये ॥ लोह-दारु-दृषदामिवोदराद्दचसार शिवताण्डवा दिह । केन वोपकरणेन कः पुमान् यन्त्रवित्तमुपनीय दर्शयेत् ॥ जयत्यनूपभूपोऽसौ यदाज्ञाबलयोगतः । भिन्दन्त्यभेद्यमप्यर्थं शौर्य्यपाण्डित्यशालिनः ॥ श्रीमत् स्फूर्ज्जदनूपभूपतिमहाक्षेत्रे निसर्गोज्ज्चले
श्रीमत्सद्गुरुवाक्यबीजनिचयानुमा समुत्पादितः । श्रीमच्चौधरिनौलकण्ठवशिना वर्षं विना भूयसे
भूयात् दिव्यफलाय यन्त्रलतिकारामोपमोत्यद्भुतः ॥
The name of the commentary is thus indicated (Fol.
2A):
शिवताण्डवटौकेयमनूपारामसंज्ञिता ।
यन्त्रकल्पद्रुममयौ द[द्या]द्दोऽभौष्टसन्ततिम् ॥
The beginning of the text is found in Fol. 8A, the first seven leaves being taken up with the commentator's introduction ( upodghāta ).

Page #165

( 159 )
The Last Colophon :
इति श्रौमत्समस्तसामन्तचूडामणि- मरीचिमञ्जरीसमर्चित- पादपौठोपान्तभूमिना श्रीमहाराजाधिराज - कर्णमहाशय - सूनुना
श्रीमदनूपसिंहेन प्रेरितपदवाक्यप्रमाणमर्य्यादाधुरन्धर - चतुर्धरवंशावतंस-गोविन्दसूरिनूनोनलकण्ठस्य कृतौ श्रीशिवताण्डवौय व्यङ्कयन्त्रव्याख्याने व्अनूपारामसंडे षोडशकोष्ठलेखनप्रकारकथनं नाम चतुर्दशः पटलः समाप्तः । समाप्तेयं टीका ।
Post Colophon Statement :--
संवत् १८८७॥ माघशुक्ल १३ ॥ श्रीगुरवे नमः ॥ श्रीकृष्णाय नमो नमः ॥
5969.
5566. Sivatāndavatantra.
Substance, country-made paper. 11 x 5 inches. Folia, 58. In tripatha form. Oharacter, Nāgara. Date, Samvat 1917. Appearance, fresh. Incomplete.
This MS also contains chapters XII-XIV inclusive of the first part of the work. The text is accompanied by the commentary of Nilakantha.
Post Colophon Statement :
संवत् १९१७ भाद्र शुक्लतिथौ विद्याधर द्विवेदिना लिखितम् ।
5970.
9477. Sivatāndavatantra.
Substance, country-made paper. 10 x 4 inches. Folia, 9. Lines, 12 on a page. Extent in slokas, 214. Oharacter, Nāgara. Appearance, fresh. Fragmentary.
It contains 27 verses and a portion of the 28th of Chapter XII of the work and is accompanied by the commentary of Nilakantha.

Page #166

11 on a page. at the end.
( 160 )
5971.
5720A.
Sivatāndavatantra.
Substance, country-made paper. 92 x 42 inches. Character, Nāgara.
Folia, 1-127. Lines, Appearance, discoloured. Incomplete
The MS contains Chapter XII and 45 verses of Chapter XIII. It is accompanied by the commentary Malladarśa by Ghanaśyama. The commentary is full of polemic discussions and deals with the work proper from Fol. 29A, the previous portion being devoted to preliminary discussions.
Beginning :
श्रीराजराजेश्वराय नमः ।
स्वभक्तत्वाभावेऽप्यपरसुरभक्तत्वविरहात्
स्वपाल्यत्वं मत्वा रुचिरतरका माननुजनं ।
प्रयच्छन्तं ++++ वसतौन् सत्वरतरं
माहिष्मत्याः कमपि भज चेतः प्रतिदिनम् ॥ कौवेर्य्यां दिशि ताकमेत्यभिधया ख्यातोऽस्ति कविद् गिरिः गण्डक्याः सविधे हि तत्र नृपतिः श्रीसाहमलोऽभवत् । यं प्राप्याम्टतभानुभानुबलभित्कन्दर्पकल्पहता
संदेहं बडवेदिनोमि मनुजा व्याकल्पमापेदिरे I तस्माज्जातः श्रौघनश्याममल्लः सन्तं तातं राज्यलक्ष्मीर्विहाय । यत्तं भेजे सूचितं तद्धि कोन्यो लक्ष्मीनाथः श्रौघनश्यामदेवात् ॥ तदीयः सुतः श्रीमलैवम्मनामा
नृपालः स्ववंशावतंसौभवं तः (?) ।
वरेण्यं यमाज्डर्हि सन्तोऽयमीशो जयत्यर्थिसार्थार्थितायुष्य वृद्धिः ॥

Page #167

( 161 )
सत्यास्तन्त्रगिरो भवन्ति तदनुध्यानेन तत्स्था गुणाः
धातावमसौ पो भगवतः श्रीरामचन्द्रस्य यत् । ध्यानादेककलत्रतासुरवरावासोल्लसत्सेतुता- .
शम्भस्थापकतादिकानिह गुणानासादायत्युत्तमान् ॥ अमुष्यैवानल्या भवति करुणा लोकनिवहे
सतां दत्त्वा द्रव्यप्रति बहुदुःखं शमयतः । समुद्भाव्यौँ घोद्भवदमितदुःखव्ययकृते
दुरूहां यन्त्रालौं प्रकटयितुमाज्ञां रचयतः ॥ यन्नावलौं रचयतः शिवतोऽपि चासौ
भूपान् कृपालुरिह तां प्रकटौकरिष्यन् । दुर्बोधसारकलिता न हि खेशसिौ - चित्रं न तत्र हरिरेष नृपालवेषः ॥ नृपालेनादिलो दिनकरगुरूच्छिष्ठभजनः
प्रभोर्माहिष्मत्याश्चरणनखशीतांशुकिरणोः । गतायाताज्ञानव्रजतिमिरशब्दार्थरचनः
कथं वा नो कुर्यादयमपि जनो ग्रन्थममलम् ॥ शिवताण्डवयन्त्राणां ग्रन्थार्थादर्शतां गतः । मल्लादर्शो मम ग्रन्थः स रञ्जयतु पण्डितान् ॥ . शिवताण्डवटौकेयं खल्याल्यापि सुधौराणां ।
व्याख्येयार्थगुणौधैः सर्वार्थाकर्षिणी भवति ॥ अथ जगदेव खखपूर्वपूर्वजन्मसञ्चितदुरदृशुसामर्थनियमितदारियादिनानाविधदुःखपवनिमनमुद्दिधौर्युः परमकारुणिको भगवान् सदाशिवः संहितोड्डामरयामलादिनानातन्वेषु रददौपमहादीपजयहोमपु+++दिरूपं अमितमुपायमुदाजहार । तस्य चासमर्थानधिकारादिना न सर्वविषयत्वं भवतीत्यपरितुयो अल्पकशतो धारणामात्रादेव समोहितपरम्परामव्यभिचारादुल्लासयन्तीमकायंत्रावलिमाविर्भावयितुं नेदमजिज्ञासवे नायि खप्रियभावमदधते नापि खाभक्तायोपदेश्यमिति सूचयितुं शिवताण्डवाख्ये तंत्रे विशेष्ये देवीशरोरं प्रश्नत्वेन खौकृत्य तदुत्तरकथनव्याजेन पूर्वं वक्ष्यमाण यन्लोपयोगिपदार्थसार्थमाह दक्षिणामूर्त्तिवाचेत्यादिना ।
11

Page #168

( 162 )
5A, नन्वेवं तन्त्रोक्तवेदविरुद्धमार्गस्यापि प्रामाण्यं प्रसज्येतेति चेत् प्रसज्यतां, का नो हानिः। “अथ मदिरां पिबेत्” “प्रपश्येन्मदनावासं परस्त्रीणां विशेषतः” “कोटिभगदर्शनान्मुक्ति" रित्यादितान्त्रिकानुष्ठानार्थं शियानामपि प्रवृत्त्यापत्तिरिति चेत् सत्यं । “येनेनाभिचरन् यजेत” इत्यादि वेदविहितश्येनादियागे न कुतस्तेषां प्रवृत्तिः। अथ वेदविहितत्वमात्रं न शिटककानुष्ठानविषयत्वे तन्वं किन्तु वेदाप्रतिषिद्धत्वविशिएं तत् । भवति हौदं विहितमपि न हिंस्यात् सर्वा भूतानि इत्यादिविधिना प्रतिषिद्धमिति चेत् । एवं तर्हि "ब्राह्मणो मदिरां पौत्वा ब्राह्मण्यादेव होयते” इत्यादितान्त्रिकस्मार्त्तादिवचनस्तस्य प्रतिषिद्धतया कथं तत्र ते प्रवर्तेरन् । अथ पानादिप्रशंसावचनानां का गतिरिति चेत् या गतिः श्येनादियागवचनानाम् । अथ प्ररोचनाभिः तत्तदधिकारिणां तत्र तत्र प्रवर्त्तनेन तत्तत्काम्घार्थाधिगमन एव तेषां तात्पर्य न तु परमपुरुषार्थप्रत्यूहपापापूर्वपरिहारेपौति चेत् इहापि निधीयतां सैव दृष्टिः। किं च निषेधवचनानां त्वन्मते विगतिरेव न हि तेषां निन्दाकरणेन ततो निवृत्तिः फलं ततो निवृत्तेस्तवानभिप्रेतत्वात् । अथ तत्तदैहिककाम्यफलसाधनार्थमेव तत्र प्रवृत्तिरिष्यते। तत्र कामनानुरागात् प्रवृत्तस्य पारलौकिकमनिएं नरकादिरूपं भविष्यतीति चेत् एवं तर्हि सिद्ध नः समौहितम् । न ह्येतावतापि ब्राह्मणादिनिषिद्धार्थबोधकभावस्याप्रामाण्यं श्येनादेरनुष्ठानेऽपि न हि तद्भागस्याप्रामाण्यं कश्चिदप्याचछे। ... ... ... ... ... ... ...
The conclusion drawn is :
6B, मन्मते तु वेदाविरुद्धभागस्य प्रामाणिकतया तयावृत्त्यर्थं विशेषणमावश्यकमिति संक्षेपः । अत्र नौलकण्ठाः । ... ... ... ... ... ... इत्यादि श्रुतिमूलकत्वमेव घट्त्रिंशदाद्यंकयन्त्राणाम्। अयं ह्येतस्याः श्रुतेरर्थः । Colophon :
79A, इति सर्व्वतन्त्रोत्तमे दक्षिणामूर्तिपार्वतीसम्बादे पूर्वखण्डे द्वादशपटलः सम्पूर्णः ।

Page #169

( 163 )
5972. 5621A. मुण्डमालातन्त्रम् । Mundamālātantra. Substance, palm-leaf. 14 x 13 inches. Folia, 27. Lines, 4-5 on a page. Extent in slokas, 550. Character, Udiya. Appearance, good. Complete.
The present MS runs up to the end of the 15th chapter. L. I. 469, II. 740 have only six chapters each. VSP (p. 44) notices a MS of the work in ll chapters.
The beginning of the work does not agree with that of L. I. 469 and L. II. 740, the first few lines of the last of which agree with those of the Kālyūrddhrāmnāyatantra (No. 5963 above). The work deals with Sakti worship in general and the worship of the ten Mahāvidyās in particular. Beginnings of the different chapters :
औरदेवतायै नमः। मेण्एछे समासीनं देवदेवं जगदुरुम् ।
शङ्करं परिपप्रच्छ पार्वती परमेश्वरम् ॥ श्रीपार्वत्युवाच ।
सर्वानन्दमयौं नत्वा सर्वाम्नायनमस्कृताम् । सर्वसिद्धिप्रदां देवौं नमामि परमेश्वरीम् ॥ प्रसौद गुह्यवत्रन्ते कथयख प्रियम्वद । सर्चतन्त्रेषु मन्तेषु गुह्यं मत् पञ्चवक्त्रकम् ॥
तत्प्रकाशय गुह्याख्यं यद्यहं तव वल्लभा । श्रौशिव उवाच ।
कथान्ते कथयिष्यामि गुह्यं मत्पञ्चमात्मकम् । स्त्रीखभावान्महाभागे न जानामि सुखप्रदम् ॥
देव्यवाच ।
खस्थिग्रहं भविष्यामि न वक्तव्यं कदाचन । तव वत्रा भविष्यन्ति भावनामन्त्रसिद्धयः ॥

Page #170

श्रीशिव उवाच ।
( 164 )
देवतागुरुमन्त्राणां भावनामेवमुच्यते । मन्त्रो यो गुरुरेवासौ यो गुरुः सा च देवता ॥ काली तारा महाविद्या षोडशी भुवनेश्वरौ । भैरवी छिन्नमस्ता च रमा धूमावती परा ॥
देव्युवाच ।
गला सिद्धविद्या च मातङ्गी कमलात्मिका । एता दश महाविद्याः सर्व्वतन्त्रेषु कीर्त्तिताः ॥ व्ययन्तु दुर्लभो लोके षडाम्नायनमस्कृतः । एताभ्यः परमा भक्त्या त्रिषु लोकेषु दुर्लभा ॥ सुखमोक्षप्रदा नित्या क्लेशसाधन कुत्रचित् । येन येन प्रकारेण सिद्धिं यास्यति भूतले । सर्व्वान्ते कथयिष्यामि प्रेमभावेन केवलम् ॥ नात्र सिद्धाद्यपेक्षादि न च रुक्षविचारणा । कालादिशोधनं नास्ति न च मित्रारिदूषणम् ॥ सिद्धिं विद्या महाविद्या युगसेवापरिश्रमः । नात्र कश्चिन्महादेवि दुःखसाध्यं न किञ्चन ॥ या काली परमा विद्या सा तारा परिकीर्त्तिता । या तारा घरमा विद्या सैव काली प्रकीर्त्तिता ॥ एतयोर्भन्नभावेन मन्त्राः सिद्धा भवन्ति न । उक्तन्तु कालिकातन्त्रे ताराकल्पे च तन्मया ॥ षोडशी वा महाविद्या चतुर्था कथिता पुरा । लक्ष्मीबीजादिभावेन पञ्चमौ सा भवेदिह ॥ एकाक्षरीबीजहीना महाविद्या भवेत् पुरा । भुवने त्र्यक्षरौ पातु महाविद्या प्रकीर्त्तिता ||
त्वया विद्या च देवेश कथिता न प्रकाशिता । इदानीं कथयिष्यामि कथयानन्दसुन्दर ॥

Page #171

( 165 )
ईश्वर उवाच ।
भुवनेशा महाविद्या देवराजेन वै पुरा। बाराधिता च विद्येयं ब्रह्मणानेन मोहिता ॥ एकाक्षरी बौजहीना वाग्भवेनोज्ज्वला परा । कामराजाख्यविद्या सा सुसिद्धा पुष्पधन्विका ॥ शक्रेण पूजिता पूर्व भुवनेशौ प्रतिष्ठिता।। कुमारी या च नार्येयं त्वया गुप्ता रतिच्यता ॥ केवलं शिवभावेन शक्तिरूपेण केवलम् । माया प्रतिष्ठिता देवी ताराचन्द्रवरूपिणी ॥ भैरवी तु महाविद्या महासम्पत्करौ शुभा। छिन्नमस्ता सुरामांसप्रिया रक्तखरूपिणी ॥ धूमावती महाविद्या मारणोच्चाटने मता। वगला वश्यस्तम्भादि नानागुणसमन्विता ॥ मातङ्गौ तु महाविद्या त्रैलोक्यवशकारिणी । कमला त्रिविधा प्रोक्ता एकाक्षरतया स्थिता ॥ एकाक्षरी महाविद्या सर्वसम्पत्प्रदायिनी ।
Chapter II (Fol. 2A):-- श्रीदेव्युवाच ।
अक्षमालेति कथिता यत्नेनैव प्रकाशिता । अक्षमालेति किं नाम फलं किं वा वदख मे ॥ अक्षमाला तु देवेशि काम्ये नैमित्तिके तथा ।
भवत्यत्रापि पुण्येऽपि विस्तरात् कथ्यते मया ॥ Chapter III (Fol. 4A):देव्युवाच ।
स्थानासनं देवदेव कथयानन्दहेतवे । मदाश्रया विनिर्दियाः सर्वे मन्त्राः सुसिद्धिदाः ॥

Page #172

( 166 )
ईश्वर उवाच ।
नदौतौरे विल्वमूले श्मशाने शून्यवेश्मनि । महालिङ्गे पर्वते वा देवागारे चतुष्पथे ॥ शवस्योपरि मुण्डे वा जलकण्टकपूरके ।
संग्रामभूमौ वा योनौ वा प्रमशाने विजने वने ॥ Chapter IV (Fol. 5A) :देव्युवाच ।
केवलं वलिदानेन तुष्टा भवति चण्डिका ।
कथितं पूर्वमखिलं प्रकाशं कुरु शङ्कर ॥ ईश्वर उवाच ।
अत्यन्तगुह्यं देवेशि विधानं वलिपूजनम् । कथयामि वरारोहे खखभावेन सुन्दरि ॥ दधिक्षौरं गुडं चान्नं पायसं शर्करान्वितम् । पायसं क्षौरममतं नारिकेलफलोदकम् ॥ मद्रुञ्च दिषं दद्यात् मांसं माहिषमेव च । पायसं क्षुद्रमांसच्च नारिकेलसमोदकम् ॥ शशकं मेषखड्गच साईकञ्च सशर्करम् । रम्भाफलच्च लड्डुकं भर्जितान्नञ्च पिटकम् ॥
... ... ... ... ... ... ... ... ... छागे दत्ते भवेदाग्मो मेघे दत्ते भवेद्धवम् । महिषे धनवृद्धिः स्यात् म्गे भोगफलं लभेत् ॥ पक्षिदत्ते महर्षिः स्यात् गोधिकायां महाफलम् । गरे दत्ते महर्द्धिः स्यादसिद्धिरनुत्तमम् ॥

Page #173

( 167 )
Chapter V (Fol. 6B):देव्युवाच ।
रहस्यातिरहस्यं मे पुरश्चर्याविधिं प्रभो।
वदख यदनुष्ठानं सर्वकामा भवन्ति हि ॥ ईश्वर उवाच ।
ग्रहीत्वा सद्गुरोर्दीक्षां शुभे काले दिवानिशि । आश्रमे वैषावः प्रोक्तो मध्यमः सैव दीक्षितः ॥
सुरया दीक्षितो यो वै स एव परमो गुरुः ॥ Chapter VI (Fol. 7B):देव्यवाच ।
देवदेव महादेव सृरिस्थितिलयात्मक ।
कालिकाया महाविद्या कथयख समाहितः ॥ ईश्वर उवाच ।
अथ वक्ष्ये महाविद्यां कालिकाया सुदुर्लभाम् ।
यस्य विज्ञानमन्त्रेण जीवन्मुक्तो भवेन्नरः ॥ Chapter VII (Fol. 10B) :देव्यवाच।
कैलासशिखरारूढं देवदेवं जगद्गुरुम् । एच्छामि पूटण देवेश तारिण्या मन्त्रसाधनम् ।
शङ्कार उवाच ।
घटण देवि प्रवक्ष्यामि मन्त्रोद्धारञ्च कथ्यते ।
ॐकारं पूर्वमुच्चार्य्य हकारं तदनन्तरम् ॥ Chapter VIII (Fol. 13A) :देव्यवाच ।
देवदेव परानन्द परिचाविशारद । सुन्दरीमन्त्रसाधन्तु (?) वदख करुणानिधे ॥

Page #174

( 168 )
ईश्वर उवाच ।
पूटण देवि प्रवक्ष्यामि षोडशीमन्त्रसाधनम् ।
येन विज्ञानमात्रेण कुलकोटौः समुद्धरेत् ॥ Chapter IX (Fol. 15A):----
देव्युवाच । (?)
अथ देवि प्रवक्ष्यामि गुप्तां त्रिभुवनेश्वरीम् ।
यामासाद्य मुराः सर्वे शक्तिभावेऽभवन् पुरा ॥ Chapter X (Fol. 16B) : देव्युवाच ।
महेश श्रोतुमिच्छामि भैरवीमन्वनिर्णयम् । येन विज्ञानमात्रेण कुलकोटीः समुद्धरेत् ॥ वायुबौजञ्च प्रथमं बीजं प्राणसमन्वितम् ।
सकलं भुवनेशानि द्वितीयं बीजमुद्धृतम् ॥ Chapter XI (Fol. 18A):देव्युवाच ।
महेश श्रोतुमिच्छामि छिन्नमस्ताविधिर्भवेत् ।
येनानुष्ठितमात्रेण सर्वपापैः प्रमुच्यते ॥ Chapter XII (Fol. 21A):श्रीमहादेव उवाच ।
अथान्यातु (?) स वक्ष्यामि देवौं गुह्यतमं प्रिये । उद्दिष्टपूर्वकां देवि मातङ्गौं सर्वसिद्धिदाम् ॥ सापत्तारिणौं देवि सर्वदोषविवर्जितां ।
यया विज्ञानमात्रेण क्षयं गच्छन्ति चापदः ॥ Chapter XIII (Fol. 23A) :---- श्रौदेव्युवाच ।
महेश श्रोतुमिच्छामि वगलाविधिमुत्तमम् । येन विज्ञानमात्रेण नासाध्यं भुवनत्रये ॥

Page #175

( 169 )
ईश्वर उवाच ।
पूटा देवि प्रवक्ष्यामि वगलामन्वनिर्णयम् ।
वहिहोनेन्द्रखुमयो वगलामुखी सर्वयुक् ॥ Chapter XIV (Fol. 24B) :देव्यवाच ।
कैलासशिखरारूढ देवदेव जगद्गुरो।
रमामन्त्रस्य किं + + तहदख करुणानिधे ॥ ईश्वर उवाच ।
पूटण देवि प्रवक्ष्यामि कमलामन्वनिर्णयम् ।
येन विज्ञानमात्रेण नासाध्यं भुवनत्रये ॥ Chapter XV (Fol. 26A) :श्रीदेव्युवाच ।
कमलाया मनुयुगं कथयख महाप्रभो ।
केनोपायेन देवेश कमला वरदा भवेत् ॥ ईश्वर उवाच ।
कुलेशि श्रोतुमिच्छामि (?) कमलामन्त्रमुत्तमम् । येन विज्ञानमात्रेण महादारिद्राखण्डनम् ॥
5973.
3917F. Mundamālātantra. Substance, country-made paper. 141x41 inches. Folia, 14 (beginning from 41A and ending in 54B). Lines, 11 on a page. In tripātha form. Character, Bengali. Date, Saka, 1614. Writing effaced. Appearance, old and dilapidated. Complete in 12 chapters.
The present MS contains patalas I to XII of which the first five chapters agree with those of the previous MS. Post Colophon Statement :
शुभमस्तु शकाब्दाः १६१४ ।

Page #176

( 170
)
: 5974.
179. Mundamālātantra.
Substance, country-made papor. 14 x 3 inches. Folia, 1-13. Linos, 5-6 on a page. Extent in blokas, 198. Character, Bengali. Appearance, old. Incomplete.
This MS which runs up to the end of the sixth chapter has been described in L. I. 469.
5975.
10724. grafaetih 1 Jñānatilaka.
Substance, palm loaf. 11 x 24 inches. Folia, 11-24. Lines, 4 on a page. Character, Kuţila. Appearance, discoloured. Incomplete.
A MS of a Jñānatilaka, in the form of an interlocution between Nārada and Vişnu, is described in Nep. Vol. I, p. 180. The present work which is in the form of an interlocution between Siva and his son Kārttikeya is apparently different and it deals with supreme knowledge.
The MS contains chapters V-VIII and a portion of chapter IV. The colophon of the 7th chapter (Fol. 19A) calls the work Kālajñānatilaka. Beginnings of the different chapters are as follows :Chapter V (Fol. 12A):श्रीकार्तिकेय वाच
MATE Hool fug: Hoofs fremra: 1 ufuatillanatea feriarhufe TFT() मूढो[s]हं अल्पबुद्धिश्च संसारभयपौडितः । स्परं कथय देवेश समूलमभिप्रोणकैः ॥

Page #177

12B, श्री ईश्वर उवाच ।
( 171 )
त्वां मुक्का नास्ति मे कश्चित् इष्टो पार्व्वतिनन्दन । यस्याहं कथयिष्यामि एतत् परमकारणम् ॥
13A, अभावभावना येषां प्रभावन्तत्त्वनिश्चयात् । व्यभावगतचैतन्यास्ते मुक्ता नात्र संशयः ॥ व्यभावलब्धसंघातं यैर्गृहीतं नरेश्वरैः । दुस्तरं तेपि निस्तीर्णा महामाया भवार्णवे ॥ aौत्रेणापि न दह्येत घोरसंसारवह्निना । ये प्रविष्टा महात्मानो व्यभावविमलाम्भसि || क्रोधदंद्रो दुराधर्ष माया-कुटिलविग्रहः । भावभाविनां पुंसां किं करोति भवोरगः ॥ लोभजिह्वा महामाया संसाररजनीचरः । शून्यसंधरतानां तु नराणां स पराङ्मुखः ||
Chapter VI (Fol. 15B): 15B, श्रीकार्त्ति ++++।
---
+ वाधिदेव ईशान सर्व्वज्ञ सुरपूजित ( : ) । प्रत्यक्षं दर्शयं देव त्यज वक्रोक्ति शंकर | श्रीशङ्कर उ ++।
++ पश्य महासेन व्यनन्तं सर्व्वतोमुखं । महाज्ञानार्णवं शान्तं यं ज्ञात्वा वत्स मुच्यते ॥
Chapter VII (Fol. 17A):[कार्त्तिके]य उवाच ।
तत्प्रसादाच्च देवेश व्यज्ञानतिमिरं वनं । ज्ञानसूत्र-समायोगात् विस्तीर्णं मन तत्क्षणात् ॥ ++++य नामानि च्वनामस्य सुरेश्वर । शिवस्य सूक्ष्मरूपस्य येन मे निश्चयो भवेत् ॥

Page #178

( 172 )
श्रौईश्वर उवाच ।
+प्राप्तं आदिरहितं सशिखं यस्य मध्यतः । नामस्य पश्यतं नित्यं बाह्यं ते परकारणं ॥ नमस्ततौययुग्मे++मनामयमक्षरं । तेन विज्ञातमात्रेण मुक्तस्त्वं भवबंधनात् ॥ शिरद्वितीयकं पंचयुग्मोर्द्धशिरसं शिवं । ईश्वरालंकृतं मूर्ड्सि तं ज्ञात्वा निईतो भव ॥ संहारादिंदुसंयुक्ता वहिरौकारस+++ |
अमिस्थानं च रुद्रं च दुःखपंचकलस्तथा ॥ Chapter viII (Fol. 19A) :-- श्रीकार्तिकेय उवाच ।
गगातरङ्गनिर्धूतजटाजूट शशाङ्कधक् । स्मरारेव ईशान दृषभाजित चासन ॥
श्रौईश्वर उवाच ।
19B, तथापि दुःप्रसाध्यस्य सारात्मारतरं महत् ।
समाधिनिर्णयं सूक्ष्मं भूयोपि कथयामि ते ॥ यदेतदात्मनो पिण्डं शून्यावस्थं विचिन्तयेत् । हते चैव खके पिण्डे सर्वशून्यमिदं जगत् ॥ अहं विष्णु चिरं वत्म भूतानि च जगत्त्रयं । विग्टह्य समवायेन मनोध्वनि नियोजयेत् ॥ सव्वं समरसौकृत्य बुद्ध्वा परमकारणे । नमो निश्चलचित्तेषु न किञ्चिदपि चिन्तयेत् ॥

Page #179

( 173 )
5976.
on a page. Incomplete.
9991. Jnanatilaka.
Substance, palm-leaf. 11x 2 inches. Folia, 3 (marked 2, 9, 10). Lines, 4 on a page. Extent in slokas, 30. Character, Kutila. Appearance, old.
Incomplete.
This is a mere fragment. Fol. 9B contains the colophon of the third chapter.
5977.
2890. FYFPATH | Mṛtyuñjayatantra.
Substance, country-made paper. 13 x 4 inches. Folia, 16. Lines, 5 Extent in slokas, 300. Character, Bengali. Appearance, fresh.
This MS, which contains chapters I-IV and a portion of chapter V, has been described in L. X. 4204.
A Mahavidyasahasranāmastotra mentioned in a MS in VSP (p. 44) as part of this Tantra is not found in the present MS.
5978.
187. पुरश्चरणर सोल्लासतन्त्रम् । Purascaranara
sollăsatantram.
Substance, country-made paper. 11 x 4 inches. Folia, 32. Lines, 7 on a page. Extent in slokas, 488. Character, Bengali. Appearance, old. Complete in ten chapters.
This MS has been described in L. I. 457. The work is also described in CS. V. 48. Besides with Purascarana proper, which is a well-known Tantrika rite, the work deals with other topics as well, e.g. initiation (dīkṣā), greatness of the ten mahāvidyās, etc. The present MS contains chapters I-X. The greatness of the yavanas and the

Page #180

(174)
success to be obtained by them by the performance of Tantra rites are referred to on Fol. 8B as follows:सूर्य्यग्रहणकालाद्धि नान्यः कालः प्रशस्यते । स कालः परमेशानि परं ब्रह्म खमूर्त्तिमान् ॥ प्रजपेयु यदि चार्व्वङ्गि यवना यवनोद्भवाः । विचार्य यदि देवेशि यवनः प्रजपेदु यदि ॥ तत्काले चञ्चलायाङ्गि सिध्यन्ति यवनास्ततः । ग्रहणे चन्द्रसूर्य्यस्य न जपेद् यदि पामरः ॥ पूर्वपुण्यं परित्यज्य विष्ठायां जायते क्रिमिः । तस्मात् यत्नेन देवेशि कर्त्तव्यो ग्रहणे जपः ॥ न तिथिर्नामगोत्रञ्च न च सङ्कल्पमाचरेत् । कलिकाले महेशानि यवनो बलवांस्ततः ॥ मत्स्यमांसरताः सर्व्वे य[व]ना मद्यसेविताः । अतएव महेशानि य्[व] नाः सिध्यते कलौ ॥
2894.
5979.
2783.
Substance, country-made paper. 17 x 5 inches.
Folia, 16. Lines, 10
on a page.
Extent in slokas, 400. Character, Bengali. Appearance, fresh. Complete in ten chapters.
Same as above.
Puraścaranarasollāsatantra.
Post Colophon :
5980.
Purascaranarasollăsatantra.
Substance, country-made yellow paper. 172 x 42 inches. Folia, 23. Lines, 5 on a page. Extent in slokas, 400. Character, Bengali. Date, B.S. 1276. Appearance, fresh. Complete in eight chapters.
The present MS runs up to the end of the 8th Patala.
श्रीहरिहर शर्म्मणां श्रीश्रीदुर्गाशरणम् | सन १२७६ साल २३ वैशाख मङ्गलवार |

Page #181

(175)
5981.
2900. फेत्कारिणौतन्त्रम् । Phetkārinītantra.
Substance, country-made yellow paper. 17x4 inches. Folia, 40. Lines, 6 on a page. Character, modern Bengali. Extent in slokas, 1,000. Appearance, fresh. Incomplete at the end.
The work which deals with the black rites of Tantra like māraṇa, uccāṭana, etc., has been published in 20 chapters in the Tantrasangraha and Sulabhatantraprakāśa. VSP (p. 39) notices a MS of the work which has 22 chapters.
Chapters are not indicated by numbers in the present MS. It generally agrees with the printed editions up to Fol. 34A where the 13th chapter of the printed editions almost reaches its end.
5982.
8476. परानन्दमतम् । Parānandamata.
Substance, country-made paper. 7 x 3 inches. Folia, 1-18 of which Fol. 5, 9, 11, 13, 15, 16 are missing. Lines, 6 on a page. Extent in slokas, 70. Character, modern Nagara. Appearance, fresh. Complete.
The work deals with the views of the Parananda School of the Tantras.
Beginning:
श्रौः विघ्नेशं भैरवं शक्तिं विष्णुं स्वय्र्य्यं महेश्वरम् | भक्तेषु वात्सल्ययुतान् नमाम्येतान् पुनः पुनः ॥ व्याचार्यं परमानन्दं नमामि च जगद्गुरुम् । fgwa1qgzafż zralė aďaæzi || देवानन्दं च तच्छिष्यं नित्यानन्दं तु भ्रातरं । सिद्धांश्च ह्युत्तमाचारान् उत्तराचारदौक्षितान् ॥

Page #182

( 176 )
नारदादीनगस्त्यादीन् वामाचारस्थितान् मुनौन् । वशिष्ठादीन् मुनिवरान् दक्षिणाचारदीक्षितान् ॥ नमामि परमानं[द] मतस्थान् ऋषियुंगवान् । मतानि च बहून्यत्र तामसादिप्रभेदतः ॥ वेदाप्रामाण्यवादीनि तन्मतस्था नराः क्वचित् । तमोमुख्यानि तेष्वेव नास्तिकानां मतानि च ॥ कुर्व्वतचैव धर्मं स्वं यथोक्तं मत भावितं । कचिज्जन्मनि ते यान्ति वेदप्रामाण्यवादिषु ॥ जैमिन्याद्यास्तिकानां च राजसेषु मतेषु च । तत्रापि पुण्यपुञ्जानां सम्पाद्यादीन् प्रयत्नतः ॥ परानन्दमते चास्मिन् सर्वोत्कृष्टोत्तमे शुभे ।
परानन्दमतं वक्ष्ये त्रैलोक्येपि सुदुर्लभं । परमात्मा चेश्वरश्चेति जीवश्चेति पृथक् पृथक् ॥ १ ॥ नित्यानन्दः सुरूपौ च दिव्यश्वेश्वरभावितः । ईश्वराणां खभक्तानां निग्रहानुग्रहक्षमः ॥ २ ॥
इति उपोद्द्वातप्रकरणम् ॥
तस्य लोको महान् दिव्यः परमानन्दसंज्ञकः । यत्र गत्वा न यात्यत्र पुनः संसारमण्डले ॥ ३ ॥ मुक्ताश्च चेश्वरा यत्र रमन्ते च यथासुखं । यत्र ध्यानासक्तचित्ता निर्देश्यश्रिया युताः ॥ ४ ॥
इति परात्मवर्णनम् ।
इति परमानन्दलोकवनम् ॥
ज्ञानवान् पुरुषोयं कर्त्ता सकलकणां । मनसा च समायुक्तः तत्तदिन्द्रियसौख्यष्टक् ॥ ५ ॥ पापं कुर्व्वन् नरकगः पुण्यं कुर्व्वन् हि स्वर्गगः । कुर्व्वन्त्युपासनामैश तत्तदीशस्य लोकगः ॥ ६ ॥ एतेन लक्षणेनैव युक्तजीवाद्यसंख्यकाः ।
इति जौवलक्षणम् ॥

Page #183

( 177
)
परानन्दैकदेशख खानन्दश्चेत्युदाहृतः ॥ ८ ॥ कृतपापान दुराचारान् कृतपुण्यांस्तथैव च । आगते प्रलये ह्येतान् सानन्दे स्थापयत्यसौ ॥ ८ ॥ वैधावा विष्णुना साई गच्छन्ति परमं पदम् । खेन खेनेरदेवेन गच्छन्ति परमं पदम् ॥ १० ॥ परमात्मा कदाचित् स ब्रह्माण्डमसृजत् प्रभुः । कृतायुताश्च मेध्यं तु जौवसानन्दसंस्थितं ॥ ११ ॥ सर्गस्य कारिणं देवं ब्रह्माणमकरोत् परः। पुण्यभावो यथा यस्य तथा तस्मै ददौ ततः ॥ १२ ॥ विष्णत्वं वा शिवत्वं वा परात्मा भक्तभावितः । जगत्यस्मिन् शून्यमये ह्यागता ईश्वरास्तु ये ॥ १३ ॥ ध्यायन्सस्ते परवपुः जपन्तः परमं मनुं । नौत्वा तु कतिचित् कालान् ब्रह्मा ब्राह्ममवासृजत् ॥ १४ । लोकं दुरीस्तु दुष्प्रेक्ष्यं तपसा दिव्यमुत्तमम् । चक्रनवकनवकं लोकमेवं ईशास्तपोन्विताः ॥ तत्र स्थित्वा ब्रह्मदेवस्त्रोन् लोकानसृजत् प्रभुः ॥ १५ ॥ आकाशादायुमसृजत् वायोरग्निं चकार सः । चकारैवं त्रिलोकौं तां पुण्यपापोचितां दृढां ॥ १६ ॥ तस्यां प्रवेशयामास जीवान् सानन्दसंस्थितान् । । पापान् जीवांस्तु ब्राह्मस्थस्तियंग्योन्यामपातयत् ॥ १७ ॥ राजसान् मानुघे ब्रह्मा सात्त्वान् दैवे ह्यपातयत् । सृष्टेषु त्रिषु लोकेषु पञ्चतत्त्वात्मकेषु च ॥१८॥ शक्रादिभ्यो हि देवेभ्यः ह्यधिकारान् ददौ प्रभुः।
विष्णुस्तु पालयामास चोजहार तथा शिवः ॥ १६ ॥ Some of the characteristics of the school will be noticed in the extracts quoted below :-- 5A, तदोचुस्ते वशिष्ठाद्याः कुरु शिष्यान् कृपानिधे ।
आचार्यः परमानन्दस्तदोवाच महामुनीन् ।
12

Page #184

End :
( 178 )
इयानेव विशेषोस्ति मन्मते मुनिसत्तमाः । न न्यासो न च हिंसास्ति जङ्गमस्य जडस्य वा ॥ तदोचुर्मुनयः सर्व्वे यज्ञे हिंसाः श्रुताः शिव । शिव उवाच ।
अतएव मया प्रोक्तं मन्मते नास्त्यदो दयं । भाषणं त्रिविधं लोके युक्तं योज्यं च योजितं ॥ यदुक्तं गुरुणा वाक्यं सत्यमित्यवधारयेत् । न तत्र तर्कः कर्त्तव्यो न युक्तिर्नाथ नौचितिः " यद् यद् ब्रूयाद् गुरुः साक्षात्तत्तत्कुर्य्यादसंशयो । इदं तु भाषणं युक्तं द्वितीयं परिकथ्यते ॥ व्यन्यर्थकं तु योज्यं स्याद्योजितं विजिगीषवः । कुर्व्वन्ति भाषणं विप्रा वादिनो वादतत्पराः ॥ न युभाभिर्मया योज्यं योजितं नापि भाष्यते । मया युक्तं भाषणं तु क्रियते सर्व्वदैव हि ॥ श्रोतव्यं चेत् पूट्णुध्वं भो नो चेद् गच्छत मा चिरं । इत्युक्ता मुनयः सर्व्वे ववन्दुः पादपङ्कजम् ॥ 10B, परानन्दमतप्राप्तिर्यावन्नैवोपजायते ।
तावासो यज्ञविधौ जंगमस्य च हिंसनं ॥ परानन्दमते प्राप्ते न [च] कुर्य्यात्त्वदं दयं ।
यन्तवर्त्तिनामेव धिकारी मते मम ॥
...
वानप्रस्थोपद्रवकर्त्तृन् वन्यान् हिंखान् जन्तून् व्याघ्रादीन् हन्यादेव राजा । तानेव हिंखान् काल्यग्रे वलिदानविधिना छित्त्वा वलिं समर्पयेत् काल्यै वा । ... इत्युक्तौ वसिष्ठसुदर्शनाभ्यां पूजितोन्तर्दधे शिव इति ।
...
...
...
परानन्दमतस्थस्तु यः पठेत् सुसमाहितः ।

Page #185

( 179 )
कृत्स्नं तु खमतं ज्ञात्वा खेष्टलोकं ब्रजेत्सुधौः ॥ अनेन प्रौयतां देवी महाकाली सुरार्चिता ।
There is no division into chapters in this MS.
5983.
3387. भूतशुद्धितन्त्रम् | Bhūtaśuddhitantram.
Substance, country-made paper. 191x4 inches. Folia, 19. Lines, Extent in slokas, 750. Character, modern Bengali. Appear
8 on a page. ance, fresh. Complete.
This and the following MS have 17 chapters each. VSP (p. 43) notices a MS of this work which has 13 chapters.
Beginning : :
End :―
श्रीदेव्युवाच ।
देवदेव महादेव साम्प्रतं कथय प्रभो । भूतशुद्धिं देहशुद्धिं प्राणायामं ततः परम् ॥ क्रमेण कथ्यतां देव शूलपाणे पिणाकष्टक् । मन्तं तन्त्रं महादेव येन शुध्यति भूतले ॥ ईश्वर उवाच ।
कथयामि वरारोहे खञ्जनाति शुचिस्मिते । तत्त्वत्रयं प्रवच्यामि गुह्याद गुह्यतमं महत् ॥
Colophon :
नमः कालिकायै ।
सर्व्वत्र विविधा मुक्तिः काश्यां निर्व्वाणमुत्तमम् । यदि भाग्यवशात्तत्र म्रियन्ते यैश्च जन्तुभिः । पाप-पुण्यं परित्यज्य शिवतां प्राप्यते क्षणात् ॥
——
इति श्रीभूतशुद्धि हरपार्व्वतौ सम्बादे सप्तदशः पटलः ।

Page #186

( 180 )
5984.
4611. Bhūtasuddhitantram. Substance, country-made paper. 19x4 inches. Folia, 1-28. Lines, 8 on a page. Extent in slokas, 700. Character, Bengali. Appearance, frosh. Incomplete.
The present MS runs up to the end of the 16th Patala, which is followed by the beginning of the 17th Patala devoted to the praise of the work.
5985.
3188. मायातन्त्रम् । Māyātantram.
Substance, country-made yellow paper. 14x61 inches. Folia, 12. nes, 12, 13 on a page. Extent in slokas, 432. Character, Bengali. Date, B.S. 1287. Appearance, fresh. Complete in 12 chapters.
The present MS contains chapters I-XII. The manuscript of the work described in L. I. 214 runs up to the 7th chapter. HPR..I. 285, which also bears the same name, appears to be a quite different work.
Beginning :-- श्रीश्वर उवाच ।
पूटण देवि प्रवक्ष्यामि तत्त्वमन्यद् यथा पुरा । तोये व्याप्ते तु सर्वत्र खर्गे मर्ये रसातले ॥ विश्वे चैकार्णवीभूते न सुरासुरमानवाः । नैव क्षितिर्न वा किञ्चित्तोयमात्रावशेषतः ॥ तदा विश्वम्भरादेवात् सिहक्षा मम जायते । ध्यात्वा वर्गादिसमये मायां सस्मार च प्रभुः ॥ तदा वटदलं भूत्वा तोयान्तं समवस्थितम् । ततो नारायणं देवं (स चे धरे) सा दधार खलीलया ॥

Page #187

( 181 )
विचार तदा तोये स्वेच्छाचारः खयम्प्रभुः । विचरन्तं वटदले तोयेषु परमेश्वरम् ॥ वटवृक्ष स्थितस्तत्र मार्कण्डेयो महामुनिः । ददर्श परमेशानं शिवमव्यक्तरूपिणम् ॥ तुष्टाव स तदा हृष्टो मुनिः परमकारणम् | नमस्ते सर्व्वदेवेश
040
...
इति स्तुत्वा मुनिस्तत्र विरराम सुसंयतः । कृताञ्जलिपुटो भूत्वा दण्डवत् प्रपपात च ॥ तत उत्थाय देवेशं नाभिपद्मसमुद्भवम् । चतुर्वर्णं चतुर्वक्त्रं ददर्श परमं शिशुम् ॥ सृष्टौ नियोजयामास तं ब्रह्माणं सुरेश्वरम् । ध्यात्वा ब्रह्मा तदा तत्र सप्तर्षीन् परमेश्वरि ॥ जनयामास मनसा मानसास्ते ततः प्रिये । विना शक्तिं न शक्तास्ते सृष्टिं कर्त्तुं महेश्वराः ॥ योनौ सृष्टिरतो ज्ञेया ततो योनिमकल्पयत् । ततः कश्यपनामानं मुनिं पुनरजीजनत् ॥ पुनः सृष्टौ च तं पुत्रं ब्रह्मा प्रोवाच यत्नतः । जनयामास ततः कन्यां रूपयौवनमन्वितां ॥ नियोज्य मुनये तां तु ब्रह्मा प्रोवाच सृष्टये । नानायोन्याकृतिस्तास्तु समस्ता जीवजातयः ॥ उत्पादयामास तदा प्रजापतिरखण्डितः । ततो नारायणो देवस्तुष्टो मायामुवाच सः ॥ वटपत्ररूपा त्वं यतो मां विष्टताम्भसि । यतो धर्म- खरूपासि जगत्यस्मिन् सनातनि ॥ arraforन्ति भुवि मनुजास्त्वां सनातनों । सर्व्वकामे वो लोके मायाधम्मैखरूपिणीम् ॥

Page #188

। 182 )
मन्त्रमाराधने चास्याः प्रवक्ष्यामि पूटण प्रिये । नादेन्दसंयुतं दान्तं धर्माय हृच्च तत्परम् ॥ षडक्षरो महामन्त्रो धर्मस्याराधने मतः । यं कामं समनूद्दिश्य यूजयिष्यन्ति मानवाः ॥
अचिरादेव लप्यन्ति सर्वकामं न संशयः । So it proceeds to give the different mantras and different modes of worship of Māyā on particular occasions.
8A, पृथ्वीम्रतुमतौं वौच्य सहसं यदि नित्यशः ।
जपेदेकाग्रमनसा कुलपूजारतः सुधौः ॥ आषोडशदिनं यावत् वाक्पतिर्भवति ध्रुवम् । मधुपानरतो रात्रौ चन्द्रविम्ब प्रचुम्ब्य च ॥ पुनः पुनः साधकाग्रो भवेत् कविवरः क्षणात् । मर्दयन् गिरियुगं देवि तत आलिङ्ग्य यत्नतः ॥ एवमटोत्तरशतं कृत्वा धनपतिर्भवेत् । कुण्डगोलोद्भवं पुष्पं समादाय प्रयत्नतः ॥ निवेदयेन्महादेव्यै प्रसादं तिलकं चरेत् ।
शताभिमन्त्रितं कृत्वा मोहयेदखिलं जगत् ॥ Curiously enough, it gives mantras to be used by Yavanas as well.
8A, कलिकाले तु देवेशि यवना बलवत्तराः ।
मत्यमांसरताः सर्वे सर्वदा मद्यसेविनः ॥ अनाचाररतास्तेन सिध्यन्ति यवनाः कलौ । यवनानां महेशानि व्यक्षरौं ब्रह्मरूपिणौँ ॥ निगदामि वरारोहे सावधानावधारय । कलावतौं समुद्धृत्य रङ्गिणों तदनन्तरम् ॥ रतिबौजन्ततो देवि ततस्तु रुद्रयोगिनीम् । एषा तु यक्षरी विद्या यवनेषु प्रतिष्ठिता ॥

Page #189

End :--
( 183 )
संयुक्तैषा यदा विद्या तदैवैकाक्षरौ भवेत् । साचारा ब्राह्मणाद्यास्तु सिध्यन्ति बज्डकालतः ॥ व्यनाचाराः प्रणश्यन्ति सत्यमेतन्न संशयः । उपायाः ब्राह्मणादीनां तेनोक्ताः शतशो मया ॥ सिध्यन्ति तैर्यथोक्तेन नियमैश्च यथाविधि ।
12A, इदानौं पूटणु देवेशि पूजाधारं विशेषतः ।
जले यन्त्रे शिलायान्तु वि[व] (ल) मूले घटोपरि || लिने योनौ महापौठे शून्यागारे चतुष्पथे । कुट्टनीग्टहमध्ये च कदलीमण्डपे तथा ॥ पुष्पयुक्ते भगे देवि गणिकागे मध्यतः । महारण्ये प्रान्तरे च शवे च शक्तिसङ्गमे ॥
पञ्चानन्दपरो भूत्वा साधयेत् सकलेशितान् । यं यं कामयते कामं तं तं प्राप्नोति निश्चितम् ॥ नूनं तद्गृहमागत्य कुवेरो दीयते वसु । वातस्तम्भं जलस्तम्भं गतिस्तम्भं विवखतः ॥ वहेः सत्यं करोत्येवं महामाया प्रसादतः । नासाध्यं विद्यते तस्य त्रैलोक्येपि च सुन्दरि ॥ योनिकुण्डे कृते होमे साक्षाद्गङ्गाधरो भवेत् । पूजास्थाने कामबीजं लिखित्वा शिवयोजनात् । कवचं प्रपठेद्यस्तु शतावृत्तं सुरेश्वरि ॥ वाग्मी भवति मासेन सत्यं सत्यं न संशयः । व्यचिराल्लभते देवि कवितां सुखशालिनीं ॥ मोदते सर्व्वलोकेषु शिववत् परमेश्वरि । इति ते कथितं देवि सर्व्वतन्त्रेषु गोपितम् ॥
The Last Colophon:
:―
इति मायातन्त्रे हरपार्व्वतीसंवादे द्वादशः पटलः ।

Page #190

Post Colophon :
-
page. Complete.
181.
Substance, foolscap paper. Extent in slokas, 200.
( 184 )
इति सन १२८७ तां कार्त्तिक माह संक्रान्तिदिवसे ग्रन्थः
समाप्तः ।
5986.
Māyātantram.
15 x 4 inches. Folia, 10. Lines, 7, 9 on a Character, Bengali. Appearance, fresh.
The present MS contains chapters I-VII.
5987.
193. उत्तरतन्त्रे पुरश्चरणविवेकः । Puraścaranaviveka
from the Uttaratantram.
Substance, country-made yellow paper. Folia, 3. Lines, 6-8 on a page. Extent in slokas, 63. Character, Bengali. Appearance, old. Complete. According to the colophon this MS contains the first chapter of the Uttaratantra. The present MS is described in L. I, 460.
5988.
139. ब्रह्मज्ञानमहातन्त्रराजः । Brahmajñāna
mahātantrarāja.
Substance, yellow country-made paper. Folia, 17. Lines, 11 on a page. Extent in slokas, 340. Character, Bengali. Complete. Appearance, old. Complete in six chapters.
This MS has been noticed in L. I, 408. The work is also noticed in L. II, 642 and in VSP (p. 40). It speaks of the knowledge of Brahman in the manner of a Tantra, e.g., in the form of an interlocution between Śiva and Parvati.

Page #191

( 185
)
5989. 4628. Brahmajñānamahātantrarāja. Substance, country-made paper. 131x5 inches. Folia, 10. Lines, 8 on a page. Extent in slokas, 200. Character, Bengali. Appearance, fresh. Complete in five chapters.
Same as above.
5990.
5973B. ब्रह्मसन्धानम् । Brahmasandhānam. Substance, country-made paper. 11 x 54 inches. Fol. 17B-104. Lines, 11 on a page. Character, Nāgara. Extent in blokas, 1,400. Appearance, old. Complete.
This is a yogic text. Beginning : 17B, अथ ब्रह्मसन्धानं लिख्यते ।
ॐ नमः कमलदलविपुलनयनाभिरामाय श्रीरामचन्द्राय नमः । नमः सूर्याय परमहंसाय लेखकस्य नेत्ररोगनाशकायेति शुभम् ॥ ॐ नमो भगवते वासुदेवायेति । ॐ यया लिङ्गितदेहस्य त्रैलोक्याक्षाण्यसम्पदः ।
टणवत् प्रतिभासन्ते ब्रह्मलक्ष्मी नमाम्यहम् ॥ स्कन्द उवाच ।
वेदवेदान्तसांख्यं वै स्मृतिसिद्धान्तमेव च ।
सब मे विदितं चैव ब्रह्मसन्धानवर्जितम् ॥ ईश्वर उवाच ।
शरीरं प्रथमं ज्ञात्वा धातुसाम्यं समं शुभम् । पश्चाद्युञ्जौत योगीन्द्रो योगोपकरणानि च ॥ पूर]कं कुम्भकं चैव रेचकश्च तथैव च । एते शरीरसाम्येन सम्भवन्ति हि योगिनाम् ॥

Page #192

( 186 )
नाsयः पवनाग्रन्थिर्धारा कारणमेव च । धातुसाम्ये स्थिते वत्स भवन्त्येतानि सङ्गताः ॥
Colophons of the different chapters:
०
19B, इति ब्रह्मसन्धान उत्कान्तिनिर्णयो नामः प्रथमः पटलः; 21A, • त्रिस्थानावस्थितब्रह्मनिर्णयो नाम द्वितीयः पटलः ; 22A, • प्राणनिर्णयो नाम तृतीयः पटलः; 22B, ० व्ायनदयनिर्णयो नाम चतुर्थः पटलः ; 23A, • सूर्य्यविचारो नाम षष्ठः पटलः; 23B, ग्रहणनिर्णयो नाम सप्तमः पटलः ; 24A, ०द्वादशान्तविचारो नामाष्टमः पटलः ; • स्थूलसूक्ष्मनिर्णयो नाम नवमः पटलः ; 24B, ०निष्प्रपञ्चसमरसो नाम दशमः पटल; 25B, • भूतोत्पत्तिविचारनिर्णयो नाम एकादशपटलः ; 26A, ० भूतप्रलयो नाम दादशपटलः ; 28A, • प्राणोत्पत्तिविचारनिर्णयो नाम त्रयोदशपटलः ; 28B, ० स्त्रीपुरुषोत्पत्तिवो[य]विचारनिर्णयो नाम चतुईशपटलः ; 29A, ० बीजोत्पत्तिविचारनिर्णयो नाम पञ्चदशपटलः; 31A, ० निजोत्पत्तिविचार निर्णयो नाम षोडशः पटलः ; 31B, • धातूत्पत्तिविचारनिर्णयो नाम सप्तदशः पटल:; 32B, • शरीरावयवसंख्यानिर्णयो नाम काष्टादशपटलः ; 33A, • ब्रह्मवेश्मविचार निर्णयो नाम एकोनविंशः पटलः; 34A, ॰परब्रह्मनादोत्पत्तिविचारनिर्णयो नाम विंशतितमः घटलः; 35A, • कालविचार निर्णयो नाम एकविंशतितमः पटलः; 36B, ० शक्त्युदयविचारनिर्णयो नाम द्वाविंशः पटलः; 37A, ० इष्टोपदेशविचार निर्णयो नाम त्रयोविंशतितमः पटलः; 38A, • शिवतीर्थविचारनिर्णयो नाम चतुर्विंशतितमः पटलः; 38B, ० ध्याननिर्णयो नाम पञ्चविंशः पटलः ; 40B, मानसपूजाविचारो नाम षड्विंशतितमः पटलः ; 41A, ० जयविधाननिर्णयो नाम सप्तविंशतितमः पटलः ; 42A, • अमिपूजाविचारनिर्णयो नामाष्टाविंशः पटलः ; इति महाज्ञान -परमय- चतुर्द्दशविधभूतसर्गे लयोत्पत्तिविचार सिद्धान्तकुल ज्ञान-ब्रह्मसंधानं समाप्तम् ।
०
०
०
०
०
०
रहस्य- *
--
Titles appearing on the upper ends of the margin of every folium (Brahmasandhana on the left and Kumārīkalpa on the left) of the subsequent portion of the MS (Fol. 42B-104) would seem to represent it as a part of the

Page #193

( 187
)
Brahmasandhāna or Kumārīkalpa. The contents, however, show that we have here extracts from six Tāntrika works as will appear from the descriptions given below :
I. Kumaripuja (Fol. 42-48) which quotes from Sankarşaņayāmala, Viśvabhairava, Pātālapingala, etc.
48B, इति कुमारीपूजाविधिसंग्रहः समाप्तः ।
II. Uddhārakośa (Fol. 49-72) by the sage Dakșiņāmūrti which quotes from works like Tripurātilaka, Agamālankāra, Chinnasiromani, etc. .
Colophons of the different chapters :
52A, दक्षिणामूर्तिविरचिते उद्धारकोश-सर्वागमार्णवे दशविद्या-मन्लोद्धारकोशगुणाख्यानं नाम प्रथमः पटलः ; 55B, इति श्रीदक्षिणामूर्त्तिविरचिते उद्धारकोशे सर्वागमसारे घदेवीमन्त्रोद्धारकोशसूचको नाम द्वितीयः कल्पः ; 60B, सप्तविद्या-सप्तकुमारकोशाख्यानं नाम टतीयः कल्पः ; 62B, नवग्रहमन्त्रोद्धारकोशाख्यानं नाम चतुर्थः कल्पः; 66A, •सवर्णकोशाख्यानं नाम पञ्चमकल्पः; 72B, सर्वागममन्त्रसागरे सप्तमः कल्यः; समाप्तोऽयं उद्धारकोशः ।
III. Durgārahasya (Fol. 72–84). Colophons of the different chapters :
74B, इति श्रीदुर्गारहस्ये मन्त्रविद्याप्रकाशो नाम प्रथमः पटलः ; 75A, द्वितीयः पटलः; '75B, •टतीयः पटलः ; 77A, • चतुर्थः पटलः ; 78B, • पुरश्चाविधिर्नाम पञ्चमः पटलः ; 79B, मन्त्रविद्याप्रकाशो नाम षष्ठः पटलः ; 81A, •सप्तमः पटलः ; 82A, चक्रपूजाविधिर्नाम अटमः पटलः ; 83A,
नवमः पटलः ; 84B, इति श्रीरुद्रयामले तन्वे दुर्गारहस्ये मन्त्रप्रकाशो नाम दशमः पटलः । सम्पूर्णोऽयं दुर्गारहस्याख्यस्तन्वराजश्चेति । शिवम् ।
IV. Matsyodara Tantra (Fol. 85–96) which deals with yoga.

Page #194

( 188
)
Beginning :-- 85A, ॐ श्रीदेव्युवाच ।
श्रुतं देव मया सवं यामलं ब्रह्मयामलम् । कौदृशन्तु भवेज्ज्ञानं सकलं निष्फलं तथा ॥ कोदृशन्तु भवेत्तीर्थ शरीरस्थन्तु भैरव ।
एतत्पच्छाम्यहं देव सारं विज्ञानमुत्तमम् ॥ Colophon :
96A, इति श्रीपरमरहस्यं सागमोडतसारात्मारतरं मत्योदरतन्त्र नाम योगशास्त्रं समाप्तम् ।
V. प्राणाग्रिहोत्रतन्त्र which is also a work on yoga (Fol. 96-102).
Beginning :श्रीकार्तिकेय उवाच ।
अल्पवित्ता नरा ये च अमिहोत्रं न कुर्वते । तेषां प्राणाग्निहोत्रन्तु प्रसादं कुरु शूलभ्मत् ॥
शरीरेऽस्मिन् कृत्वाग्रय(?) को यजमानः का पत्नौ, क ऋत्विक ... ... ... ईश्वर उवाच ... ... ...
अस्मिन् शरीरे सप्तामयो भवन्ति । मुखे चाहवनीयोनिर्दक्षिणमिर्मनःस्थितः ।
हृदये गार्हपत्योऽग्नि नाभ्यामौपसदः स्मृतः ॥ Colophon :102A, इति शिवभट्टारकेण कुमारस्य कथितं प्राणाग्रिहोत्रं तन्त्र समाप्तम् ।
VI. Rudrākṣa Kalpa which speaks of the origin of Rudrākṣa and the religious merit resulting from wearing rosaries made of it (Fol. 102-104).

Page #195

Beginning :
--
ॐ देव्युवाच ।
Colophon :
मम विस्मयमुत्पन्नं रुद्राक्षस्य तु सम्भवम् । दर्शनात् स्पर्शनाद्दापि किं पुण्यं धारणादपि ॥
----
( 189 )
इति रुद्राक्षकल्पः तन्त्रोक्तः समाप्तः ।
शुभमस्तु लेखकपाठकयोः । गुरवे श्रेयोऽस्तु ॥
Last Colophon :
5991.
4649. पिच्छिलातन्त्रम् | Picchilātantram.
Substance, country-made paper. 19 x 4 inches. Folia, 7. Lines, 7 on a Extent in slokas, 190. Character, modern Bengali. Appearance, discoloured. Incomplete.
page.
:
This MS runs up to the end of the 12th chapter. The colophons represent this to be the first part (Pūrvakhanda) of the work. According to the post-colophon statement the 13th chapter was deliberately not copied as it dealt with what is called bhutasuddhi. The work is described in L. I, 295 and L. VI, 2188 which contain 21 and 14 chapters respectively. It deals principally with the worship of Kāli and incidentally gives incantations for various magic rites.
इति पिच्छिलातन्त्रे पूर्व्वखण्डे दादशः पटलः ।
Post Colophon Statement :---
त्रयोदशपटलोऽत्र न लिखितः भूतशुद्धिप्रसङ्गात् । नमो
दुर्गायै । ॐ विश्वेश्वराय नमः ।

Page #196

( 190 )
5992.
3153. fqTHETATA I Nibandhamahātantram.
Substance, country-made yellow paper. 16 X 6 inches. Folia, 314. Lines, 8 on a page. Extent in blokas, 7,838. Character, Bengali. Appearance, fresh. Complete.
The present MS has been described in L. X. 4265. The work consists of two parts. The first part in 87 chapters is divided into two kalpas-Sārasvatakalpa (chapters 1–82) and Syāmākalpa (chapters 83–87). The second part in 33 chapters is divided into five kalpasMāheśao (chapters 1-9), Gāņeśao (chapters 10–18), Vaişņavao (chapters 19-25), Saurao (chapter 26) and Sāktao (chapters 27-33).
5993.
3456. TETTETTATGE I Ācārasāratantram. Substance, country-made paper. 15 x 34 inches. Folia, 9. Lines, 8 on a page. Extent in slokas, 278. Character, Bengali. Appearance, fresh. Complete in 5 chapters.
The work is called by different names in different places. In the beginning of the present MS it is called Mahacinatantrakrama (अथ महाचौनतन्त्रक्रमो लिख्यते)। The last colophon (
T AT HEITERT statiunea TRHelah 49: UCRT) calls it Cīnācāra and states that it forms part of the Acārasāra. The present MS runs up to the end of the fifth chapter of the work. IO. IV. 2563 contains 7 chapters. The work has been printed in the Vividhatantrasamgraha in five Patalas under the title Mahācīnācāratantra. Several verses given in Chatterji's edition of the work after the end of the fifth chapter are not found in any of the MSS of the work described here.

Page #197

( 191 )
5994.
1640. Ācārasāratantram. Substance, country-made paper. 91x3 inches. Folia, 28. Lines. 8 on a page. Extent in slokas, 350. Character, Nāgara. Date, Samvat 1856. Appearance, old and worm-eaten. Complete in 7 chapters.
The first seven verses as found in the MS described above as well as in the India Office MS are not found here. The concluding verses of this MS agree with those of the India Office MS. The concluding verses of the three MSS described inlow, not found here or in the India Office copy, refer to the greatness of the Kaulas. Post Colophon :
अनिवेद्य यदा शक्तौ कुलद्रव्यं निवेशयेत् । देवताशापं व्याप्नोति तर्पणं निष्फलं भवेत् ॥ खशक्ति परशक्तिं वा दीक्षितां गुरुमग्रतः । पाययित्वा पिबेत् व्यमिति तन्त्रविदो विदुः । सवोतं चापि चोन्मत्तं यत्किञ्चित् वौरसाधनम् । कुलाचारं विना वत्स नैव सिद्धिप्रवर्तकम् ॥
__ समाप्तश्चायं ग्रन्थः । श्रीगुरुः पातु मे नित्यं पातु मे शङ्करः खयम् । श्रीदुर्गा पातु हृदयं हृदयानन्दरूपिणी ॥
संवत् १८५६ ।
5995.
2893.
Acārasāratantram.
Substance, country-made paper. 171 x 44 inches. Folia, 18. Lines, 5 on a page. Extent in slokas, 324. Character, modern Bengali. Appearance, frosh. Complete in 7 chapters.
The present MS contains Patalas I-VII.

Page #198

on a page. Incomplete.
5996.
132. Acārasāratantram.
Substance, country-made paper. 18 x 3 inches. Extent in slokas, 95. Character, Bengali.
( 192 )
This MS has been described in L. I. 470. It begins in the middle of the fourth Patala and runs up to the end of the seventh. The colophons of Patalas IV (fol. 1B) and V (fol. 3B) give the name of the work as Acāratantra.
5997.
नन्दवटुक उवाच ।
Substance, country-made paper. leaf is a restoration. Lines, 9 on a page. Bengali. Date, Saka 1695 and B.S. 1180. Complete in 10 Pațalas.
4189. मत्स्यनक्तम्। Matsyasūktam.
Folia, 5. Lines, 6 Appearance, old.
19 x 4 inches. Folia, 10. The first Extent in slokas, 650. Character, Appearance old and discoloured.
L. II. 608 refers to a work of this name as a compilation and describes a MS which contains chapters 35-60. The old collection of MSS of the Society has a MS (No. I. G. 7) which generally agrees with the MS described in L and contains chapters 35-64 of the Uparibhāga section of the work dealing with Asauca, Prayaścitta and Vratas taken from various Purāņas. The last colophon in the latter MS attributes the work to Halayudha.
---
Beginnings and colophons of the different Patalas :Patala I :---
नमः कृष्णाय ॥
विरूपाक्ष महायोगिन् सर्व्वतत्त्वहिते रत | तारायाः परमं कल्पं रहस्यं कथयख मे ॥

Page #199

( 193 )
किं धृत्वा तु चतुर्व्वक्त्रं दृष्ट्वा दत्तं महानिशि । तत्वेन कथय त्वं मे त्वत्प्रसादात् पूटगोम्यहम् ॥
पराशर उवाच ।
कुल्ल का नाम सा देवी सुप्रभा बहुरूपिणी । शवासना कर्तहस्ता चतुर्बाङसमन्विता ॥ नौलोदारवपुः श्यामा सर्व्वालङ्कारभूषिता ।
लिखेच्च यक्षरं मन्तं हरिद्राचन्दनेन वा ॥ 2A, बलिं दत्त्वा तु सकलं रम्भापुष्यं तप्ततम् ।
शालमत्स्यश्च पाठीनं गोधामांसमनुत्तमम् ॥ अन्नञ्च मधुना युक्तं बलिं दद्यात्तु मन्त्रवित् । न्यासं कृत्वा तथा ध्यानं यन्त्रमुद्धृत्य यत्नतः ॥ विना यन्त्रश्च मन्त्रच्च कवचं मन्त्रशून्यतः ।
मन्त्रकाले च सततं भायां यत्नेन वर्जयेत् । वर्जयित्वा विष्णुकल्प वर्जयेत्तुलसौदलम् ॥ वजयेन्मालतीपुष्यं वर्जयेद्दिष्यासन्निधिम् । पूजाकाले तु संप्राप्ते वासुदेवं स्मरेत्त यः ॥
पूजाफलं न चाप्नोति नरकं प्रतिपद्यते । 2B, इति मत्स्यसूक्ते सिद्धसम्बादे महोग्रताराकल्ये परमाद्यः पटलः । Patala II :पराशर उवाच ।
सामान्यकल्यं विधिवत् कथ्यमानमिदं परम् ।
पूजाकल्पं महोग्राया दुर्लभं भुवनत्रये ॥ 3B, इति मत्स्यसूक्ते ताराकल्पे द्वितीयः पटलः । 13

Page #200

Patala III :
पराशर उवाच ।
जन्मसंस्कारजं नाम पुत्रे जाते प्रशस्यते । मन्त्राक्षरं पूजयित्वा कुल्लुकादितराशि ॥
4A, इति मत्स्यक्ते तृतीयः पटलः ।
Patala IV :
पराशर उवाच ।
गोरक्ष उवाच ।
( 194 )
यत्र यत्र व्हि...
प्रदक्षिण- नमस्कारं शरणं तव दौयते ॥
पुरा यदुक्तं विप्रर्षे सर्व्वव्या[धि] विनाशनम् । निश्चितं कथितं सर्व्वं विरूपाक्षेण ब्राह्मण ॥ यः पूटणोति यथातथ्यं पूटणु त्वञ्च सुभक्तितः । स्पष्टं निदर्शयेद्देव सर्व्वलोकहिते रत ॥
5A, इति मत्स्यक्ते ताराकल्पे चतुर्थः पटलः ।
Patala V :
Patala VI :
विरूपाक्ष उवाच ।
विरूपाक्ष उवाच ।
अथातः संप्रवक्ष्यामि पूजाविधिमनुत्तमम् | 7B, इति मत्यसूक्ते ताराकल्पे पञ्चमः पटलः ।
... I
8A, इति मत्स्यक्ते षष्ठः पटलः ।
एवं पूजां यथाशक्त्या कृत्वा वै साधकोत्तमः । वक्ष्येऽथ मन्त्रं विधिवत् परितोष्य यथा गुरुम् ॥

Page #201

( 195 )
Patala V II :पराशर उवाच ।
विरूपाक्ष महायोगिन् सर्वसत्त्वहिते रत । सन्देहं मम तं विन्धि कृपया कृपणप्रिय ॥ एषा विद्या महाविद्या भुक्तिमुक्तिफलप्रदा । हठात् सिद्धिं न सिध्यन्ति साधकाच कथं मुने ॥
विरूपाक्ष उवाच ।
महाचौनक्रमावाप्ता तारिणौ शौघसिद्धिदा ।
न चेत् सिद्धिं न विन्दन्ति जनाः कल्पशतैरपि ॥ 9A, इति मत्यसूक्ते सप्तमः पटलः । Patala VIII :
अथान्यत् संप्रवक्ष्यामि ताराया वीरसाधनम् । प्रातः शुचिरथाचान्तः सुखासीनो गुरुं स्मरेत् ॥
ततः सायं प्रमशानस्य म्तमानीय साधकः ।
प्रथमेन च बौजेन साङ्गं लेपयेत्ततः ॥ 9B, इति मत्स्यसूक्ते अष्टमः पटलः । Patala IX :विरूपाक्ष उवाच ।
अथ भेदान् प्रवक्ष्यामि तारिण्याः सर्वसिद्धिदान् ।
येषां विज्ञानमात्रेण जीवन्मुक्तश्च साधकः ॥ 10A, इति मत्स्यसूक्ते नवमः पटलः । Patala x :
नन्दवटुकपराशरावूचतुः॥ विरूपाक्ष महायोगिन् सम्यग् योगो धृतस्त्वया । सम्यक् च कथितो योगो न ताराक्रम उत्तमः ॥ किमुच्यते महाबाहो एकलिङ्गं चतुष्पथः ॥

Page #202

( 196 )
विरूपाक्ष उवाच ।
चतुष्कोशान्तरे यत्र सल्लिङ्गं दृश्यते परम् । एकलिङ्ग विजानीयात् तत्र सिद्धिरनुत्तमा ॥ चतुष्पथं विजानीयात् मुद्रास्ते तारिणौशिला (?)। तत्र यत्नेन गन्तव्यं जप्तव्यं सिद्धिकाङ्गिभिः ॥ इति विरूपाक्षविरचिते मत्स्यसूक्ते सिद्धसंवादे महोग्रताराकल्पे
दशमः पटलः । Post Colophon :
श्रीगुरवे नमः। लिखितं श्रीसदाशिव देवशम्मणः खाक्षरमिदं सन १९८० साल शकाब्दाः १६६५ ।
5998.
3190. परमानन्दतन्त्रम् । Paramānandatantram.
Substance, European foolscap paper. 13x3 inches. Folia, 156. Lines, 5, 6 on a page. Extent in ślokas, 3,600. Character, Bengali. Appearance, fresh. Complete in 25 ullāsas.
It belongs to the school of Srividyā. The Tantra speaks of itself as deceptive in object. Bhairava is ordered by Sankara to write Tantras with a view to delude the people of the iron age who are given to sensuousness and debauchery, so that they may, through their vicious propensities, be eager to accept the Tantra for their religion and be hurried down into degeneration. The present work does not agree with the mantrakhanda section of the work of the same name described in Mad., XII, 5657, 5670–2. Beginning:
अनाद्यनन्तमानन्दमप्रति; परं शिवम् । यदन्तर्भाति तत्त्वानां चक्रं तं प्रणमाम्यहम् ॥

Page #203

( 197 )
श्रीदेव्युवाच ।
महेश देव देवेश विश्वकारण वल्लभ । त्वन्मखात्त मया देव तन्त्राणि बहुशः पुरा ॥ वैषावानि च शैवानि सौरगाणपतानि च । शाक्तान्यनेकरूपाणि विविधाचारकान्यपि ॥ संश्रतानि तथाप्यद्य परमानन्दसंप्लवः । नैव जातोऽतिगहनभावात्संमिश्रणादपि ॥ तस्मादद्य महादेव सुन्दास्तन्त्रमुत्तमम् । सुष्यर्थ सुव्यवस्थञ्च परमानन्ददायकम् ॥
कृपया वद मे देव यद्यहं तव वल्लभा । श्रीभैरव उवाच ।
पूटणु देवि प्रवक्ष्यामि सुन्दरौतन्त्रमुत्तमम् ॥ एतत्तन्वपराणाञ्च तव चापि महेश्वरि । यस्माच्च जायते देवि परमानन्दसंझवः ॥ तस्मात्तन्त्रमिदं प्रोक्तं परमानन्दसंज्ञितम् । पुरा कैलासशिखरे प्रोक्तवान् शङ्करः खयम् ॥ कदाचिद्देव्यहं तत्र स्थितस्तत्सेवनोद्यतः । पराशक्तिसहायस्य चन्द्रचूडस्य पार्श्वतः ॥ तदा विरिञ्चिविष्ण्वौशसेवितः परमेश्वरः । ब्रह्मादीनुक्तवान् देव भवन्तः सर्व्व एव हि ॥ नानाविधानि तन्त्राणि नानाकामप्रदानि च । कलौ सर्वमनुष्याणां कामोपहतचेतसाम् ॥ मोहकानि विचित्राणि कुर्वन्तु द्रुतमेव हि । एवं महेशेनाज्ञप्ताः खयम्बाद्याः प्रणम्य तम् ॥ गतास्ततोहमाज्ञप्तस्तेन देवेन शम्भना । त्वं भैरवगणैर्युक्तः कुरु तन्लाण्यनेकशः ॥ पृथग् नानाविधानौति ततोहं प्रणिपत्य तु । बद्धाञ्जलिः प्रोक्तवान् तं देवदेवं जगत्पतिम् ॥

Page #204

( 198 )
भगवन् देव चित्तं मे जातशङ्काकलसितम् । तदाज्ञां देहि किञ्चित्त्वां पृच्छामि परमेश्वरम् ॥ ततः परशिवेनाहमाज्ञप्तो वद वत्मक । इत्यथाहमुवाचेशं यत्तच्छृणु महेश्वरि ॥ भगवन् करुणासिन्धस्त्वं लोकस्य हिते रतः । किमर्थं लोकमोहाय आज्ञापयसि शङ्कर ॥ अथ देव उवाचेदं पूटण भैरव तत्त्वतः । न मे देष्योऽस्ति न परः प्रियोऽस्ति जगतीतले ॥ उदासीनो ह्यसङ्गोहं शान्तमूर्त्तिरनुत्तरः । मामजानन्त एते वै लोकाः संचितकर्मणाम् ॥ नानाविधानां पाकेन भोगेषु नियतं रताः । तान् मोहयितुमेवैषा मम वामाङ्गसंगता ॥ खातन्त्राशक्तिर्मायाख्या महादुर्घटकारिणी । ममाज्ञारूपमापन्ना ब्रह्मादिषु निविश्य सा ॥ उद्भावयति तन्त्राणि नानाफलयुतानि वै । तेषां कर्मोपभोगाय पुनः पुनरनेकधा ॥ कलिधर्मप्रवृद्ध्यर्थं लोकाः कामपरायणाः । दुष्यूरकामलोभेन हतचित्ता दुराशयाः ॥ विघयाभिमुखास्तब्धाः स्त्रीधनेहाः सदाऽशुभाः ।
आलोक्य तानि तन्त्राणि मोहात् पण्डितमानिनः ॥ मन्मायापहतज्ञाना गुरु हीना गुण्डुहः । तत्तत्तन्त्रसदंशेषु मोहेनान्धीकृता जडाः ॥ असदंशेष्वेव जनाः प्रसत्ताः कामनापराः । तदाशयमविज्ञाय मूढास्तत्कम्मसंरताः ॥ अन्ते तत्कम्मपाकेन विकृता बहुधा नराः । अन्धं तमो विशन्त्येते सर्व एवात्र मानवाः ॥

Page #205

( 199 )
End :
अद्वैतविद्यां श्रीविद्यां परमानन्दरूपिणीम् । विहाय पुरुषार्थे[न] म्टगटयणां पिबत्[य] सौ ॥ तस्मादेतत् प्रयत्नेन गोपनीयं महेश्वरि । यदिदं पशवे देवि निन्दकाय समर्पयेत् ॥ एतत्तन्वं पठन् देवि लिखंश्चापि प्रघूजयन् ।
देवताप्रीतिमाप्नोति पुरुषार्थान् समश्नुते ॥ Colophons of the different chapters :
2B, इति श्रीमत्परमानन्दतन्ले भैरवदेवीसंवादे तन्त्रावतारो नाम प्रथमोल्लासः; 4A, इति श्रीमत्परमानन्दतन्ले तन्त्रभेदनिर्णयो नाम द्वितीयोल्लासः ; 5B, श्रीविद्याखरूपकथनं नाम टतौयोल्लासः ; 8B, ०वालामन्त्रोद्धारादिकथनं नाम चतुर्थोल्लासः ; 10A, ० बालासन्ध्यान्तविधिकथनं नाम पञ्चमोल्लासः ; 14B,
हारपूजादिन्यासान्तकथनं नाम घठोल्लासः; 18B, सप्तमोल्लासः; 28A, • अमोल्लासः; 32B, नवमोल्लासः; 37A, दशमोल्लासः; 41A, • एकादशोल्लास; 51A, दादशोल्लासः; 61B, त्रयोदशोल्लासः; 76B, • चतुर्दशोल्लासः; 94B, ०पञ्चदशोल्लासः; 100B, घोडशोल्लासः; 107B, • सप्तदशोल्लासः ; 114A, अष्टादशोल्लासः; 118A, एकोनविंशतितमोल्लासः ; 122B, विंशतितमोल्लासः; 133A, एकविंशतितमोल्लासः; 135B, ० द्वाविंशोल्लासः; 145A, काम्यविधिस्त्रयोविंशतितमोल्लासः ; 155A, • चतुर्विंशोल्लासः ; 156A (the last colophon) इति श्रीपरमानन्दतन्ले भैरवदेवीसंवादे सर्चतन्तसारे पञ्चविंशोल्लासः समाप्तः ।
5999. 3601. सिद्धलहरीतन्त्रम् । Siddhalaharitantram.
Substance, country-made paper. 161x3, inches. Folia, marked 1 to 28 on the right hand side, and 190 to 217 on the left hand side. Lines, 5 on a page. Extent in Slokas, 560. Character, modern Bengali. Appear. ance, fresh. Complete in nine chapters.

Page #206

( 200 )
The work deals with the details of the worship of Kāli and the mystic significance of the fifty letters of the Sanskrit alphabet. It is generally in the form of an interlocution between Jātūkarna and Narada though interlocutions between Parvati and Siva as also between Subhaga and Narada are also occasionally met with. Gautami Tantra is referred to in fol. 11A ( यन्नोक्तं गौतमीतन्त्रे नान्यतन्त्रेषु तद्वद ).
Beginning, giving contents of the work :
जातूकर्ण उवाच ।
नारद उवाच ।
End:
विफलो बौजहीनश्च सन्दिग्धोऽस्तमितस्तथा । मनवस्ते न सिध्यन्ति स्याद्गुरुः शब्दघातकी ॥ ब्रह्मपुत्र महाभाग सदर्थं चास्य मे वद ।
प्रफुल्लकलिकाबीजं बीजदयमितीरितम् | रजः- सत्त्व- तमोपेतं चन्द्रविन्दुसमन्वितम् ॥ . प्रफुल्लं ब्राह्मणश्रेष्ठ कथितं भक्तितस्तव । कालिका केरलवर्णा टसिद्धिस्त्वयो गुणाः ॥ विशेषञ्चात्र वक्ष्यामि यच्छ्रुतं (?) शिववक्त्रतः । रामकृष्णस्तथा विष्णुः शिवो दुर्गा च कालिका || त्रिपुरा भैरवी लक्ष्मौ[स्] तारा च बगलामुखी । चतुर्थ्यन्तं नमोऽन्तेन मन्त्रविद्याः पृथक् पृथक् ॥ एतेषां मन्त्रविद्यानां व्याद्यन्ते मुनिनन्दन । प्रफुल्लं यदि नो विप्र तद्रूपं विफलं दिज ॥
नवलक्षमहाविद्याः कालिकायाः सुदुर्लभाः । सर्व्वासां चैव विद्यानां भाण्डारं द्वाविंशदक्षरौ ॥ कामराजात् समुद्भूता दाविंशत्यक्षरी परा । दाविंशत्यक्षरी चैव नवलक्षाद्विनिर्गता ॥

Page #207

( 201 )
द्वाविंशदुद्धृता विद्या कवचेषु निरूपिता । प्रधानां नवलक्षाणां दात्रिंशन्मुनिनन्दन ॥
किं बहुन्या महाभाग गच्छामि व्याससन्निधिम् । इत्युक्का प्रययौ शीघ्रं नारदो व्याससन्निधिम् ॥
After the ninth chapter there occurs an extract (Fol. 27B) in the form of an interlocution between Śiva and Parvati. It is not known if this is also a part of the present work.
This section begins as follows:--
देव्युवाच ।
देव देव महादेव सर्वागमविशारद । व्यधुना देवदेवेश पञ्चाशद्वर्णनिर्णयम् ॥ तत्त्वं रूपञ्च ध्यानञ्च कथयस्व दयानिधे ।
6000.
10608. नारसिंहकल्पम् । Nārasinhakalpam.
Substance, country-made paper. 10 x 41 inches.
Folia, 22. Lines, 9
on in page.
Extent in slokas, 594. Character, modern Nāgara. AppearCompleto in eight chapters.
anec, fresh.
It deals with the worship of Nrsimha, a form of Visnu.
Beginning :
विशुद्धविज्ञानघनस्वरूपं
विज्ञान विश्राणमदत्तदक्षम् |
दयानिधिं देहभ्टतां शरण्यं
देवं हयग्रीवमहं प्रपद्ये ॥ या वैष्णव सुखसदद्दयबोधरूपा
भूम्यादिपञ्चकतया बहुधा विभिन्ना । तां षोडश-द्वितयतत्त्वन्ट सिंहमूर्त्तिं
तां मूलशक्तिममलां प्रणतोरस्युदारां ॥

Page #208

( 202 ) योऽसौ नित्यविशुद्धनिर्गुण-सदानन्दादयज्ञानभूः
साक्षात्सत्त्वमयौमवाप स हरिः श्रीनारसिंहौं तनुम् । मूलाहतिखण्डिनौं कवलय[न्] संसारघोराब्धिज
क्षेडक्षालनशीतलाम्मतसरित्पूरं सुखायास्तु नः ॥ प्रणिपत्य जगन्नाथं चराचरगुरं हरिं । वक्ष्ये प्रयोग मन्त्रस्य नृसिंहानुशुभः शुभम् ॥
आत्मयोनिं पुरा देवं नारदः परमेछिनम् । पादौ प्रणम्य पप्रच्छ यथावत् परिचर्यया ॥
नारद उवाच ।
संसारसागरे घोरे विषयग्राहसङ्घले । जन्ममृत्युजराग्राह-दुःखशोकतरङ्गिाणि ॥
अस्मिन् भवार्णवे युष्मद्दयानावं दिशामल(?) । मनश्चक्र-महायन्ते भ्रमन्तं भयविह्वलम् ॥ अनाथमात्तं वित्रस्तं पाहि मां शरणागतम् । यथाहमस्मात् संसारादनादेरतिदुस्तरात् ॥ आत्मानमुद्धरिष्यामि तथा मे साधु चिन्त्यताम् । नो परोक्षं तवैवास्ति त्रिषु लोकेषु किञ्चन ॥
ब्रह्मोवाच ।
प्रटण वत्म महाभाग जन्तूनां दुःखकारणम् । समासेन प्रवक्ष्यामि रहस्यं ह्येतदुत्तमम् ॥ यैरनभ्यर्चितो विष्णुः सर्वभूतेश्वरेश्वरः । कर्मणा मनसा वाचा तैरेवं दुःखमाप्यते ॥

Page #209

( 203 )
Colophons of the different chapters :
3B, इति श्रीनारसिंहकल्ये वैरिच्चे प्रथमः पटलः; 6A, इति द्वितीयः पटलः ; 8A, इति टतीयः पटलः ; llB, इति चतुर्थः पटलः ; 13B, इति नारसिंहे वैरिञ्चे पञ्चमः पटलः; 16B, इति वैरिच्चे घष्ठः पटलः; 17B, सप्तमः पटलः ; 22A इति श्रीनारसिंहे वैरिञ्चे कल्येऽष्टमः पटलः । समाप्तश्चायं कल्पः ।
6001.
1903. देवौरहस्यतन्त्रम् । Devwrahasyatantram.
Substance, country-made paper. 10 X 4 inches. Folia, 25. Lines, 4 on a page. Extent in slokas, 621. Character, Nāgara. Appearance, old. Incomplete.
The present MS as also another one of the same work have been described respectively in L. X. 4160 and HPR. II. 251. In the latter the work is represented as a part of the Rudrayāmala. The work deals with the worship of the Sun-God. For a different work called Devīrahasya which is also stated to belong to the Rudrayāmala, cf. No. 5880 above.
The present MS contains five chapters (31st to 35th) of the Devīrahasyatantra.
Colophons of the different chapters :
5A, इति श्रीदेवीरहस्यतन्ते सूर्यपटलाख्यं नाम एकत्रिंशपटलः | 14A, •सूर्यपूजापद्धतिवर्णनं नाम द्वात्रिंशः पटलः । 16A, वञ्चपञ्जर कवचव्याख्या नाम त्रियःत्रिंशः पटलः । 23B, सूर्यनामसहसाख्यं नाम चतुस्त्रिंशः पटलः । 25A, परमार्थस्तोत्राख्यानं नाम पञ्चत्रिंशः पटलः ।

Page #210

( 204 )
6002.
2817. TETAPIHI Rādhātantram.
Substance, country-made paper. 184 x 3} inches. Folia, 39. Lines, 7 to 10 on a page. Extent in slokas, 1,500. Character, Bengali. Appearance, worm-eaten and discoloured. Complete in 35 chapters.
The T'antrasamgraha and Sulabhatantra prakāśa editions of this Tantra as also the edition of it as published by Kamakhya Nath Mukherji (Calcutta, 1283 B.S.) are complete in 32 Pațalas while the present MS as well as the following one are complete in 35 chapters each.
It relates to the Kaula cult as practised by Rādhā and Krşņa, the company of Rādhā—a Sakti, ensuring the success of Krsņa in his rites. Padmini, the Dūtī of Tripura-sundarī, is born by command of the goddess as the daughter of Vrşabhānu and Śrī Kļşņa accepts her as his Sakti.
6003.
3474. Rādhātantram. Substance, country-made paper. 113 x 4 inches, Folia, 88. Lines, 7 on a page. Extent in slokas, 1,500. Character, Bengali. Date, B.S. 1214. Appearanco, discoloured. Comploto in 35 Patalas. Post Colophon :
___ तत्र श्रीव्रजमोहन सेनस्य मोः पाँचपाड़ा। सन १२१४ साल ११६ कार्तिक ।
6004.
675.
TaatzATA I
Gautamīyatantram.
Substance, country-made paper. 13 x 5 inches. Folia, 108. Linos, 6, 8 on a page. Extent in slokas, 2,160. Character, Bengali. Appearance, tolerable. Complete in 31 chapters.

Page #211

( 205 )
This is a well-known Vaisnava Tantra which in 34 chapters has been published with a Bengali translation by the Basumati Press of Calcutta ( 1334 B.S.). The work in 32 chapters has been published in the Tantrasamgraha and Sulabhatantraprakāśa. The present MS contains chapters I - XXXI. The Vangiya Sahitya Parisat MS of the work contains chapters I-XXXII.
6005.
234. गुह्यातिगुह्यतन्त्रे विद्योत्पत्तिः । Vidyotpatti
from the Guhyātiguhyatantram.
Substance, country-made yellow paper. Folia, 6. Lines, 6 on a page. Extent in Ślokas, 138. Character, Bengali. Date, Saka 1729. Appearance, old. Complete.
Beginning :
The present MS has been described in L. I. 448. The work has also been described in L. I. 334. It deals with the importance and worship of the different forms of Sakti.
←
सत्ये काली च श्रीविद्या कमला भुवनेश्वरौ । सिद्धविद्या महेशानी त्रिशक्तिः कमला शिवे ॥ महाविद्या सत्ययुगे मातङ्गी भैरवी शिवे । धूमावती च विद्या स्यात्त्रेतायां पूटा पार्व्वति ॥ काली तारा सुन्दरी च सिद्धविद्या प्रकीर्त्तिता । मातङ्गी कमला लक्ष्मीर्महालक्ष्मीः प्रकीर्त्तिता ॥ धूमावती भैरवी च विद्यात्वेन महेश्वरि । द्वापरे कालिका तारा रोचनी भैरवी तथा ॥ सिद्धविद्या महेशानि सुन्दरी भैरवौ तथा । धूमावती महाविद्या मातङ्गी कमला तथा ॥

Page #212

( 206
)
विद्यात्वेन महेशानि कलौ कालौ तु केवला । काली तारा छिन्नमस्ता महाविद्या कलौ मता ॥ सुन्दरौ भैरवी लक्ष्मीर्मातङ्गौ भुवनेश्वरौ । महाविद्या महेशानि धूमा च वगला शिवे ॥ विद्यात्वेन महेशानि कलौ संपरिकीर्त्तिता । एवं प्रकृतिभेदेन भेदास्तु प्रकृतिर्दश ॥ प्रकृतिविषारूया स्यात् घुरूपश्च महेश्वरः | कृषामूर्तिः कालिका स्यात् राममूर्तिस्तु तारिणौ ॥ छिन्नमस्ता नृसिंहः स्यात् वामनो भुवनेश्वरी । जामदग्राः सुन्दरौ स्यात् मौनो धूमावती भवेत् ॥ बाला कूम्ममूर्तिः स्याटलभद्रश्च भैरवी । महालक्ष्मौर्भवेद्बुद्धो दुर्गा स्यात् कल्किरूपिणी ॥
खयं भगवती काली कृषास्तु भगवान् खयम् । Post-Colophon statement :
शकाब्दाः १७२६ । यहपक्षश्च सप्तके मासे राधे गोदिने । विद्योत्पत्तिः सम्पूर्ण शाके सिद्धिप्रदायिनी ॥
6006. 204. सरस्वतीतन्त्रम् । Sarasvatatantram. Substance, country-made yellow paper. Folia, 5. Lines, 7 on a page. Extent in ślokas, 153. Character, Bengali. Appearance, old. Complete in six chapters.
The work deals with the essential rites connected with japa, or the muttering of mantras. The present MS, containing chapters I-VI, has been described in L. I. 447. L. I, 261 describes another MS of the work. The

Page #213

(
207
)
work has been edited in six chapters by Girishchandra Vedāntatīrtha and Satischandra Siddhāntabhūşaņa (Rajshahi, 1323 B.S.). It refers (Fol. 2A) to Gangāgama and Rudrayāmala.
8007.
10221. Sarasvatitantram. Substance, country-made yellow paper. 13 x 54 inches. Folia, 5. Lines, 14 on a page. Extent in slokas, 140. Character, modern Nagara. Appearance, fresh. Complete.
The present MS contains chapters I-VII inclusive. After the seventh Patala there are two ślokas regarding Kullukā mantra. The seventh Patala deals with Yonimudrā; the beginning and end of it run as follows :
Beginning :ईश्वर उवाच ।
योनिमुद्राविधानं हि वक्ष्ये तन्त्रानुसारतः ।
कृतेन दिनैकेन सर्वपापप्रणाशनम् ॥ End :
सेयं मयोक्ता खलु योनिमुद्रा बन्धस्तु देवैरपि दुर्लभोस्याः ।
अनेन बन्धेन न साध्यते यत् नास्लेव तत् साधका दूरत वस्य ॥ इति योनिमुद्रा।
6008.
5035.
Sarasvatītantram.
Substance, country-made yellow paper. 16x3} inches. Folia, 6. Lines, 6 on a page. Extent in slokas, 140. Character, Bengali. Appearance, fresh. Complete in six Patalas,

Page #214

(
208 )
The work is called Sarasvatatantra in the colophons of this MS.
6009.
4618 | Kaivalyatantram.
Substance, country-made yellow paper. 19 x 43 inches. Folia, 7. Lines, 8 on a page. Extent in slokas, 168. Character, Bengali. Appearance, fresh. Complete in five Patalas.
The work has been described in L. I. 265. It deals with the use of the pañcatattvas, e.g., fish, meat, wine, etc. in the Tantras.
6010.
174. Kaivalyatantram.
Substance, country-made paper. on a page. Extent in slokas, 162. Complete in five Patalas.
Same as above.
14 x 3 inches. Folia, 9. Lines, 6, 7 Character, Bengali. Appearance, old.
6011.
4188. कुमारीतन्त्रम् | Kumārītantram.
Substance, country-made paper. 18×4 inches. Folia, 6. Lines, 8 on a page. Extent in slokas, 300. Character, Bengali. Appearance, old. Complete in nine chapters.
The present MS has been described in HPR. III. 66. According to the last colophon of the present MS it comprises the first part (Pūrvabhāga) of the work and deals with the worship of Kali (Kālīkalpa).

Page #215

( 209 )
6012.
5621C. Kumārītantram.
Substance, palm leaf. 14x13 inches. Folia, 55 to 68. Lines, 4 on a page. Extent in slokas, 225. Character, Udiyā. Appearance, good. Complete in nine chapters.
Same as above.
6013.
4670. Kumārītantram. Substance, country-made paper. 16 X 6 inches. Folia, 7. Lines, 10 on a page. Extent in slokas, 300. Character, Bengali. Appearance, discoloured. Complete in nine chapters.
Same as above.
6014.
3453. Kumārītantram. Substance, country-made paper. 141 x 34 inches. Folia, 12. Lines, 6 on a page. Extent in slokas, 225. Character, Bengali. Appearance, discoloured. Complete in nine chapters.
Same as above..
6015.
5882B.
491AEEI Kulaprakāśatantram.
Substance, country-made paper. 88 x 6 inches. Folia, 3. Lines, 9 on a page. Extent in slokas, 36. Character, modern Nāgara. Appearance, fresh. Incomplete.
The MS contains only an extract from the Kulaprakāśa Tantra and describes the śrāddha ceremony of a Kaula. A paddhati for the śrāddha is also appended.
14

Page #216

( 210 )
Beginning :
श्रीगणेशाम्बागुरुभ्यो नमः | कुलप्रकाशतन्ते ।
कुलश्राद्धं प्रवक्ष्यामि कौलधर्मोत्तमोत्तमम् । उपासकानां शुद्धानां शिवसान्निध्यकारकम् ॥ भूतायभ्योः पूर्णिमायां वासरे शुक्रभौमयोः । + + + तिथौ वापि पुष्ये पैत्ये कुहूदिने ॥ आमन्ता ब्राह्मणान् शुद्धान् कुलाचारादितत्परान् । ब्रह्मनिष्ठान् यतीन् शान्तान् दीक्षितान् गुरुतत्परान् ॥
स्नातः स्नातान् समाहूय कौल श्राद्धं समाचरेत् ॥ Colophon :
इति कुलपार्वणश्राद्धम् ।
6016. 4671. कालौकुलामृततन्त्रम् । Kalikulāmrtatantram.
Substance, country-made paper. 171x6 inches. Folia, 26. Lines, ll on a page. Extent in ślokas, 1,150. Character, Bengali. Date, Saka 1727. Appearance, discoloured. Complete in fifteen' Patalas.
The work deals principally with the worship of Kālī and with the worship of Tārā in a general way. Beginning :
ॐ नमो भवान्यै। कैलासशिखरे रम्ये नानासुखसमाकुले । सर्वर्त्तकुसुमाकोणे नानापक्षिसुनादिते ॥

Page #217

(
211
)
कालीकुलाम्मतं तन्वं प्रसङ्गात् कथितं प्रभो। विस्तारेण महाभाग कथ्यतां यदि मे कृपा ॥ विद्याराज्ञाश्च उद्धारं वर्णवर्णन् यथायुतान् । ऋषिच्छन्दो देवताञ्च बीजं शक्तिञ्च कीलकम् ॥ विनियोगं यदर्थञ्च ध्यानपूजादिकं कमात् । स्तोत्रच्च कवचच्चास्याः साधनञ्च यथाक्रमम् ॥
कथयख महाभाग यद्यहं तव वल्लभा । श्रीभैरव उवाच ।
पूटण पार्वति वक्ष्यामि भैरवि प्राणवल्लभे ।
अतिगोप्या महापुण्या सारात्मारतरा परा ॥ End :
अन्यतन्वेषु कापश्यं मम सर्वत्र वर्त्तते। नात्र किञ्चिन्महादेवि तथ्यमेतद्ब्रवीमि ते ॥ सत्यं सत्यं पुनः सत्यं सिद्धिरत्रैव कौर्त्तिता ।
इति ते कथितं सर्वं नान्यदक्तव्यमस्ति ते ॥ Last Colophon :
इति श्रीकालीकुलामततन्ते पञ्चदशपटलः समाप्तः । Post Colophon Statement :--
शुभमस्तु शकनरपतेरतौताब्दाः १७२७ । ३ ॥
6017. 10610. आनन्दार्णवतन्त्रम्। Anandārnavratantram.
Substance, country-made paper. 11x5 inches. Folia, 12. Lines, 16 on a page. Extent in slokas, 480. Character, Nāgara. Appearance, old and discoloured. Complete in 10 Patalas.
The work deals with the worship of Śrīvidyā. It has no connection with the Anandatantra (IO. IV. 2541.)

Page #218

( 212 )
Beginnings of the different Patalas :
Patala I :
श्रीगुरु ऐक्यानन्दपादुकां पूजयामि नमः ॥ श्रीमत्कैलासशैलाग्रे कल्पवृक्षमहतले | प्राह रत्नासनासीनं सर्व्वजं सर्व्वमङ्गलम् ॥ सर्व्वमङ्गल उवाच ।
श्रुतं विधानं विद्यायाः साङ्गोपाङ्गसविस्तरम् । स्वतन्त्रैरन्यतन्त्रैश्च यथा यथा निरूपणम् ॥ ब्यनन्वयैरन्यरूपैरन्योन्य[1]दिमतक्रमैः । व्यसंप्राप्यैकरूपत्वात् सन्देहो जायते मम ॥ व्यप्यपरेषु तन्त्रेषु यत् पुरोक्तं शिव त्वया । तथा चरितुमत्यन्तमशक्यं योगिनामपि ॥ प्रतितन्त्रे विशेषोऽस्ति तत्तदाकलनं यदि । तद्दिधावक्षमः साक्षात् सर्व्वज्ञोप्यतिविस्तरात् ॥ तस्मात्तत् श्रोतुमिच्छामि साङ्गोपाङ्गानुशासनम् | सारं समस्ततन्त्राणां प्रशस्तं नातिविस्तरम् ॥ शुष्कत्वात्वघमच्छ्राघ्यमार्द्रत्वादपथं तदा । पथद्दयचरं मार्गं मंगलावहमुत्तमम् ॥ सर्व्वसिद्धिकरं सर्व्वपुरुषार्थैकसाधनम् । विधानं सर्व्वविद्यानां बोधनं पापनाशनम् ॥ विद्याखरूपमुद्धारचक्रजन्माक्षरक्रमम् । तयोरैक्यानुसन्धानमशमद्वैतकं वद ॥
श्रीसर्व्वज्ञ उवाच ।
पूणु देवि प्रवच्यामि तव प्रश्नानुरूपकम् । नारायणाय कल्पादौ श्रिया संसूचितं क्रमम् ॥ रूपं त्रिपुरसुन्दर्य्या विद्याया हृदयं परम् । चक्रराजमदः साक्षाद्विधानं विश्वदुर्लभम् ॥

Page #219

(
213 )
सदाचरणेनैव लभते विधिनामुना । बहुकालतपोलभ्यं कालं प्रोक्तं प्रकल्पितम् ॥ अयं मेरिति ख्याते विधिर्बाह्यान्तरात्मके । व्यनेन विधिनाराध्य हरिर्विश्वेशतां ययौ । यानन्दावनामापि तन्वं कल्याणसंज्ञितम् । संकल्पसिद्धिदं देवि पुरुषार्थैकसाधनम् ॥ वक्ष्याम्यपारं संक्षिप्य तन्त्र अतिमयोक्तिभिः । फ़्टणु सुन्दरि सूच्याधिया निर्धाऱ्या सादरम् ॥ बाला ब्रह्मात्मिका विद्या कुमारी वैषणवी परा । युवती शाम्भवी देवी रजासत्त्वतमोगुणैः ॥ वाग्भवानुगता बाला कुमारी मन्मथात्मिका । युवती शाक्तजा देवि वह्यर्कन्दमहोदयात् ॥ तस्मानारायणौ विद्या सात्त्विका मन्मथात्मिका ।
सूर्यतेजोमयी देवी कुमारी विश्वपालिनौ ॥ . Patala II (Fol. 1B):
चक्रजन्मक्रमं वक्ष्ये देवेश्युद्धारपूर्वकम् । यस्य विज्ञानमात्रेण पूजाफलमवाप्नुयात् ॥ विन्दत्रिकोणाटकोणं विदशारमनुच्छदम् ।
वसुराजावभूविम्बत्रयं श्रीचक्रमौरितम् ॥ Patala III (Fol. 2B) :
प्टणु देवि प्रवक्ष्यामि दीक्षाकरणसञ्चयम् । अन्तमेरक्रमन्यासानेकोत्या तात्मसाधयेत् ॥ विद्याखण्डत्रयोपेतां त्रिपौठास्त्रिदलान्तरे ।
कामरूपकजालंध्र-पूर्णभूपूरसंज्ञकान् ॥ Patala IV (Fol. 3B) :--
अथ चक्राणि चक्रेभ्यो विद्याश्चैव विभूतयः । फ़्टण देवि पुराप्रोक्तमेरुणा चोदितं क्रमात् ॥

Page #220

( 214 )
भूबीजात् यक्षरा जाता श्रीकण्ठा गुणशक्तिकाः।
वाक्काम-शक्त्यादिगुणा दशाएदशरूपिणः ॥ Patala V (Fol. 4B) :
अथ वक्ष्यामि देवेशि नवयोन्यकि[तं] परम् ।
त्रयश्चत्वारिंशदस्वचक्रं पञ्चखरूपकम् ॥ Patala VI (Fol. 5B):
अथ वक्ष्यामि देवेशि दीक्षितो गुरुणा सता ।
प्रातरुत्थाय शिरसि यजेत् श्रीगुरुपादुकाम् ॥ Patala. VII (Fol. 7B) :
टण देवि प्रवक्ष्यामि विद्यायाः साधनं परम् ।
मङ्गलाचारसम्पन्नो जपेविद्या विलक्षणम् ॥ Patala VIII (Fol. 8B) :
अथ वक्ष्यामि वासिद्धिप्रमुखाखिलकल्पयन् । शुक्लां वा लोहितां देवौं पुस्तकाक्षसगुज्ज्वलाम् ॥ वराभयकरां ध्यायेदिद्यां वाचा जपेत् प्रिये ।
वेश्येदपि तच्चक्रं देवि तद्विद्यया सह ॥ Patala IX (Fol. 9A):
अथ वक्ष्यामि देवेशि मालामन्त्रं विधा मतम् ।
वर्णमाला रश्मिमाला सद्यः फलकरं नृणाम् ॥ Patala X (Fol. 10B) :--
वच्ये शेषरहस्याख्यमशेषक्रमदायिका ।
शक्ति कल्याणविद्यायाश्चक्रमत्यस्त्रशक्तिगाम् ॥ Last Colophon :
इति श्रीमद् आनन्दार्णवतन्त्र कल्याणचतुःशतीसंहितायां रहस्य.
कथनं नाम दशमः पटलः । In the colophons of the sixth and the last Patala the work is also called चतुःशती संहिता ।

Page #221

444.
( 215 )
6018.
169. | Jñānatantram.
Substance, country-made yellow paper. 18 x 3 inches. Folia, 8. Lines, 6-7 on a page. Extent in slokas, 83. Character, Bengali. Appearance, old. Complete in nine chapters.
The present manuscript has been described in L. I.
This MS has nine chapters. A tenth chapter is found in HPR. I. 124. It is in the form of an interlocution between Śiva and Nārada.
1851.
6019.
योगिनौतन्त्रम् | Yoginitantram.
Substance, country-made yellow paper. 19 x 4 inches. Folia, 47. Lines, 7-8 on a page. Extent in slokas, 1,475. Character, Bengali. Appearance, fresh. Incomplete.
The present MS contains the first part in 19 Patalas. The entire work, in two parts, has been described in IO. IV. 2555 and published in the Vividhatantrasamgraha as also by J. Vidyasagara (Calcutta, 1897), Khemraj Krishnadas (Bombay, V.S. 1960), and Narayan Vandyopadhyāya (Calcutta, 1294 B.S.). The title page of the last of these editions attributes the work to Sankarācārya Kāpālika.
4604.
6020.
Yoginitantram.
Substance, country-made paper.
16 x 3 inches. Folia, 66. Lines, 6 on a page. Extent in slokas, 1,475. Character, Bengali. Appearance,
fresh. Incomplete.
This MS also contains only the first part in 19 chapters.

Page #222

( 216 )
6021.
5173. Yoginītantram. Substance, country-made paper. 141 x 41 inches. Folia, 21. Lines, 9 on a page. Extent in blokas, 475. Character, Bengali. Appearance, discoloured. Incomplete.
This MS runs from the beginning up to a portion of chapter VIII of the first part.
6022.
3388. fustüGOTH | Lingārcanatantram. Substance, country-made paper. 16 x 5 inches. Folia, 21. Lines, 9 on a page. Extent in slokas, 900. Character, Bengali. Appearance, fresh. Complete in 18 chapters.
The work has been described in CS. V. 83 and L. I. 288. It is a Saiva work dealing with the worship of the phallic emblem of Siva and allied matters.
6023.
4599. Lingārcanatantram. Substance, country-made paper. 17 x 37 inches. Folia, 10. Lines, 10 on a page. Extent in slokas, 400. Character, Bengali. Date, Saka 1691. Appearance, discoloured. Complete.
This MS is almost of the nature of a paddhati containing extracts from the Tantra. Colophons of only the first and last chapters are found here. Post Colophon :
श्रीपरदेवतायै नमः। श्रीकालौशङ्करदेवशम्मणा श्रीरामकिधर-देवशम्मणः पुस्तकमिदम् ।
Wall 8888 Afentyre .......... The name is blurred over with ink.

Page #223

( 217 )
6024.
4673. Lingārcanatantram. Substance, country-made paper. 17 X 54 inches. Folia, 18. Lines, 12 on a page. Extent in slokas, 802. Character, Bengali. Appearance, discoloured. Complete in 18 chapters. Post Colophon :
__ श्रीयुक्तलाला रामगतिराय-महाशयस्य पुस्तकमेतत् श्रीहरचन्द्रaarel TI SAAT TI
6025.
4699. Lingārcanatantram. Substance, country-made paper. 173 x 6 inches. Folia, 15. Lines, 14 on a page. Extent in slokas, 882. Character, Bengali. Appearance, discoloured. Incomplete.
This MS runs from the beginning up to a portion of chapter XVIII.
6026.
1620. PTATETTAA | Kāmākhyātantram.
Substance, country-made yellow paper. 133 x 3 inches. Folia, 25. Lines, 6 on a page. Extent in blokas, 450. Character, Bengali. Appearance, old. Complete in 9 chapters.
The work has been described in L. III. 1067 and published in the Vividhatantrasamgraha.
6027.
3166. Kāmākhyātantram. Substance, European foolscap paper. 144 x 3 inches. Folia, 28. Lines, 5 on a page. Extent in blokas, 402. Character, Bengali. Written in red ink. Appearance, discoloured. Complete in nine chapters.

Page #224

(
218 )
The last verse of the MS described in L. III. 1067 and of the printed edition is not found in the present MS.
6028. 5965. करङ्किणीमततन्ने यक्षिणीकल्पः। Yaksinikalpa
from the Karankiņāmatatantram. Substance, Kashmiri paper. 104x61 inches. Folia, 6. Lines, Il on a page. Extent in slokas, 100. Character, modern Kashmiri. Appearance, fresh. Complete.
It is not clear as to whether this is an original Tantra or a compilation based on one. It deals with the cult of Yaksinis. Beginning :
ॐ श्रीगणेशाय नमः । ॐ बालेक्षणोईबहुलजटाजटिलमौलये । त्रिपुरान्ध(न्त)ध्वजध्वंसपण्डिताय पिनाकिने ॥ करविणीमते तन्त्र सिद्धसावरमन्त्रतः। निर्गतं तत्प्रसादेन किञ्चिदुद्दिश्यते मया ॥ विचित्रा विभ्रमा हंसौ भौषणाञ्जनरञ्जिका । विशाला मदना घण्टा कालकर्णा महाभया ॥ माहेशी शलिनी चान्द्री प्रमशानौ वटयक्षिणी । मेखला विकला लक्ष्मीः मालिनी शतपत्रिका ॥ सुलोचना सुशोभाच्या कपाली च पिनाकिनौ । नटी कामेश्वरी देवी कर्णरेखा च सुन्दरी ॥ मनोहरी प्रमोदा तु खगिनी नखकेशिनी । भोगिनी पद्मिनी पूर्ण वर्णवती रितिप्रया ॥ इति षट्त्रिंशदाख्याता यक्षिण्यो वरसिद्धिदाः । करविणीमते तन्ले शम्भदेवेन भाषिताः ॥ आराधनमहं तासां प्रवक्ष्यामि समासतः ।

Page #225

(
219 )
End :
पिशाचिनी भवेत्तुष्टा कर्मान्ते भोजने कृते। . सप्तविंशतिदीनारान् प्रत्यहं संप्रयच्छति ॥
ॐ चञ्चितौ पिशाचिनि खाहा । Colophon :
इति यक्षिणीकल्पः सम्पूर्णः समाप्तः । शुभमस्तु लेखकपाठकयोः ।
6029. 155. गायत्रीब्राह्मणोल्लासतन्त्रम् ।
Gāyatrībrāhmaṇollăsatantram. Substance, country-made paper. Folia, 38. Lines, 6 on a page. Extent in slokas, 875. Character, Bengali. Appearance, old. Complete in five chapters.
The present MS has been described in L. I. 481. The work, in five chapters, has been published in the Vividhatantrasamgraha and the Sulabhatantraprakāśa under the name of Gāyatrītantra.
The list of contents given at the end of the manuscript :
अथ गायत्रीतन्त्रनिर्घण्टनं । गायत्रीध्यानकथनम् १, ऋष्यादिन्यासकथनम् १, मुद्राकथनम् २, वर्णन्यासकथनम् २, अक्षरवर्णकथनम् २, त्रिपदागायत्रीकथनम् २, प्रणवमेरुसेतुकथनम् ३, गायत्रीकथनम् ३, क्षत्रियवैश्ययोईिपदागायत्रीकथनम् ३, गायत्रीवर्णस्य देवताकथनम् ३, गायत्रीपुटितेयमन्त्रकथनम् ४, गायत्रीजीवात्मनोरभेदकथनम् ४, ग्रहणे गायत्रीजपे दशांशहोमादिनिषेधकथनम् ४, आधाराधेयकथनम् ४, गणेशादिपूजाकथनम् ५, लिङ्गस्य पूजातत्त्वकथनम् ६, लिङ्गस्थदेवीध्यानकथनम् ६, शिवलिङ्गस्य तत्त्वाज्ञाने विकलकथनम् ७, शिवलिङ्गविशेषपूजाकथनम् ७, वर्णलिङ्गादानफलकथनम् ७, शिव इति वर्णद्दयार्थकथनम् ८, शिव

Page #226

( 220 )
शब्दाज्ञानपूजने निन्दाकथनम् ८, गायत्र्यक्षरचिन्तनफलकथनम् ९, गायत्र्याचमनं कृत्वा गायत्रौजपुकथनम् ९, जातिभेदेन गायचीजपकथनम् १०, गायत्रीध्यानकथनम् १९, न्यासव्युत्पत्तिकथनम् ११, भूतशुद्धिव्युत्पत्तिकथनम् ११, प्राणायामव्युत्पत्तिकथनम् ११, सन्ध्याव्युत्पत्तिकथनम् ११, शूद्रात् पुराणश्रवणे दोषकथनम् १२, मात्टकार्थज्ञानेनाचार्य्यकथनम् १२, सन्ध्याध्यानकथनम् १२, गायत्रीस्थान निर्णयकथनम् १२, प्रकृतिपुरुषशब्दार्थकथनम् १३, प्रणवपुटित - गायत्रीवर्णजयकथनम् १३, क्षत्रियादिशब्दार्थकथनम् १४, याज्ञवल्कोन प्रणवद्दयोक्तकथनम् १४, नवसूत्रार्थकथनम् १४, अनुखारार्थकथनम् १५, पुनःपुनः कथने आगमे दोषाभावकथनम् १५, पञ्चाङ्गकथनम् १५, गायत्र्यक्षरेण शरीरकथनम् १६, शरीरस्थूलदेहयोर्भिन्नकथनम् १६, स्त्रीपुंनपुंसकत्रिविधदेहकथनम् १६, विसर्गार्थविन्दुद्दयकथनम् १६, श्रीविन्दुकधनम् १७, पापपुरुषात् पापोत्पत्तिकथनम् १७, प्रकृतिविकृतेः पुण्यपापकथनम् १७, अजपाभूरादिब्राह्मणौकथनम् १७, वकारस्वकारान्ते विसर्गध्यानकथनम् १७, दन्तमध्ये वावदन्तकथनम् ९८, गायत्री - ब्राह्मणकथनम् १८, ब्राह्मणस्योत्तमादिकथनम् १६, ब्राह्मणार्थे पक्कान्ने शूद्राशादोषकथनम् २०, मन्त्रगुरुत्यागदोषकथनम् २१, अशौचान्तदिने श्रगृहे द्रव्यभोजनादिदोषकथनम् २१, जले गायत्रीजयकथनम् २१, प्रेतोद्देशे देयद्रव्य इच्छादोषकथनम् २१, शूद्रमुखव्याख्याश्रवणदोषकथनम् २१, शूद्रगृहात् पाठदोषकथनम् २१, ध्यानकथनम् २२, जातिसाधारणे ज्ञानदानकथनम् २३, सत्शूद्रारचितयज्ञसुत्रग्रहणकथनम् २३, यज्ञसूत्रग्रन्थिकाले ब्रह्मादिस्मरणकथनम् २३, ग्रहणे शूद्रयाजकस्य चाण्डालत्वकथनम् २६, व्यशौचे सर्व्वदेवानां तान्त्रिकस्नानसन्ध्यापूजादिकथनम् २५, वामाङ्गुष्ठे यज्ञसूत्रमार्ज्जनकथनम् २३, यज्ञसूत्र - प्राणप्रतिष्ठाकथनम् २४, व्यशौचे शिवपूजाविधिकथनम् २५, गायत्रीरहितस्य जलादियवनान्नसमत्वकथनम्, तथाविधब्राह्मणसंसर्गिप्रायश्चित्तकथनम्, यज्ञसूत्रदानप्रमाणकथनम्, गोहत्याप्रायश्चित्तकथनम्, शालग्रामनिकटे स्पर्शाद्दा दिव्यकरणदोषकथनम्, गङ्गोदकादौ दिव्यदोषकथनम्, शूद्रानिकटे पुराणादिपाठनिषेधकथनम्, पुराणशब्दार्थकथनम्, यज्ञसूत्रपरीक्षाकथनम्, वामस्कन्धे यज्ञोपवीतधारणकथनम्, गायत्रीदोपनीकथनम्, घृतकाञ्चनकलितब्राह्मणस्य दिव्यनिषेधकथनम्, शूद्रस्य ब्रह्मचर्य्यनिषेधकथनम्, गायन्यर्थाज्ञानेऽपि शुभफलकथनम्,

Page #227

( 221 ) पूर्वजन्मशत्रुरेव ऐहिकशत्रुकथनम् बलिदानप्रशंसाकथनम् , गुरोराज्ञां विना कारम्भे दोषकथनम् , शारदीपूजाकथनम् , शरत्कालीयमहाएम्यां महाबलिनिषेधकथनम् , महाबलिकथनम् , शुद्धसत्त्वात्मककथनम् , सामवेदादिध्यानमन्त्रकथनम् , कलौ वेदपाठनिषेधकथनम्, सोहं मन्त्रेण स्नानकथनम् , गायत्रीतन्त्रपर्णपत्रकथनम् ।
6030.
10675. Gāyatrībrāhmaṇollāsatantram.
Substance, country-made paper. 15x31 inches. Folia, 29 (marked 7-35). Lines, 8 on a page. Extent in slokas, 850. Character, Bengali. Appearance, discoloured. Complete in five chapters.
Post Colophon :
गगणे+जातुकर्णजयाविजयासम्बादे आगमसन्दर्भः समाप्तः श्रीनाथखामी। श्रीउमाकान्तशम्मणस्य ।
6031.
8435. सनत्कुमारसंहिता। Sanatleumārasamhitā.
Substance, country-made paper. 91x31 inches. Folia, 18. Lines, 10 on a page. Extent in slokas, 540. Character, Nāgara. Date, Saka 1611. Appearance, discoloured. Complete in 11 chapters.
This is a Vaişnava Tantra in the form of a dialogue between Sanatkumāra and Pulastya.
The work, under the name Sanatkumāratantra, has been published in the Vividhatantrasamgraha and described in L. I. 239.
Post Colophon:
शुभमस्तु । श्रीकृष्णाय नमः। शाके १६९१ मार्गशिष-शुक्लद्वितीयायां औरत्नेश्वरेण लिखितम् ।

Page #228

(
222
)
6032. 4520. कामधेनुतन्त्रम् । Kamadhenutantram.
Substance, country-made yellow paper. 13x3] inches. Folia, 36. Lines, 7 on a page. Extent in slokas, 980. Character, modern Bengali. Appearance, fresh. Complete in 24 chapters.
The Kāmadhenutantra in the present manuscript is complete in 24 patalas, whereas the printed editions in the Vividhatantrasamgraha and the Sulabhatantra prakāśa have 21.
Beginnings of the chapters XXII-XXIV :Chapter XXII :श्रीदेव्यवाच ।
देवदेव महादेव कृपया परमेश्वर । चन्द्रपव्वं सूर्यपव्वं मेघाच्छन्नं भवेद्यदि ॥
किं कर्त्तव्यं तदा देव जपहोमादिकम्मणः । Chapter XXIII:श्रीशिव उवाच ।
अपरैकं प्रवक्ष्यामि कामधेनोर्मतं मटण । निम्माय लिङ्ग चार्वणि शुद्धगोमयभस्मना । ताम्रपात्रं च संस्थाप्य ब्रह्मरन्ध्र शिवोपरि । निम्माय विधिवल्लिङ्ग सवं पार्थिववत् प्रिये ॥ तस्य पूजाफलं भद्रे मम ज्ञाने वरानने ।
कथितुं नैव शनोमि कल्यकोटिशतैरपि । Chapter XXIV :श्रीदेव्यवाच ।
मालारहस्यं योगेन्द्र कथयख कृपानिधे । यदि पुच्छाजपेन्मन्त्र हरेत्तेजांसि तन्मखम् ॥ मुखाद्यदि जपेन्मन्त्र पुच्छच्च चञ्चलं भवेत् । चञ्चले सति चाङ्गि तज्जपं विफलं भवेत् ॥

Page #229

( 223 )
6033.
3993. माहेश्वरतन्त्रम् । Mahesvaratantram.
Substance, country-made paper. 14x51 inches. Folia, 168. Lines, 8 on a page. Extent in slokas, 3,528. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Date, Samvat, 1946. Complete in 51 Patalas.
The present MS contains the last part of the work in 51 chapters which describe the story of Kļşņa and his greatness and lays down the rules of his worship.
Beginning :
श्रीगणेशाय नमः । देवदेव महादेव करुणार्णवशङ्कर । हर शम्भो शिवम्दु पशुनाथ नमोऽस्तु ते ॥ नमस्ते सर्वदेवानां दैवताय परात्मने । पिनाकिने नमस्तुभ्यं गङ्गाधर नमोऽस्तु ते ॥ भूतिभूषितदेहस्थ भक्तानामभयङ्कर । कर्पूरविशदाभाय त्रिनेत्राय नमोऽस्तु ते ॥ ... ... ... ... त्वया प्रोक्तानि तन्त्राणि चतुःपरिमितानि भोः । न तेषु तत्त्वविज्ञानं प्रकटीकृतमौश्वर ॥
तत् प्रकाशय देवेश प्रवक्तुं यदि मन्यसे । शिव उवाच ।
नैतज्ज्ञानं वरारोहे वक्त योग्यं वरानने । राज्यं देयं शिरो देयं देयं सर्वखमप्यत ॥ न देयं ब्रह्मविज्ञानं सत्यं सत्यं शुचिस्मिते । बह्महत्यासहखाणि कृत्वा यत् पापमश्नुते ॥

Page #230

(
224
)
तत् पापं लभते देवि परमार्थप्रकाशनात् ।
तस्मात्तु गोपयेद्विद्वान् जननौजारगर्भवत् । End :
इत्यक्ता पार्वतीचित्ते लोलामाधाय वर्णिताम् ।
अवाप परमानन्दं हर्षाश्रुपुलकाधिता ॥ ११५ Colophons of the different chapters :
5A, इति श्रीमन्माहेश्वरतन्ते ज्ञानखण्डे प्रथमं पटलम् ; 9B, श्रीमन्माहेश्वरतन्त्रे शिवोमासम्बादे द्वितीयं पटलम् ; 15A, तत्त्वसारे उत्तरखण्डे टतौयं पटलम् ; 19B, शिवपार्वतीसम्बादे चतुर्थः पटलः ; 22B, इति श्रीमन्माहेश्वरतन्ले पञ्चमं पटलम् ; 26A, इति श्रीमन्माहेश्वरतन्ते शिवपार्वतीसम्बादे तत्त्वसारे उत्तरखण्डे षष्ठपटलम् ; 32A, शिवपार्वतीसम्बादे उत्तरखण्डे सप्तमं पटलम् ; 34A, इति श्रीमन्माहेश्वरतन्त्र अष्टमं पटलम् ; 35A, नवमं पटलम् ; 38A, दशमं पटलम्; 41B, एकादशमं पटलम् ; 44A, • हादशपटलम् ; 47A, त्रयोदशमं पटलम् ; 49A, इति श्रीमन्माहेश्वरतन्त्र गुप्तसारे चतुर्दशम पटलम् ; 51B, इति श्रीमाहेश्वरतन्वे पञ्चदशमं पटलम् ; 53B, घोडशमं पटलम् ; 57A, •सप्त[दशमं पटलम् ; 60B, उत्तरखण्डे अशादशमं पटलम् ; 63B,
एकोनविंशतिमं पटलम् ; 67A, विंशतिमं पटलम् ; 70B, एकविंशतितमं पटलम् ; '73A, द्वाविंशतिमं पटलम् ; 75B, त्रयोविंशतिमं पटलम् ; 77B,
चतुर्विंशतिमं पटलम् ; 79B, पञ्चविंशतिमं पटलं; 82A, घड्विंशतिमं पटलम् ; 85A, सप्तविंशतिमं पटलम् ; 89B, शिवोमासंवादे अष्टाविंशतिमं पटलम् ; 92A, गुप्तसारे अष्टाविंशतितमं पटलम् ; 94B, एकोनत्रिंशत्तमं पटलम् ; 97B, त्रिंशत्तमं पटलम् ; 102A, एकत्रिंशत्तमं पटलम् ; 106B, इति श्रीमन्माहेश्वरतन्ले उत्तरखण्डे शिवोमासम्बादे मन्तपुरश्चरणविधिनिरूपणं नाम द्वात्रिंशत्तम पटलम् ; 109B, इति श्रीमन्माहेश्वरतन्ते शिवगौरीसम्बादे दशावस्थागमननिरूपणं त्रयस्त्रिंशः पटलः; llIA, चतुस्त्रिंशः पटलः; 112B, • पञ्चत्रिंशपटलम् ;

Page #231

( 225 )
114A, घट्त्रिंशः पटलः; 119B, सप्तत्रिंशपटलम् ; 123A, अत्रिंशपटलम् ; 126B, •एकोनचत्वारिंशं पटलम् ; 129A, • चत्वारिंशपटलम् ; 131A, .एकचत्वारिंशत्तमं पटलम् ; 134A, द्विचत्वारिंशत्तमपटलम् ; 136B, त्रिचत्वारिंशत्तमं पटलम् ; 141B, • चतुश्चत्वारिंशत्तमं पटलम् ; 146A, •पञ्चचत्वारिंशत्तमपटलम्; 147B, षट्चत्वारिंशत्तमपटलम् ; 149B, • पुरुषोत्तमस्तवो नाम सप्तचत्वारिंशत्तमं पटलम् ; 152B, अश्चत्वारिंशत्तमं पटलम् ; 157B, ऊनपञ्चाशत्तमं पटलम् ; 162A, गोलोकवर्णने पञ्चाशत्तमपटलम् ; 168B, • उत्तरखण्डे एकपञ्चाशत्तमः पटलः । Post Colophon :
सम्पर्णमिदं माहेश्वरतन्त्रम् । शुभमस्तु । संवत् १६४६ पुस कृष्ण १० मङ्गल ।
6034. 2887. राजराजेश्वरीतन्त्रे शाक्ताभिषेकः। Saktabhisekak
from the Rājarājeśvarītantram. Substance, country-made yellow paper. 16x4 inches. Folia, 3. Lines, 8 on a page. Extent in slokas, 80. Character, Bengali. Appearance, fresh. Complete.
Another MS of the work is noticed in VSP (p. 45).
Colophon :
इति राजराजेश्वरीतन्ने देवीश्वरसंवादे शाक्ताभिषेकः समाप्तः । Beginning : ईश्वर उवाच ।
गुप्तं सर्वेषु तन्वेषु तव स्नेहेन पार्वती । अभिषेकं प्रवक्ष्यामि सर्वरोगभयापहम् ॥ धनं यशस्यमायुष्यं सर्वपातकनाशनम् । सर्वाशापूरकं सर्वमन्त्रदोषनिवारणम् ॥
15

Page #232

विकारे देशिकः कुर्य्यादभिषेकं विचक्षणः । व्यसौभाग्ये च नारीणामभिषेकः प्रवर्त्तते ॥
( 226 )
End :
3927. शाम्भवौतन्त्रे ज्ञानसङ्कुलौ । Jñanasankuli from the Sambhavitantram.
श्रीदेव्यवाच ।
6035.
Substance, country-made paper. 13x3 inches. Folia, 9. Lines, 7 on a page. Extent in $lokas, 200. Character, Bengali. Date, Saka 1757. Appearance, fresh. Complete.
The work deals with Yoga topics. No mention of the name Sambhavitantra is found in the MS of the work as described in L. IX. 2957. Fragments of the Sāmbhavītantra are noticed in VSP (p. 52 ).
Beginning :
...
व्ग्रथ शाम्भवौतन्त्रम् ।
नमो वेदान्तवेद्याय गुरवे बुद्धिसाक्षिणे । नमामि व्यक्तपुरुषं परं ब्रह्म च सर्व्वदा ॥
कुतः सृष्टिर्भवेदेव कथं स्टष्टिर्विनश्यति । अव्यक्तं ब्रह्मणो ज्ञानं सृष्टिसंहारवर्जितम् ॥ ब्रह्मज्ञानं कथं देव सृष्टिसंहारवर्जितम् ।
aagri निराधारं निःशब्दं शब्द उच्यते । व्यचलत् निर्मलं चैव शून्यव्यापी निरञ्जनम् ॥ वेदान्तसारसर्वस्व + मात्रे शिवभाषितम् । सिध्यन्ति सर्वयोगिनां नात्र कार्य्या विचारणा ||

Page #233

(
227
)
Colophon :
इति श्रीयोगशास्त्रे शाम्भवीतन्त्र उमामहेश्वरसंवादे ज्ञानसंकुलो
समाप्ता। Post Colophon :
श्रीकृष्णमोहन देवशम्मणो लिपिरियम् । शक १७ । ५७ । ११ भाद्रस्य ।
6036. 4596. नितान्ततन्ने पुरश्चर्याविधिः। Purascaryavidhi
from the Nitāntatantram. Substance, country-made paper. 161x4 inches. Folia, 4. Lines, 8 on a page. Extent in slokas, 84. Oharacter, modern Bengali. Appearance, fresh. Incomplete.
The work has been described in L. I. 387 under the name Samksepapurascarana. A MS of the work has been noticed in VSP (p. 37).
Beginning :
ॐ नमो गणेशाय । नितान्ततन्ते ।
संक्षेपेण पुरश्चयां वक्ष्यामि पूटण पार्वति । यां कृत्वा साधको देवि परं मोक्षमवाप्रयात् ॥ अशेषदुरितध्वंसो मन्त्रसिद्धिर्भवेद्यतः । काम्यसिद्धिनिसिद्धिर्भवेदेव न संशयः ॥
6037.
266. भावचिन्तामणिः ।
Bhāvacintamani. .
Substance, country-made paper. 114 x 6 inches. Folia, 4. Lines, 13 on a page. Extent in slokas, 133. Character, Nāgara. Date, Samvat 1796. Appearance, new. Complete in six chapters.

Page #234

( 228 )
The present MS has been described in L. IV. 1520. It contains the sixth chapter of the work, dealing with the good and bad omens for children as indicated by the positions of astronomical bodies. The MS seems to be the concluding part of a bigger work called सन्तानदीपिका, which name occurs in the last colophon and on the left margin of Fol. 1A, 3B.
6038. 10826. विश्वसारतन्ने गूढावतारः। Gadhāvatāra
from the Visvasāratantram. Substance, country-made paper. 13x41 inches. Folia, 2. Lines, 12 on a page. Extent in slokas, 58. Character, Bengali. Appearance, dis. coloured. Complete.
In the form of an interlocution between Siva and Pārvati it gives an account of the incarnation of Vişņu as Caitanya. The mantra and gāyatrī of Caitanya are also given.
This very topic is assigned in VSP (p. 50) to the 11th chapter of the last part of the Visvasāroddhāra Tantra and not to that of the Visvasāra as in the present MS. Beginning :
श्रीश्रीराधाकृष्ण । श्रीपाळत्युवाच ।
सर्वं श्रुतं महादेव त्वदनात् कवचादिकम् । मन्त्रपूजाविधिश्चैव श्रुतं योगादिका क्रिया ॥ साम्प्रतं श्रोतुमिच्छामि देवानामपि दुर्लभम् । गोलोकान्दकनाथस्य गूढावतरणं कलौ ॥
... ... ... ... सदाशिव उवाच ।
श्रीनवदीपमध्ये कलौ प्रथमसन्ध्यायाम् । हरिजनि[रभूत् गौराङ्गदेहः खयम् ॥

Page #235

गङ्गाया दक्षिणे भागे नवदीपे मनोहरे । कलिपापविनाशाय शचीगर्भे सनातनः ॥
...
Colophon :
( 229 )
षडष्टवाणवेदेन कलेरब्दे समागते ।
जम्बुदोपे पुण्यक्षेत्रे वर्षे भारतसंज्ञके ।
जनिष्यसि प्रौयमिश्रपुरन्दरग्टहे खयम् ॥
Post Colophon :
इति विश्वसारतन्त्रे उत्तराखण्डे हरपार्व्वतीसंवादे श्रीगोलोकनाथस्य कलौ गूढावतारमेकादशपटलः समाप्तः ।
...
शाके सप्तविधुः षडेव मुनिना मासे च ॥
'
6039.
4650. महानिर्वाणतन्त्रम् । Mahānirvānatantram.
Substance, country-made paper. 19x42 inches.
Folia, 106. Lines
7 on a page. Extent in slokas, 2,940. Character, Bengali. Appearance,
fresh.
Complete.
The present MS contains the first part in 19 chapters. The work has been published in the Vividhatantrasamgraha and in the Tantrik Texts of Arthur Avalon (Calcutta, 1929). For various other editions of the work cf. BM 1892-1906, p. 718; 1906-1928, p. 1074.
Post Colophon.
श्रीरामशिवशर्म्मणः पुस्तिकेयम् ।

Page #236

5844A.
Beginning ---
हारकतन्त्रम् ।
Hārakatantram.
Substance, country-made paper. 8x44 inches. Folia, 1 to 7, 24 to 27. Lines, 9on & page. Extent in slokas, 125. Character, Nāgara. Appearance, discoloured. Incomplete.
The present MS contains only three sections of the
work.
पावाच ।
( 230 )
6040.
शङ्कर उवाच ।
श्रीगणेशाय नमः |
देवदेव जगन्नाथ तपश्चर्थ्यादिसाधनम् । पञ्चद्दादशवहनां साधनं हि मुमुक्षूणाम् ॥
पूटग्णुय्वापर्णे यंत्नेन कथयामि समासतः । पञ्चाग्नेर्द्वादशादीनां साधनं सम्यगुच्यते ॥ पञ्चाग्निसाधनाथीय प्राचौं संसाध्य यत्नतः ।
तत्र । प्राचीसंसाधनार्थाय भूमिसंशोधनं कुर्य्यात् ।
This section breaks off abruptly at the 7th leaf.
On Fol. 24 begins धूमपानविधि as follows :व्यथ वक्ष्ये महेशानि धूमपानविधिं शुभम् । यस्यानुष्ठानमन्त्रेण देवता सम्प्रसीदति ॥ प्राची संसाध्य यत्नेन भतीर्थोपपीठके । कृत्वा वेदिं चतुर्हस्तां मण्डपाच्छादितां शुभाम् ॥ पताकातोरणाद्येन कलसेनोपशोभिताम् । मण्डपस्याटदिग्भागे लोकपालान् यजेन्मुहुः ॥ भैरवं ब्रह्मशक्तिं च तोषयेद्बलिदानतः । वेद्या दक्षिणसौम्ये तु कूपयुग्मं खनेद्भुवि ॥

Page #237

( 231
)
25A, कुण्डमध्ये विषंती च अङ्गलैकेन निश्चितम् ।
नालेन च समायुक्ता सिन्दरजसान्विता ॥ सात्त्विको राजसी चैव मेखला चोर्द्धतः क्रमात् ।
इति कुण्डविनिर्माणं पश्चात् कर्म घटाव तत् ॥ . 25B, तत्रैवाग्निं प्रतिष्ठाप्य यवबौहितिलान् बहून् ।
होमयेन्मन्त्रगायच्या साज्यान् मन्त्रसुसिद्धये ॥ शतमहोत्तरं हत्वा तथा मन्त्रस्य सिद्धये । देवतावरणानाञ्च शरावेन पिधानकम् ॥ शरावमध्यदेशे तु बिलं तच्चतुरङ्गलम् । तस्योपरि न्यसेत् पूलक्ष्णां नलिकां घोडशाङ्गलाम् ॥ मूले स्थला च सरला संकोचाग्रा बिलान्विता । तस्योपरि स्वयं तिछेत् लम्बमानमधोमुखः ॥ स्थूणामध्यविभागे तु र[ज्जद्दयपदाम्बजः |
नलिकाये मुखं क्षिप्यं धूममद्याच्छनैः शनैः ॥ On Fol. 26B begins utaatsafafa as follows:-- ईश्वर उवाच ।
अथ वक्ष्ये महेशानि शीतसाधनकम्मणः । विधानं पूटण मन्त्राणां साधनं परमं मतम् ॥ . शडं जलाशयं प्राप्य नद्या वाथ तटाकजं। प्रवाहरोधनं कृत्वा मध्ये वेदौं प्रकल्प्य च ॥ सिकतापूरिता शुद्धा पूर्ववलिदानतः। ध्वजभूषणभूषाश्यां शान्तिकल्प यथाविधि ॥ तत्रोपविठो नियतमाकण्ठजलमध्यगः | रात्रे[:] प्रहरशेषे तु मुहूर्त्तत्रितयावधि() । दिवा भवति याव? तावन्मन्त्र["] समभ्यसेत् । जलमात[:] प्रपूज्यादौ वृतधाराभिरन्वहम् ॥ गुरूपदियविधिना देवताभावसिद्धये । मार्गपूर्ण समारभ्य यावत् फाल्गुणिपूर्णिमा ॥ तावत् कार्य प्रयत्नेन शीतसाधनमुत्तमम् ।

Page #238

Beginning :
6041.
5844B. भैरवतन्त्रम् । Bhairavatantram.
Substance, country-made paper. 8x4 inches. Folia, 27B-29, 31-36, 7-8. Lines, 8, 9 on a page. Extent in slokas, 115. Character, Nāgara. Appearance, old. Incomplete.
--
Topics (like वह्निसाधन, धूमपान and शीतसाधन) which are here stated (Fol. 32A) to have been dealt with previously (apparently in the earlier parts of the work) are found in what is called the Harakatantra in another part of the same MS described under the previous number.
पार्व्वत्युवाच ।
व्यथ भैरवतन्त्रोक्त-मन्त्रग्रहविधि[:] लिख्यते ॥
( 232 )
...
देवदेव जगन्नाथ शूलिन् त्रैलोक्यपावन । मन्त्राणां साधनोपायं वद मे त्वं जगद्गुरो | कम्मैणा येन जन्तूनां मन्त्राणां सिद्धिरुत्तमा । धम्मार्थकाममोक्षाणां जायते तददाशु माम् ॥ भूर्भुवःखः पतिस्त्वं च शक्रादिमरुतां तथा ।
...
ईश्वर उवाच ।
...
स्थावरं जङ्गमं विश्वं यस्य दृष्ट्यवलोकनम् | उदयच्च क्षयं याति तन्मे कथय शङ्करः ॥
साधु पृष्टं महादेवि सर्व्वब्रह्माण्डमण्डपे | मन्त्राणां साधनोपायं सर्व्वसियेकसाधनम् ॥ धर्मार्थकाममोक्षाणां साधनं परमं महत् । भूरादीनां हि लोकानां शक्रादीनां तथा परां ॥ रम्भादिललनानां च भोक्तृत्वस्यैकसाधनम् । चराचरस्य विश्वस्य तथा पातालवासिनाम् ॥

Page #239

( 233 )
प्रभुत्वं यान्ति येनाशु सुरपूज्यो भवेन्नरः । तस्योपायमहं वक्ष्ये तच्छृणध्व शुभेक्षणे ॥
29A, सिद्ध(सौद्ध)साध्यादिभिर्भे दैः शुद्धमन्त्र विचारयेत् ।
ऋणादि-सिद्धिसहित मन्त्रदीक्षां विधानतः ॥
...
...
..
...
+++ मनसा ध्यायन् पुरश्चर्यो समाचरेत् ॥ जपहोमादिभिर्नूनं देवताभावमाप्य च । । राज्यलोभादिसम्पन्नः श्रीगुरोराज्ञया पुनः ॥ तपश्चतुर्विधं कुर्यात् वसन्तादिऋतुष्वपि । वहाधमशीतानां साधनन्तु क्रमाच्छिवे ॥ वहेस्तु साधनं प्रोक्तं एकपञ्चनवात्मना । हादशानां तथा ++ साधनं परमं महत् ॥ श्रौतं वा स्मार्तजं वापि खस्यैव सुखसिद्धिदम् । सूर्यकान्तसमुद्भवं श्रेष्ठमध्याधमं कुरु ॥ लौकिकाग्निः परो निन्द्यः स चेदाह्यो यदा भवेत् ।
श्रोत्रियाङ्गारको ग्राह्यो नान्यो ग्राह्यः कदाचन । The only colophon found in this MS runs as follows :
32A, इति भैरवतन्त्रे ईश्वरपार्वतीसंवादे एकादि-दादशानेः साधनं समाप्तम्।
On Fol. 32A begins a new section as follows :-- श्रीदेव्यवाच ।
महादेव महेशान तपोराशे जगत्पते । भुवनान्तरसंस्थानां मन्त्रसिद्धिप्रदायक ॥

Page #240

। 234 )
एकेन साधनेनैव साधिताः सर्वसिद्धयः । भवन्ति नियतं शम्भो भूतनाथ जगत्पते ॥ सिद्धोपायं परं ब्रूहि मन्त्रसाधनसिद्धये । कृपया देवदेवेश यद्यहं तव वल्लभा ॥ कथितं ते पुरानाथ अग्न्याकाशनिवासकम् । धूमपानञ्च शौतस्य साधनं परमं हितम् ॥ एकेन कम्मणा सिद्धिर्भवेत् पुंसां शिवात्मनाम् ।
चतुर्भिर्या भवेत् सिद्धिः सा सिद्धि प्राप्यते नृणाम् ॥ भैरव उवाच ।
साधु एवं महेशानि साधकानां हिताय च । अनुग्रहाय लोकानां मन्वसिद्धिकरं परम् ॥ सर्वानुष्ठानतः श्रेष्ठं तपसः साधनं परम् । कथयामि महेशानि परं श्रेयोधिसाधनम् ॥ धर्मार्थकाममोक्षाणां साधनं लघुरीरितम् । भूर्भुवःखादिलोकानां कैलासावधिवासिनां ॥ लघुत्वकरणं श्रेष्ठं यन्मेरोः साधनं परम् । घटणवैकाग्रमनसा यदि एच्छसि भामिनि ॥ नदौतौरे पर्वतवरे पुण्यक्षेत्रे शिवालये । शक्तिक्षेत्रे शुभे पौठे श्मशाने वा सुरेश्वरि । भूमिं समां विधायाथ सवर्णी चित्तरञ्जिनौम् । सिद्धिदां कूमसदृशौं विशद्धस्तां सुशोभिनौं ।
6042. 2162. भैरवीतन्त्र भैरवदीपदानविधिः । Bhairavadīpadānavidhi from the Bhairavītantram.
Substance, country-made paper. 10 x 5 inches. Folium, 1. Lines, 20 on a page. Extent in slokas, 22. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Complete.

Page #241

(235
)
The present MS has been described in L. X. 4044. It describes the process of the offering of lamps to Vațukabhairava. Post Colophon :
संवत् १८१८ माघ सु ४ लि ।
6043.
4802. HENTAI Merutantram.
Substance, Nepalese paper. 12 X 4 inches. Folia, 86. Lines, 9 on a page. Extent in slokas, 2,500. Character, Newari. Appearance, old and discoloured. Incomplete.
The present MS contains chapters VI-X of the work. The whole work in 35 chapters has been published by Kshemaraj Krishnadas (Bombay, 1908). For a description of the work see HPR. I. 294, II. 169, CS. V. 69, 1.0. IV. 2570.
6044.
1890. Merutantram. Substance, country-made paper. 9 x 43 inches. Folia, 18. Lines, 9 on a page. Extent in blokas, 300. Character, Nāgara. Appearance, tolerable.
This MS contains the sixth chapter of the work. This chapter deals with Purascaraṇa.
6045.
10301. Merutantram.
Substance, country-made paper. 12 x 6 inches. Folia, 6. Lines, 10 on a page. Extent in slokas, 180. Character, Nāgara. Date, Samvat 1814. Appearance, discoloured.

Page #242

( 236 )
This MS contains (Fol. 1-5A) the यौठसम्भव (origin and description of the pithas) section of the 10th chapter of the Merutantra. The extract given on Fol. 5A f. is incomplete and has no colophon. This portion begins as follows :
त्रिकोणत्रितयं मृत्तं दलाएकविभूषितम् । भूपुरेण समाकीर्णं चतुर्दारोपशोभितम् । यत्र कापालिनी देव्याः सर्वसाम्राज्यदायकम् । महाकालौं महालक्ष्मों महासरखतौं तथा ॥ रतिप्रीति तथा कान्ति द्वितीयेत्यं टतीयके । इच्छाज्ञानक्रियां चैव त्रिकोणे तु टतीयके ॥ मध्ये कपालिनौं पूज्य दलाटो माटकार्चनम् ।
ततोटो भैरवाश्चैव दिगौशान् सास्त्रकान् यजेत् ॥ Post Colophon :
संवत् १८१४ वर्षे कार्तिक सुदि १५ शुक्रवार। लिखितं विद्यारथौ वटुकनाथ देवशर्मा ।
6046. 3917D. योनिमन्त्रचिन्तामणितन्त्रम् । Yonimantra
cintāmanitantram. Substance, country-made paper. 14x4 inches. Folia, 30B-32A. Lines, 11 on a page. In tripātha form. Character, Bengali. Appearance, old. Incomplete.
This MS contains only one chapter of the work dealing with the worship of the Yoni and cognate matters.
Beginning :
ईश्वर उवाच ।
आधारोतक्रमं कृत्वा साक्षाहणपतिर्भवेत् ॥ . हृदयञ्च ततो गत्वा मुद्रां बद्ध्वा पुरातनीम् ।

Page #243

End:
( 237 )
योनिबोजं महेशानि प्रतिपत्रे जपेत् प्रिये ।
ततस्तु योनिकवचं..
11
The yonikavaca referred to here then follows. It is styled त्रैलोक्यमङ्गल .
Colophon:
इति योनिमन्त्रचिन्तामणितन्त्रे देवोश्वरसम्बादे प्रथमः पटलः ।
6047.
3176. निगमलतातन्त्रम् | Nigamalatātantram.
Substance, European foolscap paper. 13 x 41 inches. Folia, 51. Lines, 9 on a page. Extent in slokas, 900. Character, Bengali. Appearance, fresh. Complete in 40 chapters.
One MS of the work, complete in 24 chapters, corresponding to 27 chapters of the present MS, is described in HPR. I. 204. L. II. 699 describes another incomplete MS containing chapters IV-XV inclusive. VSP (p. 37) notices a MS of it running up to the 40th chapter.
Of the various deities mentioned in this work reference
may be made to Vairocana, Šankha, Pāṇḍava, Māmaka, Asita, Padmantaka, Narakāntaka (Fol. 17A), Manidharivajriņi, Mahāpratisarā (Fol. 18A), Akṣobhya (Fol. 20A, where he is called a rși, and Fol. 26B). The work deals with the details of Kaula worship.
Post Colophon Statement :
ॐ नमः शिवपार्व्वतीभ्याम् ॥ पुस्तकमिदं श्रीकृष्णानन्दशम्भः ।

Page #244

( 238 )
6048.
3450. Nigamalatātantram.
Substance, country-made paper.
18 x 62 inches. Folia, 17. Lines, 12 on & page. Extent in slokas, 600. Character, Bengali. Appearance, fresh. Complete in 24 Pațalas.
The present MS contains the first 27 chapters of the MS described under the previous number.
6049.
185. निगमतत्त्वसारः । Nigamatattvasāra.
Substance, country-made yellow paper. Folia, 2-4. Lines, 9-14 on a page. Extent in slokas, 125. Character, Bengali. Incomplete.
The present MS is noticed in L. I. 407. It begins from the middle of the first chapter and runs up to the end of the third chapter.
The work deals with topics like the accurate mode of application of mantras and stotras, the recitation of the candi, the purification of the pañcatattvas, etc. The second chapter refers in the following words to the omnipotence and omnipresence of Brahman :
3A, कामिनीरूपमाश्रित्य कामिनीनां कलेवरे । कामोन्मत्तः कामयते परं ब्रह्मैव सर्व्वदा ॥ ऊर्द्धशून्ये गतिस्तस्य मध्यशून्ये स्थितिः स्मृतः । शून्यान्त क्रीडते ब्रह्म को विजानाति तत्त्वतः ॥ ऊर्द्धशून्यं ब्रह्मरन्ध्रं भ्रुवोर्मध्ये तु मध्यमम् । मूलाधारेऽप्यधः शून्यं त्रयमेव प्रकीर्त्तितम् ॥ शून्यमूर्द्धं यदा गच्छेत् तदा खप्नादिकम् चरेत् । मध्यशून्यं यदा गच्छेत् तदा ज्ञानादिचिन्तनम् ॥ व्यधःश्शून्ये यदा गच्छेत् तदा कामादिचिन्तनम् ।

Page #245

( 239 )
ऊर्द्धशून्याद् यदा मध्यं स गच्छति महेश्वर | तदा क्रौडादिकं सर्व्वं स करोति न चान्यथा ॥ ऊर्द्धशून्याद् यदा चाधः स गच्छति कुलेश्वर । तदा हास्यादिकं सर्व्वं स करोति न चान्यथा ॥ ऊर्द्धशून्याद् यदा चाधः स गच्छति तदा पूट । क्षुधातृष्णादिकं सर्वं तदा सोऽपि करोति हि ॥ स्वनच्छलेन ब्रह्माण्डं स गच्छक्ति महानिशि । गृहे गृहे च गन्तव्यं क्रौडार्थं परमं गुरुः ॥
6050.
...
यदा तु चक्षुषो रन्ध्रमभ्युपैति परं विभुः । तदा कण्डूयते सर्व्वं शरीरं हि कुलेश्वर ॥ यदा गच्छेत् लिङ्गरन्ध्रं तदा तापं करोत्यसौ । मलेच्छया द्वाररन्ध्रं स गच्छति महेश्वर ॥ मलेच्छा कृमिकोटाद्यैर्मद्दाक्लेशादिसङ्कुलैः । aमिरूपं समाश्रित्य सोऽपि तिष्ठति सर्व्वदा || त्वां मां रूपभेदरूपमाश्रित्य कुलभैरव । स तिष्ठति परं ब्रह्म लीलया तु खमिच्छ्या ॥ घटादौ शून्यरूपञ्च पटादौ विलादिकम् । धर्मादिकाममोक्षार्थं व्यागमे च वितिष्ठति ॥ क्रियार्थं वेदशास्त्रेषु योगार्थीनाश्च कर्मणि | तत्त्वार्थं तर्कशास्त्रेषु निगमेषु निरूपणम् ॥
2891. Nigamatattvasāra.
Substance, country-made yellow paper. 122 x 44 inches. Folia, 15. Lines, 5 on a page. Extent in slokas, 437. Character, Bengali. Appearance, fresh. Complete in 11 chapters.
The present MS is described in L. X, 4184.

Page #246

( 240 )
6051.
4617.
Nigamatattvasāra.
Substance, country-made paper. 171x4 inches. Folia, 7. Lines, 10 on a page. Extent in Slokas, 300. Character, Bengali. Appearance, discoloured. Complete in 11 chapters.
6052.
4676. निगमकल्पद्रमः। Nigamalcalpadruma.
Substance, country-made paper. 16x6 inches. Folia, 8. Lines, 10 on a page. Extent in slokas, 320. Character, Bengali. Appearance. discoloured. Complete in 10 chapters.
The work has been described in L. I. 293.
The cardinal views of the work appear in the following lines (Fol. 2B-3A):
महाक्यसम्भवं योगं नारौदेहेऽस्ति भैरव । सप्तलक्ष-महाविद्या[:] कथिताः तव सुव्रत ॥ रोमकूपे वसन्त्येता मन्त्ररूपा[:] पृथक् पृथक् । यावन्ति सन्ति रोमाणि शरीरे प्राणवल्लभ ॥ तावद्देवाश्च देव्यश्च सन्ति तस्याः कलेवरे । तिखः कोश्यस्तदर्दैन तीर्थानि जाह्नवौजले । जाह्नवी योनिमूले च सततं परिसंस्थिता ॥ मूत्रस्थाने सदा मुक्तिं स्थापिताहं न संशयः ॥ प्रकृतिश्च पुमांश्चैव परं ब्रह्म प्रकीर्तितम् । पुमान् विन्दुस्तबदने नादरूया जगन्मयौ ॥ तयोः संयोगमात्रेण ह्यन्तःपूजा विधीयते । निर्गतं यत् परं द्रव्यं तेन सन्तर्प्य देवताम् ॥ शक्तिबन्धोपबन्धेन गोलीभूतं सदा शिवम् । देवौं सम्बोच्य ध्यानेन ककारानन्दवर्द्धिनौम् ॥

Page #247

( 241 )
.
सकदृष्ट्वा महेशान मुक्तिभाग जायते नरः । अन्तर्यागमिदं प्रोक्तं बाह्ययागं ततोऽधिकम् । विन्दुलिङ्ग शिवः पुंसः योनि दखरूपिणी ॥ नादविन्दसमायोगादम्तं यच्च भैरव । तेनाम्तेन द्रव्येण तर्पयेत् परदेवताम् ॥
6053.
8432. Nigamakalpadruma. Substance, foolscap paper. 8x4 inches. Folia, 14. Lines, 9 on apage. Extent in slokas, 350. Character, modern Nāgara. Appearance, fresh. Complete in ten chapters. The following verses are found after the tenth Patala.
मौनो येन न खादितो न चनकं वेश्यापि नालिङ्गिता
कन्या येन न सेविता रविसुखे पीतं न मद्यं टषा । पुत्री येन सहोदरा न जनिता मांसं च नो भक्षितं ।
___व्यर्थं तस्य कुलक्रमं यदि प्रिये माहेश्वरो नैव सः ॥ पूर्णा श्री भुवनेश्वरी भगवतौ श्रीराजराजेश्वरी
पूर्ण भैरवभैरवी च वटुकं पूर्णा सदा कालिका । पूर्ण श्रीवगला च धूम्रवदना श्रीच्छिन्नमस्ताम्बिका
पूर्ण श्रीगुरुपादुकाम्टतरसं श्रीपूर्णपात्रं भजे ॥ या सुरा सा मुदे वियो मदः स महेश्वरः । यो वर्णश्च भब्रह्मा यो गन्धः स जनार्दनः ॥ इच्छायां परमा शक्तिः लोलायां किल भैरवः ।
श्रीपरदेवार्पणमस्तु । The detailed colophon to the first Patala in the present MS runs as follows :
इति निगमकल्पद्रमे महारहस्ये देवीश्वरसंवादे परमोपनिषत्सारोद्धारे अद्वैतभावानुभवनिर्वाणनिरूपणो फ़्टङ्गाराम्ते प्रथमः
पटलः। 16

Page #248

( 242 )
6054. 3368. दक्षिणामूर्त्तिसंहिता। Dalesināmārtisamhita.
Substance, country-made paper. 14 x 3 inches. Folia, 3–70. Lines, 6 on a page. Extent in slokas, 1,632. Character, Bengali. Appearance, old and worn out. Incomplete (containing a portion of chapter 2 and chapters 3-60).
The work deals with the worship of various forms of Sakti. MSS of the work are described in I0. IV. 2583, VSP. 34, CS. V. 37 and Ulwar. Extr. 629 (the number of chapters in the last two of which is 66, though their end agrees with that of the present MS).
Colophons of the different chapters :
3B, इति श्रीदक्षिणामूर्ति-संहितायां महालक्ष्मीपूजा द्वितीयः पटलः; 4B, त्रिशक्तिलक्ष्मीपूजनविधिस्तुतीय पटलः; 5B; साम्राज्यदायिविद्यायजनविधिचतुर्थः पटलः; 6A, ०च्यात्मा परं ज्योतिर्विद्याराधनविधिः पञ्चमः पटलः; 6B, प्रणवविद्यापरनिष्कलभेदेन समाराधन घष्ठः पटलः; 8B, अजपाविधानो नाम सप्तमः पटलः ; 10A, माटकासाधनविध्यरमः पटलः; 14B, त्रिपुरसुन्दरौसमाराधननवमः पटलः; 15A, • पूर्वसिंहासनविधिर्दशमः पटलः ; 15B, • ललिताविधिरेकादशः पटलः; 16A, कामेश्वरीपूजाविधि दशः पटलः; 16B, सिंहासनविधिस्त्रयोदशः पटलः; सिंहासनविधिश्चतुर्दशः पटलः; 17B, • सौवनीपूजाविधिः पञ्चदश पटलः; 18A, सञ्जीवनौविधिः घोडशः पटलः; 19A, वचप्रस्तारिणी सप्तदशः पटलः ; त्रिपुरेशौभैरवी नित्याठादशः पटलः ; 19B, पश्चिमसिंहासनन्नित्याविधान ऊनविंशतियटलः; 20A, महासिंहासनेश्वरौडामरभैरवेश्वरी विंशति पटलः; चैतन्यभैरवी एकविंशतिपटलः ; 20B, घट्कूटाभैरवी द्वाविंशति पटलः; षट्कूटाभैरवी त्रयोविंशति पटलः; 21A, अघोरभैरवी पञ्चविंशति पटलः; 21B, भैरवी नाम घड्विंशति पटलः ; 22A, • पञ्चसुन्दरी नाम सप्तविंशति पटलः ; 23A, पारिजातेश्वरी वाण्यष्टाविंशति पटलः ; . पञ्चवाणेशीयजनविधिरूनत्रिंशत् पटलः ; 23B, पञ्चवाणे शीयजनविधिस्त्रिंशत् पटलः ; . 24A, कल्पलतायजन एकत्रिंशत् पटलः ; 25B, श्रीमदन्नपूर्णाद्वात्रिंशत् पटलः ;

Page #249

(
243
).
29A, .मातङ्गेश्वरोरत्नविद्यायजनत्रयस्त्रिंशत् पटलः; 30B, भुवनेश्वरीत्रिगुणितसाधनचतुस्त्रिंशत् पटलः; 32A, भुवनेश्वरी घड्गुणितं यन्त्रसाधन. पञ्चत्रिंशत् पटलः; 34A, भुवनेश्वरौ हादशगुणितो घट्त्रिंशत् पटलः; 36B, • घटार्गलसाधन सप्तत्रिंशत् पटलः; 39A, ०पञ्चमौकमार्चनविधिरात्रिंशत् पटलः; 41A, •पञ्चमीशकटे यन्लोद्धारप्रयोगसाधनविधिरूनत्रिंशत् (?) पटलः ; 42A, ० आयतनानान्दो(?) विवरणं चत्वारिंशत् पटलः; 42B, कामेश्वरीनित्याविवरणं नाम एकचत्वारिंशत् पटलः; 43B, भगमाला नित्याविवरणम् हाचत्वारिंशत् पटलः; 44B, त्रयश्चत्वारिंशत् पटलः; 45B, भेरुण्डानित्याविवरणं चतुश्चत्वारिंशत् पटलः; 46A, वहिवासिनीयजन पञ्चचत्वारिंशत् पटलः ; 46B, महाविद्येश्वरीयजन षट्चत्वारिंशत् पटलः; 47A, शिवदूतीयजनविधिः सप्तचत्वारिंशत् पटलः ; 48A, त्वरितायजनविधिरचत्वारिंशत् पटलः ; 48B, कुलसुन्दरौनित्यानित्यायजन ऊनयञ्चाशत् पटलः ; नौलपताकिनीयजन पञ्चाशत् पटलः; 49B, विजयायजन एकपञ्चाशत् पटलः; 50A, सर्वमङ्गलायजन द्वापञ्चाशत् पटलः; 51A, .ज्वालामालिनौयजन त्रिपञ्चाशत् पटलः; 51B, नित्याविवरणं नाम [चतुःपञ्चाशत् पटलः ; 53A, पञ्चपञ्चाशत् पटलः; 55B, ० करशुद्ध्या-विद्यावि[व]रणं नाम षट्पञ्चाशत् पटलः; 59B, श्रीविद्याविवरणं नाम सप्तपञ्चाशत् पटलः; 62B, विद्यान्यास-विद्याविवरणं नामायापञ्चाश, पटलः; 66A, शिवशक्तिसम्बादे ध्यानादियजनं नाम नवपञ्चाशत् पटलः 70B, मदनारोपणनैमित्तिकाभिधानं नाम पछि पटलः ।
6055.
4769.
Dakşiņāmūrtisamhitā.
Substance, country-made paper. 97 x 41 inches. Folia, 2. Lines, 9 on a page. Extent in slokas, 24. Character, Nagara. Appearance, fresh. Incomplete.
This MS contains the sixth chapter of the work, but the number of the chapter is not indicated in the colophon.

Page #250

( 244 )
6056.
5453. कुमारसंहिता | Kumārasamhitā.
Substance, country-made paper. Extent in slokas, 250.
Beginning :
per page. Complete in 10 chapters.
This is in the form of an interlocution between Brahmā and Siva. It deals with the details of worship of Ganapati. Ulwar 2028 Extr. 615 describes a MS of it in 7 chapters. Cat. Cat. ( III. 24 ) refers to another MS of it in 10 chapters.
:
10 x 4 inches. Folia, 12. Lines, 9 Character, Nāgara. Appearance, fresh.
ब्रह्मोवाच
श्रीगणेशाय नमः । समस्तायुधसंपूर्ण-षड्भुजदादशान्वितम् । व्यधस्ताद्दनिताकारमाद्यं वन्दे गजाननम् ॥ रजताद्रिवरे रम्ये मुनिवृन्दनिषेविते ।
रत्नसिंहासनारूटं देव्या सह महेश्वरम् । द्रष्टुं समागतो ब्रह्मा प्रणिपत्य कृपानिधिम् ॥ बाञ्जलिपुटो भूत्वा तुष्टाव परमेश्वरम् ।
महाविद्या महामाया देवी विश्वमयी किल । मायया निर्मितं विश्वं जगदेतच्चराचरम् ॥ इत्युक्तं भवता पूर्वं परब्रह्ममयौति च । तस्माद् विघ्नेश्वरं देवं श्रीविद्यासहितं परम् ॥

Page #251

( 245
)
तन्मन्त्रयन्वतन्त्रादि पुरश्चरणलक्षणम् ।
सव्यं वदख कृपया पाहि मां भक्तवत्सल ॥ ईश्वर उवाच ।
घटणु ब्रह्मन् यथान्यायं विद्यागणपतेर्मनुम् ।
सर्वैश्वर्यप्रदं दिव्यं सर्वलोकविमोहनम् ॥ Colophons of the different chapters :2B, इति कुमारसंहितायां सदाशिवब्रह्मसंवादे विद्यागणेशमन्त्रोद्धारः
प्रथमोऽध्यायः । 4B, इति कुमारसंहितायां द्वितीयोऽध्यायः । [This chapter deals with Purascarana.] 5B, इति श्रीकौमारितन्त्र टतीयोऽध्यायः । [This chapter treats of Pūjā proper.] 6B, इति कुमारे चतुर्थोऽध्यायः । [This chapter treats of Pancamacarana.] 7A, इति कौमारसंहितायां वश्यादिप्रयोगः पञ्चमाध्यायः । 8A, इति कुमारसंहितायां स्तम्भनोच्चाटनं नाम घठोऽध्यायः । 8B, • होमविधिर्नाम सप्तमोऽध्यायः । 10A, विद्यागणपतिकल्पे रहस्यागमे संग्रामविजयो नामाष्टमोऽध्यायः । 11A, वाञ्छाकल्पलता नाम नवमोऽध्यायः । Last Colophon :
इति कौमारसंहितारहस्याविरहस्य-वाञ्छाकल्पलतामनुविधानं नाम दशमोऽध्यायः ।
6057. 5973. चन्द्रहाससंहितायां चन्द्रज्ञानम् । Candrajnānam
from the Candrahāsasamhitā. Substance, country-made paper. 114 x 6 inches. Folia, 1-8. Lines, 9 to 12 on a page. Extent in slokas, 225. Character, Nāgara. Appear. ance, old and discoloured. Complete.

Page #252

( 246 )
This is in the form of an interlocution between Śiva and the moon. It contains a metaphysical discussion about the real nature of the various things of the world.
Beginning : ——
श्रीगणेशाय नमः ।
स्वस्ति सिद्धम् |
ॐ नौमि स्वात्मप्रकाश-प्रशमित-विषमल्लेशराशिं महेशम् वन्दे वाग्देवतां तां कलयति किल या मूला तां वाम्लतायाः । विघ्नग्रासप्रबन्धादिव बृहदुदरं स्तौमि विघ्नाधिराजम् दत्तप्राग्दौक्षमेकं गुरुवरमपरं ज्ञानदञ्च प्रपद्ये ॥ १ ॥ ॐ कैलासपौठमध्यस्थं देवदेवं महेश्वरम् । ब्रह्मादिकारणैः सार्द्धं देवेशश्च उमापतिम् ॥ महोरगसमायुक्तं व्अतरैः परिवारितम् । महाध्यानस्थितं देवं मुनिभिश्चापि संसृतम् ॥ २ ॥
...
... ॥ ३–५ ॥
तत्रस्थं देवदेवेशमुमया सहितं शिवम् । दृष्ट्वा तथाविधं देवं ध्यानासक्तं कपालिनम् ॥ ६ ॥ संशयाविष्टमनसः चन्द्रो वेदविदां पतिम् | व्यष्टाङ्गप्रणिपातेन प्राञ्जलिः प्रणतः शिरः ॥ ७ ॥ तदमानोऽब्रवीत् वाक्यं + + सन्तं पुनः पुनः । मूर्त्तमपि सञ्चिन्त्य इदं वचनमब्रवीत् ॥ ८ ॥ इन्द्रजालं हि पश्यामि इदं सत्यमसत्यता । मोहितं मायया सार्द्धं ब्रह्माण्डं सचराचरम् ॥ ६ ॥ देवमानुषतिर्य्यञ्चां गन्धर्वोंरगरक्षसाम् । स देव महादेव प्रतिष्ठा बुद्धि मे मतिः ॥ १० ॥ क्षणिकस्य तु रूपस्य तथा शब्दस्य वै प्रभो । व्ययुक्तस्यैव मन्त्रस्य ध्वनिद्रष्टस्य नित्यशः ॥ ११ ॥

Page #253

(247
>
व्याकारस्य कथं देव प्रणमन्ति च नित्यशः । स्वयमेव तु यो नष्टो यस्तु चित्तेन कल्पितः ॥ शब्दस्य क्व [च] तस्यैव मन्त्रत्वमपि बुध्यते ॥ १२ ॥ प्रयुक्तमथ वौणा यं तन्त्रीखरसमन्वितम् । चित्तेन साध्यते तस्य षड्जमध्यमधै ( है ) वतम् ॥ १३ ॥ तथा मंत्रा[:] तथाकारा विद्या चैव सहस्रशः ।
प्रबुद्धधियो मूढाः स्वचित्ता च बहि [:] स्थिताः ॥ १४ ॥ वृत्ति[:] केनैव सन्तुष्टा भ्रामिता च त्वया पुरः । व्यसत्यमिन्द्रजालञ्च यद्रूपं सकलं प्रभो ॥ १५ ॥ उच्चार्य्यमाना ये मन्त्रा न मन्त्रा चापि ये विदुः । मोहित देवगन्धर्व्वा मिथ्याज्ञानेन गर्व्विताः ॥ १६ ॥ मायाः खप्नोपमाः सर्व्वे मुद्राध्यान च धारणाः । न तच्चित्रमिदं सत्यं शास्त्रजालं क्रियागमम् ॥ १७ ॥ सोम उवाच ।
देव्या विनायकस्यैव षन्मुखस्य त्रिलोचन | नंदिभ्रंगिमहाकाल - कुवेरशक्रयोस्तथा ॥ १८ ॥ वासुकिच गरुत्मांश्च तथा नारायणस्य वै 1 सनत्कुमारप्रमुख-ऋषौणां भावितात्मनाम् ॥ १६ ॥ goo[a] प्रमुखा ये शास्त्रे या च संहिताः । मन्त्राश्च विविधाकारा विद्याश्चापि सहस्रशः ॥ २० ॥ कथितं तु त्वया सर्व्वं तेषां चैव समासतः । तानि सर्व्वाणि देवेश शिरःस्थेन मया श्रुतम् ॥ २१ ॥ भ्रामिताच त्वया सर्व्वे व्यायामेन महेश्वर | नाख्यातं कस्य चेज्ज्ञानं शारीरं गूढगोचरम् ॥ २२ ॥ व्यप्रबुद्धाच्च ते सर्व्वे भ्रामिताः शास्त्रपाठके । नास्ति त्वत्सदृशो धूर्तो वाग्जाले बुद्धिनाशनः ॥ २३ ॥ तन्त्रे तन्त्रे [व] या प्रोक्तं मया प्रत्यक्षतः श्रुतम् । शपथानि व्यसंख्यानि मिथ्या देव त्वया कृताः ॥ २४ ॥

Page #254

( 248 )
नैव कस्यापि (स) सद्भावं मोहितास्ते त्वया प्रभो । रञ्जितास्ते त्वया व्यायामे मिथ्याज्ञानेन गर्व्विता [:] ॥ २५ ॥ व्यप्रबुद्धधियः सर्व्वे तेऽपि मूढत्वतां गताः । मिथ्याज्ञानेन संतृप्ता मिथ्याशास्त्रेण गर्व्विताः ॥ २६ ॥ साकारस्य क्षयं चास्ति मन्त्रोच्चारे क्षयं पुनः । क्षणिका तु क्रिया देव जन्मापि मरणं तथा ॥ २७ ॥ कस्य जन्म म्टतः को वा दह्यते वात्र कः प्रभो । पिंजं तु कस्य वा देव कुतः श्राद्धं कुतः क्रिया ॥ २८ ॥ प्रत्यक्षे बान्धवानां स्वस्थाने यत्प्रलीयते ।
पार्थिवे पार्थिवं तत्त्वं वायौ (वार्योर्वायुर्ग) वायुगतं तथा ॥ २८ ॥ व्यापश्चाप्सु च वै लौनास्तेजास्तेजसि विश्वति ।
व्याकाशे तु तथाकाशं मनोबुद्धिरहं तथा ॥ ३० ॥
यथागताः पुनस्तत्र लौनाः खप्ने समं ततः । व्यमूर्त्तो भगवान् जौवो निर्गुणो विरजः खगः ॥ ३१ ॥ इन्द्रियाश्च गुणाः सर्व्वे खे खे स्थाने प्रलीयते । कायं मांसमयं देव दाहञ्च कृतवान् प्रभो ॥ ३२ ॥ किं भ्रमन्ति जडा मूढा व्यज्ञानव [f]धरीकृताः । किं मांसं किञ्च वास्थौनि रुधिरं श्लेष्ममेव च ॥ ३३ ॥
धातुचयं वै देव तथा मेदस्तथा वसा ।
व्यन्त्राणि हृदयो वाथ व्यामं मू + तथा कफम् ॥ ३४ ॥ रेतो वा श्लेष्ममूचे वा पुरौषं चम्मैनालयः ।
Hii वापि नखाचैव रोमाः शतशस्तथा ॥ ३५ ॥ कर्णौ दन्तौ च नासा च जिवाङ्गुष्ठौ च वाक् तथा । चक्षुर्वा घटिका वापि ग्रौवा वापि सुरोत्तम ॥ ३६ ॥ बाहू हस्तौ तथा चैव उदरं कटिमेटुकम् ।
स्फिजे जंघा च पादौ च वाचा सा कृतवान् प्रभो ॥ ३७ ॥ नाम वापि तथा देव गोत्रं वर्णं तथैव च ।
रोमाणि नाडयस्श्चैवावयवश्च तथा प्रभो ॥ ३८ ॥

Page #255

End :
( 249 )
एभ्यो मध्याद् विरूपाक्ष कोऽसौ चैव म्टतः प्रभो । कस्य श्राद्धं क्रियाकाण्डं पिण्डदानादिकञ्च यत् ॥ ३८ ॥ जीवो ह्यनादिरमलः खरूपौ खेचरः परः । न रूपं न च वा वर्णं न स्थानं न च धारणा ॥ ४० ॥ ये ये भावाः शरीरस्य ते सर्व्वे खपुरं गताः । कस्य कालं यमं कस्य भटाश्चैव सुदारुणाः ॥ ४१ ॥ नरकाः शासनाञ्चैव प्रेतपुर्य्य[1] वसेत्तु कः । एको यदि भवेत् कालमेकः पाशं भवेच्च सः ॥ ४२ ॥ सहस्राश्वासंख्याताः व्याहवेन हताः प्रभो ।
तत्र कालाश्च बहवो को वापि कथं प्रभो ॥ ४३ ॥ शकुन्यो विवलीभूता निर्गता विलयं गताः ।
ल(ख्या) च्या संख्यासंख्यानि तत्र काला[:] किमागताः ॥ ४४ ॥ बवाश्चापि एको वा सहस्राः चैव तस्य वै 1
मशकानि व्यसंख्यानि मत्स्याश्चैव सहस्रशः ॥ ४५ ॥
एककालप्रनष्टाश्च तत्र कालाः किमागताः । एककालो बहून् वापि ग्रसते वापि नौयते ॥ ४६ ॥ स्कन्धे वा बाजष्टष्टे वा स कथं नौयते प्रभो । एतत् सर्व्वं समासेन सर्व्वं भैरव तत्त्वतः ॥ ४७ ॥
मद्दाक्ये ज्ञानभागौ स्यात् पूर्वोक्तस्तत्र वै तु सः । महाभागी भविष्यति एतन्मे वदतो वरः ॥ १७३ ॥ एवमुक्का महादेवो गतोऽन्तर्धानमीश्वरः । चन्द्रेण प्राप्तं विज्ञानं कृतकृत्यो यथार्थतः ॥ ९७४ ॥ [a]च्छास्त्रं न वक्तव्यं यस्य कस्य समीपतः । व्यभक्ते नैव दातव्यं व्यश्रद्धे नैव दौयते ॥ १७५ ॥
यो मोहाद्दीयते ज्ञानमपरोच्य च मन्दधीः । नासौ ज्ञानस्य भागौ स्याज्जन्मान्तरशतैरपि ॥ १७६ ॥

Page #256

(
250
)
यो निन्दयति मोहेन इदं शास्त्रमगौरवात् ।
स याति नरकं घोर[] यावदाभूमिसंप्लवम् ॥ १७७ ॥ Colophon :---
इति परमरहस्ये चन्द्रहाससंहितायां चन्द्रज्ञानं समाप्तम् ।
6058. 11068. महाकालसंहितायां षोडशपात्रम् । Sodasapātra
from the Mahākālasamhitā. Substance, country-made paper. 7x4 inches. Folia, 7. Lines, 7 on a page. Extent in slokas, 40. Character, modern Nāgara. Appearance, fresh. Complete.
It gives the mantras for the purification of wine used in Tantric worship and put into a number of pots arranged in a particular order. (Also cf. Sarikārcanapaddhati below.) Beginning :
श्रीगणेशाय नमः । ॐ । श्रीमद् भैरवशेखरप्रविलसच्चन्द्राम्तप्तावित क्षेत्राधीश्वरयोगिनीगणमहासिद्धैः समाराधितम् । आनन्दार्णवकं महात्मकमिदं साक्षात्रिखण्डाम्मृतं वन्दे श्रीप्रथमं कराम्बजगतं पात्रं विशुद्धिप्रदम् ॥ है मौनरसावहं दयितया दत्तञ्च पोयाम्टतं किञ्चिच्चञ्चलरक्तपङ्कजदृशा तस्मै समावेदितम् । वामे दितं(?) खादु विशुद्धशुद्धकवलं पाणौ विधायात्मके वन्दे पात्रमहं द्वितीयमधुना नादैकसंवर्द्धनम् ॥ साम्नायकलाकलापकलितं कौतूहलद्योतनं चन्द्रोपेन्द्र-महेन्द्र-सूर्यवरुणैर्ब्रह्मादिभिः सेवितम् । ध्यातं सिद्धगणैः स्तुतं मुनिगणैर्मोक्षार्थिभिः सर्वदा वन्दे पात्रमहं टतौयमधुना स्वात्माम्बबोधक्षमम् ।

Page #257

( 251
)
End :
पाने कृते पूर्णकलाप्रकाशः पाने कृते पूर्णसमानबुद्धिः । पाने कृते पूर्णपवित्रदेहो पानं पिबेत् पञ्चदशं प्रवीराः ॥ यत्ते घोडशपात्रविन्दुकलया ब्रह्माथ विषाह्यभूः ज्ञानेच्छादिसमस्तशक्तिविभवव्यक्तिर्विनक्तः स्फुटम् । उत्पत्तिस्थितिकालकल्पकलित-स्वात्मप्रकारेण वै ।
सोऽहं घोडश-पात्रमेव गुरुतो ग्टह्णामि+च्छं भवेत् ॥ Colophon :- ..
इति महाकालसंहितायां घोडशपात्रे समाप्त ।
6059. 9260. पराशरसंहितायां हयग्रीवौङ्कारकल्पः । Hayagrīvaunkārakalpa from the Parāsarasamhitā.
Substance, country-made paper. 11 x 6 inches. Folia, 6. Lines, 13 on a page. Extent in slokas, 120. Character, Nāgara. Appearance, tolerable. Complete.
The Hayagrīvauňkārakalpa, treating of the details of the worship of Hayagrīva and constituting the seventh chapter of the Parāśarasamhitā, is quoted in this and the following MS, which describe the process of the worship.
The colophon of this extract runs as follows in leaf 5A:--
इति श्रीपराशरसंहितायां हयग्रीवौङ्कारकल्प[:] सप्तमोऽध्यायः । Beginning of the MS :
अथ सारसंग्रहे। अथोच्यते हयग्रीवमन्वः सर्वसम्रद्धिदः चन्द्रस्थं गगनं वामकर्णविन्दुसमन्वितं . एकाक्षरो मनु[:] प्रोक्तो हयग्रीवस्य + + +

Page #258

( 252 )
चन्द्र सकारः वामकर्ण उकारः विन्दरनुखारः।
एतैः ॐ मूमिति बीजमुद्धतम् ॥ End of the MS :
अथ वा तं करे कुम्भेऽभिमन्वा जलं पिबेत् । पौतं वादिमुखे ध्यात्वा स्तम्भयेत्तस्य भारतौं ।
मन्दभाग्योऽपि भस्मोद्धूलितविग्रह[:] सन् अभयाभिमन्त्रितं कृत्वा वचां भक्षयेत् । सहस्पतिसमो भवेत् ।
6060. 9448. Hayagrīvaunkārakalpa from the Parāsarasamhitā.
Substance, country-made paper. 10x41 inches. Folia, 8. Lines, 10 on a page. Extent in ślokas, 120. Character, Nāgara. Appearance, tolerable. Complete.
___Same as above.
6061.
2424. अङ्गिराकल्पः ।
Angirācalpa.
Substance, country-made paper. 10x4 inches. Folin, 30. Lines, 13 on a page. Extent in ślokas, 828. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Complete.
The present MS has been described in L. X. 4046. The work deals with the details of the worship of the deity Asuri.
6062. 272. विश्वामिचकल्पः । Visvāmitrakalpa.
Substance, country-made paper. 12x41 inches. Folia, 37. Lines, 14 on a page. Extent in slokas, 1,600. Character, Nāgara. Date, 1746 S.E. Appearance, fresh. Complete.

Page #259

( 253 )
The work deals with the daily duties of the twiceborn and, strictly speaking, belongs to the Smrti class of literature. Of Tantrika topics dealt with herein mention may be made of bhutaśuddhi, dikṣā and puraścarana of the Gayatrimantra.
The present manuscript is noticed in L. II. 885. CS. III. 508 describes a work, in sūtra form, of the same name and similar contents.
This MS seems to be a part of a much larger one, because the first leaf of this has, on the right upper-hand corner, the number 246 and the last leaf has, at the same place, the number 283.
Post Colophon Statement :
श्रीयोगेश्वरात्मक लक्ष्मीकेशवार्पणमस्तु |
श्रीः शुभम् । शके १७४६ तारगणनाम संवत्सरे कार्त्तिक शुद्धत्रयोदशी गुरुवासरे तद्दिने इदं पुस्तकं वरवटाख्यग्रामनिवासि - ज्योतिषीत्युपनामक-गोविन्दात्मज - प्रभाकरदैवज्ञेन खार्थं परोपकारार्थं लिखितम् यादृशमिति ।
व्यञ्जितं भूरिकष्टेन पुस्तकं लिखितं मया ।
हर्त्तुमिच्छति यः पापौ तस्य वंशक्षयो भवेत् ॥
6063.
5962. कालरात्रिकल्पः । Kālarātrikalpa.
Substance, country-made paper. 9×4 inches.
Folia, 38. Lines, 7 on a
page. discoloured.
Extent in slokas, 550. Character, Nāgara. Appearance, old and Complete.
It relates to the details of the worship of the deity called Kālaratri including an account of the six black rites to be performed with the mantras of this deity. According to

Page #260

( 254 )
four colophons in the present MS (Fol. 3A, 17A, 18B, 25A) the work forms part of the Rudrayāmala and according to one colophon (Fol. 29B) it belongs to the Agamasāra. A . portion in this MS (Fol. 25A-38) is absent in another MS of the same work described below. The concluding portion (Fol. 324-36B) is in a vernacular.
Beginning :--
श्रीगणेशाय नमः। श्रीगुरुभ्यो नमः ।
पार्वत्युवाच ।
देवदेव जगन्नाथ भक्तानुग्रहकारक । त्वत्प्रसादान्मया सव्वं श्रुतं रुद्रादियामलम् ॥ इदानौं श्रोतुमिच्छामि यन्मे मनसि वर्त्तते । कालरायाः क्रमार्चा+तत्सवं कृपया वद ॥
ईश्वर उवाच ।
सन्ति नानाविधा मन्त्रा आगमोक्ताः सबौजकाः । तथैव वैदिका मन्त्राः पुराणडामरे तथा ॥ ते सर्वे निष्पभा जाताः कलौ वौर्यविवर्जिताः । .... ... ... ... ... सत्यमागमशास्त्रन्तु प्रतिज्ञासिद्धमेव च । अनादरेण तन्नएं गुरुभक्तिं विना तथा ॥ तन्मध्ये सारभूतं तु प्रत्यक्षफलदायकम् । अन्यथा न भवेद्देवि + + + ॥ सिद्धमन्वमिमं देवि सारात्मारोत्तमं [तथा । पुरश्चर्य्यक्रिया नास्ति स्मरणात् पूजनात् फलम् ॥ मन्त्रस्यैतस्य माहात्म्यं सामर्थ्यं स्तुतिमेव च । वक्तं न शक्यते देवि कल्पकोटिशतैरपि ।

Page #261

( 255
)
तस्याः पूजां प्रवक्ष्यामि मम बुद्ध्यनुसारतः ॥ श्रूयतामेकचित्तेन न कस्य कथितं प्रिये। कृष्णपक्षस्य चाटम्यां भूते भौमदिने तथा ॥ प्रारम्भ कारयेत्तत्र भक्तिभावेन सादरात् । ब्राह्म मुहूर्ते चोत्याय स्मरेद्देवौं चतुर्भुजाम् ॥ प्रसन्नवदनाम्भोजां लौलालोचनघूर्णितां । बनर्धरत्नसंयुक्तां दिव्यचन्द्रार्द्धधारिणीम् ॥ नीलांशुकपरोधानां मुक्ताकिङ्किणिघण्टिकां । पल्लवारणविम्बोछौं भूषितां सितकंचुकीम् ॥ नानारत्नाधिकं ज्योतिः शिरःपुष्पैरलवृतां । पयोधर + + + काञ्चीयुक्तनितम्बिनौं । मुक्तावेणोलताचारमुदयादित्यसन्निभां । एवं ध्यात्वा जपेत् किञ्चित् उत्तिछेच्छयनात्तत्तः ॥ ततो राक्षसकोणे तु एकान्ते जनवर्जिते ।
टणान्तरितभूम्यां तु कु-न्मलविसर्जनम् ॥ The mantra of the deity is given as follows (Fol. 5B):
अस्य श्रीकालरात्रिमन्त्रस्य दक्षशक्तिः जगतीच्छन्दः अलजापुरनिवासिनी मायाराज्ञी देवता हृदये ह्रौं जानि नाभौ लौं शक्तिर्गद्ये श्रीकालरात्रिप्रीत्यर्थं जपे विनियोगः।
मन्त्रोद्धारं प्रवक्ष्यामि गोप्यागोप्यतरं महत् । प्रणवं वाग्भवं माया मन्मथं कमलोद्भवम् ॥ बीजं पञ्चशिरो ज्ञेयं ततः पल्लवमुच्चरेत् । काहेश्वरौ ततः पश्चात् सव्वं जनमनोहरौ । सर्वमुखस्तम्भनौ च सर्वराजवशंकरौ । सर्वदुष्टनिर्दलनी सर्बस्त्रीपुरुषाकर्षणौ ॥

Page #262

Colophon:
a
Post Colophon:
इति श्रीकालरात्रिकल्पे पूजाविशेषः ।
page. Complete.
( 256 )
Substance, foolscap paper.
a page. Extent in slokas, 325. fresh. Complete in 13 chapters.
रङ्गनाथस्य सुतेन कमलाकरेण इदं पुस्तकं लिखितम् ॥
6064.
10046. Kalaratrikalpa.
The portion contained in this MS up to chapter 12 runs up to Fol. 25A of the MS described under the previous number (6063).
पार्व्वत्युवाच ।
86 inches. Folia, 18. Lines, 12-14 on Character, modern Nagara. Appearance,
6065.
10520. शिवाम्बु कल्पः। Sivūmbukalpa.
Substance, country-made paper. 7x4 inches. Folia, 16. Lines, 8 on Extent in slokas, 200. Character, Nagara. Appearance, fresh.
A
It deals with the Tantric use of urine as a drink which is stated to be able to drive away all sorts of diseases. work of the same name said to belong to the Rudrayamala is noticed in Stein. 236.
Beginning --
श्रीगणेशाय नमः ॥
देवदेवं प्रणम्यादौ सर्व्वज्ञं परमेश्वरं ।
प्रणम्य श्रोतुमिच्छामि शिवाम्बस्य च निर्णयम् ॥

Page #263

( 257 )
श्रुत्वा देवमनुष्याणां पवित्रं सर्वसिद्धिदम् । शिवाम्ब कीदृशं चैव किं फलं तस्य सेवनात् ॥ देव-दानव-माश्च किन्नरा यक्षराक्षसाः । पन्नगाश्च पिशाचाच विश्ववेतालज्टम्भकाः ॥ हौनज्ञानाश्च ये केचित्तदर्थं कथयस्व मे ।
ईश्वर उवाच ।
.. शिवाम्बमम्तं देवि उत्पन्नखात्मदेहिनां ।
पवित्रं परमं पुण्यं देहशुद्धिकरं परम् ॥ पार्वत्यवाच ।
ग्रहणं धारणं ग्रासं केन मन्त्रेण धारयेत् । तदहं परिपृच्छामि यदि तुटो महेश्वर ॥ शिवाम्ब कीदृशं चैव कीदृशं तस्य साधनम् । कृपां कुरु महादेव कथयख प्रसादतः ॥
ईश्वर उवाच ।
प्रातःकाले सुशिष्योऽयं घटिकायां चतुथ्यम् । उत्थाय साधकश्रेष्ठः मूत्रोत्सगं च कारयेत् ॥ आदिधारां परित्यज्य मध्यधारां तु ग्राहयेत् । अन्तधारां परित्यज्य एवं विधि समाचरेत् ॥ पात्रं पवित्रं वक्ष्यामि पूटण देवि मनोरमे । त्तिका-काष्ठपात्रेषु चर्मपात्रं तथैव च ॥ चीनीपात्रं श्रीफलं वा विल्वजं गजदन्तयोः । शवपात्रं कच्छपं वा विश्वामित्रं च मौक्तिकम् ॥
17

Page #264

(
258 )
धृत्वा च मन्मये पात्रे वटपात्रे च लावुकैः । वंशपात्रं च कर्तव्यं पूटपात्रं तथैव च ॥ श्वेतकाचमयं पात्रं करपात्रं तथा पुनः । वर्जयेत् सर्वधातूनां लोहपात्रं तु धारयेत् ॥ तेन मार्जितपात्रेण अघोरास्त्रेण धारयेत् । तत्पात्रं मन्त्रशोध्यं च पवित्रा चोपकारयेत् ॥ तत्पात्रशोधनं देवि वक्ष्यामि तव सुन्दरि । प्रणवादि तथा माया कूर्चदन्वं कुलेश्वरि ॥ इति पात्रशोधनं च तवाग्रे कथितं मया ।
... ... ... ... ... ... 4B, इति सिद्धान्तकायाकल्पः ॥
भेषजं पूटणु वक्ष्यामि पूटण चैकाग्रमानसः । गन्धकं त्रिफलायुक्तं भृङ्गराजं च पारदम् ॥ लोहचूर्ण तथा वॉ हरिद्रां च शिवाम्बना । कर्त्तव्यं च संदा देवि तस्य रोगभयं कुतः ॥ गन्धकं पारदं घोघं त्रिफला सिद्धिमूलिका ।
राजबोजसमायुक्तं शिवाम्बुसहितं पिबेत् ॥ End :-- 14B, यो गुरुरहितो पानं शिवाम्बु कृयते नरः ।
मूत्रपानं कृतं तेन स नरो पापसम्भवान् ॥ नरके लभते वासः श्वानयोनिं तु प्राप्यते । सततं पिबति मूत्रं असतं विधिना विना ॥
Colophon :
इति श्रीहरगौरीसंवादे शिवाम्बकल्पः सम्पूर्णः ॥

Page #265

( 259 )
6066. 8796. गायत्रीकल्यः । Gayatrikalpa.
Substance, country-made paper. 10 x 44 inches. Folia, 2. Linos, 13 on a page. Extent in slokas, 45. Character, Nagara. Appearance, fresh. Complete.
The present MS has been noticed in L. I. 443. The work deals with the details of the worship of Gāyatri and is in the form of an interlocution between Närada and Caturmukha.
6067.
5604B. वनदुर्गाकल्पः । Vanadurgākalpa.
Substance, palm-leaf. 16xl inches. Folia, 42. Lines, 4,6ona page. Extent in slokas, 503. Character, Udiyā. Appearance, good. Complete in 16 chapters.
It deals with the details of the worship of Vanadurgā. The colophon to the twelfth chapter allocates the work to the Mantravarasamhitā.
Beginning :
श्रीदुर्गाय नमः। हिमवच्छिखरे रम्ये नानारत्नसमाकुले । नानामुमलताकोणे नानापुष्योपशोभिते ॥ नानापक्षिनिनादैश्च नानाम्टगगणाकुले । ... ... ... ...
आसीनमासने रम्ये देवदानवपूजिते । ... ... ... ...

Page #266

( 260 )
कृपया परया युक्तं षण्मुखं दादशेक्षणं । प्रणम्य दण्डवद् भूमौ पप्रच्छेदं मुनिस्तदा ॥
अगस्त्य उवाच ।
किं रूपं वनदुर्गाया कान्यङ्गानि विशेषतः । उद्धारः कीदृशः प्रोक्तो विनियोगञ्च कीदृशः ॥ किं बीजं का पुनः शक्तिः वर्णानाञ्च विशेषतः । एतत् सर्वं विस्तरेण ब्रूहि मे दैत्यवदन ॥ गुह उवाच ।
साधु पृष्टस्त्वया ब्रह्मन् साधकानां हितैषिणा । पुरा हिमवतः पृष्ठे हैमवत्या मया श्रुतम् ॥ सर्व्वशत्रुक्षयकरं सर्व्वव्याधिनिवारणम् । ज्ञातमात्रेण सर्व्वेषां भुक्तिमुक्तिफलप्रदम् ॥ च्यतिगुह्यतमं वच्ये समाहितमनाः पूटण | सुमनोज्ञप्रदेशे च निम्नोन्नतविवर्जिते ॥
...
द्वादशारं लिखेच्चक्रं वसुभू च (?) समावृतम् | तन्मध्ये चण्डिका कार्य्या तालमात्रप्रमाणिका || सप्ताङ्गुलप्रमाणेन भ्रामयेत् पंक्तिकं प्रति । सशूलमकराग्रं स्यात् रक्तेनैव च धातुना ॥ दलं वै श्वेतवर्णेन चक्रमालिख्य देशिकः । कृष्णवर्णेन मतिमान् अक्षराणि न्यसेन्मुने ॥ दलेष्वक्षरमालिख्य मन्त्रोद्धारपरिक्रमात् । तारं वै कर्णिकायान्तु तस्मिन् शक्त्यक्षरं लिखेत् ॥ एवमालिख्य मतिमान् शिष्याय प्रददौ गुरुः । उकारं प्राग्दले मूले मकारस्तु द्वितीयके ॥

Page #267

( 261 )
क्यच हाञ्च दंकारञ्च प्रभु ऐ माः तथैव च । दुं श्रूलां च तथैवास्ते प्रथमे तु दलं न्यसेत् ॥ भिसगश्चैव तथैव स्यात् उयाज्यश्च तथैव च । परदुर्गे लिचेत्येव ठद्दितौयं दलं लिखेत् ॥
Colophons of the different chapters :
7A, इति श्रीगुहप्रोक्ते श्रीवनदुर्गाकल्पे प्रथमः पटलः ; 9A, ० द्वितीयः पटलः; 10A, ० मण्डलाधानं नाम टतीयः पटलः; 13B, ० चतुर्थः पटलः ; 16A, • पञ्चमः पटलः ; 22A, ० षष्ठः पटलः ; 24A, ० सप्तमः पटलः; 27B, ० अष्टमः पटलः; 30A, ० दशमः पटलः; 31B, ० एकादशः पटलः; 32B, इति श्रीमन्त्रवरसंहितायां गुहप्रोक्ते वनदुर्गाकल्पे द्वादशः पटलः ; 35A, ० त्रयोदशः पटलः; 37B, • चतुर्द्दशः पटलः; 38B, ० पञ्चदशः कल्पः ; 42A, • षोडशः
पटलः ॥
Beginning :
10254. संवित्कल्पः । Samvitkalpa.
Substance, country-made paper. 61 X 3 1 inches. Folia, 8. Lines, 4-7 on a page. Extent in slokas, 60. Character Nāgara. Appearance, soiled. Incomplete at the end.
--
6068.
The name of the work occurs on the obverse of the first leaf. The work deals with the origin and Tantrika use of hemp.
श्रीपर्व्वत्युवाच ।
कैलाशशिखरासौनं देवदेवं जगद्गुरुम् । प्रणम्य परया भक्त्या पार्व्वती पर्यपृच्छत ॥
सर्वौषधमयं (मै) शंभो या परा सिद्धभूलिका । गुह्याद्गुह्यतरो देव कथिता न प्रकाशिता ॥

Page #268

( 262 )
उत्पत्तिकारणं देव साधनं शोधनं तथा । यदि ते हि प्रियतमा वद सामरप्रभो ॥
4A, त्रिकटुत्रिफलायुक्ता खादेत् क्षयविनाशिनी ।
सुंठीमार्कवनिर्गुडी कुमारौसहिता प्रिये ॥
6069.
10147. कनककल्यः ।
Kanakakalpa.
Substance, country-made paper. llx6 inches. Folium, l. Lines, 13 and 12. Extent in slokas, 25. Character, modern Nāgara. Appearance, discoloured. Complete.
It deals with the black rites of the Tantras.
Beginning :
ॐ नमस्तस्मै । अथ कनककल्पः। ॐ नमः शिवाय ॥
कनककल्पं प्रवक्ष्यामि महादेवेन भाषितम् । मनुष्याणां हितार्थाय सर्वकामफलप्रदम् ॥ शान्तिकं पौष्टिकं चैव वश्यं चापि जने तथा । मोहनाकर्षणे चैव स्तम्भनेष विशेषतः ॥
कनकस्य तु बीजानि हरितालं मनःशिलं ।
तैलेन सह चूर्णस्य स्त्रीणां मूट्टि [तु] दापयेत् ॥ Colophons : Fol. IB, इति कनककल्पस्य तु योगः, इति सर्बोच्चाटनं यन्त्र, इति
रूपाकरणविधि। इति समाप्ता । The last topic in the work is dealt with in Hindi.

Page #269

Acharya Shri Kalas
( 263 )
6070.
8378B. प्रासुरीकल्पः ।
Asurikalpa.
Substance, country-made paper. 5x3} inches. Folia, 8. Lines, 11 on a page. Extent in slokas, 80. Character, Nāgara. Date, V.S. 1749. Appearance, old and discoloured. Complete.
The work deals with the black rites of the Tantras to be performed with the mantras of a deity called Asurī the worship of whom is also dealt with in the Angirā. kalpa (No. 6061).
Beginning :
श्रीगणेशाय नमः॥ अथ आसुरीकल्यो लिख्यते ॥ या शक्तिर्नवकोटिभेदभुवने भ्रान्तिभ्रमा भैरवी __या शक्तिर्नवचक्रमूलकमला आधारगर्भस्थिता । या शक्तिर्नवयौठमध्यकमले युक्ता करकास्थिता __सा शक्तिर्नवषण्डमण्डितकला पायात् सदा दासुरौ (?) । माहेश्वराङ्गना पार्श्वे पार्वती दुःखपीडिता । कृपया सुप्रसादेन क्षयं यान्ति च शत्रवः ॥ निर्धनो धनमाप्नोति राज्ञां संमानमेव च । इत्येवं पार्वती एवं पूटण देवि परंपरा ॥ न तिथिर्न च नक्षत्रं नोयवासो विधीयते । हन्तिकामश्च शत्रूणां क्रोध एवात्र कारणं ॥ ख्यातं मयासुरीकल्पं पुरा शुम्भनिशुम्भयोः ।
तेनैव विधिना कार्य सिद्धिर्भवति निश्चितं ॥ Colophon :
इति आसुरीकल्पमन्वराजसिद्धिः समाप्ता ।

Page #270

(
264 )
Post Colophon :
संवत् १७४८ वर्षे चैत्र कृष्ण अष्टमी रवौ लिखितं श्रीमालजातीय त्र० गोपालगणेशसुतेन यात्मार्थ परोपकारार्थं शुभमस्तु ॥
6071. Asurikalpa.
5883.
Substance, country-made paper. 10 x64 inches. Folia, 13. Lines, 18, 19 on a page. Extent in slokas, 220. Character, modern Nāgara. Appearance, fresh. Complete.
This contains a collection of extracts from different works dealing with the black rites of the Tantras to be performed with the mantras of Asurī.
Beginnings and Colophons of the extracts :I. . अथासुरी विधानमथर्वविद्योक्तम् ।
उच्चाटनं स्तम्भमोहौ वशीकरण मेव च । जारणं मारणं चैव घट्धा प्रोक्तं मणौषिभिः ॥
तत्र विधानक्रमः। 4B, इत्यासुरी विधानम् । ___II. श्रीगणेशाय नमः ॥ अथ द्वितीय आसुरौकल्यः ॥ ग्रन्थान्तरात्
लिख्यते ।
न तिथि च नक्षत्रं नोपवासो विधीयते । हन्ति कार्याणि शत्रूणां साधूनां तस्य साधनम् ॥
अथ राजानं वशीकर्त्तकामः । आसुर्य्याः सूपिठायाः प्रतिकृतिं कृत्वा । आसुरौसमिद्भिरमि प्रज्वाल्य दक्षिणपादादारभ्य शस्त्रेण च्छित्वा एताक्तां जुहुयात् ।

Page #271

III.
265)
The portion beginning with generally agrees with a similar portion in the MS described under No. 6070 (Fol. 4A) above.
6B,
इति व्यासुरौकल्पः समाप्तः ॥
7B,
IV.
श्रीगणेशाय नमः |
पुनर्वसु नक्षत्रे वटवृक्षस्य वंदकं गृहीत्वा
गोक्षौरेण सह पिबेत् । बन्ध्या पुत्रं जनयति ।
इति बंदणिका कल्पः ।
यथासुरीकल्पं वच्यामि |
कार्त्तिकेय उवाच ।
कैलासशिखरासौनं देवदेवं सदाशिवम् |
स्कन्दः पृच्छति तत्कम्भ + + + वद मे प्रभो ॥
वश्याकर्षण - विद्वेष उच्चाटस्तम्भमारणं | त्रैलोक्ये तु गतारीणां निग्रहाय सुखाय च ॥
ब्राह्मणक्षत्रियो वैश्यशूद्रस्वांत्यजातयः । साधयत्याशु तत् ब्रूहि कृपया वद
प्रभो ॥
ईश्वर उवाच ।
पूटणु वत्स महामन्त्रमासुरौ विधिपूर्व्वकम् ।
देहन्यास करन्यास - व्यङ्गन्यास - समन्वितम् ॥
12B, इति व्यसुरौकल्पं सम्पूर्णम् ।
·
There are 11 lines on Fol. 13 dealing with vasikarana. This section begins :
:
प्रातर्मुखं तु प्रक्षाल्य सप्तवाराभिमन्त्रितम् ।
यस्य नाम्ना पिबेत्तोयं सा स्त्रौ च वशगा भवेत् ॥

Page #272

( 266
)
6072.
10341.
argitara: Laghvāsurīkalpa.
Substance, country-made paper. 7x3 inches. Folia, 5. Lines, 10 to 12 on a page. Extent in slokas, 96. Character, Nāgara. Date, Samvat 1892. Appearance, fresh. Complete.
The contents of the present MS, except the last verse, agree with section IV of the MS described under the previous number.
Colophon :
इति श्रीखन्दशङ्करसंवादे लघ्वासुरौकल्पः समाप्तः ।
Post Colophon Statement :
लिखितमिदं गावल्यपाव-जयराम-पण्डितेन संवत् १८९२ मितौ Utega TG 34 TETI
6073.
3322. faza THAI Kakşaputatantram.
Substance, country-made paper. 124 x 5 inches. Folia, 47. Lines, 11 on a page. Extent in ślokas, 2,000. Character, Nāgara. Date, Samvat 1849. Appearance, discoloured. Complete in 15 Patalas.
The work, in 20 chapters, has been published in the Arunodaya and in the Indrajālādisamgraha under the name Siddhanāgārjunakakşaputa and also, in 31 chapters, by the Basumati Press (Calcutta, 1339 B.S.). MSS of the work are described in L. I, 256; 10. IV, 2616; W. 904. It deals with various Tantra rites pertaining to sorcery. MSS of a work called Bhuvanesvari-kaksa puta which may

Page #273

(
267
)
be a similar work are noticed in A Catalogue of Sanskrit MSS in the Adyar Library (Pt. II, p. 194) and in Mad. XII. 5924.
Post Colophon :
संवत् १८४६ माघकृयादशम्यां + + + शुभम् + + ।
6074.
5533.
Kaksaputatantram.
Substance, country-made paper. 10x41 inches. Folia, 53. Lines, 14 on a page. Extent in ślokas, 3,000. Character, Nāgara. Appearance, discoloured. Complete in 20 Patalas.
The sources of the work and the topics dealt with in it are indicated as follows (Fol. 1) :
संसारे बहुविस्तीर्ण विद्यासिद्धिरनेकधा । प्रोक्तवान् शङ्करः पूर्वं यदि एच्छति पार्वती ॥ अन्यैर्देवगणैः सिद्धिर्मुनिदेशिकसाधकः । यद्यदुक्तं हि शास्त्रेषु तत्तत् सव्वं विलोकितं ॥ शाम्भवे यामले शाक्त मौले कौलेय डामरे । खच्छन्दे नाकुले शैवे राजतन्त्र म्तेश्वरे ॥ उड्डीशे वातुले तन्त्र उच्छिछे सिद्धशाबरे । किविणौमेरुतन्ते च कालचण्डौश्वरे मते ॥ साकिनीडाकिनौतन्त्र रौद्रेऽनुग्रहनिग्रहे। कौतुके शिल्पतन्त्रे च क्रियाकालगुणोत्तरे ॥ हरमेखलके ग्रन्थे इन्द्रजाले रसाणवे। आथर्वणे महादेवे चार्वाक गारडेऽपि च ॥ इत्येवमागमोक्तं च वक्त्राइक्रोण यच्चातं । तत्तत्मा समुडुत्य दनो तमिवादरात् ॥

Page #274

( 268 )
साधकानां हितार्थाय मन्त्रखण्डमिहोच्यते । वश्यं चाकर्षणं स्तम्भं मोहमुच्चाटमारणं ॥ विदेषं व्याधिकरणं पशुसस्यार्थनाशनं । कौतुकं चेन्द्रजालञ्च यक्षिणीमन्त्रसाधनं ॥ चेटकं चाञ्जनं दिव्यमदृश्यं पादुकागतिः । गुटिका खेचरत्वं च तसंजीवनादिकं ॥ तथा कक्षपुटीसिद्धिः साङ्गोपाङ्गमनेकधा । सुसाध्यं प्रत्ययोपेतं साधकानां हितं प्रियं ॥ तत्तन्मन्त्रमुखं ज्ञात्वा कर्त्तव्यं सिद्धिमिच्छता । मन्त्रसाधनकं पूर्व सिद्ध्यर्थं साधकोत्तमैः ॥
6075. 8470. Kaksaputatantram.
Substance, country-made paper. 91x4 inches. Folia, 87. Lines, 7 on a page. Extent in Slokas, 1,050. Character, Nagara. Appearance, discoloured. Incomplete.
The 19th chapter comes to an end in Fol. 80A. The remaining folia do not contain any colophon.
6076.
9275.
Kalesaputatantram.
Substance, country-made paper. 12 x 5 inches. Folia, 1-3. Lines, 11 on a page. Extent in ślokas, 75. Character, Nāgara. Appearance, tolerable. Incomplete.
It begins as follows from the middle of one of the verses indicating the sources of the work.

Page #275

( 269 )
तेश्वरे उड्डीशे चातुले तन्त्र उच्छिष्ट सिद्धशाम्भवे । किङ्कणे मेरुतन्त्रे च कालचण्डेश्वरे मते ।
6077.
9297. Kaksaputatantram.
Substance, country-made paper. 13 x 5 inches. Folia, 18. Lines, 13 on a page. Extent in Slokas, 180. Character, Nāgara. Appearance, tolerable. Incomplete.
This MS contains the first seven Patalas and a portion of the eighth.
6078. Kaksaputatantram.
9928.
Substance, country-made paper. 9x5 inches. Folia, 2-16. Lines, 7 on a page. Extent in slokas, 110. Character, Vāgara. Date, Samvat 1882. Appearance, tolerable. Incomplete.
The only colophon in the MS is found on Fol. 10A. This refers to the 10th chapter of the work.
Post Colophon :
मासोत्तममासे श्रावणमासे शुधे शुक्ल पक्षे द्वितीयायां भौमवासरे उडीशपुस्तकं जग्रनाथमिश्रेण लिष्यते । संवत् १८८२ शाके १७४७ समाप्तः। भैरवाय नमः । राम
चन्द्राय नमः।
6079.
3187.
दत्तात्रेयतन्त्रम् । Dattatreyatantram.
Substance, machine-made modern paper. 124 x 44 inches. Folia, 23. Lines, 9, 10 on a page. Extent in slokas, 690. Character, Bengali. Appearance, fresh. Complete in 20 chapters.

Page #276

( 270 )
on a page. coloured.
A MS of the work, complete in 22 chapters, has been described in L. V, 1850, the opening verse of which is not found in the present MS. The work deals with Tantra rites pertaining to sorcery. It has been published in 30 chapters in the Indrajaladisamgraha of R. Chatterji. An edition of it in 26 chapters was published with Bengali translation (Vangabhumi Karyalaya, Calcutta, B.S. 1309).
6080.
3465. Dattatreyatantram.
Substance, country-made paper. Extent in slokas, 240. Incomplete.
12×4 inches. Folia, 8. Lines, 10 Character, Nagara. Appearance, dis
The present MS contains the first 10 chapters and a portion of the 11th.
6081.
5569.
Dattatreyatantram.
Folia, 23. Lines, 11
Substance, country-made paper. 11 x 5 inches. on a page. Extent in slokas, 500. Character, Nagara. Date, Samvat Appearance, fresh. Complete in 25 chapters.
1923.
Post Colophon Statement :
श्रीसंवत् १९२३ वैशाख कृष्ण तिथौ ३ भौमे विद्याधर द्विवेदेन fafed id quoda
6082.
9394.
Dattatreyatantram.
Substance, country-made paper. 13 x 5 inches. a page. Extent in slokas, 510. Character, Nagara. 193(?). Appearance, fresh. Complete in 22 chapters.
Folia, 18.. Lines, 9 on Date, Samvat

Page #277

( 271 )
Post Colophon Statement:
संवत् १९३ चैत्र शुल ।
10449.
6083.
Dattatreyatantram.
Substance, country-made paper. 9 × 4 inches. Folia, 27. Lines, 10. on a page. Extent in slokas, 530. Character, Nagara. Date, Samvat Appearance, fresh. Complete in 21 chapters.
1915.
Post Colophon Statement :
संवत् १९१५ मार्गमासि कृष्णपक्षे तिथौ द्वितीयायां भौमवासरान्वितायाश्च लिखितमिदं पुस्तकं श्रीमहानन्द - त्रिवेदिना ॥
6084.
1971. AsiyadaḤ | Sänkhyāyanatantram.
Substance, country-made paper.
18 on a page. Extent in slokas, 1,250. 1855; Saka 1720. Appearance, fresh.
91x5 inches. Folia, 29. Lines, 17, Character, Nagara. Date, Samvat Complete in 34 chapters.
MSS of the work, complete in 34 chapters, have been described in L. VI, 2259 and I.O., IV, 2537. A portion of the work has also been noticed in Mad. XII. 5924. It deals with the details of the worship of Vagalamukhi. According to the colophons the work belongs to the Saḍvidyagama.
Post Colophon Statement:
संवत् १८५५ शके १७२९ मिति व्याश्विन शुक्ल चतुर्थी मन्दवासरे । समाप्तमिदं सांख्यायनतन्त्रम् |

Page #278

(272)
6085.
8487.
Sankhyāyanatantram.
Substance, country-made paper. 13} x 6 inches. Folia, 38. Lines, 9 on a page. Extent in ślokas, 825. Character, Vāgara. Appearance, old and discoloured. Incomplete at the end.
The present MS runs up to the end of the 29th chapter.
6086.
10484.
Sānkhyāyanatantram.
Substance, country-made paper. 11 x 5 inches. Folia, 43. Lines, 11 on a page. Extent in slokas, 1,100. Character, Nāgara. Date, Samrat 1963. Appearance, fresh. Complete in 34 chapters.
Post Colophon Statement :
श्रीः पौतायै नमः॥ पौतपद्मसमासौनां माध्वौकोन्मत्तमानसां । पौतनि+फलकुचां स्मरामि वगलामुखौं ।
i utaqufa TRE || समत १६६३ आ० शु० ६ शुक्ल ।
6087.
8379. Sānkhyāyanatantram.
Substance, country-made paper. 94x6 inches. Folia, 39-50. Lines, 14 on a page. Extent in ślokas, 260. Character, Nāgara. Date, Samvat 1954. Appearance, old and discoloured. Incomplete.
The present MS contains Patalas XXX-XXXVIII of which only the last chapter is not found in the previous MS, the last chapter of which agrees generally with chapter 37 of the present MS.

Page #279

Post Colophon :
Beginning :
18
co
संवत् १९५४ वार गुरु लिखतं श्रीरामदत्तमौसर शुभमस्तु श्रीशिवाय नमः । लिखावितमिदं पुस्तकं मालवीय गयघाट वगलामुखौ शरण सदा होते हो ।
10372. विनायकसंहिता | Vināyakasamhita.
Substance, modern paper. 12x42 inches. Folia, 12. Lines, 8 on Extent in slokas, 204. Character, modern Nāgara.
Appearance,
a page. fresh. Complete in eight chapters.
It deals with the black rites of the Tantras to be performed with the mantras of Gaṇeśa.
——
ईश्वर उवाच ।
( 273 )
6088.
श्रीगणेशाय नमः ।
कैला
तैलासशिखरासीनं देवदेवं महेश्वरम् | प्रणम्य परया भक्त्या भार्गवो वाक्यमब्रवीत् ॥ भगवन् देवदेवेश सर्व्वलोकहिते रत । ततः श्रुत्वा मया सप्तकोटिभेदा मनूत्तमाः ॥ वैनायकाभिधा मन्त्रा भोगमोक्षफलप्रदाः । तेषामयत्नफलदं चरिराख्य(?) मनुत्तमम् ॥ वैनायकाभिधं मन्त्रं वक्तुमर्हसि शङ्कर | द्विवेश सर्व्वभूतेश सर्व्वकामार्थसिद्धये ॥
***
साधु पृष्टं त्वयेदानीं सर्व्वलोकहितावहं । सर्व्वेषामेव मन्त्राणां प्रयत्नफलसिद्धिदम् ॥ अमोघं सर्व्वकार्येषु स्तम्भनादिषु सर्व्वतः । सर्व्वमन्त्रकरं गुह्यं सर्व्वकामफलप्रदम् ॥
...

Page #280

( 274 )
2A, अन्येषां जीवसंघानां क्षिप्रस्तम्भनकारकम् ।
रिपुविद्देषणकरं विशेषप्लियोस्तथा ॥ उच्चाटनकरं तेषां उन्मादमरणं तथा । तत्तत्कर्मोक्तमन्त्राणां भेदानि विविधानि च ॥
प्रयोगाणि च सर्वाणि पूटणु संक्षेपतो मुने ॥ Colophons of the different chapters :
Fol. 2A, इति वैनायकसंहितायां प्रथमः पटलः ॥ 3A, इति विनायकसंहितायां द्वितीयः पटलः ; 4B, स्तम्भनयन्तं नाम टतीयः पटलः ; 6A, • आकर्षणबीज चतुर्थः पटलः ; 9A, वशीकरण नाम पञ्चमपटलः ; 10A, • उच्चाटनं नाम षष्ठः पटलः; 11A, विद्वेषणं नाम सप्तमपटलः ; 12B, •मारणं नाम असमपटलः ॥
Post Colophon Statement :
लिखित सथवा परीगणेह वेली तालुकै सौवपुरदः सौवसंकर
लाल काएथ॥
6089.
10327. भद्रतन्त्रम् ।
Bhadratantram.
Substance, country-made paper. 103 x 44 inches. Folia, 8 by counting (marked 1-3, 5, 6, 8, 11, and 15). Lines, ll on a page. Extent in slokas, 200. Character, modern Nāgara. Appearance, fresh. Incomplete.
This contains mantras and directions in Hindi and Sanskrit for the black rites, mārana, uccātana, etc.
The name of the work is found in a colophon in Fol. 8 :
इति श्रीदेवौशिवसंवादे तन्त्रमंत्रोक। इति भद्रतन्त्र सम्पूर्णम् ॥

Page #281

(
275
)
6090.
10389. कालरुद्रतन्त्रम् । Kalarudratantram.
Substance, country-made paper. 9x4 inches. Folia, 44. Lines, 9 on a page. Extent in slokas, 880. Character, Nagara. Appearance, old and worm-eaten. Complete in 21 chapters.
The work is in the form of a dialogue between Kārttikeya and Siva. It deals with the black rites of the Tantras to be performed with the mantras of deities like Dhūmāvati (ch. 1-9, Fol. 1-20), Ardrapati (ch. 9-12, Fol. 20-27), Kali (ch. 15, Fol. 30A-32A), and Kalaratri (ch. 16, Fol. 32A-34B) who is stated to be the spouse of Kālarudra.
Beginning :
श्रीगणेशाय नमः ॥ उद्दामद्युतिमातिप्रतिभटप्रारब्धकूलंकषा
यत्तेविस्त्रसरेणवो जगदरध्वान्तं सदा कुर्खता । या पद्मापरिरम्भ-सम्भमभरव्यग्रैकदोर्वल्लरी
पायाद्दो सहखेचरौ पुरमहोग्रश्रौटकण्ठौरवः ।। सर्वविघ्नप्रशमनं सर्वसिद्धिकरं परं। सर्वजौवप्रणेतारं वन्दे विजयदं हरिं ॥ श्रीकरं शङ्करावासं सिद्धचारणसेवितम् । हृदा मुनिजनावासं सायुज्यपदमव्ययम् ॥ .... ... ... ...
अच्छिन्नभक्तसंसेव्यमहो कैलासमन्दिरम् । तत्र तातं महारुद्रं कुमारः खादरात्ततः ॥ उवाच परमं वाक्यं नत्वा भक्त्या समादरात् । चतुर्दश महाविद्याश्चन्द्रचूड त्वदाज्ञया ॥

Page #282

( 276 )
अभ्यस्तोहमहं सम्यविधिना पार्वतीपते । प्रयोगविद्याविपुलं शत्रुसंहारकारकं ॥ नोक्तवान् मम सर्वेश किमर्थं करुणाकर। पुत्रोस्मि तव शिष्योस्मि ब्रह्मचारी जितेन्द्रियः ॥
... ... ... ... ... 1B, ईश्वर उवाच ॥
साधु साधु महाप्राज्ञ क्रौञ्चभेदनकोविद । गोपनीयं प्रयत्नेन अस्त्रविद्या कदाचन ॥ देवतार्थ विजार्थं च यज्ञार्थं यमिरक्षणे । पतिव्रताया गोश्चैव रक्षणेन न दोषभाक् ॥
सूर्यमाथवणं वेदं नानामन्त्रसमन्वितम् । तन्मध्ये केवलं तूर्यमथर्वणशिरस्तथा ॥ तूर्यात्तर्येतरं चैव तत्मखेत्यभिधीयते । अथर्वणी शिखा विद्या यो जानाति स बुद्धिमान् ॥ ... ... ... ... ...
2A, आदौ धूमावतौं विद्यां वक्ष्येहं क्रौञ्चभेदन ।
मन्त्रोद्धारं मन्त्रविधिं पूजाजयपुरःसरम् ॥ पुरश्चर्याप्रयोगं च फूटण घा+ +रस्तथा ।
धूमावतीमनोर्मध्ये विदाधूमावती तथा ॥ End :
मन्त्रसिद्धिमवाप्नोति नात्र कार्या विचारणा । पुनः प्रयोगसमये वक्ष्ये तत् साधनक्रियः ॥ द्रव्यार्थौ च जपेत् पुत्र विल्वमूले निशायुतम् ।
अयत्नाद् भाग्यमाप्नोति सुतार्थों लभते सुतम् ॥ According to the colophons the work belongs to the Kālikāgama and every chapter is styled Atharvaņāstravidyā (अथर्वणास्त्रविद्या नाम)।

Page #283

( 277 )
6091.
8355. दिव्यशाबरतन्त्रम् । Divyaśābaratantram.
Substance, country-made paper. 10 x 52 inches. Extent in slokas, 5,880.
on a page. ance, fresh. Complete in 14 chapters.
Beginning.
श्रीशिवशङ्कर उवाच ।
Folia, 41. Character, modern Nāgara.
The work, under the name Sabara, was published in 18 Pithas by R. Chatterji in his Arunodaya and in the Indrajālādisamgraha. The present MS runs up to the end of the 14th chapter.
The name Divyasābara occurs in the colophons of chapters XI and XIV while the colophon of chapter XIII calls it Siddhaśābara.
श्रीगणेशाय नमः |
Lines, 11 Appear
व्यादिनाथो ह्यनादिश्च कालस्यैवातिकालकः कराली विकरालश्च महाकालश्च सप्तमः ॥ कालभैरवनाथश्च वटुकस्तदनन्तरं ।
भूतनाथो वौरनाथः श्रीकण्ठो द्वादशो मतः ॥ २ ॥ एते कायालिकाः प्रोक्ताः वौरतुम्बी महाफलैः । शिष्याणां सूर्य्यसंख्या च तानहो वच्मि संपूट || ३ || नागार्जुनो जडभरतो हरिश्चन्द्रस्तृतीयकः । सत्यनाथो भौमनाथ गोरक्षचर्पटस्तथा ॥ व्यवघटश्चैव वैराग्यः कंथाधारी जलंधरी । मार्गप्रवर्त्तका ह्येते तद्दच्च मलयार्ज्जुनः ॥ एतदुक्तं शावराणां मन्त्राणां सिद्धिदायकाः । महादेवो विरूपाक्षः शाश्वतश्च निरञ्जनः ॥ तच्छाबरान् प्रवच्यामि यथावदवधारयः ।

Page #284

( 278 ) ॐ आदेश गुरको महाचीनदेश महोग्रतारादेवी तहा वसै चोलसर तहा वैठे अक्षोभ्यनाग त्रिजटा शिवके माके माथे तारा वसे भक्तके साथे ।
Colophons of the different chapters :--
5A, इति श्रीगोरक्षसिद्धिहरणे दत्तात्रेयसिद्धिसोपाने भाषाविधिः ; 9A, टतौयं यानं; 11A, . चतुर्थोपौठः; 13A, .डाकिनीसमानं नाम पञ्चमं सोपानं; 19A, . लवंगाभैरवकथनं नाम घ; सोपानं ; 21A, सर्पवृश्चिकविषहरणं नाम सप्तमं सोपानं ; 23B, अष्टमः पटलः ; 25A, विषहरणगरुडं नाम नवमः पटलः; 26B, दशमः पटलः ; 28B, इति श्रीदिव्यशाबरे गोरक्षसिद्धिहरणे दत्तात्रेयसिद्धिसोपाने नाम एकादशपटलः; 33A, इति श्रीसिद्धशाबरे. त्रयोदशमं पौठं; 34A, इति श्रीदिव्यशाबरे चतुर्दशतमं पौठं; 36A, इति श्रीगोरक्षसिद्धिसोपाने चतुर्दशपौठं समाप्तः ॥
Two stray leaves at the end of the MS contain a portion from the beginning of the Tantra.
.
6092.
9460.
Divyaśābaratantram.
Substance, country-made paper. 10x4 inches. Folia, 2-28. Lines, 9 on a page. Extent in slokas, 550. Character, Nāgara. Appearance, tolerable. Incomplete.
The present MS runs up to the end of the 8th chapter.
6093.
10486.
Divyaśābaratantram.
Substance, foolscap paper. 81x7 inches. Folia, 10. Lines, 25 on a page. Extent in slokas, 550. Character, modern Nāgara. Appearance, fresh. Incomplete.
On the obverse of the first leaf it is called Kālīšābara.
The present MS runs up to the end of the 8th chapter.

Page #285

10485A.
Divyasabaratantram.
Substance, foolscap paper ( bound in book-form). Folia, 10 (by counting). Lines, 13 on a page. Appearance, fresh. Incomplete.
Beginning :
——
( 279 )
6094.
This contains chapters 9-15 of the work which agree with chapters 9-14 in the MS described under 6091 above. Here also some of the colophons (e.g., those to chapters 12 and 14) refer to the work as Divyaśābara while the colophon to chapter 13 calls it Siddhasābara.
6095.
8355B. कालौशाबरम् । Kaliśābaram.
Substance, country-made paper. 10 × 52 inches. Folia, 36-40. Lines, Extent in slokas, 93. Character, Nagara. Appearance, fresh. Complete in three chapters.
11 on a page.
ॐ स्वस्ति श्रीदेव्युवाच ।
शिव उवाच ।
श्रीगणेशाय नमः ॥
8x6 inches. Character, modern Nāgara.
सर्व्वेषां शावराणां च साधनं वद शङ्कर
पार्व्वति वक्ष्यामि सिद्धशाबरसाधनं । घट्पञ्चाशन्महादेशाः कादिहादिक्रमाद् द्विधा ॥ षट्त्रिंशज्जातिभेदैश्च प्रत्येकं भेदभाजितैः । व्यनन्तसंख्यं देवेशि तत्रापि द्विविधं शिवे ॥ नाथोक्तं शङ्करप्रोक्तं नाथोक्तं देशभेदतः । शिवोक्तं रूपभेदेन तत्र नाथाभिधे शिवे ॥

Page #286

.
( 280
)
चतुरशीतिसिद्धोक्तं नाथोक्तं विविधं मतं । तन्नामानि प्रवक्ष्यामि पूण सावहितं भव ॥ शाबरं प्रथमं देवि द्वितीयं सिद्धशाबरं। कुमारौशाबरं देवि विजयाशाबरं तथा ॥ कालिकाशावरं चैव षठं च कालशाबरं। दिव्यशाबरनामानि अष्टमं वीरशाबरं ॥ श्रीनाथशाबरं देवि योगिनौशाबरं तथा । तारिणौशाबरं देवि द्वादशं शम्भशाबरं । सूर्यसंख्याशाबरे तु साधना समरूपिणी । अघोरशाबरं देवि भिन्नमेव त्रयोदश ॥ अघोरेपि समा देवि तामहं वच्मि संपूटण । विड चोरो भवेद्यच्ची चामरौ मूत्रयोगतः ॥ पशुयोगे तु परमौ द्वितीया सुरभी मता । वटुके श्रीकरौ ज्ञेया महाफलिशिवंधरौ । शुक्रे तु सुन्दरारम्भा रक्त कैवल्यचेतना ॥ रक्ताघोरस्तु प्रथमः शुक्राघोरो द्वितीयकः । विरामूत्रा घोरकौ देवि प्रत्येकं विविधौ शिवे ॥ पशोः खस्य परस्याय प्रत्येकं च त्रिधा क्रमात् । वटुकौरे कुक्करस्य शिवायाः कालगोचरः ॥ गोजन्यस्तारिणीमन्ले काल्यां तु शुक्ररक्तजः । भक्ष्याघोरः पञ्चमः स्याद्वात्यघोरस्तदंततः । चौनाघोरस्तथानौलघोरोपि परमेश्वरी । नवमः सर्वभक्ष्याख्यो घोराघोरो हि दुर्लभः ॥ सिद्धाघोरस्तथा प्रोक्तः सर्बाघोरस्तदंततः । तथैव गाण्डं देवि दशधा परिकीर्तितं । श्रीवेदगारडं देवि गारडं वीरगारुडं । श्रीकृषागारडं देवि तदन्ते मन्लगारडं । यन्त्रगारुडकं देवि तदन्त सिद्धिगारुडं ।

Page #287

( 281 )
श्रीनाथगारुडं देवि चाघोरगारुडं तथा । दशमं शाबरं नाम गारुडं दशधा मतं ॥ दशधा गारुडे देवि साधना सावरो जता । पूर्वाम्नाये वीरशैवास्तदंते वौरवैष्णवाः ॥ पिशाचोच्छिष्टगणयाः पश्चिमे परिकीर्त्तिताः । उत्तरे घोरभेदाश्च ऊर्द्ध शाबर जातयः । पाताले च पाशुपतास्तथा कापालिकाः शिव ॥ शाबरा गनाभाख्यो महाम्नाय प्रकीर्त्तिताः । इति संक्षेपतः प्रोक्तं प्रणुष्व कालशावरं । सुरया होमयेदेवि सर्व्वशाबर सिद्धये ॥ कुमारीशावरे देवि डाकिन्या होममाचरेत् । योगिनी शाबरे देवि विजयाबीजमीरितं ॥ श्रीनाथशाबरे देवि विजयापत्रमेव च । विजयाबीजहोमेन सर्व्वशाबरसाधनं ॥ विजयापुष्पहोमेन चातुर्वर्ण्य क्रमेण च । होमयेत् परमेशानि पुरुषार्थचतुष्टये ॥
Colophons of the different chapters :
38A, इति श्रीकालीशाबरे शिवपार्व्वतीसंवादे वटुकप्रोक्तं परिभाषा घटल प्रथमं; 39A, • काली संक्षेपपटलो नाम द्वितीयः ; 40B, •तृतीयः पटलः समाप्तः । व्यथान्यमतं ग्रन्थान्तरे अन्यविषयनिरूपणं शत्रुपौडनार्थे गणेशविधिः । 41A, इति श्रौकालौशाबरे ईश्वरपार्व्वतीसंवादे कालौशाबरस्तृतीयः पटलः ।
After the 3rd chapter there is a section in Hindi with the following colophon :
इति श्रीशाबर सकलसाधनं समाप्तं ।
6096.
10485B.
Kāhśābaram.
Substance, foolscap paper ( bound in book-form ). 8x6 inches. Folia, 6 (by counting ). Lines, 13 on a page. Extent in slokas, 108. Character, modern Nagara. Appearance, fresh. Complete in three chapters.

Page #288

(
282
)
6097.
10531. सिद्धशाबरतन्त्रम् । Siddhasabaratantram.
Substance, country-made paper. 103x7 inches. Folia, 1-8. Lines, 18 on a page. Extent in slokas, 160. Character, Nāgara. Appearance, discoloured. Incomplete. .
This MS contains the Madhyakhanda and Uttarakhanda of the work. Beginning :
__ अथ सिद्धशाबरतन्त्र लिख्यते ॥ श्रीमहादेवोवाच ।
श्रदत्तात्र प्रवक्ष्यामि नानातन्त्रसारकृष्य नाम प्रयोगविधि पूटण । सर्वत्र कौलकं कृत्वा + + + + + + (?)। ब्राह्मणो कामक्रोधि च तस्य कारणं हेतवे ॥ (?)
आगमोक्ता पुराणोक्ता वेदोक्ता डामरे तथा ।
उडौसे अदितंत्रे च राधातन्त्र तथैव च ॥ ईश्वरोवाच ।
मारणं मोहनं स्तम्भनं देयोच्चाटनं ।। वशी आकर्षणं इन्द्रजालं यक्षिणी च रसायनं ॥ कालज्ञानं अनाहारं च विधिदर्शनं ।
बन्ध्यापुत्र + योगं त्वत्मा सुतजीवनं स्त्रौप्राप्ता च बन्धभेदः ॥ Colophons of the different chapters :--
IA, इति श्रौईश्वरी-ईश्वर-संवादे गुरुभक्तदत्तात्रेय अग्रे कथौ-सार सिद्धसाबरे प्रथमकल्प परिच्छेदकः ; 2B, इति श्रीमहादेवदत्तात्रेयसंवादे साबरसिद्धितन्ने पञ्चमः कल्यः परिच्छेदः; 3A, इति आकर्षणप्रकरणं समाप्तं; 3B, इति दत्तात्रेय ईश्वरसंवादे अयमकल्पः परिच्छेदः; 5A, मध्यमखण्डं सम्पूर्णम् ॥ 6A, इति श्रीपार्वती ईश्वरसंवादे सिद्धिसाबरतन्त्रे उत्तमखण्ड परिच्छेदः संपूरणं ॥
Fol. 6B-8B contain the diagrams of a number of Yantras with explanatory notes in a vernacular.

Page #289

Beginning :
( 283 )
6098.
10609. Siddhasābaratantram.
Substance, country-made paper. 112x5 inches.
Folia, ( 1 ) 1-18,
(2) 13–30 containing respectively Patalas I-VIII and Patalas X (which begins from the 9th sloka) to XXII. Lines, 10, 18 on a page. Extent in slokas, 210+914. Character, Nagara (written in two different hands). Appearance, fresh. Incomplete.
———
It has not been ascertained whether the portions contained in this MS, not found in the MS described under the previous number, belong to the Adikhanda of the work.
श्रीगणेशाय नमः ॥
सरखती जगन्माता प्रलक्षवरदायिनौ । कामाक्षी कुलदेव्या च सिद्धेभ्यः साध्यकामदा ॥
2B, एते च बहवो नामा योगिना भैरवस्तथा । सिद्धगन्धर्व्वसंयुक्ता ऋषयो ज्ञानकांक्षिणः ॥ च्अन्योन्यमूचतुः सर्व्वे शिववाद-परायणाः । दुर्वासा उवाच ।
कः शिवः किमिदं ज्ञानं पार्व्वतौ का परातना || किं मन्त्रं कौलविज्ञानं केन वा सिद्धसाधकाः । ज्ञायते किमिदं ज्ञानं भूतं भव्यं परं परः ॥ तेन सान्तस्तु विज्ञानं तमसं राजसं घरा । ज्ञानमद्भुतसंकाशं विज्ञानविजितेन्द्रियः ॥ तेनैव ज्ञायते सम्यक् कथयख परातनं । यामलैर्बजभिर्वादं कथितं कामदं परा ॥ तस्योदं कामसमाचारं धम्मज्ञैर्विजितं परा । सिद्धगन्धर्व्वयोगञ्च भोगश्चैव तु मानवाः ॥

Page #290

( 284 )
वाज्ञः सन्तोषसंकासं प्रालक्षं पारप्रापकं । निर्धनानाञ्च धनदं सुभोग भोगमिच्छतां । अणिमा लघिमा महिमा प्रातिसिद्धिप्रदायकं ॥ विज्ञानं सर्वजन्तूनां सिद्धशाबरपान्तकं ।
विवक्तचाचसंकाशं विविधावेगवतरां ॥ Colophons of the different chapters :I. (Fol. 1-18):
3B, इति श्रीसिद्धसाबरे अद्भुतमन्लपराक्रमे पार्बतौशिवसंवादे सिद्धयोगेश्वरकथितं प्रथमः पटलः ; 6B, इति श्रीसिद्धसाबरे मन्त्रशास्त्रे प्रत्यक्षशिवसिद्धभाषिते एलाखण्डे मानसरकुतेन शास्त्रानुक्रमः द्वितीयः पटलः ; 10A, इति श्रीसिद्धसाबरे महामन्त्रराजविज्ञाने गणपत्याधिकारो नाम ढतीयः पटलः ; 11B, मन्त्रराजदीपके गणपतिकल्पे चतुर्थः पटलः ; 13B, गणपत्यांवकारे पञ्चम पटलः ; 15B, गणपतिकल्ये मध्यप्रलये षष्ठः पटलः ; 17A, गणपतिकल्पे सप्तमः पटलः ; 18A, ० अष्टमः पटलः ।
II. (Fol. 13-30):
13B, इति श्रीसिद्धशाबरे महामन्त्रराजदीपके गणपतिपटले गुटिकाभ्रमणविधिदशमः पटलः ; 15A, गणपतिकल्पे अमृतसंजीवनौविद्यायामेकादशः पटलः ; 17A, वैमानिकौविद्यायां द्वादशमः पटलः ; 19A, गणपत्यधिकारे वारणीविद्यायां त्रयोदशः पटलः ; 20A, गणपतिकल्ये अंदृष्टिकरणविद्यायां चतुर्दशमः पटलः ; 21A, ०धारबन्धविद्यायां पञ्चदशमः पटलः ; इति गणेशकल्पसमाप्तं ; 21B, भैरवकल्पे धान्यसिद्धिविद्यायां षोडशमः पटलः ; 22A,
धान्यसिद्धौ सप्तदशमः पटलः ; 24A, नामसहसकोद्धारसमवाये अयादशमः पटलः ; 26A, भैरवकल्ये साध्वीप्रशंसाप्रतिवादे एकोनविंशतिमः पटलः ; 27B, मन्त्रराजविधानकं नाम विंशतितमः पटलः ; 28A, एकविंशतिमः पटलः ; 29A, भूतनाथोपासनं द्वाविंशतिमः पटलः ॥

Page #291

( 285 )
The portion after Fol. 29A, which has no colophon, ends with the following date :
संवत् १८१५ पौष शुक्ल १० चन्द्रदिने शुभं भूयात् ॥
6099.
10642. शाबरतन्त्रम् | Sābaratantram.
Folia, 21.
Substance, country-made paper. 1144 inches. Lines, 7 on a page. Extent in slokas, 325. Character, Nagara. Date, Samvat 1912. Appearance, fresh. Complete in three chapters.
Last Colophon :
This MS contains incantations principally in Hindi. A similar work called the Bṛhatsabaratantra by Siva has been published by the Lakṣmivenkatesvara Press (Kalyan-1841 $.E.).
——
Post Colophon.
इति श्रीशिवपार्व्वतीसंवादे गोरखनाथकृते साबरतन्त्रे टतीयप्रकरणं ।
:
समाप्तं शुभमस्तु ॥ लिखितं नारायणदत्त त्रिपाठी । श्री संवत् १९१२ मिति काती सुदी ११ वार मङ्गलके समाप्त भई । भौमवासरे समाप्तं | शिवराम ॥ शिवराम ॥
6100.
8417. शाबर मन्त्रचिन्तामणिः । Sābaramantracintāmani.
Substance, country-made paper. 11x4 inches. Folia, 27. Lines, 8 on a page. Extent in slokas, 930. Character, modern Nagara. Appearance, fresh. Complete in 10 chapters.

Page #292

Beginning :
श्रीगणेशाय नमः ॥
विश्वेरसरखत्योर्गुरोः शिष्यतपोधन ।
नृसिंहाख्यान सम्पन्नं वामनाख्यं नमाम्यहं ॥ १ ॥ श्रीकुचाम्भोजयुगले कस्तुरीयकसंकुले | नखे लिखन्ति चित्राणि लोलासिंहमहं भजे ॥ २ ॥ ॐ कारवाचकः साक्षात् महोग्रश्रीन्टके [श ] रौ । हृदि ध्यात्वा प्रवच्यामि यत्तत् सिध्यतमेव च ॥ ३ ॥ प्रयोगरूपिणां वीरं महो[य] श्रौन्टकेशरी | हृदि ध्यात्वा प्रवच्यामि यत्तत् सिध्यतमेव च ॥ ४ ॥ वर्णात्मकं वर्णमयं महोग्रश्रीन्टकेशरी ।
पार्व्वत्यौवाच ।
( 286 )
ब्रह्मा विष्णुश्च रुद्रश्च ईश्वरश्च सदाशिवः || वाणों भूतिं रमां गौरौं वन्देऽहं कार्य्यसिद्धये ॥ ५ ॥
भूसुरार्च्चितभूतेश शव कंकणशंकर । लंकेशार्चितपादाब्ज नमस्ते शांकरीयते ॥
सत्यकोटिमहामन्त्राण्युपमन्त्राण्यनेकशः । त्वत्कटाक्षान्महादेव श्रुतो मे शान्तिमत् प्रभो ॥ भूतले शावरं मन्त्रं वर्त्तते साधकं विना । परां सिद्धिकरों विद्यां पावनं वद मे प्रभो ॥
ईश्वर उवाच ।
मम मानसपुत्रस्ति मच्छेन्द्रेभ्यो महाबलः । गौडकेरलकर्णाट या + धुर्जर देशकः ॥ शिष्यपञ्चकसंयुक्त तपस्तेपे सुदारुणं । तत्र प्रसन्नो भगवान् हंसरूपौ परात्परः ॥
हंस उवाच ।
किमस्ति कांक्षितं ब्रूहि आदिनाथ परात्परां । व्यसाध्यमपि योगेन्द्र वदाम्येतद्व्रतं मम ॥

Page #293

( 287 )
आदिनाथ उवाच ।
प्रत्येकं मन्त्रशास्त्रन्तु कौलाचारमतानुगं(मं)। कौलाचारविहीनस्तु कल्पयाम्यहमादरात् ॥ कटाक्षमस्ति देवेश तन्मन्त्रागममादरात् । पाठान्मन्त्रोक्तफलदं कुरु चिन्मयविग्रह ॥ इत्यक्तं तु महेशस्तु तदादिश्य पिता ययौ । आदिनाथस्तु गिरिजे शिष्यैरध्यापितं मनुः ॥ तस्य तस्य च भाषायां मन्लतज्जयलक्षणं । प्रयोगं चोपसंहारं उक्तवानपि पावती ॥ घट् प्रयोगान् क्रमेणैव देवतामन्त्रमादरात् । प्रादौ तद्देवतां वक्ष्ये मत्स्येन्द्रोक्तिसुसिद्धये ॥ रतिर्वाणौ रमा ज्येष्ठा दुर्गा चैव तु कालिका । षट्कम्मदेवताः प्रोक्ताः कर्मादौ तां न पूजयेत् ॥ तस्या ध्यानं] च कृत्वा तु तन्मन्वं जयमादरात् । चिन्तितं च भवेदेवि नात्र कार्या विचारणा ॥ अर्चयेदेवतामादौ जितं मन्त्र कुलेश्वरि । जपसिद्धिमवाप्नोति शाबरं चामृतं मनुः ॥ षट्कर्मणां च नामानि वक्ष्येहं पार्वति पूटण । प्रथमं शान्तिकम्म च वश्यं चैव तदुत्तरं॥ टतीयं स्तम्भनं कम विद्वेषं च चतुर्थकं । उच्चाटनं च गिरिजे पञ्चमं कम्ममादरात् ॥ घठं मारणकर्म च मन्त्रशास्त्रेषु निश्चितं ।
लक्षणं तस्य वक्ष्यामि तव पर्चतनन्दिनि ॥ End :
ॐ ह्रौं ग्लौं ग्लौं महामाये आघोरशक्ति बाघोरपराक्रमे आधोररूपे एह्येहि घेघे आमुकशत्रु मारय मारय शोणितं पिब पिब ग्लौं ग्लौं ह्रौँ स्वाहा ।

Page #294

( 288 )
एतन्मन्त्रन्तु देवेशि आयुतं चण्डिकाग्रतः । प्रजपेद्बलिपूर्वन्तु शक्तिः प्रत्यक्षमाप्नुयात् । बलिं दद्यात् कुकुटं च मद्यमांसादिकं तथा ।
तथैव प्रेतभूमौ तु धैर्यबुद्धिसमन्वितं ॥ Colophons of the different chapters : -
2B, इति श्रीपार्वतीपुत्र आदिनाथविरचित पञ्चद्राविडशाबरचिन्तामणिर्नाम प्रथमः पटलः ; 5B, शाबरचिन्तामणि म द्वितीयः पटलः ; 8A, इति सम्मोहिनीविद्या पञ्चद्राविडशाबरमन्तचिन्तामणि म टतीयः पटलः; 10B, इति श्रीपार्वतीपुत्र-नित्यनाथविरचिते शाबरमन्त्रचिन्तामणि म चतुर्थः पटलः ; 13A, इति श्रीपार्वतीपुत्र-नित्यनाथविरचिते पञ्चम-पटलः; 16A, इति श्रीपार्वतीपुत्र-नित्यनाथसिद्धविरचिते शाबरचिन्तामणि म घठं पटलः ; 18A, • सप्तम-पटलः; 20B, • अराम-पटलः; 24B, इति श्रीनवम-पटलः ॥ इति श्रीपार्वतीपुत्र आदिनाथविरचिते शाबरचिन्तामणि म दशमपटलः ।
6101. 8372. सुवर्णतन्त्रम् । Suvarnatantram. Substance, country-made paper. 91 x 41 inches. Folia, 8. Lines, 10 on a page. Extent in slokas, 176. Character, modern Nāgara. Appearance, fresh. Incomplete.
The manuscript contains chapters from the Suvarna Tantra relating to alchemy. The chapters are not given in their proper order, and are arranged by the compiler or copyist in his own way. Beginning :
ब्रह्माण्डकल्यं वक्ष्यामि येन रौप्यकरो भवेत् । शनिभौमदिने देव नारं मुण्डं समाहरेत् ॥ १॥ वस्त्रगालितचूर्णञ्च कृत्वा यत्नेन च पुत्रकं । पात्रं निव्रणमादाय सन्मयं दिजसत्तम ॥२॥

Page #295

.
Acharya Shri Kallassagarsuri Gyar
-
( 289 )
खरमूत्रं दशपलं चूर्णमध्ये ततो ददेत् । आदौ चूर्ण पात्रमध्ये तन्मध्ये मूत्रमेव तु ॥ ३ ॥ क्षारस्थाने तु सजले सम्माजनोप्रयोजिते । षण्मासं तत्र संस्थाप्य ततो निःसारयेत् सुत ॥ ४ ॥ तोलकं शुद्धशुल्वत्वं माघमात्रं कलं ककं । ताम्रद्रावे ततो दद्यात् तस्य वै कालिकां जपेत् ॥ ५ ॥
तामत्वं रौप्यतां याति कुन्दपुष्यसमप्रभं ॥ ६ ॥ End :--
अथातः सम्प्रवक्ष्यामि रुदन्ती कल्पमुत्तमम् । यस्य विज्ञानमात्रेण त्रैलोक्यविजयी नरः॥ तस्य कल्पं प्रवक्ष्यामि रुदन्तौ सिविदा वरा । कृष्णपक्षे चतुर्दश्यामहोरात्रमुपोषितः । ईश्वरं पूजयेद्देवं ईश्वराग्रे जपं चरेत् ॥ ॐ नमो भगवते त्वां सर्वविद्यानिवासिनी । धन्वन्तरिप्रसादेन मूलसंवदास्महं स्वाहा ॥ सहस्रशौर्षेति जपेन्मन्त्र प्रयोगञ्च ततश्चरेत् । पारदं माक्षिकं शैलं गन्धकेन प्रमर्द येत् ॥ त्रिघटीमर्दयेद् विप्र रुदन्ती रसयोगतः । वङ्गे तामे तारके वा पुटेन कनकं भवेत् ॥ रुदन्तौ तु समानीय तप्तं चांगरसं चरेत् । तसैः सङ्खलेत् सूतं सूतम्त्य-भविष्यति ॥
पत्रैश्चनक सादृश्या संपूर्णा चो ... ... । Colophons of the different chapters :
1B, इति सुवर्णतन्त्र शिवपरशुरामसंवादे हितोयखण्डे कयालकल्पः नवमः ॥ 2A, इति सुवर्णतन्ले श्वेतैरण्डकल्पः सप्तमः। 2B, . काकारिकल्पस्त्वरमः। 2B, इति दशमकल्पः। 3A, इति सुवर्णतन्वे त्रिवौराकल्पैकादशः । 3B, इति सुवर्ण[तन्वे] कण्टकोपलाशकल्पः त्रयोदशः। • वल्ली पक्षाशकल्पश्चतुर्दशः। 4A, • रक्तत्रिधारावचवलौकल्पश्चतुर्दशः। 4B, • त्रिधारा
19

Page #296

( 290 )
qoyka: 841 6A, O KTHEAC CT | 6B, fesFelic: 7A, o nuntie : 1 7B, Oxford Haut TA: 1 7B, Fly57969: 01 8A, sfa rituadah matarpe एकादशः । ११
6102.
147. TIETHfEat | Dattātreyasamhitā. Substance, country-made paper. 5 x 15 inches. Folia, 8. Lines, 8 on à page. Extent in ślokas, 170. Character, Bengali. Appearance, fresh. Complete.
This is in the form of an interlocution between the sages Sāmkệti and Dattatreya. It deals with Yoga topics. The work has been described in L. I. 251.
6103.
4632. Dattātreyasamhitā.
Substance, country-made paper. 14 X 41 inches. Folia, 9. Lines, 8 on a page. Extent in slokas, 200. Character, Bengali. Appearance, discoloured. Complete.
6104.
192. qagfate TEY: 1 Pavanavijayasvarodaya.
1500?" Character, the inches. Folia, 24
Substance, country-made yellow paper. 13 X 44 inches. Folia, 21. Lines, 6 on a page. Extent in slokas, 500. Character, Bengali. Appearance, old. Complete in 9 prakaranas.
The work speaks principally of the Nādīs and the Tattvas. It has been published in 315 verses under the title of Sivasvarodaya by Gangavisnu Krishnadas (Lakshmivenkatesvar Press, Bombay, 1978 V.S.).

Page #297

( 291 )
Several editions of the work in Bengali characters and with Bengali translations are known. The edition of it as published in the Arunodaya and in the Indrajālādisamgraha of R. Chatterji has no division into chapters and is complete in 324 verses. The work as edited by Kaliprasanna Vidyaratna (Calcutta, Dharmayantra, 1294 B.S.) is complete in 21 chapters. The edition of it as published by Basak and Sons (Calcutta) which is called Svarodayatantra is complete in 36 chapters.
The present manuscript has been noticed in L. I. 485.
216.
6105.
Pavanavijayasvarodaya.
Folia, 13.
Substance, country-made yellow paper. 135 inches. Lines, 11 on a page. Extent in slokas, 494. Character, Bengali. Appear
ance, old. Complete.
The present MS has been described in L. I. 484.
on a page. Complete.
6106.
5023 B.
Substance, palm-leaf. 16 x 1 inches. Extent in slokas, 450. Character, Bengali.
Pavanavijayasvarodaya.
6107.
Folia, 29. Lines, 3 on a page. Appearance, fresh. Complete.
8770. Pavanavijayasvarodaya.
Substance, country-made paper. 9×4 inches. Folia, 30. Lines, 7 Character, Nagara. Appearance, old.
Extent in slokas, 450.

Page #298

9 on a page. ance, fresh.
11099.
Pavanavijayasvarodaya.
Lines,
Substance, country-made paper. 9 X 4 inches. Folia, 26-30. Character, modern Nāgara. Appear
Extent in slokas, 71. Incomplete.
Beginning :
( 292 )
6108.
6109.
8068. युद्धजयार्णवतन्त्रम् | Yuddhajayārnavatantram.
Substance, palm-leaf. 8x 2 inches. Folia, 82. Lines, 6 on a page.
Extent in slokas, 1,200. Character, Newari. Date, N.S. 390 = 1270 A.D. Appearance, old and discoloured. Complete in 10 chapters.
This work, which also deals with Svarodaya, is different from a work of the same name described in IO. V. 3040. Though in the form of an interlocution between Siva and Parvati the work is attributed, in this and the following MS, to Bhattotpala, presumably on account of its astrological character.
--
देव्युवाच ।
ॐ नमो महाभैरवाय ।
मोहान्धकारमग्नानां जनानां ज्ञानरश्मिभिः । कृतमुद्धरणं येन तं नौमि शिवभाकरं ॥ कैलासशिखरासीनं देवदेवं महेश्वरं ।
सिद्धसमाको मुनिसङ्घनिषेवितं ॥ व्यष्टच्छ्ज्जगतो देवी पार्व्वती पतिवल्लभा । अनुग्रहार्थं लोकानां पप्रच्छ परमेश्वरं ॥
भगवन् देवदेवेश शशाङ्ककृतशेखर । ब्रूहि मे परमं ज्ञानं विस्पष्टार्थं महेश्वर ॥ खरोदयं परं गुह्यं मुनीनामपि किं पुनः | मत् ++++ बुद्धिनां पूर्व्वमुक्तं त्वया विभो ॥

Page #299

( 293 )
विस्तरात्तच्च संक्षेपात् ब्रूहि मे परमेश्वर । पथपंचकविस्तारं खरवर्णग्रहोदयं ॥ शशिग्रहखराः पञ्च बलाबलसमन्वितं । राशिभेदं ग्रहेन्द्राणां तहशेन शुभाशुभं ॥ लाभालाभं सुखं दुःखं जीवितं मरणां तथा । जयं पराजयं चैव गमनागमनं तथा ॥ चिन्तितस्य स्थिरांशत्वं तथान्यत्संशयापहं । शारीरश्वासयोगेन प्रशव्यस्य वशेन च ॥ नामखरविभागेन नामवर्णक्रमेण च । नामनक्षत्रराशौनां विभागेन खरोत्तम ॥ शलाकाचक्रभेदेन तथा चक्रहतेन च । प्रश्नस्मारितविज्ञानं कालचक्रेण शङ्कर ॥ जातकप्रविभागेन निःसंदिग्धं सुनिश्चितं । पथचक्रं पञ्चखेट मायचक्र सुरेश्वर ॥ प्रहारं शूलचक्रं च जातिनक्षत्र-सम्मतं । अंसयुक्तिविरिञ्चाख्यं सर्पसिंहासनात्मकं ॥ चापचक्र खड्गचक्रं कलसाख्यं तथा परं। तारबद्धं कोटचक्र भद्रचक्रमनेकधा । शनैश्चरं गाण्डं चक्रं विशिाचक्रेश्वरेश्वर । नामवर्णचक्रं देव जयचक्रं नम प्रभो ॥
हि होरा-परिज्ञानं चन्द्रावस्थानजं फलं । नागोदयन्तु देवेश य++सि भैरव ॥
End :
दातव्यमेव देवेशि शास्त्रं परमदुर्लभं । सिद्धकुवलयाख्योयं भक्तिमान् वृषभध्वजे ॥ तेन खरोदयं शास्त्रं मर्त्यलोकेऽवतारितं ॥

Page #300

( 294 )
Colophons of the different chapters
5B, इति युद्धजयार्णवतन्त्रे पथपञ्चक[ खरो ] दयविधानो नाम प्रथमः पटलः ; 9B, • राशिग्रह षट्पदा[र्थप्रवि] भागो नाम द्वितीयः पटलः ; 21A, • विविधप्रश्न कथनो [नाम टतौयः पटलः ]; 27A, ० सतपदांश कसप्तशलाकाचक्रभेद चतुर्थपटलः; 34B, ० एकाशीतिपदचक्रयोगो नाम पञ्चमः पटलः; 46A, • जातकविधानो नाम षष्ठः पटलः ; 60B, ०पद्मचक्रं नाम सप्तमः पटलः ; 66B, • कोटचक्राधिकमष्टमः पटलः; 74B, ० राजचक्राधिकारो नाम नवमः पटलः ; 82, • तन्त्रप्रकाशाधिकारो नाम दशमः घटलः । समाप्तमिदं भट्टोत्पलविरचितमिदं युद्धजयार्णवमिति ॥
Post Colophon Statement :
5 on a page. 1097 A.D.
217
4820.
Substance, palm-leaf.
संवत् ३८० अशुनि कृष्ण पञ्चम्यामादित्यवासरे लिखितमिति । श्रीदेवज्ञजसर्वबलस्य पुस्तकम् |
6110.
——
Yuddhajayarnavatantram.
12 x 24 inches. Folia, 65 (by counting ). Lines, Extent in slokas, 990. Character, Newari.. Date, N.S. Appearance, old, discoloured and worn out. Incomplete.
Post Colophon Statement :
All the colophons except the one to the 7th chapter could be traced in this MS.
समाप्तमिदं भट्टोत्पलविरचितमिति ॥ सम्बत् २१७ मार्गशिरमासे व्यसितपक्षे नवम्यान्तिथौ उत्रफाल्गुनौनक्षत्रे व्यायुक्षमायोगे शुक्रवारेन सिद्धिदम् । तं दैवज्ञ जन्मना यथादृष्ट • तथा लिखितं । लेखिको नास्ति दोषः । दैवज्ञ गजराज + स्नोयं लेखितं तस्य पुस्तकोऽयम् ॥

Page #301

( 295 )
6111.
8447.
Yuddhajayārņavatantram.
Substance, country-made paper. 94 x 5 inches. Folia, 16. Lines, 12 on a page. Extent in slokas, 465. Character, Nāgara. Appearance, old and repaired. Incomplete.
This runs up to a portion of the 5th chapter.
6112.
4816. Yuddhajayārņavatantram.
Substance, country-made paper. 9X 4 inches. Folia, 10. Lines, 6 on a page. Extent in ślokas, 100. Character, Nāgara. Date, N.S. 968. Appearance, fresh. Incomplete.
The present MS contains only the 3rd chapter of the work.
Post Colophon Statement :
याते वसुरसग्रहनभशुक्लपक्षे सम्पूर्णः भोगानन्देन लिखित समाप्तः । शुभ । सम्बत् ८६८ श्रावण शुक्लदशमी ।
6113.
10603. THAT THT HATI: 1 Yogasārasamuccaya from the Akulāgamatantram. Substance, country-made paper. 9 x 44 inches. Folia, 42 of which Nos. 2 and 3 are missing. Lines, Il, 12 on a page. Extent in slokas, 1,100. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Complete in 9 chapters.
Two MSS of the work, described in IO. IV, 2565–2566, are complete, respectively in 10 and 9 chapters each.

Page #302

( 296 )
6114.
4799. योगसागरः। Yogasāgara.
Substance, country-made yellow paper. 144 x 5} inches. Folia, 38. Lines, 9 on a page. Extent in slokas, 1,100. Character, Newari. Date, N.S. 962. Appearance, fresh. Complete.
This speaks of the conjunctions of planets that are calculated to bring evil upon particular individuals and mentions the rites of a Tantric character that are supposed to avert them.
Beginning :--
श्रीगणेशाय नमः । प्रगाम्य केशवं शम्भुं ब्रह्माणं गणनायकं । पूर्वोक्तमनसास्थाय कियते योगसागरः॥ त्रिंशद्वर्षसहस्राणि सप्तलक्षणतत्रयं । त्रेतायुगे गते वर्षे योगसागरसम्भवः ॥
भ्टगुरुवाच । अथ योगाः।
युगवेदाकृतिः संख्या जन्मतः प्रश्नतोऽपि वा । ग्रहयोगप्रमाणेन ज्ञायते पूर्वकम्मकृत् ॥ एतस्मिन् योगमध्ये तु योगाः पञ्चाशतः क्रमात् ।
तेषु खेटप्रमाणेन ज्ञातव्यः पुण्यसङ्गहः ॥ End. :
शुक्र उवाच । किं जाप्यं कस्य पूजा च किं दानञ्च किमौषधं ।
भ्टगुरुवाच । रुद्रमन्त्रनवत्रीणि बीजमन्त्राक्षरं जपेत् । अयुताईन्तु कर्त्तव्यं पूर्वोक्तविधिना सह ॥

Page #303

(
297
)
ततो दानं प्रकर्त्तव्यं षट्कं द्वादशहाटकम् । रजतं द्विगुणं वस्त्रं दद्यात् परिकराणि च ॥ एतद्दानेन वै पुत्र निशाकाले विशेषतः । एतद्दानप्रभावेण त्रिकुला जायते मुखं ॥
दानाभावे महद्दःखं गुणा परिभाषितं ॥ इति प्रमोदयोगफलं ।
पञ्चकृष्णालको मासो हाटकं सप्तमासकम् ।
अपकृयालको मासो रजतं दशमासकम् ॥ Last Colophon :
इति श्रीयोगसागरे महाचीनदेशे शुक्रगुसंवादे मनोजयोगादि
भ्गुसिद्धान्त समाप्तः ॥ Post Colophon :
भन्मएष्ठकटिग्रीव अधोदृष्टिरधोमुखः । करेन लिखितं ग्रथं यत्नेन प्रतिपालय ॥ यातेऽस्मिन् नेपालाब्दे करऋतुखचरे तपस्यामासेऽसिते पक्षे शैलसुतातिथ्यां शशिसुतवासरे एतद्दिने लिखितं देवीपूजक
मुक्तानन्देनेति । शुभं भूयात् सर्चदाकालं । । Names of the topics of the different sections of the work :
पञ्चाशत्योगाः। मलोन्ययोगफलम् । भवयोगफलम्। सौम्ययोगफलम् । यातुधान्ययोगफलम् । भौभयोगफलम् । जौमूतयोगफलम्। जययोगफलम् ।
आनन्दयोगफलम् । पिङ्गलयोगफलम् । विफलयोगफलम्। समयोगफलम् । महोदधियोगफलम् । पैशाचिकयोगफलम् । दामिनीयोगफलम् । चक्रदामिनीयोगफलम् । वाग्भव - - योगफलम् । श्रीमुखयोगफलम् । क्रूरयोगफलम् । राजयोगफलम् । उद्भूतसागरयोगफलम् । अर्धाङ्गतयोगफलम् । निपातयोगफलम् । विलामयोगफलम् । शुक्रयोगफलम् । देवेन्द्रयोगफलम् । शूलयोगफलम् । भास्करास्तयोगफलम् । भास्करयोगफलम् । चन्द्रान्तयोगफलम् । दारुण योगफलम् । चन्द्रराजयोगफलम् । चतुःसागरयोगफलम् । सागरयोगफलम् । भ्राटहायोगफलम् । त्रिघु

Page #304

( 298 )
घातयोगफलम् । छत्रयोगफलम् । क्रूरयोगफलम् । छत्रयोगफलम् । वचयोगफलम् । जगत्पतियोगफलम् । नाशकयोगफलम्। कलापयोगफलम् । मानसयोगफलम् । अनुभवयोगफलम् । शुभयोगफलम् । अन्योन्यप्रकारेण शुभयोगफलम् । वैजितयोगफलम् । अमृतयोगफलम् । शून्ययोगफलम् । नन्दयोगफलम् । जीवयोगफलम् । श्रीयोगसागरे महाचीनदेशे शुक्रगुसम्बादे मनोग्य(ज)योगादिपञ्चास(शत्) योगाः समाप्ताः। योगनामानि । प्रयोगफलम् । कामकयोगफलम् । उन्नतयोगफलम् । ऊर्द्धयोगफलम् । आकुत्ययोगफलम् । विगतयोगफलम् । कव्ययोगफलम् । करयोगफलम् । चक्रयोगफलम् । मुदितयोगफलम् । साधारणयोगफलम् । विलासयोगफलम् । श्रीवत्मयोगफलम् । राक्षसयोगफलम् । उद्भव- . योगफलम् । भौषणयोगफलम् । सौरभयोगफलम् । केन्द्रयोगफलम् । कुलयोगफलम् । मातङ्गयोगफलम् । यङ्काजयोगफलम् । पावकयोगफलम् । शवयोगफलम् । धूम्रयोगफलम् । विक्रमयोगफलम् । चतुरयोगफलम् । वईमानयोगफलम् । वीरयोगफलम् । प्रभायोगफलम् । हंसयोगफलम् । वर्वरे योगफलम् । गोलयोगफलम्। ध्वजयोगफलम् । शनि योगफलम् । सिंहयोगफलम् । केदारयोगफलम् । कारकयोगफलम् । गान्धर्व योगफलम् । भनौटयोगफलम् । शिवयोगफलम् । पद्माक्षयोगफलम् । ब्रह्मयोगफलम् । ईश्वर योगफलम् । वचयोगफलम् । शम्भयोगफलम् । लोहिताख्ययोगफलम् । अनलयोगफलम् । विश्वानन्दयोगफलम्। महानन्दयोगफलम् । गोलयोगफलम् । प्रजापतियोगफलम् । पाशयोगफलम्। विनाशहानियोगफलम् । खेटाक्षयोगफलम्। मालायोगफलम् । प्रमोदयोगफलम् ।
6115.
2888. योगसारः। Yogasāra.
Substance, country-made yellow paper. 16 X 4 inches. Folia, 37. Lines, 6 on a page. Extent in slokas, 900. Character, Bengali. Appearance, fresh. Complete in ll chapters.
This deals with the rites to be performed by a yogin. The present MS runs up to the 11th chapter. Two MSS

Page #305

( 299 )
containing respectively 9 and 12 chapters are described in HPR I. 301, II. 173.
Beginning :श्रीमहादेव उवाच ।
मातमें देवदेवेशि योगेशि प्रागणवल्लभे । सर्बमातः सुरेशानि संसारतारिके शुभे ॥ तां विना देवदेवेशि संसारं टणवत् प्रिये । एकं संस्परमिच्छामि यदि तेऽनुग्रहो मयि ॥ योगसारं महेशानि कथयखानुकम्पया । संसारतरणे देवि तरणिस्त्वं यतः प्रिये ॥ असारे घोरसंसारे सर्वदुःखमलीमसाः । जायन्ते च नियन्ते च असंख्या जीवराशयः ॥ तेषामन्तो महेशानि विद्यते न महीतले । अनेकदुःखसम्भताश्चेन्द्रियाशयतत्पराः ॥ भवन्येव महेशानि सम्भताश्च युगे युगे।
केनोपायेन देवेशि नरा मोक्षमवाप्नयुः ॥ श्रीदेव्यवाच ।
अस्ति देवः परं ब्रह्मस्वरूपं निम्कलः परः । Colophons of the different chapters :
8A, इति योगसारे सागमोत्तमे पार्वतीशिवसंवादे देहेन्द्रियोद्दीपने तन्मन्त्रपुरश्चरणविधिः प्रथमः परिच्छेदः; 15A, .इन्द्रियादिनिग्रहे पुरश्चरणोदीपने श्रीयोगिमाहात्म्यवर्णनं नाम द्वितीयः परिच्छेदः; 17A, शरीरस्थषट्चक्रदर्शनोद्दीपनो नाम टतौयः परिच्छेदः; 19A, मूलाधारस्थ-देवतादिकथनं नाम चतुर्थः परिच्छेदः; 20B, वाणलिङ्गोपाख्याने पञ्चमः परिच्छेदः; 23B, देहस्थदेवतावर्णनज्ञाने श्रीवटुकाख्य-महादेव-श्रीभैरवौसहित-मणिपूरखाधिष्ठानचक्रवर्णनोदौपने घष्ठः परिच्छेदः; 26B, हृत्पद्मस्य ध्यानार्चनादिवर्णनं नाम सप्तमः परिच्छेदः; 28A, घोडशदलस्य वर्णनं नाम अशमः परिच्छेदः; 31A, शतसाइयां संहितायां षट्चके चक्रोद्दीपने दिदलाख्यवर्गानं नाम नवमः परिच्छेदः;

Page #306

(
300
)
35A, शतसाहसयां संहितायां निगमशास्त्रे सहसारे श्रीगुरोः परंब्रह्म-स्तोत्रकवचं नाम दशमः परिच्छेदः; 37A; .श्रीगुरोः सहस्रनामकथनं नाम एकादशः परिच्छेदः ।
6116.
255. योगबीजम् । Yogabijam. Substance, country-made paper. 101x5l. inches. Folia, 8. Liness, 10 on a page. Extent in slokas, 150. Character, Nagara. Appearance, fresh. Complete.
It is a treatise on yoga according to Nāthism which describes the methods and efficacy of the regulation of the airs in the body. A MS of the work is described in Bik. No. 1233.
Beginning :--
श्रीगणेशाय नमः | श्रीदेव्यवाच ।
नमस्ते आदिनाथाय विश्वनाथाय ते नमः । नमस्ते विश्वरूपाय विश्वातीताय ते नमः ॥ उत्पत्तिस्थितिसंहारकारिणे क्लेशहारियो । नमस्ते देवदेवेश नमस्ते परमात्मने ॥ नमस्ते परिपूर्णय जगदानन्दहेतवे । महाशिव जगन्नाथ कारुण्याम्टतवारिधे ॥ सर्बे गौवाः सुखैर्दुःखैः मायाजालेन वेशिताः । तेषां मुक्तिः कथं देव कृपया वद शङ्कर ॥ सर्वसिद्धिकरो मार्गो मायाजालनिकृन्तकः । जन्मम्त्यजराव्याधिनाशकः सुखदो वद ॥ नानामार्गास्त्वया देव कथितास्तु महेश्वर । अधुना मोक्षदं मागं ब्रूहि योगविदां वर ॥

Page #307

( 301 )
ईश्वर उवाच ।
बड़ा येन विमुच्यन्ते नाथमार्गमतः परम् । तमहं कथयिष्यामि तव प्रौत्या सुरेश्वरि ॥ .. नानामा स्त दुष्पापं कैवल्यं परमं पदम् । सिद्धिमार्गेण लभ्येत नान्यथा शिवभाषितम् ॥
End :
देहो ब्रह्मत्वमायाति जलतां सैन्धवं यथा । अनन्यतां यदा याति तदा मुक्तः स उच्यते ॥ चिन्मयानि शरीराणि इन्द्रियानि तथैव च । यथा ब्रह्मत्वमापन्नं यथैवाज्यघनत्ववत् ॥ एतत्ते कथितं देवि तव प्रौत्या सुरेश्वरि ।
गोपनीयं प्रयत्नेन करे धर्ते शठे खले ॥ श्रीदेव्यवाच ।
गतो मे संशयो नाथ कृपया तव शङ्कर । नमस्ते योगिराजाय सर्वज्ञाय नमो नमः ॥
Colophon:
इति श्रीयोगबौज श्रीशिवशङ्करभाषितं सम्पूर्णम् । शुभम् ॥
6117. 4340. Yogabijam.
Substance, country-made yellow paper. 12x4 inches. Folia, 15. Lines, 5 on a page. Extent in Slokas, 150. Character, Bengali. Date, B.S. 1244. Appearance, fresh. Complete.
Post Colophon Statement :
सन १२४४ साल तारिख ७ अग्रहायण ।

Page #308

( 302 )
6118. Yogabijam.
5539.
Substance, foolscap paper. 94x6 inches. Folia; 18. Lines, 18 on t page. Extent in slokas, 126. Character, modern Bengali. Appearance, fresh. Complete.
6119.
9712.
Yogabijam.
Substance, country-made paper. 9x4 inches. Folia, 14. Lines, 9 on a page. Extent in ślokas, 208. Character, Nāgara. Date, Samvat 1945. Appearance, fresh. Complete.
Post Colophon Statement :
लिखितं लक्ष्मीनारायणेन कविना संवत् १६४५ वै. कृ. १५ शुक्रवार। घृणा शङ्का स्पहा लज्जा जुगुप्सा चेति पञ्चमी । कुलं शौलं तथा जातिरछौ पाशाः प्रकीर्तिताः॥ पाशबद्धः पशुर्देवि पाशमुक्तो महेश्वरः । तस्मात् प्रयत्नतो योगौ पाशानेतान् समुच्छिनेत् ॥
6120.
5864. महाकालयोगशास्त्रे खेचरौविद्या । Khecarīvidyā from the Mahākālayogaśāstra.
Substance, country-made paper. 11 x 5 inches. Folia, 48. Lines, 5 on a page. Extent in slokas, 300. Character, Nägara. Appearance, fresh. Complete in 4 chapters.
Another MS of the work is noticed in Peters. I. 117.

Page #309

( 303 )
Beginning :
श्रीगोपाय नमः। अथ देवि प्रवक्ष्यामि विद्यां खेचरी-संज्ञिताम् । यस्याः संज्ञानमात्रेण लोकेस्मिन्नजरामरः ॥ मत्यव्याधिजराग्रस्तं दृष्ट्वा विश्वमिदं प्रिये । बुद्धिढतरा कृत्वा खेचरी च समाचरेत् ॥ जराम्टत्यगदानौं यो खेचरौं वेत्ति भूतले । ग्रन्थादाचार्य्यतश्चैव तदाभ्यासप्रयोगतः ॥ तां देवि सर्वभावेन गुरुं नत्वा समाश्रयेत् । दुर्लभा खेचरी विद्या तदभ्यासोऽपि दुर्लभः ॥ अभ्यास मेलनं चैव युगपनेव सिध्यति । अभ्यासमात्र-निरता वदन्ति हि मेलनम् ॥ अभ्यासं लभ्यते देवि जन्मजन्मान्तरे क्वचित् । तदा तु मेलकं योगी लभ्यते परमेश्वरि ॥ तदा तत् सिद्धिमाप्नोति यदुक्तं शास्त्रसत्तमैः । ग्रन्थतश्चैव यदुक्तं मेलकं लभ्यते यदा ।
तदा शिवत्वमाप्नोति निर्मुक्तः स मतेर्भयात् ॥ Colophons of the different chapters :
15A, इति श्रीआदिनाथप्रोक्तमहाकालयोगशास्त्रे उमामहेश्वरसंवादे खेचरीविद्यायां प्रथमः पटलः; 33B, द्वितीयः पटलः; 45A, इति श्रीमदादिनाथनिरूपिते ०टतौयः पटलः ; 48A, • चतुर्थः पटलः ।
6121.
8409. Khecarividyā from the Mahākālayogaśāstra.
Substance, country-made paper. 10 x 44 inches. Folia, 11. Lines, 10 on a page. Extent in slokas, 330. Character, Nāgara. Appearance, old and pasted. Complete in 3 chapters.

Page #310

Post Colophon :
( 304 )
6122.
8827. Khecarividya from the Mahakalayogaśāstra.
Substance, country-made paper. on a page. Extent in slokas, 450. 1756. Appearance, old. Incomplete.
But for the first leaf the MS is complete in 4
chapters.
9 x 4 inches. Folia, 2-14. Lines, 12 Character, Nagara. Date, Samvat
शुभमस्तु । सम्बत् १७५६ शाके १०२१ मार्गशीर्ष दुतियायां गुरुवासरे लौषत दुर्गाप्रसाद तौवारि शुभः ।
After the Post Colophon there occur several lines dealing with khecarī mantra, mālakāgulīkalpa, etc. A colophon found in this portion runs :
इति खेचरीमुद्राबीजयंत्र नाम पञ्चमः पटलः ।
-
6123.
3111. nfus:| Yogasiddhānta.
Substance, country-made paper. 95 inches. Folia, 9. Lines, 10 on a page. Extent in slokas, 180. Character, Nagara. Appearance, discoloured. Complete.
This is in the form of an interlocution between Vişnu and Siva. Vişņu asks various questions about the real nature of deities and rites. Siva gives them a spiritual interpretation and lays stress on true knowledge.
Beginning:
नमः शिवाय गुरुभ्यो नमः | हरिहरसंवाद | कैलासशिखरासीनं देवदेवं जगद्गुरुं ।
प्रणम्य तं महादेवं स्मृष्टिहेतुं महेश्वरम् ॥

Page #311

( 305 )
सुकृतं परमं ध्यानं पारं परं च तत्परम् ।
उत्पत्तिः प्रलयो नास्ति ब्रूहि मे परमेश्वर ॥ ईश्वर उवाच ।
ब्रह्मा संख्या न जानामि कोटिविष्णोर्लयं गताः ।
गङ्गावालुसमो इन्द्रः किञ्चिद्यान महेश्वरः ॥ ३ ॥ श्रीभगवानुवाच ।
कोऽसौ ब्रह्मा +++ इन्द्राः के प्रलयं गताः ।
किं विष्णः पच्यते गर्भे इदं हि महेश्वर ॥ Colophon :
इति श्रीहरिहरसंवादे योगसिद्धान्ते स्तोत्रं संपूर्णम् ।
6124.
9966. अमनस्कयोगशास्त्रम् । Amanaskayogasāstram.
· Substance, country-made paper. 10 x 6 inches. Folia, 30. In Tripatha form. Character, Nagara. Date, 1918 Sala (probably of the Samvat Era). Appearance, old. Complete in 2 chapters.
This is in the form of an interlocution between Vāmadeva and Isvara on yoga. The text is accompanied by a translation into a vernacular. A MS of the work has been described in Weber, No. 646..A MS (III. B. 14) in the Society's old collection calls the work Svayambodha which is stated to be a part of the Sivarahasya (ASB. V. 3979).
Beginning :
प्रणम्य शिरसा देवं कृताञ्जलिरमापतिं ।
जीवन्मुक्तिप्रदोपायं कथयखेति एच्छति ॥ ईश्वर उवाच ।
परं ज्ञानमहं वचिन येन तत्त्वं प्रकाशते ।
येन विच्छिद्यते सब्द आशापाशादिबन्धनं ॥ २ ॥ 20

Page #312

( 306 )
आधारादिषु चक्रेषु सुषुम्नादिषु नाडीषु । प्राणादिषु शरीरेषु परतत्त्वं न तिष्ठति ॥ ३ ॥
तत्र योगरताः केचित् केचिड्यानविमोहिताः । जपेन केचित् क्लिश्यन्ति नैव जानन्ति तारकम् ॥ ४ ॥ न मौमांसातर्कग्रहगणितसिद्धान्तपठनै
र्वे दैर्वेदान्तैः स्मृतिभिरभिधानैरपि न च । न चापि च्छन्दोव्याकरण कवितालङ्गतिमयैः
मुने तत्त्वप्राप्तेर्निजगुरुमुखादेव विहिताः ॥ ५ ॥ काषाय-ग्रहणं कपाल- धरणं केशावलीलुञ्चनं
पाषण्डव्रतभस्मचौवरजटाधारित्वमुन्मुततः । नम्रत्वं निगमागमादिकविता-गोष्ठीसभाभ्यन्तरे
सर्व्वं चोदरपूरणार्थपठनं न श्रेयसः कारणम् ॥ ६ ॥ रक्षे चाटनमारणादिकुह कैर्मन्त्रप्रपञ्चाड मैः
सर्व्वाभ्यासविचित्रभोगकरणा प्रज्ञानभोगपरः । ध्यानं देहि पदेषु नाडिषु षडाधारेषु चेतोभ्रमः ।
तस्मात् तत्सकलं मनोविचरितं त्यक्का [s] [न]स्कं भज ॥ ७ ॥
व्यन्त्येव जगतो भावा ये च तिष्ठन्त्यनेकधा । तेषां तु त्वक्षणेनापि परतत्त्वं न गीयते ॥ ८ ॥ यथाहं वच्मि मोक्षाय ज्ञानं रागजि (ति)तां नृणां । निष्कलं निष्प्रपञ्चं यत् परं तत्त्वं तदुच्यते ॥ ८ ॥
तत्त्वस्य सम्मुखे जाते त्वमनस्कं प्रजायते । व्यमनस्केऽपि संजाते चि[]तादिविलयो भवेत् ॥ २० ॥
मनःपवनयोर्नाशादिन्द्रियार्थं विमुञ्चति ।
इन्द्रियार्थे विनिर्मुक्ते बाह्यं ज्ञानं न जायते ॥ २१ ॥

Page #313

End :
( 307 )
बाह्यज्ञाने विनष्टे च ततः सर्व्वसमो भवेत् । यदा सर्व्वसमो जातो भवेद्यापारवर्जित [:] ॥ २२ ॥ परे ब्रह्मणि संबुद्धो योगी प्राप्तलयस्तदा । सदाभ्यासरतानां च यः परो जायते लय[:] ॥ २३ ॥
निम्मलसहज स्थित पुरुषेण दिवारात्रिशब्दोऽस्ति । जागरणशयनवर्जितचिन्मात्रानन्दसंस्थानात् ॥ १० ॥ ॐ कारविविधैर्विचित्रकरणैः ः प्रायश्च वायोर्जये
तेजश्चिन्तनमन्तरालकमले शून्याम्बरालम्बनं । त्यक्ा सर्व्वमिदं करान्तरगतं मत्वा मनो विभू मे
देहान्ते तमवाच्यमेकममनस्कत्वं बुधैः सेव्यताम् ॥ ११ ॥
व्यन्यजन्मकृताभ्यासात् खयं तत्त्वप्रकाशने सुप्तोत्थित प्रत्यूषे ह्युपदेशादिना विना ॥ १२ ॥ शुद्धाभ्यासस्य शान्तस्य सदैव गुरुसेवया गुरोः प्रसादात्तत्रैव तत्त्वज्ञानं प्रकाशते ॥ १३ ॥
Colophons of the chapters
12A, इति श्रीव्यमनस्कयोगशास्त्रे लययोगो नाम प्रथमोध्यायः । 30B, इति श्रईश्वरवामदेवऋषिसंवादे व्यमनस्के योगशास्त्रे तत्त्वज्ञाननिरूपणं नाम द्वितीयोऽध्यायः ॥
—-
Post Colophon Statement after the translation :श्री १९१८ साल मिति कार्त्तिकवदि १४ रोज लिखितं शुभम् ।
Substance, foolscap paper. on & page. Extent in slokas, 240. Complete in 2 chapters.
6125.
5540. Amanaskayogaśāstram.
92 X 64 inches. Pages 19-38. Lines, 19 Character, Bengali. Appearance, fresh.

Page #314

( 308 )
The work is called Amanaskakhanda in the present MS. The two chapters are here called respectively Layayogapariccheda and Amanaskavivarana.
on a page.
and discoloured. Incomplete.
8327. Amanaskayogasāstram.
Substance, country-made paper. 112 x 41 inches. Folia, 5. Lines, 7 Extent in slokas, 120. Character, Nāgara. Appearance, old
6126.
This MS contains the 1st chapter of the work with
the following colophon :
इति श्रईश्वरप्रोक्तो लयखण्डो नाम प्रबोधः समाप्तः ।
Beginning :
-
6127.
10382. ब्रह्मज्ञानशास्त्रम् | Brahmajñānasāstram.
Substance, country-made paper. 10 X 44 inches. Character, Nagara.
Folia, 11. Lines, 9 Appearance, old
on a page. Extent in slokas, 225. and discoloured. Complete.
श्रीगणेशाय नमः । ॐ नमः शिवाय ॥
व्यतः परं प्रवच्यामि प्रत्ययं चाम्टतोपमं । दशधानाहत नादं सद्यः प्रत्ययकारकं ॥ चिणौति प्रथमं शब्दं चिंचिणोति द्वितीयकम् । चिरिशब्दं तृतीयं च शङ्खशब्दं चतुर्थकम् ॥ पञ्चमं तन्त्रिनिर्घोषं षष्ठं वंशरवं तथा । सप्तमं कांस्यतालं च मेघशब्दं तथाष्टमम् ॥ नवमं वारिनिर्घोषं दशमं दुन्दुभिखनम् । नवशब्दान् परित्यज्य दशमो मोक्षदायकः ॥

Page #315

( 309 )
अनाहतं विना नादः करोति दशधा रखें । तेनानाहतशब्दोयं कर्णरन्ध्र विनिर्गतः ॥ ज्ञात्वादौ तु सगर्भकं गुरुमुखात् तस्माञ्च निर्गर्भकं
एतस्मात् परतो निरञ्जनपदं तस्माच्च चिद्बोधकं । चिट्ठोधात् परमं खरूपममलं पश्येत् सदानन्दितं
सिद्धिः पञ्चविधप्रकारतनुभिः संकौडते लीलया ॥ This section in 21 verses comes to an end in Fol. 3B with the words इति अनाहतनादः . A new section, which generally agrees with the Brahmajñāna Mahātantra (Nos. 5988-9 above) and is complete in 163 verses, then begins. After a few lines it runs thus:
कैलासशिखरासौनं देवदेवं जगद्गुरु । एच्छति स्म शिवा देवौ ब्रह्मज्ञानं महेश्वरं । कुतः सृष्टिर्भवेदेषा कयं सृष्टिविनश्यति ।
ब्रह्मज्ञानं कथं देव सृष्टिसंहारवजितम् ॥ शिव उवाच ।
अव्यक्ताच्च भवेत् सृष्टिरव्यक्तात्तु प्रणश्यति ।
अव्यक्ताद्ब्रह्मणो ज्ञानं सृरिसंहारवर्जितं ॥ देव्यवाच ।
ॐकारादिभवा देव कथं विद्याश्चतुर्दश ।
मन्त्रपूजातपोध्यानं कर्माकम्म च कीदृशम् ॥ शिव उवाच ।
ॐकारोद्भवा विद्या धम्मकम्म तथैव च ।
मन्त्रपूजातपोध्यानं सर्वस्थूलमिदं प्रिये ॥ ताश्च नामत इमाः।
षडङ्गवेदाश्चत्वारो मौमांसान्वीक्षिकी तथा । धर्मशास्त्रं पुराणं च विद्या ह्येताश्चतुर्दश ॥

Page #316

( 310 )
The following extracts will give an idea of the contents
of the work:
वेदशास्त्रपुराणादि विद्यावैश्ये च सर्व्वगा ।
या पुनः शाङ्करौ विद्या गोप्या कुलवधूरिव ॥ देहस्थाः सर्व्वविद्यादि देहस्थाः सर्व्वदेवताः । देहस्थान्येव तीर्थानि लभ्यन्ते तु गुरोर्गिरा ॥ न्नृणामध्यात्मविद्येयं मोक्षसौख्यकरौ भवेत् । धर्मकम्मतपोजप्यं यत्र सर्व्वं निवर्त्तते ॥
काठमध्ये यथा वहिः पुष्पे गन्धो रसे घृतं । देहमध्ये तथा देव पुण्यपापविवर्जितः ॥
मुद्रेयं खेचरी नाम मनोदंडः स्मृतः प्रिये । शालिग्रामस्तु सहजः पञ्चेन्द्रिय- समर्चितः ॥ प्रकृतिस्पन्दना देवि ब्रह्मचर्य्यं परं स्मृते । ब्रह्मज्ञानं पुनर्ध्यानं परब्रह्म नमोस्तु ते ॥ इडा भगवती गङ्गा पिंगला यमुना नदी । विज्ञेयाति दयोर्मध्ये सुषुम्ना च सरखती ॥ त्रिवेणी संगमं यत्र तीर्थराजः स उच्यते । तत्र स्नानं प्रकुर्व्वाणः सर्व्वपापैः प्रमुच्यते ॥
देव्युवाच ।
कीदृशौ खेचरी मुद्रा विद्या सा शाङ्करी पुनः | कौदृश्यध्यात्मविद्या स्यादेतद्ब्रूहि महेश्वर ॥
शिव उवाच ।
मनःस्थिरं यस्य विनावलम्बनं वायुः स्थिरो यस्य विना निरोधनं । दृष्टिः स्थिरा यस्य विनावलोकनं सैवेह मुद्राऽविचला तु खेचरी ॥
5A, उमाष्टच्छन्महादेवं पिण्ड-ब्रह्माण्ड लक्षणं । पञ्चतत्त्वीह का देव गुणाः के पञ्चविंशतिः ॥

Page #317

शिव उवाच ।
...
व्यस्थिमांसं नखाश्चैव त्वक् रोम च पश्ञ्चमं । एते पञ्चगुणाः पृथ्वी ब्रह्मज्ञाने प्रभाषिताः ॥ शुक्रशोणितमज्जाश्च मूत्रं लाला च पञ्चमी । अपां पञ्च गुणाः प्रोक्ता ब्रह्मज्ञाने प्रभाषिताः ॥
( 311 )
6B, शिव उवाच ।
5B, स शरीरी स वेदात्मा व्यन्तरात्मा मनः पुनः । परमात्मा भवेच्छून्यं मनस्तत्र विलीयते ॥ रक्तधातुर्भवेन्मातुः शुक्रधातुस्तथा पितुः । शून्यध्यानप्रवाहेण गर्भात्पिण्डोभिजायते ॥ प्रसंनुत्पद्यते पिण्डो चिरमानत्क नश्यति । गर्भध्यानं न जानाति तेनासौ प्रविनश्यति ॥ यथा खनं विना निद्रा यथा चिन्तां विना मनः । तादृशोयं जगत्त्रष्ठा गर्भध्यानं तदुच्यते ॥ मनो वशीकृतं येन जिता येनेन्द्रियारयः । जितं जगत्त्रयं तेन सदेवासुरपन्नगं ॥
देव्युवाच ।
6A, चले चित्ते भवेच्छक्तिः स्थिरे चित्ते भवेच्छिवः । तद्द्वये निश्चले जाते देहस्थोपि (गो) स सिद्ध्यति ॥ शक्तिः कस्य भवेन्नाम कस्य नाम भवेच्छिवः । एतन्मे निर्णयं ब्रूहि पश्चाज्ज्ञानं प्रकाशय ||
इच्छाक्रियास्तथाज्ञानं शक्तित्रयमितीर्य्यते । ज्ञानशक्तिर्यदा भूत्वा तदा चित्तं विलीयते ॥
कस्मिन् स्थाने वसेच्छक्तिः चक्रषट्कं शरोरगं । पातालसप्तमं कुत्र ब्रह्माण्डान्येकविंशतिः ॥

Page #318

( 312. )
शिव उवाच ।
ऊर्ध्वशक्तिर्भवेत् हृद्या ह्यधःशक्तिर्भवेद्दुदे ।
मध्ये शक्तिर्भवेन्नाभौ वदंतौ ता निरंजनं ॥ 10A, यदि शून्यमना योगी न किञ्चिदपि चिन्तयेत् ।
जौवपञ्चेन्द्रियस्तस्य तदा मुक्तिध्रुवं भवेत् ॥ सर्वावस्थाविनिर्मुक्तः सर्वचिन्ताविवर्जितः । मतवर्त्तते योगी स मुक्तो नात्र संशयः ॥
10B, आलस्यं महतो निद्रा मनश्च कपिचञ्चलम् ।
त्रिभिर्देवि भवेन्मत्यः सिध्यते तत्र योगिनः ॥ End :
कल्पद्रचिन्तामणिकामगव्यः कर्त्त समर्था इह मुक्तिमात्रं ।
अध्यात्मविद्या विधिना प्रयुक्ता ददाति सद्यः किल भुक्तिमुक्तौ । Colophon :
इति श्रीनन्दीश्वरभाषितं ब्रह्मज्ञानशास्त्रं समाप्तम् । Post Colophon Statement :
लिखितं शिवप्रसादेन ब्राह्मणो कान्यकुमकः ।
6128.
10255. Brahmajñānaśāstram.
Substance, country-made paper. 94x4 inches. Folia, 9. Lines, 7 on a page. Extent in ślokas, 156. Character, Nāgara. Appearance, discoloured. Complete in 118 verses.
It contains only the second section of the work which agrees generally with the same section as found in the previous MS.
The colophon of the present MS is different from that of the previous MS :
इति श्रीमहादेवेनोक्तं पार्वतौं प्रति ब्रह्मज्ञानं सम्पूर्ण ।

Page #319

( 313 )
6129.
5023.
Tugrifat l Gherandasamhitā.
Substance, palm-leaf. 16 x 1} inches. Folia, 28. Lines, 3 on a page. Extent in ślokas, 400. Character, Bengali. Appearance, fresh, Date, 1724 S.E. Complete in seven sections.
The work has been published with an English translation in T.P.H. Oriental Series by the Theosophical Publishing House (Adyar, 1933).
6130.
5835. Gherandasamhitā.
Substance, country-made paper. 11 x 54 inches. Folia, 16. Lines, 8-14 on a page. Extent in slokas, 315. Character, Nāgara. Date, Samvat 1927. Appearance, damaged by rodents. Complete in seven sections.
Post Colophon Statement :
संवत् १६०० ॥ २७ । मिति आषाढ शुदी द्वादशौ लिखित नारायणनाथ योगेश्वरको । श्रीकाशौजी। गोरक्षटिल आस्थानमे श्रीनाथजी सहाय श्रीरामजी सहाय ।
6131.
9099. Gherandasamhitā.
Substance, country-made paper. 12 X 63 inches. Folia, 18. Lines, 10 on a page. Extent in slokas, 400. Appearance, fresh. Complete in seven sections.

Page #320

(314)
6132.
9112. Gherandasamhitā.
Substance, country-made paper. 13x6 inches. Folia, 7. Lines, 14 on a page. Extent in ślokas, 300. Character, Nāgara. Appearance, fresh, Incomplete.
This MS runs up to the end of the fifth section.
6133. 3281. Hranufaqazirifafy: | Bhāvanopanisat
prayogavidhi.
Substance, country-made paper. 114X5 inches. Folia, 5. Lines, 13 on a page. Extent in slokas, 260. Character, Nāgara. Appearance, discoloured and mouse-eaten. Complete.
The Bhāvanopanişad, with the commentary and prayogavidhi of Bhāskararāya, has been published along with the Kaulopanişad in the Tantrik Texts Series (No. XI) of Arthur Avalon. The text and commentary have been described in ASB. II. 1787-8. The prayoga for japa begins in the present MS (Fol. 5A-B) after where the printed edition comes to an end. This section begins :
अथ पात्रासादनं । ततो पूजा। कुलदीपनिवेदनान्तं कृत्वा जयं कुर्यात् । End of the MS :
त्वं माते सर्वदेवीनां प्रौतिदा शुभदा मम । शुभं कुरुष्व मे भद्रे यशोवीयं च सर्वदा ॥ fafed amU-721ai

Page #321

( 315 )
6134.
4678A. कालिकोपनिषत् | Kālikopanigad.
Substance, country-made paper. 152x52 inches. Folium, 1. Lines, 11 on a page. Extent in slokas, 50. Character, Bengali. Appearance, discoloured. Complete.
The work is stated to be affiliated to the Saubhagyakāṇḍa of the Atharvaveda. A MS of it is described in L. VI. 2194. It has been published in the Unpublished Upanisahds (Adyar Library, Madras, 1933-pp. 401-37).
Beginning :―
6135.
4678B. अथर्व्वतत्त्वनिरूपणम् | Atharvatattvanirūpanam.
Substance, country-made paper. 15×5 inches. Folia, 2A-3A (as marked on the left hand margin), 84A-85A (as marked on the right hand side). Lines, 11 on a page. Extent in slokas, 75. Character, Bengali. Appearance, discoloured. Complete.
Though called Atharvatattvanirupaṇa in the colophon the work is introduced as an Upanisad in the opening line ( अथान्योपनिषत् ). It deals principally with the worship of maidens (kumārīpūjā).
End :
ॐ नमः कमलारण्यविहारिण्यै । अथान्योपनिषत् ।
तया विन्तेष्टितं विश्वं विचिन्तयेत् । शब्दमात्रेण तां भावयेत् । पूजनात् सर्व्वसिद्धीश्वरो भवेत् । अणिमादिविभूतीनामीश्वरो
भवेत् ।
यताहारौ भवेत् | सर्व्वदा निर्व्विकल्पमनसा जयं चरेत् । नान्यः पन्था विद्यते अयनाय मोक्षाय च्यानन्दाय धर्म्माय जानाय इति सकृत् पाठात् सर्व्वसिद्धिमवाप्नोति । भक्तियुक्ताय दातव्यमिति ।
भक्तिहीनाय न दातव्यं

Page #322

( 316 )
Colophon :
इत्यथर्वतत्त्वनिरूपणं समाप्तम् ।
6136.
10242.
FTAT TantracīstTiafrua i
kilitoddhāropanişad.
Kāmarāja
Substance, country-made paper. 7x57 inches. Folium, 1. Lines, 28 on a page. Extent in ślokas, 20. Character, Nāgara, Appearance, dis. coloured. Complete.
The work, attributed to the Atharvaņaśākhā, has been published in the Unpublished Upanishads (Adyar Library, Madras, 1933—pp. 400-401).
Post Colophon Statement :
forfed Arerater para TÀU ATNI I
6137. taufa: 1 Hārītasmrti.
2466.
Substance, country-made paper. 108x51 inches. Folia, 12. Lines, 12 on a page. Extent in slokas, 264. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Complete.
Though called Smrti it deals with the Tāntrika mantras of different deities. This may be the same as the Hārītasmệtau mantroddhāra (Peters IV. 12). It has, however, no connection with the printed Hārītasamhitā (Calcutta, B.S. 1286). But it generally agrees with portions of the Vrddha-Hārītasmrti (Poona, 1905).

Page #323

( 317
)
Beginning :
ॐ श्रीमन्नारायणचरणौ शरणं प्रपद्ये श्रीमते नारायणाय नमः । इति मन्त्रः। ॐ अस्य श्रीदयाख्यमन्त्रस्य नारायणऋषिर्गायत्री
च्छन्दः नारायणो देवता अशेषपुरुषार्थजपे विनियोगः इति संकल्पः । Colophons of the different chapters :
3A, इति हारीतस्मृतौ इयाख्यमन्त्रउद्धार संपूर्ण ; 4A, अन्तमन्त्रोद्धारविधानं संपूर्णम् ; 5A, • हादशार्णमन्त्रस्योद्धारं टतौयावरणं संपूर्णम् ; 6A, मन्त्रोद्धारो चतुर्थावरणं संपूर्णम् ; 7B, श्रीरामद्वितीयावरणं संपूर्णम् ; इति तौयावरणः; 8A, मन्त्रोद्धारविधानो नाम चतुर्थावरणं संपूर्णम् ; 10A, • मन्त्रोद्धारणो नाम षष्ठो वर्णं संपूर्णम् ; 1IA, श्रीहयग्रीवमन्त्रोद्धारः संपूर्ण ; 12B, इति मन्त्रोद्दारसं पू। इति श्रीहारीत संपूर्णम् । Post Colophon Statement :
शुभं भवतु । लिखीतं गगाटटे कंचनपुरघाटा। फरकावादविधे सोमवासरे संवत् ८१ (?) । १८ ॥
6138. 8334. सञ्जीवनौविद्या। Sanjivanividyā.
Substance, country-made paper. llx5 inches. Folia, 35 (which are found in a hopelessly disorderly condition, all the leaf-marks being lost). Lines, 7 on a page. Character, Nāgara. Appearance, old. Incomplete.
The work is in the form of an interlocation between Iśvara and Vasiştha.
Colophons of the chapters :
इति नौलकण्ठीयसञ्जीवनौविद्यायां परमरहस्ये मन्त्रोद्धारादि प्रथमोऽध्यायः ।
इति परमरहस्ये नीलकंठीये द्वितीयोऽध्यायः।

Page #324

( 318 )
इति परमरहस्ये सञ्जीवनीविद्यायां तृतीयोऽध्यायः ।
इति नीलकण्ठीये सञ्जीवनीविद्यायां चतुर्थोऽध्यायः ।
इति परमरहस्ये संजीवनीविद्यायामपस्मारापहरणं
पञ्चमोऽध्यायः ।
इति परमरहस्ये संजीवनीविद्यायां सालम्बयोगो नाम
षष्ठाध्यायः ।
इति परमरहस्ये सञ्जीवनीविद्यायां सप्तमोऽध्यायः ।
इति नीलकण्ठीये परमरहस्ये संजीवनीविद्यायां नवमोऽध्यायः । इति परमरहस्ये संजीवनीविद्यायां दशमोऽध्यायः ।
इति परमरहस्ये पूर्व्वसेवाविधिर्नाम एकादशोऽध्यायः ।
इति परमरहस्ये संजीवनीविद्यायां होमविधिर्ना + + ध्यायः ।
6139.
11066. पञ्चदशौ विधानम् | Pañcadasividhānam.
Substance, country-made paper. 6 X 4 inches. Folia, 8. Extent in slokas, 56. Character, modern Nagara.
a page.
fresh. Complete.
पार्व्वत्युवाच ।
श्रीगणेशाय नमः ।
नाम
This speaks of the application of the Pañcadasi Yantra or ‘magic square of fifteen' (Cat Cat. II. 69 ) in various magic rites.
Beginning :
कैलासशिखरासीनं गौरी टच्छति शङ्करम् | पञ्चदशौविधिं ब्रूहि भक्तानां हितकारणे ||
Lines, 7 on
Appearance,

Page #325

( 319 )
ईश्वर उवाच ।
सन्ति नानाविधिलॊके यच्च सर्वाणि कौलिताः । पञ्चदशीमहायन्त्र कलौ सिद्धिप्रदायकम् ॥ गुह्यं रक्ष महा+के देवानामपि दुर्लभम् । मन्लोद्धारं प्रवक्ष्यामि ह्रौं श्री लौं हरा नमः ॥ एतन्मन्त्रं सर्वसिद्धिप्रदायकम् । जलममिं तथा पृथ्वौ यन्त्राणि च समर्पयेत् । चन्द्रनेत्र तथा वहि वेदवाणरसस्तथा ॥ मुनिनागग्रहा ज्ञेया पञ्जदशौ प्रकीर्तिता । अथान्तरं प्रवच्यामि प्रयोगश्च महामृतं ॥ रवौ वारेऽर्कदुग्धञ्च श्मशानभस्मना लिखेत् । यस्य वर्ण समानानि तामध्य विनिक्षिपेत् ॥ विक्षिप्तो जायते म_रयोत्तरशतं जपेत् । पञ्चदशौविलोमन्तु सन्ध्याकाले विशेषतः ॥ सयन्त्रं लिखितं सम्यक् वाह[१] कण्ठे च धारयेत् ।
राजानं वश्यमाप्नोति अन्यलोकेषु का कथा ॥ Colophon :
इति श्रीगौरीशङ्करसंवादे पञ्चदशौविधानं समाप्तम् ।
6140. 6541. दक्षिणाचारतन्त्रराजटौका। Commentary on
Dakṣiṇācāratantrāja by Kāšīnātha Bhatta. Substance, country-made paper. 13 x 54 inches. Folia, 39. Lines, 8 on a page. Extent in slokas, 900. Character, modern Nägara. Date, Samvat 1961. Appearance, fresh. Complete.
One MS of the Tantra is mentioned in Cat. Cat. I. 242.

Page #326

( 320
)
Beginning :
श्रीगणेशाय नमः । श्रीदक्षिणामूर्तिगुरुभ्यो नमः । नत्वा ब्रह्ममयौं देवौं सच्चिदानन्दरूपिणौं । ब्रह्मेशविघाजननौं भक्तानुग्रहविग्रहां ॥ दक्षिणाचारतन्त्रस्य गुरूणामुपदेशतः ।
गूठार्थादर्शटीकेयं काशीनाथेन तन्यते ॥ इह खलु पूर्वोक्तज्ञानार्णवादितन्तेषु जगदम्बाया दक्षिणाद्याचारस्योक्तत्वात तत्र च वर्णव्यवस्थाया अथ कथ(?)नादविशेषेण वैदिकस्यापि वामाचारप्रसक्ती वैदिकत्वभङ्ग इति तद्रक्षणार्थ["] दक्षिणाचारस्य मिश्रतयोक्तत्वेन अमिश्रतया ज्ञानार्थं च पुनः पृच्छति । भगवनिति । सृजस्यवसि नित्यं त्वमित्यनेन शिवस्यैव सृष्टिस्थितित्रयकर्त्तत्वं द्योत्यते। तथाच श्रीशिवपुराणे ।
सृष्टः प्रवर्तको ब्रह्मा स्थितेवि[]घणुर्विमोहकः ।
संहारस्य तथा रुद्रस्तयोर्नित्यं नियामकः ॥ 2A, अन्ययोगो वामाचारयोगः। अत्र नाम कालिकाषोडशीविषये सुरामांसमधुमद्यादिद्वैः समाराधनं वामाचारप्रवत्त्वा प्रत्यक्षत्रिकोणस्थानं +++ छत्रं कृत्वा संपूजयंति अधोमुखं त्रिकोणमधोमुखमेव छत्रं पूजयंति। दिगम्बरक्षपणकादयस्तु स्त्रियमुत्तानां कृत्वा ऊद्धं त्रिकोणं पूजयंति । इति उत्तराचारिणां रहस्यम् । अत्र बहु वक्तव्यमस्ति । तत्तु अवैदिकमार्गत्वात् स्म(स)रणार्हमपि न भवति ।
[The four lines quoted above are also found in Lakşmidhara's commentary on the Saundaryalahari (p. 130, Government Oriental Library Series, Mysore, 1896).]
श्रीमेरुतंत्रे।
प्रतिलोमान् पुष्पवती यवनान् बौद्धकौलिकान् । आचारहौनान् [शूद्रांश्च दृष्ट्वा नैव पठेच्छृतिम् ॥

Page #327

( 321 )
कौमें एकादशाध्याये।
कापालं [पांच ] रात्रं च यामलं वाममार्हतं । एवंविधानि चान्यानि मोहनार्थानि तानि तु ॥ ये कुशास्त्राभियोगेन मोहयन्तीह मानवान् ।
मया सृष्टानि शास्त्राणि मोहायैषां भवान्तरे ॥ इति वचनदयेन वाममार्गादौनां मोहकत्वमुक्तम् ।
Last Colophon :
इति श्रीमद्भडोपनामक-शिवराम-भट्टाङ्गज-जयरामभट्टाङ्गजजयरामभट्टाभिध( ? )-वाराणसौगर्भसम्भव-शिवभक्तसूनु-तन्त्रशास्त्रधुरीणदक्षिणाचारानुसारिकाशीनाथविरचितायां श्रीदक्षिणाचारतन्त्रराजटीकायां गूढार्थादर्शाभिधायां घड्विंशः पटलः ।
Post-colophon Statement :
श्रीदक्षिणामूर्त्तिगुरुभ्यो नमः ।। यावलवणसमुद्रो यावनक्षत्रमण्डितो मेरुः । यावच्चन्द्रादित्यौ तावदिदं पुस्तकं जयतु ॥
संवत् १९६१ । मी व्यापार शुदि २। श्रीगुरुभ्यो नमः । मालवीयबालमुकुन्दस्येदं पुस्तकम् ।
6141.
196. तन्वचूडामणौ पौठनिर्णयः। Pathanirnaya from
the Tantracūdāmaņi. Substance, country-made yellow paper. Folia, 3. Lines, 3 on a page. Extent in slokas, 80. Character, Bengali. Appearance, old. Complete.
The present manuscript is noticed in L. I. 446. Two more MSS of the work have been described previously under Nos. 5956-7.
21

Page #328

(322)
6142. 5526. THATATA faanutsflairua: 1 Nityā
şodasi kārnava from the Vāmakeśvaratantra. Substance, country-made paper. 104X5 inches. Folia, 109. Lines, 12 on a page. Extent in stokas, 4,500. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Incomplete.
In the present MS the text is accompanied by the commentary of Bhāskararāya both of which run from the beginning up to V. 43, and then jumping on to VIII. 11lb go to the end. Both the text and commentary have been published in the Anandāśrama Sanskrit Series (Poona, 1908). For descriptions of other MSS of the text and another commentary cf. Nos. 5939ff above. Post-colophon Statement :
आनन्दाब्दीयचैत्रासित इममलिखत् सेतुबन्धाभिधानं । Jaj zaenamuafosfaa: mafani HEPA 1 (?)
संख्यावदर्यसंख्याप्रथित। सेतुबन्धरामेश्वर सम्पर्ण । शुभमस्तु HHIWA :
6143.
5721. Nityāşodašikārņava from the Vāmakesvaratantra.
Substance, country-made paper. 9 x 44 inches. Folia, 384. Lines, 12 on a page. Extent in slokas, 8,000. Character, Nāgara. Appearance, good. Complete.
In the present MS also the text is accompanied by the commentary of Bhāskara.
Of the concluding verses of the commentator the present MS has only the first line of the first verse.

Page #329

( 323 )
6144.
6538. Cakrasamketacandrikā.
Substance, country-made paper. 12×4 inches. Folia, 4. Lines, 8 on a page. Extent in slokas, 120. Character, modern Nagara. Appearance, fresh.
Complete.
The work contains the text of, and a very short commentary by Kāśinātha on, a selected number of verses of the Yoginihrdaya portion of the Vamakeśvaratantra. The commentary agrees so closely with the commentary of Amṛtānandanatha that it almost looks like an abridgement of the latter. For other MSS of the Yoginihṛdaya and its commentary cf. Nos. 5942ff.
Colophon:
इति श्रीमद्भडोपनामजयरामभट्टसुत बाराणसीगर्भसम्भव-काशौ - नाथविरचिता चक्रस तचन्द्रिका |
The original from which the present MS was copied appears from the following post-colophon statement to have been in Kāśīnātha's own handwriting :
:
इदं काशीनाथ भट्टभडेन लिखितम् । मालवीयबालमुकुन्दस्येदं पुस्तकम् ॥
6145.
232. भूतभैरवतन्त्रे बौजकोषः | Bijakoga from the
Bhutabhairavatantra.
Substance, country-made paper. Folia, 5. Lines, 6 on a page. in slokas, 75. Character, Bengali. Appearance, old. Complete.
Extent
For
The present MS has been described in L. I. 479. other MSS of the Bhutabhairavatantra cf. No. 5857 above.

Page #330

(324
)
6146.
9347. वौरतन्त्रम् ।
Substance, country-made paper. 9 × 4 inches. on a page. Extent in slokas, 336. Character, tolerable. Incomplete.
Viratantra.
6147.
The present MS contains eleven chapters dealing with different Tantra topics. From the colophons some of the chapters appear to be taken from the Viratantra and some from the Kālītantra. Some of the colophons, however, do not mention the name of any original Tantra. The beginning of the first chapter, which according to the colophon belongs to the Viratantra, agrees with that of the Kālītantra. The work may be a compilation containing selected chapters from various Tantras. For descriptions of other MSS of the Viratantra and Kalitantra cf. respectively Nos. 5925ff and 5930ff above.
Folia, 21. Lines, 7, 9 Nagara. Appearance,
Colophons :
4B, वौरतन्त्रे समर्थ्या-पटलं; 5A, ० पुरश्चरण - पटलं; 6A, नैमित्तिकपटलं; 7B, वौरतन्त्रे कामनाविधि- पटलं; 9A, सिद्धविद्या- पटलं; 11B, वीरतन्त्रे पटलं; 13B, कालीतन्त्रे रहस्य - पटलं; 15A, व्याचार-पटलं; 17A, सिद्धविद्या- पटलं; 20A, सिद्धिविद्या-पटलं ; 21A, कालीतन्त्रे परमरहस्ये कालिका - पटलं समाप्तं ।
3917. उत्तरतन्त्रे अभिषेकविधिः | Abhisekavidhi from the
Uttaratantra.
Substance, country-made paper. 14 × 4 inches. Folia, 33A-35A. Lines, 11 on a page. In tripatha form. Character, Bengali. Appearance, old. Complete.

Page #331

(
325
)
Beginning :
अथोत्तरतन्त्रोक्ताभिषेकविधिलिख्यते । अभिषेकाद् विना भुते........... चत्वारि तस्य नश्यन्ति आयुर्विद्या यशो बलम् ॥
शिव उवाच ।
गुप्तश्च सर्व्वतन्वेषु तव स्नेहेन पार्वति । अभिषेकं प्रवक्ष्यामि सर्वसिद्धिप्रदायकम् ॥
End :
अभिषेकेण शाक्तन पूर्णाः सन्तु मनोरथाः ।
Colophon :
इत्यत्तरतन्ले श्रीराजराजेश्वरीसम्बादे सर्वसिद्धिप्रदा+भिषेकः
पटलः ।
For the description of a Svapnādhyāya belonging to the Uttaratantra cf. No. 5896 above.
6148.
3651. गौतमौयतन्त्रम् । Gautamyatantra.
Substance, country-made paper. 131x2 inches. Folia, 14. Lines, 4 on a page. Extent in slokas, 200. Character, Bengali. Appearance, worn out. Incomplete.
The present MS contains extracts from different portions of the work. The first extract begins with II. 64 and the last extract ends with X. 186 of the work as published by the Basumati Press of Calcutta. For the description of another MS of the work cf. 6004 above.

Page #332

( 326
)
6149. 1 170 fat i Gaurikañculikā.
152.
Substance, country-made paper. 12x3 inches. Folia, 1-15. Lines, 7 on a page. Extent in Slokas, 430. Character, Bengali. Appearance, old. Complete.
This contains medical recipes for use against various diseases. The use of some of the medicines is to be accompanied by the muttering of mantras. The name of the work is found differently in different manuscripts-Gaurīkañculikā, kāñjalikā, kañcukī, etc. Editions of the work have been published under the name Kāñcalikātantra (Calcutta, 1886; Bombay, 1831 S.E.). According to sonie of the MSS the work forms a part of the Gopālasamhitā. The present MS has been noticed in L. I. 476.
Colophon :
इति गौरीकञ्चलिका समाप्तम् ।।
6150. 10191. Gaurikañculikā.
Substance, country-made paper. 10 x 5 inches. Folia, 19. Lines, 10 on a page. Extent in blokas, 426. Character, Nāgara. Date, Samvat 1959. Appearance, fresh. Complete.
Colophon :
इति गोपालसंहितायां हरगौरीसंवादे गौरौकञ्चुलिका समाप्ता । Post-colophon Statement :
शुभ सम्बत् १८५८ कार्तिक शुक्ल ६ गुरौ।

Page #333

( 327 )
6151.
10451. Gaurīkañculikā.
Substance, machine-made paper. on a page. Extent in slokas, 460. 1930. Appearance, fresh. Complete.
81x4 inches. Folia, 39. Lines, 7 Character, Nāgara. Date, Samvat
Colophon :
इति श्रीगो[पा]लसंहितायां हरगौरौसंवादे गौरौकञ्चुकी
समाप्ता ()। Post-colophon Statement :
शुभमस्तु ॥ मालमस्तु । संवत् १९३० मासानां मासोत्तमे मासे वैशाखमासे कृष्णपक्षे एकादश्यां बुधवासरान्वितायां शुभं भूयात् ।
6152.
2898. Gaurīkañculikā.
Substance, country-made yellow paper. 161x4 inches. Folia, 1-19, of which Nos. 15-16 are missing. Lines, 5 on a page. Extent in blokas, 350. Character, Bengali. Appearance, fresh. Incomplete.
Colophon:
इति गोपालसंहितायां हरगौरीसंवादे गौरी [कञ्च]लिका समाप्ता ।
6153.
11214. Gaurīkañculikā.
Substance, country-made paper. 10x4 inches. Folia, 1-30, of which 9, 11, 13, 19 and 27 are missing. Lines, 8 on a page. Extent in slokas, 340. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Incomplete.
The name of the work is given as Gaurākañcukī on the obverse of Fol. 1.

Page #334

( 328 )
6154.
11341. [Gaurīkañculikā.] Substance, country-made paper. 11x41 inches. Folia, 12. Lines, 9 on a page. Extent in slokas, 275. Character, Nägara. Appearance, old. Incomplete.
The present MS seems to contain a version of the work. It occasionally agrees with the Bombay edition of the Gaurākāñcalikātantra. The beginning of the work as described in L. I. 476 is found in Fol. 5A. It quotes from works like Rasacakracūdāmaņi (Fol. 1B) and Brahmayāmala (Fol. 9B).
6155.
8971. [ | Merutantra.] Substance, country-made paper. 94 x 41 inches. Folia, 12. Lines, 9 on a page. Extent in slokas, 275. Character, Nāgara. Incomplete.
This contains (Fol. 1-9A) the pītharahasya section of the Merutantra, i.e., the concluding portion of Pațala X (verses 801–917) as also an extract (Fol. 9A-12B) dealing with the cults of Kapălinī, Kullā and Kurukullā.
6156.
11350. 1969: | Āsurīkalpa. Country-made yellow paper. 12 X 4 inches. Folia, 5. Lines, 7-9 on a page. Extent in slokas, 75. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Complete.
This work gives first of all the rules for the muttering of the mantras of the deity for ordinary purposes. It then proceeds to describe the procedure to be followed in the performance of the black rites with mantras of the deity. This latter portion generally agrees with Section II of the MS described under No. 6071.

Page #335

( 329 )
Colophon:--
इति अथर्वणवेदे यासुरीकल्पः समाप्तः। This colophon is followed by a number of dhyānas of the deity.
6157.
10530. उलककल्पः ।
Ulakakalpa.
Substance, country-made paper. 9x5 inches. Folia, 5. Lines, 10 on a page. Extent in slokas, 72. Character, Nāgara. Appearance, old and discoloured. Complete.
The work speaks of various preparations made with different organs of an owl mixed with other materials and describes the application of these preparations in magic rites in some of which Tantric mantras should be used.
Beginning:
श्रीगणेशाय नमः। कथयस्व समासेन उलूकस्य तु निर्णयम् । पार्वती एच्छते देवं यद्यहं तव वल्लभा ॥१॥
अथ उलूकस्य प्रयोगः।
मोहनं स्तम्भनं चैव उच्चाटनमतः परम् ।
रक्षणं मारणं प्रोक्तं वशीकरणमुत्तमम् ॥ ७ ॥ तदुक्तम् ।
उलूकस्य तु नेत्रेण रोचनागौरसर्धपाः । कुवामं नागकेशं च समभागानि कारयेत् ॥ ८॥ श्मशाने सप्तदिवसं भूमौ तत्र च स्थापयेत् । यस्य दद्यान्मुखवासं स वश्यो मार + तकं (?) ॥

Page #336

(
330 )
उलूकस्य तु नेत्रे तु माजीरस्य तथैव च । एकत्र मिश्रितं कृत्वा वत्कृत्वा विचक्षणः ॥ महातैलेन प्रज्वाल्य प्रमशाने वा चतुष्पथे। तेनैव कज्जलं ग्राह्यं नेत्रयो रञ्जयेत्ततः ॥ दत्तमात्रेण तेनैव अदृश्यो जायते नरः । उलूकचक्षः संग्राह्यं रोचनाकुङ्कमेन तु ॥ तत्समं नागयुष्यं तु समभागानि कारयेत् । अनेन तिलकं कुर्यात् राजा स्त्रीवशमानयेत् ॥ उलूकस्य तु जिह्वान्तु अश्वगन्ध-मनःशिला । . कुखममश्वलाजा च रिपुमूत्रेण( तु) पेषयेत् ॥ अनेन तिलकं कुर्यात् राजस्त्रीवशमानयेत् ।
End :
उलूकस्य तु जंघास्थि-महिषास्थि-शूकरास्थि सह मांस-केशे + + + + यित्वा भूमि खनेत् ॥ ६॥ यस्य हारे स्थापयेत् सप्तवाराभिमन्त्रितेन सप्तरात्राणि नियते ॥
Colophon:
इति श्रीभैरवप्रोक्त उलूककल्पः समाप्तः ।
6158.
10122. कामरुतन्त्रम् । Kamarutantra.
Substance, country-made paper. 10 x 6 inches. Folia, 21 (by counting). Lines, 23 on a page. Extent in slokas, 442. Character, Nāgara. Appearance, old and discoloured. Incomplete.
This is a work, mostly in a vernacular, containing incantations, directions for the preparation of magical drugs, etc.

Page #337

(
331)
Colophons :
इति मन्त्रावलौ सम्पूर्णम् । इति श्रीमहारहस्ये कामरतन्ले शिवकालोसंवादे प्रथमः पटलः |
fa talpa Hela franare farangi TIH द्वितीय पटलः।
gfa alam aqua / gfa ifua intrare aratacant ugatsaatu: 1
6159.
11271.
HFHARA I Saktisangamatantra.
Substance, country-made paper. 8} x 24 inches. Folia, 2–109, of which Fol. 3, 65–78, 81-83 are missing. Lines, 6 on a page. Extent in slokas, 1,170. Character, Newari. Appearance, fresh. Date (written in a later hand), N.S. 709. Incomplete.
Two more MSS of the work have been described under Nos. 5951-2. The present MS contains chapters 2–9 (Fol. 15B-50A), 23-24 (Fol. 87B-107A) as well as portions of chapters 1 (Fol. 2–15B), 10 [?] (Fol. 50A-64B), 20 (Fol. 79A-87B) and 25 (Fol. 107A-109A)—all of Book II. The colophon of chapter 20 has no indication of the number of the chapter while the colophons of chapters 23-4 have the numbers 12 and 13. The correct numbers given in the description are in accordance with those found in the colophons of the MS described under No. 5951 above.
6160. 11333. Saktisangamatantra.
Substance, machine-made modern paper. 9 x 31 inches. Folia, 1-85, 1-64, 1-112 (the last leaf without any leaf-mark). Lines on a page, 9-10, 9-10, 10–12. Extent in slokas, 2,100, 1,540, 2,500. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Date, Samvat 1949. Incomplete.

Page #338

( 332 )
Post-colophon Statement :
अङ्कदिक्नवचन्द्रेऽब्दे विक्रमादित्यवत्सरे। मधुकृष्णण-पष्ठिदिने शुक्रवारेण संयुते ॥
शक्तिसंगमतन्त्रञ्च चतुर्थं खण्डमुत्तमम् । The present MS contains Books I, II and IV complete respectively in 21, ll and 73 chapters. Books indicated as II and IV in this MS agree with Books IV and II of the MS described under No. 5951, of which chapter 63 of Book II corresponds to chapter 67 of Book IV of the present MS.
6161.
2261. [सांख्यायनतन्त्रम् । Samkhyāyanatantra.]
Substance, country-made paper. 93x4} inches. Folia, 3. Lines, 9 on a page. Extent in ślokas, 50. Character, Nāgara. Appearance, discoloured. Incomplete.
This deals with the Vagalāhrdayamantra, its use and application. It constitutes the 28th chapter of the MS of the work described under No. 6086, though there are some additional verses here not found in that MS.
6162.
11269. शिवोपनिषत् । Sivopanisad. Substance, country-made paper. 18x4 inches. Folia, 1-21. Lines, 8 on a page. Extent in slokas, 656. Character, Newari. Date, 845 N.S. Appearance, fresh. Complete in seven chapters. Post-colophon Statement:
सम्बत् ८४५। कार्तिक कृष्णादशमी उत्तरफल्गुनी शुक्रवारे तस्मिन् दिने श्रीकृष्णरायेण लिखितमिदम् । यदि शुद्धमशुद्ध
वा शोधनौयं महबुधैः। शुभमस्तु ।। Another MS of the work is described in ASB. II. 1812.

Page #339

( 333 )
6163.
11292E. Śivopanişad.
Substance, country-made paper. 141 x 41 inches. Folia, 1-28 (as marked on the right margins) or 253-280 (as marked on the left). Lines, 8 on a page. Extent in slokas, 640. Character, Newari. Appearance, good. Complete in seven chapters. Same as above.
6164.
6075. [flycarfuaufaga | Tripuratāpinyupanişad.]
Substance, country-made paper. 84X67 inches. Folia, 8. Lines, 13, 14 on a page. Extent in slokas, 150. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Incomplete.
This generally agrees with the Tripuratāpini Upanișad as published in the Sākta-upanishads (Adyar 1925, pp. 11ff). The present MS, which has no division of chapters, runs up to about the end of the second chapter of the published work. One colophon appearing in the present MS at the place where the first chapter comes to an end in the published work runs (Fol. 5A):
इत्याथर्वणीये महोपनिषत् ।।
6165.
11343. 1 CfHatufqua | Kālāgnirudropanişad.
Country-made yellow paper. . 98 x 44 inches. Folia, 7. Lines, 7 on a page. Extent in slokas, 100. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Complete.
Though called an upanişad this is only a manual containing a description of the ceremony of marking one's body with vibhūti or sacred ashes. Colophon:
gfa ftafecara stii Flatfattafaqa arquia i

Page #340

II.
DIGESTS.
A. COMPREHENSIVE AND GENERAL WORKS.
Parasurama.
6166.
6560. Kalpasūtra.
11 x 5 inches.
Substance, country-made paper. Folia, 23 (of which the first two are written by one hand and the rest by another). Lines, 10 on a page. Extent in slokas, 550. Character, Nagara. Appearance, fresh. Com. plete in ten khandas.
8938.
The work in ten khandas with a supplement of eight khandas has been published in the Gaekwad's Oriental Series (Baroda, 1923). For a paddhati based on khandas 3-5 of this work cf. Sundarīpujanapaddhati (below). The work, in Sūtra form, deals principally with the worship of Śrīvidya, though it has sections devoted to other deities as also to Tantra form of worship in general.
6167.
Kalpasūtra.
Substance, country-made paper. 9 × 31 inches. Folia, 56. Lines, 6, 7 on a page. Extent in slokas, 550. Character, Nagara. Appearance, fresh. Complete in ten khandas.
6168.
8780. Kalpasūtra.
Substance, country-made yellow paper. Lines, 10 on a page. Extent in slokas, 550. Samvat 1732. Appearance, old. Complete in ten khandas.
11 x 4 inches. Folia, 17. Character, Nagara. Date,

Page #341

( 335 )
Post-colophon Statement:
शुभमस्तु । सम्बत् १७३२ समये आषाढकृष्णत्रयोदश्यां लिखितमिदं खीयं श्रीहरिकृष्णचक्रवर्त्तिना ।
6169.
637A. Kalpasūtra.
Substance, country-made paper. on a page. Extent in slokas, 550. Complete in ten khandas.
126 inches. Character, Nagara.
Umānandanātha.
6170.
Folia, 23. Lines, 11 Appearance, old.
637B. नित्योत्सवः । Nityotsava.
Substance, country-made paper.
126 inches. Folia, 21. Lines, 11 on a page. Extent in slokas, 500. Character, Nāgara. Date, Samvat
1864.
Appearance, old. Incomplete.
This contains only a portion of the third chapter of the work, beginning with the last verse of the introductory section and ending with the section called Kratvarthaniyama (pp. 36-80 of the edition of the work as published in the Gaekwad's Oriental Series-Baroda, 1923). The work lays down the procedure of worship on the lines indicated in the Kalpasūtra, the topics dealt with in the Sutra being explained here with quotations from various works.
The present MS along with the preceding MS is described in L. IV. 1467, under the name Vidyakalpasūtra.
Post-colophon Statement:
संवत् १८६४ ज्यैष्ठशुक्ल त्रयोदश्यां गुरुवारः ।

Page #342

(
336 )
6171.
5769. Nityotsava.
Substance, country-made paper.
on a page. Extent in slokas, 1,350. 1858. Appearance, old and worn out.
page.
91x 41 inches. Character, Nagara. Incomplete.
The present MS contains the third section of the work
(pp. 35-143 of the printed edition).
Post-colophon Statement:—
6172.
Sankarācārya.
Folia, 72. Lines, 9 Date, Samvat
श्री संवत्सरे १८५४ समयनाम भाद्रपद मा. सु. प. एकादश । ग्रन्थसंख्या १३४९ ।
8542. Prapañcasāra,
Lines, 8
Substance, country-made paper. 11 x 5 inches. Folia, 204. on a page. Extent in slokas, 3,200. Character, Nagara. Appearance, old. Complete in 36 chapters.
The work has been published in Vols. 3 and 18-19 of the Tantrik Texts Series of Arthur Avalon (Calcutta, 1914, 1935) and in Vols. 19-21 of The Works of Sankarācārya (Sri Vanivilas Press, Sreerangam).
6173.
5581. Commentary on the Prapañcasara entitled Prapañcasaravivarana by Jñānasvarūpa.
Substance, palm-leaf. 16 x 11 inches. Folia, 160. Lines, 4, 5 on a Character, Udiya. Appearance, fresh. Complete in 34 chapters.
An incomplete MS of the work is described in IO. IV.
2562.

Page #343

( 337 )
Beginning :
श्रीगणेशाय नमः । + + + + + + + वेनापि शरीरं प्रकल्पितम् । भाति सर्वजगद्धेतुरमतैषा सरखती ॥ सम्प्रदाय + वमुञ्जीः सङ्कल्प लप्याघु नोच्यते। .
प्रपञ्चसारवित् + + महाध परिशुद्धये ॥ Last Colophon:--
इति ज्ञानखरूपीये प्रपञ्चसारविवरणे चतुस्त्रिंशः पटलः । Post-colophon Statement :---
वीरश्रीदिव्यसिंहदेव-महाराजाङ्करविजयशुभराज्ये समस्त ८ अङ्क श्री+ज्येष्ठकृष्त्रयोदशी सोमवारे श्रीरामचन्द्रपुरशासनमहाजनदेववाघपीताम्बर-शतपथिलिखितमिदं पुस्तकं समाप्तम् ॥
6174.
8543. Commentary on the Prapañcasāra called
___Prapancasāravivarana.
Substance, country-made paper. 101 X 41 inches. Folia, 103. Lines, 12 on a page. Extent in slokas, 4,000. Character, Nagara. Date, Samvat 1664. Appearance, old. Complete in 34 chapters.
Post-colophon Statement :
वेदाङ्गतर्कचन्द्रैहि गण्येन्दे विक्रमार्कतः फाल्गुन्यां भानुजे वारे महीधरप्रसादतः । काश्यां पद्माकरेणैतत् लिखितं खेरसिद्धये ।
खस्ति [श्रौ]महाराणस्यां सम्बत् १६६४ फाल्गुनमासे शुक्लयर्थ पुर्णिमास्यां तिथौ मन्दवारे त्रैविद्यमोठ्ज्ञातीय...... करेण लिखितं
खपरोपकृत्यै। 22

Page #344

( 338 )
Though the name of the author of the commentary is not found in the present MS nor in the MSS described in Ulwar (2230. Extr. 646) and Mad. XV. 7939 it is ascribed to Padmapādācārya in the colophons of another MS of the work belonging to the old collection of the Society (No. III, B. 24). The Sūcipustaka while recording the present MS attributes the work to Jõānasvarūpa.
The commentary has been published in the Tantrik Texts Series of Arthur Avalon (Vols. XVIII-XIX, Calcutta, 1935). The present MS runs up to the 35th chapter of the printed edition.
6175.
8544. Commentary on the Prapancasāra called Prapanca
sārasambandhadīpikā by Damrubodha. Substance, country-made paper. 101 x 54 inches. Folia, 212. Lines, 12 on a page. Extent in ślokas, 6,000. Character, Nāgara. Date, Samvat 1948. Appearance, fresh. Complete in 32 chapters.
The name of the commentator is found in the last colophon of the present MS as well as of the MS described in Mad. Tr. (R. No. 5299) where, however, he is called Uttamabodha. The colophons of another incomplete MS of the work belonging to the old collection of the Society do not mention the name of the author. The last chapter in the present MS, referred to as 32, agrees with the 36th chapter of the printed edition. Post-colophon Statement :
सम्बत् १६४८ मौ असाढ़ वदि ६ वार सनिचर शुभमस्त । Last Colophon: -
इति श्रीमत्परमहंसपरिव्राजकाचार्यश्रीमदुमरप्रकाश पूज्यपादशिष्येण डमबोधेन कृतायां श्रीमत्परपञ्चसारसम्बन्धदीपिकायां द्वात्रिंशपटलः । समाप्तोऽयं ग्रन्थः ।

Page #345

( 339 )
Beginning :
वन्देऽहं दक्षिणामूर्ति सर्व्वविद्याप्रवर्तकं । भुक्तिमुक्त्योः प्रदातारं सर्वज्ञं हृदये स्थितं ॥ हृद्ध्वान्तमुत्सार्या विवक्षितार्थे करोति या भक्तजनस्य वाचः । सरखती सा कृपया गिरं मे प्रपञ्चसारार्थजुषं तनोतु ॥ जयति विविधविनध्वंसिनं धाम नित्यं करिमुखमखिलार्थप्रापणे सार्थवाहम् । यदबहुमतिरासीदात्मतन्त्रस्य शम्भोरपि पुरजयलाभप्रत्यनौकान्तरायः ॥ दृष्ट्वा यो दिव्यदृष्टिः कलियुगसमये मन्दभाग्यान् मनुष्यान् तस्मात्तत्र प्रपञ्चः सुरयजनविधिमत्कृतो निष्फलः स्यात् । इत्याविर्भूय पृथ्वयां पुनरपि कृतवांस्तन्त्रसारं गिरीशस्तं वन्दे शङ्कराख्यं महिततमबुधाभ्यर्चिताङ्घनमार्यम् ॥ यत्कटाक्षलवेनाहं प्राप्तवान् ईदृशात्मताम् । वैकुण्ठवाणिसंज्ञं तं ब्रह्मभूतं गुरुं भजे ॥ परिरमन्ति चतुर्दशविद्याः खयमुपेत्य सदैव यमार्यम् । अमरराजसरखतिनामा मुनिरयं स्फरतां मम चित्ते । व्याख्याविशेषानालोच्य सारं संग्टह्य यत्नतः । प्रपञ्चसारसम्बन्धदीपिका रच्यते मया ॥
6176.
Girvānendra. 10323. प्रपञ्चसारसंग्रहः। Prapan.casārasamgraha.
Substance, country-made paper.7x5 inches. Folia, 8. Lines, 10 to 13 on a page. Character, Nāgara. Appearance, old and discoloured. Fragmentary.

Page #346

( 340 )
The MS contains only the 17th chapter of the work which is an epitome of Śankarācārya's Prapañcasāra. Other MSS of the work are described in Ulwar (2231. Extr. 647), CS. V. 50, IO. 2, 6144 and Mad. XV. 7940ff.
Beginning:
अथ श्रीप्रपञ्चसारसंग्रहे गौर्व्वाणेन्द्रविरचिते सप्तदशः पटलः १७ लिख्यते ।
अथ मन्मथविधानसुच्यते ।
सम्मोहनऋषिः गायत्री छन्दः मनोभवदेवता इं बीजं ।
6177.
Lakṣmaṇārya.
2787. AḤ| Šāradātilaka.
9 x 4 inches.
Substance, country-made paper. Folia, 134. Lines, 10 to 16 on a page. Extent in slokas, 4,300. Character, Nagara. discoloured. Complete in 25 chapters.
Appearance,
Two very old MSS of the work (one dated Śaka 1427 or 1505 A.D. and the other older still) are reported to be in the Library of the Dacca University (Indian Antiquary, 1926, p. 121).
This is one of the most popular Tantrik compilations. The following editions of the work may be mentioned: (1) Rasik Mohan Chatterji's edition published in his Vividhatantrasamgraha. (2) Litho edition with the commentary of Raghavabhaṭṭa (Benares, 1886). (3) Arthur Avalon's edition with the commentary of Raghavabhaṭṭa in two volumes (Calcutta, 1933). (4) Benares Sanskrit Series edition (Benares, 1934).

Page #347

15 on a page.
1810.
( 341 )
6178.
Sāradatilaka.
Substance, country-made paper.
9×4 inches. Folia, 92. Lines, 14, Extent in slokas, 4,300. Character, Nagara. Date, Samvat Appearance, fresh. Complete in 25 chapters.
2880.
Post-colophon Statement:---
संवत् १८१० । वैशाखे मासि शुक्लपक्षे दादश्यामिन्दुवासरे तारोपनाचा गुणाकरेण लिखितोऽयं ग्रन्थः खार्थं परार्थं । तेन श्रीपवननन्दनः प्रीयताम् ।
6179.
3809. Sāradātilaka.
Substance, palm-leaf. 14x2 inches. Folia, 176 (by counting). Lines, 5 on a page. Character, Bengali. Appearance, old and dilapidated. Incomplete.
6180.
4849. Sāradatilaka.
Substance, palm-leaf. 132 inches. Folia, 3-240, of which Nos. 4, 5, 66, 70, 71, 75, 78-82, 84, 88, 99, 100, 103, 109, 123, 127, 132, 135, 139, 142, 143, 153 to 157, 162, 163, 165, 167, 168, 173, 176, 177, 191, 216, 226, 232, 233, 238 are missing. Character, Bengali. Date, L.S. 652. Appearance, old and worm-eaten. Incomplete.
Post-colophon Statement:
लसं ६५२ आश्विन शुदि महानवम्यां तिथौ श्रीभक्तपत्तने सदुपाध्याय श्रीहरिदेवशम्भणामाज्ञया श्रीजगन्नाथशम्मणः लिखितमिदं पुस्तकमिति ।

Page #348

(342)
6181.
9063. Sāradātilaka.
Substance, country-made paper. 10 x 41 inches. Folia, 2–20. Lines, 10 on a page. Extent in slokas, 350. Character, Nāgara. Appearance, discoloured. Incomplete.
The MS contains the first two patalas, and a part of the third.
6182.
11304.
Sāradātilaka.
Substance, modern ruled paper bound in book form. 13 X 9 inches. Pages, 1-20 (without any leaf mark) + 1--282 (with writing generally on one side of the paper). Lines, 36-45 on a page. Character, Bengali. Appearance, fresh. Incomplete.
The present MS contains chapters 1-15 and 78 verses of chapter 16. The text is accompanied by the commentary of Sīrapāņi called Mantrayantraprakāśikā. A considerable portion of the text including the whole of chapter 5, however, has no commentary. Beginning of the commentary :
हयाननं हरिं नत्वा मन्त्रयन्त्रप्रकाशिका । शारदातिलके यत्नात् क्रियते शौरपाणिना ॥
इह ग्रन्थारम्भे विघ्नविघातकं देवताकीर्तनरूपं मङ्गलं कृतम् निबनाति नित्यानन्देति ।
6183.
5868. Commentary on the Sāradātilaka by Pūrņānandāśrama.
Substance, country-made paper. 10 X 47 inches. Folia, 58. Lines, 10 on a page. Extent in slokas, 1,125. Character, Nāgara. Appearance, discoloured. Complete.

Page #349

( 343 )
Beginning :
नत्वा शङ्करमात्मानं पूर्णनन्दाश्रमाभिधः ।
शारदातिलकव्याख्यां लिखति खेरसिद्धये ॥ The date (1675 V.S.) of composition of the work is recorded at the end, as follows:
पूर्णानन्दाश्रमेणेदं लिखिता शिवप्रीतये । भूतनगकलागण्ये विक्रमार्कात् प्रमाणतः ॥ मार्गशौर्षे पञ्चदिने वासरे बुधसंज्ञिते ।
6184.
5907. Commentary on the Sāradātilaka.
Substance, country-made paper. 11* x 6 inches. Folia, 113. Lines, 10 - on a page. Extent in slokas, 2,200. Character, Nagara. Date, Samvat 1746. Appearance, fresh. Complete.
It explains selected passages of the Śāradātilaka. The author's name is not given. Beginning:
नित्यानन्देति। बागमपक्षे संकेतेन कथयति। अनिशं अकारो वासुदेवः। संकर्षणस्तस्याक्षरो हकारः। औकारो निशा तत् शशाशयुक्तं अर्द्धचन्द्र युक्तं तैः। हौं इति प्रासादमन्त्र उक्तः ।
Post-colophon Statement:--.
शुभमस्तु । संवत् १७४६ समय फाल्गुन सुदौ नवम्यां भृगुवासरे गङ्गासन्निधौ पुष्पपुरे लिखितमिदं पुस्तकम् प्रसादलेखकेन ब्रह्मचारि-बालकृष्णस्य पठनार्थे । शुभमस्तु । सिद्धि

Page #350

(
344 )
6185.
Anandatirtha.
5499. तन्त्रसारसंग्रहः। Tantrasārasamgraha.
Substance, country-made paper. 91 x 44 inches. Folia, 16. Lines, 15 on a page. Extent in slokas, 525. Character, Nägara. Appearance, .discoloured. Complete in four chapters.
A good number of MSS of the work and of commentaries on it are known (Cat. Cat. I. 222, II. 47; HPR. III. 125; I0. 2. 6130). After the fourth chapter a section on what is called sudarśanahoma is appended.
The work deals with the details of the worship of Visnu. Beginning:
श्रीवेदव्यासाय नमः। श्रीमदानन्दतीर्थ-भगवत्यादाचार्येभ्यो नमः । जयत्यजभवेशेन्द्रवन्दितः कमलापतिः। अनन्तविभवानन्दशक्तिज्ञानादिसद्गुणः । विधिं विधाय सर्गादौ तेन एलोऽजलोचनः । आह देवो रमोत्सङ्गविलसत्पादपवाजः ॥ यहमेकोऽखिलगुणो वाचकः प्रणवो मम । अकाराद्यतिशान्तान्तः सोऽयमद्याक्षरो मतः ॥ स विश्वतेजसप्राज्ञे तुरीयात्मान्तरात्मना । परमात्मज्ञानात्मयुजां मद्रूपाणाञ्च वाचकः ॥ तपभेदाः पश्चान्मर्त्तयो मम चापराः। पञ्चाशदर्णवाच्यास्ता वर्णस्तारार्णभेदिताः ॥ दिरछपञ्चकचतुःपञ्चेत्येवाछवर्गगाः । अज आनन्द इन्द्रेशावय ऊर्ज ऋतम्भराः ॥

Page #351

(
345
)
Colophons :
3B, इति श्रीमदानन्दतीर्थ-भगवत्पादविरचिते श्रीमत्तन्त्रसारसंग्रह प्रथमोऽध्यायः; 4B, इति द्वितीयोऽध्यायः; 9B, इति टतीयोऽध्यायः ; 15A, इति तन्तसारे चतुर्थोऽध्यायः ; 16A, इति सुदर्शनहोमः ।
6186. 5500. Tantrasārasamgraha. Substance, country-made paper. 71x5 inches. Folia, 2-87. In Tripātha form. Character, Nagara. Appearance, old and worn out. Incomplete.
The text in the present MS is accompanied by the commentary of Vedavyāsa, son of Janārdana. Save for the first leaf, the MS is complete. The commentary ends :
वेदव्यासकृता तन्त्रसारभावप्रबोधिनी । चतुर्थाध्यायगा भूयात् प्रौत्यै मध्वदृसिंहयोः ॥ निर्विशेषवराहादिरूपिणं मध्ववल्लभम् ।
निर्दोषसच्चिदानन्दविग्रहं हरिं भजे ॥ Colophon:
इति श्रीमदानन्दतीर्थ-भगवत्पादाचार्यविरचितस्य श्रीमत्तन्त्रसारसंग्रहस्य जनार्दनसुत-वेदव्यासविरचितायां पदभावप्रबोधिन्यां
टोकायां चतुर्थोऽध्यायः । Post-colophon Statement :
संवत् + + + + + आश्विज
6187.
Krsnananda. 4755. तन्त्रसारः। Tantrasāra. Substance, country-made paper. 14x3 inches. Folia (which are in a hopelessly disorderd condition in the later portions of the MS), 316 (by counting). Lines, 8, 9 on a page. Extent in slokas, 5,000. Character, Newari. Appearance, old and discoloured. Incomplete (?).

Page #352

( 346 )
This is the most popular Tantrik digest in Bengal. MSS of it are found in and outside Bengal (Mad. XV. 7845ff.). Several editions of it are known. Of these, mention may be made of the editions of Rasik Mohan Chatterji, Panchanan Tarkaratna (Vangabasi Press, Calcutta, 1334 B.S.) and Upendranath Mukherji (Basumati Press, Calcutta, 1929).
This and the following MS have not the second of the two concluding verses but have the following line instead :
श्रीकृष्णानन्दभट्टाचार्योयसंग्रहं दृष्ट्वानधौ कृत्य शास्त्राणि धौरमध्यापय
साम्पतम्।
6188. 11288. Tantrasāra.
Substance, country-made paper. 17 X 4 inches. Folia, 1-287. Lines, 8-10 on a page. Extent in slokas, 5,000. Character, Newari. Date, 831 N.S. Appearance, fresh. Complete. Post-colophon Statement:--
संवत् ३१ भाद्रपद शुक्ल घश्यां तिथौ अनुराधानक्षत्रे प्रौतिoptat para manifica afaaft, faecifuta Afi
6189.
5015.
Tantrasāra.]
Substance, country-made yellow paper. 124 x 4 inches. Folia, 21. Lines, 6 on a page. Extent in slokas, 380. Character, Bengali. Date, B.S. 1249 and Saka 1763. Appearance, good. Incomplete.
This contains extracts from the Tantrasāra in the following order:
utfitat (Fol. 1–3B), #TATTAT (3B-5B), anayet (5B-9A), ufumtha (9A-10A), Hestama (10A-15A),

Page #353

( 347 )
मातङ्गोमन्त्र (15A-16A), उच्छिष्टचाण्डालोमन्त्र (16A-17B), धमावतीमन्त्र (17B-19A), भद्रकालीमन्त्र (19A-19B), उच्छिष्टगणेशमन्त्र (19B-21B). Post-colophon Statement :
सन १२४६ साल शकाब्दा १७६३, ३१ आषाढ़ मङ्गलवार वेला १ प्रहरेर समाप्त। जेला वीरभूमे कालेकृरीर दाोयान श्रीरामरतन मुखोपाध्यायेर वासाय वसिया लिखिलाम। खाक्षर श्रीश्रीराम भट्टाचार्य, साकिम नारायणपुर, पं हाविलि सहर ।
6190.
11176. Tantrasāra.
Substance, country-made paper. 12x4 inches. Folia, 1-120+1-31. Lines, 9-11 on a page. Extent in slokas, 3,725. Character, Nāgara. Appearance, good. Incomplete.
The MS begins from the sāmānyapūjā section of the work and ends with the section dealing with the worship of Dhanadā. It covers pages 131-460 of R. Chatterji's edition.
6191.
10355. [Tantrasāra.] Substance, machine-made modern paper. 81x51 inches. Folia, 35, of which Fol. 13 and 14 are missing. Lines, 12 on a page. Extent in slokas, 640. Character, Nāgara. Appearance, good. Incomplete.
This MS contains the section on Śrīvidyā beginning with śrīvidyā-visesapaddhati covering pages 338–371 of R. Chatterji's edition of the work.
6192.
Yadunātha Cakravarti.
6028. मन्त्ररत्नाकरः। Mantraratnākara. Substance, country-made paper. 100x5 inches. Folia, 314. Lines, 13 on a page. Extent in slokas, 1,000. Character, Nagara. Date, Samvat 1809 (?) and Saka 1774. Appearance, good. Complete in ten tarangas.

Page #354

-
Beginning :
End:
--
(348
)
यं ध्यायन्ति निरन्तरं मुनिगणाः पश्यन्ति यं योगिनो यं गायन्ति परस्परं श्रुतिगणा वेदान्तवेद्यं परम् । ब्रह्माद्यैः परिसेवितं सुरगुरुं त्यक्तं गुणैः शाश्वतं
वन्दे तं पुरुषोत्तमं त्रिजगतामानन्दकन्दं महः ॥ नत्वा देवेन्द्रवन्द्यं त्रिभुवनजनकं विश्वनाथं महेशं गौरौं विश्वेशवन्द्यां त्रिभुवनजननीं भारतीच्च प्रणम्य । नत्वा गौरीसुतं तं करियतिवदनं विघ्नराजं गणेशं नत्वा देवानशेषानखिलभयचरान् ग्रन्थवर्ण्यं करोमि ॥
विलोक्यागमतन्त्राणि यदुनाथेन धीमता मन्त्ररत्नाकरो ग्रन्थः क्रियते सारसंग्रहः ॥
यित्वाञ्जलिं मूर्द्धि पण्डितान् प्रार्थयाम्यहं । न्यूनातिरिक्तं यच्चात्र शोधनौयं विचक्षणैः " विना प्रमाणं सर्व्वत्र सन्देहो जायते नृणां । व्यथः प्रथमतस्तावत् प्रमाणमभिधौयते ॥
तत्र सर्व्वागमेषु दीक्षाया नित्यत्वे प्रमाणमाह । तदुक्तं बृहन्मत्स्यसूत्रे ।
व्यमन्त्रिकं नरं दृष्ट्वा किञ्चित् कार्य्यं न साधयेत् । दीक्षाग्रहणकाले तु पापराशिः पलायते ।।
यत्र विन्दुनिलये च दूरतो दर्शनश्रवणयोः प्रसन्नता । इह सन्निहितस्वचित्तवृत्तिप्रतिमाया [:] प्रतिजल्पनं करोति ॥
गमनञ्च नरः पुरः परेषां
पुनरुत्थाय तमप्यहो म्टतस्य ।

Page #355

( 349 )
स्थानस्यास्य ज्ञानमात्रेण पुंसां संसारेऽस्मिन् सम्भवो नैव भूयः ॥ भूतग्रा[मं] सन्ततोऽभ्यासतोऽस्मिन्
कर्त्त हर्त स्थाच्च शक्तिः समग्रा । Sectional and chapter colophons and sectional headings :
6A, इति मन्त्ररत्नाकरे प्रथमः पटलः; 12B, द्वितीयः पटलः ; 18A, चक्रविवेचनं नाम टतीयः पटलः; 27B, चतुर्थः पटलः ; 32A, इति गौडदेशीयमहामहोपाध्याय-विद्याभूषण-भट्टाचार्यात्मज-श्रीयदुनाथविरचिते मन्त्ररत्नाकरे प्रथमस्तरङ्गः।
43A, इति मन्त्ररत्नाकरे षष्ठः पटलः; 52B, सप्तमः पटलः; 66B, इति मालाग्रथनप्रकरणम् ; अथासनविधिं वक्ष्ये नानातन्त्रानुसारतः ; 67A, मन्त्रशुद्धिप्रकरणमाह ; 68A, •प्रमाणविवेचनं नाम नवमः पटलः; 68B, इति वास्तुयागप्रकरणम् ; अथ मण्डपनिर्माणम् ; 70A, इति सर्वतोभद्रमण्डलम् ; 72B, इति मन्त्रदोषकथनम् ; 74B, द्वितीयस्तरङ्गः ।
83B, इति मन्त्ररत्नाकरे एकादशः पटलः; 85B, इति वर्णमयौदीक्षाविधिः ; अथ कलावती दीक्षा ; 88B, हादशः पटलः; 95B, त्रयोदशः पटलः; 100A, • चतुर्दशः पटलः; 107A, इति मुद्राप्रकरणम् । ०टतौयस्तरङ्गः ।
116B, इति श्रीमन्त्ररत्नाकरे गोयालमन्त्रनिरूपणं नाम घोड़शः पटलः ; 120B, .सप्तदशः पटलः ; 126A, इति दशविद्या माटकाप्रपञ्चः ; इति श्रीमन्त्ररत्नाकरे यहादशः पटलः; 134A, भुवनेश्वरौपूजाप्रकरणं नाम एकोनविंशतिः पटलः; 139B, • चतुर्थस्तरङ्गः ।
145B, • एकविंशतिपटलः। अथ हरिद्रागणपतिमन्त्रः; 148B, . हाविंशतितमः पटलः। अथ चन्द्रमनुं वक्ष्ये नृणां सर्वसमृद्धिदम् ; 155B, त्रयोविंशतिः पटलः; 161A, • चतुर्विंशतिपटलः ; 167B, • पञ्चमस्तरङ्गः ।
172B, इति मन्त्ररत्नाकरे षड्विंशतिः पटलः। अथ धमावतीमन्त्राः; 177A, अथ कौलेशभैरवी, अथ चैतन्यभैरवी; 178A, कामेश्वरीभैरवी; अथ

Page #356

( 350 )
घटकटाभैरवीमाह; 178B, अथ नित्याभैरवी, अथ सदभैरवी; 179A, अथ भुवनेश्वरी भैरवी ; 181A, अथान्नपूर्णेश्वरौ भैरवी ; 182B, इति भैरवीप्रकरणम् । अथ त्रिपुरासुन्दरीमन्त्राः; 186A, इति ज्ञानार्णवोक्तश्रीविद्योद्धार प्रकरणम् ; 191B, इति दक्षिणामूर्त्तिसंहितोक्तमन्त्रप्रकरणम् ; 193B, इति मन्त्ररत्नाकरे नवविंशत् पटलः। अथ घोड़शौमन्त्राः; 194A, इति षोड़शीप्रकरणम् ; 198A, •षष्ठस्तरङ्गः ।
199A, अथ त्रिपुरासारसमुच्चयोक्तभैरवीमन्त्राः; 200B, अथ शिवमन्त्राः, महाम्टत्यञ्जयमन्त्रः; 201B, अथ ललितामन्त्रः, अथ वगलामुखौमन्त्रः; अथ श्यामामन्त्रः; 202A, अथ नक्षत्रविद्या लिख्यते ; 202B, अथ गोपालमन्त्राः; 203A, अथ रघनाथमन्त्राः; 203B, इति रामार्चनचन्द्रिकायां रघनाथमन्त्रप्रकरणम् ; एकत्रिंशत् पटलः 209B, इति श्रीमन्त्ररन्ताकरे द्वात्रिंशत् पटलः । अथ घोढान्यासः; 215A, त्रयस्त्रिंशत् पटलः; 219B, . चतुस्त्रिंशत् पटलः ; 226A, इति श्रीविद्यापूजापद्धतिः समाप्ता। सप्तमस्तरङ्गः ।
229B, इति श्रीमन्त्ररत्नाकरे षट्त्रिंशत् पटलः ; 233B, अथ कल्याणौस्तोत्रम् ; 239A, सप्तत्रिंशत् पटलः; 240A, इति श्रीकुमारप्रबोधकतन्त्र निरुक्तं श्रीसौभाग्यकवचं समाप्तम् ; 241B, इति श्रीरुद्रयामले देवीश्वरसंवादे त्रैलोक्यमोहनं नाम कवचं समाप्तम् ; 242A, इति मन्त्ररत्नाकरे अपत्रिंशत् पटलः; 243A, इति कालिकारकम् ; इति महाकालीमन्त्रपटलः ; 245A, ०एकोनचत्वारिंशत् पटलः; 247A, इति परिमलमन्त्रपरिच्छेदः; अथ ज्वालामुखौमन्त्रः; 249B, इति भैरवौतन्ने मञ्जघोषपटलः; ०अयमस्तरङ्गः।
253A, इति श्रीमन्त्ररत्नाकरे एकचत्वारिंशत् पटलः ; 259A, द्विचत्वारिंशत् पटलः । अथ श्मशानवौरसाधनम् ; 261A, अथ ग्रहणपुरश्चरणप्रयोगः; 267A, इति वशिष्ठसंहितायां श्रीरामषडक्षरकल्पः ; अथ यन्लोडारः; 267B, इति श्रीरघनाथषडक्षरकल्पप्रबन्धः; इति श्रीमन्तरत्नाकरे चतुश्चत्वारिंशत् पटलः ; अथ प्रकीर्णकं वक्ष्ये सर्बतन्त्रानुसारतः; 273A, इति शिवप्रकरणम् ; 273B, अथ नौलसरखत्युपाख्यानम् ; 275A, इति सिद्धसरखतौ-नौलसरस्वत्युपाख्यानम् ; 276B, इति पद्मपुराणे रुद्राक्षमाहात्म्यम् ; 278A, इति श्रीमन्त्ररत्नाकरे

Page #357

(
35
)
पञ्चचत्वारिंशत् पटलः; 281B, इति वौरभावप्रकरणम् ; इति पशुभावप्रकरणम् ; 282B, इति भावनिर्णयप्रकरणम् ; अथ कुमारीपूजा ; 284A, इति श्रीमन्त्ररत्नाकरे षट्चत्वारिंशत् पटलः। अथ कुलस्नानम् ; 284B, इति कुलपूजागोपनप्रकरणम् ; 286B, इति कुलाचारप्रकरणम् ; अथ पञ्चतत्त्वशोधनप्रकरणम् ; 293A, इति शक्तिशोधनप्रकरणम् ; इति श्रीमन्त्ररत्नाकरे सप्तचत्वारिंशत् पटलः। अथ मैथनानुकल्पमाह ; 297B, इति वलिदानप्रकरणम् ; अथ शिवावलिः ; 298A, इति शिवावलिः, नवमस्तरङ्गः ।
302A, अथ शान्तिकादौनां प्रयोगः; 302B, अथ दुर्गामन्तः ; 304A, अथ शारदोतसुदर्शनास्त्रमन्त्रप्रयोगः ; 304B, इति शान्तिप्रकरणम् ; अथ वश्यप्रकरणम् ; 305A, अथ गणापतिमन्त्रप्रयोगः ; 305B, अथ श्रीविद्याप्रयोगः; 306A, अथ छिन्नमस्ताप्रयोगः ; अथ नौलसरखतौमन्त्रप्रयोगः ; इति वशीकरणप्रकरणम् ; अथ स्तम्भनप्रकरणमाह ; 306B, अथ शूलिनीमन्त्रप्रकरणम् ; अथ शारदोक्तनवदुर्गाप्रयोगः ; 307A, अथ विद्वेषप्रकरणम् ; 307B, अथोचाटनम् ; 308A, अथ मारणप्रकरणम् ; 308B, इति श्रीमन्त्ररत्नाकरे एकोनपञ्चाशत् पटलः ; 309A, इति योगासनप्रकरणम् ; अथान्तर्यागः ; 311A, अथ होमः; 313B, इति श्रीगौड़देशीय-श्रीयदुनाथ(?)महामहोपाध्यायविद्याभूषणभट्टाचार्यात्मज-ौयदुनाथचक्रवर्त्तिविरचिते मन्त्ररत्नाकरे दशमस्तरङ्गः समाप्तः। Post-colophon Statement :
संवत् १८०६ शके १७७४ व्याश्विने मासि शुक्लपक्षे प्रतिपत्तिथौ गुरुवासरे श्रीमयूरेश्वरदैवज्ञेन वांदाख्यनगरे ग्रन्थलेखनपूर्तिः
कृतेयम् । खार्थं परार्थञ्च । Works and authors referred to :
IB, सहन्मत्स्यसूत्र ; 2A, अगस्त्यसंहिता ; वशिष्ठसंहिता; 2B, तन्त्रराज, आगमकल्पद्रुम ; 3A, राघवभट्ट; 3B, मन्त्रमुक्तावली; 4A, सनत्कुमारसंहिता; शारदातिलक ; 4B, ब्रह्मपुराण, नारदयञ्चरात्र, यज्ञपार्श्व,

Page #358

( 352 )
यामल ; 5A, गौतमौतन्त्र ; 5B, ऊ नाय, बहन्नारदीय ; 6A, बहन्मत्स्यसूक्त ; पाषण्डाङ्कश ; सुन्दरीरहस्यत्ति ; '7B, भावचूड़ामणि ; गौतमौतन्त्र, ब्रह्मवैवर्त्त, स्कन्दपुराण ; 8A, सद्रयामल ; सनत्कुमारसंहिता, अमिपुराण, गणेशविमर्शिनी; नारायाणौतन्त्र, देवीपुराण ; 8B, योगिनौतन्त्र, विशुद्धेश्वरमहातन्त्र ; 9A, ज्ञानार्णव ; पूर्णपद्धति ; 9B, गार्गसंहिता ; वाराहसंहिता; 10A, ऊर्द्धसारसंहिता ; सहविक्रम ; भुवनेश्वरौ]तन्त्र ; 10B, मन्त्रमुक्तावलौ; सारसंग्रह; सनत्कुमारसंहिता ; सोमशम्भमत ; IIA, त्रिपुरार्णव ; 11B, राजमार्तण्ड ; स्मृतिसंहिता; 12A, वाराहीतन्त्र ; वराहसंहिता ; 12B, दीपिका ; 13A, पिङ्गालामत ; 13B, तन्वराज, शारदा, आगमकल्पद्रुम ; 14B, भूतभैरव ; 24A, यज्ञपार्श्व; वशिष्ठपञ्चरात्र ; गौतमौय, विश्वकम्मसिद्धान्त; 25B, छान्दोग्यपरिशिष्ट; 25B, खायम्भव ; विश्वकर्मा; 26A, वशिष्ठसंहिता ; क्रियासार; महाकपिलपञ्चरात्र ; 26B, भविष्य ; गोभिलकृतग्टह्यार्थसंग्रह; 27A, यज्ञपार्श्व; 31B, गवाक्षतन्त्र ; हंसपारायण ; कृतान्तिसंहिता; 33A, दक्षिणामूर्त्तितन्त्र ; नारदीय ; 34B, विषाधर्मोत्तर; 37A, कल्पद्रम ; 38A, क्रमदीपिका ; महाकालसंहिता; 38B, आगमकल्पद्रम ; 39B, प्रपञ्चसार; 41A, सारसमुच्चय ; 42B, वैशम्पायनसंहिता; 45B, कालिकापुराण ; 46A, योगिनौतन्त्र ; 47B, बहन्छौक्रम ; 48A, सनत्कुमारसंहिता ; गणेशविमर्शिनी; राघवभट्ट; 48B, ज्ञानमाला ; समयावमाटका; 49B, पूर्णयाग ; 50B, श्रीक्रम ; 52A, घूजापदीय ; 57A, कुलचूड़ामणि ; 57B, विष्णकल्पलता ; शिवसर्बख; 58B, कालोतन्त्र ; योगिनौहृदय ; 59A, नारदपञ्चरात्र ; पद्मपुराण ; 59B, अगस्त्यसंहिता ; वायुपुराण ; 60A, वौरतन्त्र ; 61B, विमलातन्त्र ; ताराषट्पदी; 62A, ज्ञानार्णव ; कपिलसंहिता ; 63B, रहस्यत्ति; 64B, भैरवीतन्त्र ; 65A, कुजिकातन्त्र ; 66B, मुण्डमालातन्त्र ; 69A, भोजराजकृतपद्धति ; 73B, त्रिपुरासार ; 79A, फेत्कारीय ; 89B, नवरत्नेश्वरतन्त्र ; 90B, तत्त्वसारसंहिता; 94A, वैश्वानरसंहिता; 123B, कूम्मपुराण ; 151B, शारदामत ; 161B, भैरवीकल्प ; 162B, कौमारीतन्त्र ; 164A, कामाख्यपञ्चशिखा; 166A, एकवीराकल्प ; 166B, नौलतन्त्र ; 168A, चन्द्रचूड़ामणि ; 177B, निबन्ध ; 194A, दक्षिणामूर्त्तितन्त्र ; 194B,

Page #359

(
353 )
तत्त्वावबोध; 195A, तन्त्र चूड़ामणि ; 197B, मन्त्रचूड़ामणि ; 224A, सोमभुजङ्गवल्ली ; 252A, शीघ्रबोध ; 270A, ब्रह्माण्डपुराण ; 273A, खतन्त्र ; 275B, पद्मपुराण ; 278A, विजयाकल्प ; 278B, उत्तरतन्त्र ; 284B, भद्रकालौतन्त्र ; 285A, शैवागम ; 285B, कुलचूड़ामणि ; 288B, समयाचार; 289B, भावचूड़ामणि ; 290A, कुमारीतन्त्र ; 291A, ललितातन्त; 310B, विज्ञानललिता; 313A, कपिलसंहिता ।
6193. Sivānanda Gosvāmi Bhațța.
5931.
Simhasiddhāntasindhu.
Substance, country-made paper. 12 x 5 inches. Folia,--four batches of leaves which run continuously-(1) 1 to 153 + (2) 1 to 89 + (3) 1 to 16 + (4) 1 to 7. Lines, 9 on a page. Extent in slokas, 6,000. Character, Nāgara. Appearance, good. Incomplete at the end.
A MS of the work containing chapters 5-41 has been described in L. IV. 1621 where it is referred to as a Vaişņava work. MSS of it are also described or noticed in Bik. No. 1330, Ulwar. Extr. 673, Peters IV. 43 and Ben., p. 320.
Beginning (which gives the genealogy of the author and a detailed list of contents) :
यस्याविदयपूजनेन निखिलाः सिद्धौर्लभन्ते नरा हडौः प्राप्य च सन्ति वेश्म पुपरास्तेषां समाः सम्पदः । भक्तखान्तनितान्तमोहदलने दक्षं विपक्षं वरं विघ्नानौं (रिं?) प्रणमाम्यनारतमहं तं श्रीगणाधीश्वरम् ॥१॥ सबै सन्तमसातं जगदिदं भाभिः समुद्भासयन् अम्भोजानि विकासयन् विरहिणः कोकान् समाश्वासयन् । शीतांशुं परिहासयन् गतरुचिं सन्त्रासयन् वैरिणो भक्तक्लेशमुदासयन् स भवतु क्षेमाय भासां पतिः ॥२॥
23

Page #360

( 354 )
व्यंसासक्तोत्तमखग् वनभुवि सततं यो रिरंसानुरक्तो गुंजोजसाभिरामः प्रतिभयसमरे यो नृशंसारिहन्ता । भक्ताशंसाभिपूत सकरुणहृदयो यो बलं सावलेपं बिम्नद्वंसाभकीर्त्तिर्वितरतु विविधं शम्भ कंसाहि (?) तत ॥ ३ ॥ भाले प्रालेयरश्मिं दधदतिरुचिरं शोभने कण्ठदेशे तारं हारं फणीन्द्रैः फ[f]णमणिसुभगैर्निमितं दौप्तिमन्तम् । वामां वामाङ्गदेशे नलिन निभमुखीमुन्मखीमिष्टदाने भक्तानां विश्ववन्द्यो भसितसिततनुः संविधत्तां महेशः ॥ ४ ॥ उदारचरिताद्भुता सुरगणैः समस्तैः स्तुता युता निखिलसद्गुणैईतधुतावसङ्घा नृणाम् । कृपाकलित सेवनोद्यततमात्मभक्तायुता शुभं तव निरन्तरं कलयतु क्षमाभ्टत्सुता ॥ ५ ॥ कर्पूरस्फुटकैरवेश्वरगिरिप्रालेयगोत्राधरखः सिन्धूदक पूर्ण शारदविधुखच्छप्रभाभासुरां । सत्तामलमौक्तिकालिकृतेर्भूषागणैर्भूषितां
गुप्ताद्भुतशक्तिदाननिपुणां वागीश्वरीमाश्रये ॥ ६ ॥ दृप्यद्दैरिसमुच्चयक्षयकरः कीर्त्तिद्युतिद्योतिताशेषाकाशदिगन्तरः पटुतरः प्राज्ञौघवित्तार्पणे । राजद्राजसभासभाजितगुणग्रामोऽभिरामो भ्टणं भक्तः श्रौन्न्रहरेर्विभाति भुवने बुन्देलभूपान्वयः ॥ ७ ॥ यत्पाणौ नृहरेः सदैव चरणावानर्च्चतुः सादरं दाने चाङ्घ्रियुगं महोदिविषदां प्रक्षालयाञ्चक्रतुः । युद्धे चिक्षिपतुश्च मार्गणगणं हन्तुं परानीकिनौं त्रैलोक्यप्रथितात्यो मधुकरो राजा स यत्राभवत् ॥ ८ ॥ संफुल्लानि तनोति सर्व्वसुजनः खान्ताम्बुजन्मानि या सख्यं व्यातनुते श्रुता श्रवणयोः स्तुत्या कवीन्द्रवनैः । खर्लोके वलिसम्मनि क्षितितले यस्याः प्रकाशोऽनिशं ख्याता चित्रचरित्रयुग्विजयते यत्कीर्त्तिसत्‌कौमुदौ ॥ ६ ॥

Page #361

( 355
)
महीपनाराचहता रणाग्रे नाराचतामापुरहो दिघतः । तीक्ष्णाः सपक्षास्तपनस्य बिम्ब भित्त्वा इतं यद्विविशुर्दिवं ते ॥१०॥ सम्मानदाननिपुणस्तु तदात्मजन्मा सन्मानसस्थहरिभक्तिरुदारशक्तिः । कौक्षेयकक्षतविपक्षजनो जगत्यां । श्रीरामसाहिरिति नाम नृपो बभूव ॥ ११ ॥ रामास्त्रयो भक्तिभरेण तुष्टास्तस्मै ददुः खौयगुणान् समस्तान् । लोकास्ततस्तं प्रथितप्रभावं श्रीरामदत्येव (?) समाख्ययोचुः ॥१२॥ युद्धे युद्धविदार्जुनं नयविधौ धौरा गिरामौश्वरं सौन्दर्ये सुदशः (?) स्मरं महसि यं तेजखिनो भास्करम् । धर्मे धमविदोपि धम्मतनयं दानेऽर्थिसार्थावलि मन्यन्ते स्म महौतले समभवत् श्रीरामसाहिर्टपः ॥ १३ ॥ आसीत्तदीयतनयो विनयोपपन्नः खच्छाशयो बहूदयो विबुधव्रजेषु । युद्धे निकाममभयो विजयोजितश्रीः संग्रामसाहिरिति भूमिपतिः प्रसिद्धः ॥ १४ ॥ यत्सैन्ये चलिते प्रचेलुरचलाः जाता[:]स्थिरा धलिभिनिचितेम्बरे समभवद् भाख[7][न]भाखानलम् । अत्युच्चध्वजसंकुले सुरपथेभूदाशुगो नाशुगोमेदिन्यां स बभूव भूरिविभवः संग्रामसाहिपः ॥ १५ ॥ तस्यात्मनो वलरजोभर सह भानुः दृप्तद्दिषद्दल नतीव्रमहाकृशानुः । अत्यद्भतो गुणगणैः प्रथितो धरण्यां श्रीभारतो बहुलदानरतो बभूव ॥ १६ ॥
तत्सूनुः परिपश्थिमन्थिविलसद्वौरोतिधौरो रणे बलावंगतुरङ्गनिछुरखुरक्षणक्षमामण्डलः |

Page #362

( 356 )
दानाम्भःशमितार्थिनै खदहनः ख्याताभिधानः क्षितौ देवीसिंहनरेश्वरो निरुपमो राजोत्तमो राजते ॥ २२ ॥
व्आसीत्तस्य गुरुर्गुरुर्गुणगणैर्मन्त्राब्धिपारंगमः श्रीगोखामिजगन्निवास इति सन्नाम्ना जगद्दिश्रुतः । यस्याज्ञावशवर्त्तिनः क्षितिभुजस्ते ते भवन् भूरिशो येषां कीर्त्तिरतीव भाति भुवने दाने कृपाणेऽपि च ॥ ३३ ॥ तत्तातस्तु तथाभवद्भवसमः श्रीश्रीनिवासः कृती ज्ञानोदारकुठारदारितजगज्जाघोरुभूमौरुहः । नानातन्त्रविबोधमाप्य मनुजा यस्यानुकम्पानिधेः शिष्या दैवतसेवनैरभिमतामहाय सिद्धिं गताः ॥ ३४ ॥ यस्याङ्घ्रिपद्मकृपया प्रथितः पृथिव्या
मेतादृगज जयति स्म जगन्निवासः ।
यः सर्व्वसिद्धिसहितो जगति द्विजानां तोषं व्यधादविरतं विविधोपकारैः ॥ ३५ ॥ ज्येष्ठ[ स्त ]स्य सुतो जनोदितशिवानन्दाभिधानः क्षितौ श्रौविद्याचरणारविन्दयुगलध्यानैकतानोनिशम् ।
देवसिंहन्टपेण धम्मंकलितखान्तेन संप्रार्थित
स्तत्प्रौत्यै वितनोति धाम्भिकजन श्रव्यं निबन्धोत्तमम् ॥ ३६ ॥ गुरुचरणसरोजानुग्रह प्राप्तबोधः
श्रवणजनितभक्तखान्तभूरि प्रमोदः ।
निखिलमनुरहस्योद्बोधकोऽयं निबन्धो
जयतु जगति नाम्ना सिंहसिद्धान्तसिन्धुः ॥ ३७ ॥ व्यत्र प्रातःकृत्यमादौ प्रोक्तं स्नानविधिस्ततः । पश्चादासो धारणं च ततस्तिलकधारणम् ॥ सन्ध्याविधिस्तर्पणञ्च नद्यादेः खग्टहागमः । ततः सूर्य्यार्घदानञ्च श्रीशिवस्यार्चनं ततः ॥ ३८ ॥

Page #363

( 357 )
व्यर्श्वनं द्वारदेवानां तेषां ध्यानमपौरितम् । व्यसनानि ततः प्रोक्तं ( ? ) पूजाद्रव्यविशोधनम् ॥ करशुद्धि दिग्बन्धः प्राकारश्रयमानलम् । प्राणायामविधिः पश्चाद्भूतशुद्धिः समौरिता ॥ ततः प्राणप्रतिष्ठा च माटकान्यसनं ततः । तद्भेदा निखिलाः प्रोक्तास्तन्नग्रासोत्थं फलं ततः ॥ स्वोपास्यमन्त्रऋष्यादिषडङ्गन्यसनं ततः । ततः समौरितो न्यासो योगपीठस्य सिद्धिदः ॥ मूलमन्त्राङ्गभूतानां न्यासानां न्यसनं ततः । ततो मुद्रादर्शनच्च मुद्राणां लक्षणानि च ॥ ध्यानञ्च खेष्टदेवस्याप्यन्तर्यागविधिस्ततः । पूजाचक्रस्य निम्मागां प्रतिमायाश्च विस्तरात् ॥ शालग्रामशिलानान्तु लक्षणान्यर्च्चनाफलम् । शिवलिङ्गस्य निम्माणं पश्वादेवस्थितिक्रमः ॥ ततस्त्वर्घ्यादिपात्राणि तत्स्थापनविधिस्ततः । व्यात्मपूजाविधिर्योगपीठपूजाविधिस्ततः ॥ स्वेष्टदेवावाहनश्च्च स्थापनाद्यखिलं ततः । व्यवाहनादि मुद्राणां लक्षणं तत्प्रदर्शनम् ॥
...
...
अथ गाणपता मन्त्रा उक्ताः सकलसिद्धिदाः । तेषु प्रोक्तः प्रथमतो माहागाणपतो मनुः ॥ व्यथैकाक्षरमन्त्रस्य भेदा उक्ताः सु (चि) सिद्धिदाः । हरिद्राणपस्याथ विधिविघ्नेश्वरस्य च ॥
ततः शक्ति गणेशस्य प्रोक्तं मन्त्रचतुष्टयम् । ततो लक्ष्मीगणेशस्य ततः दौप्र ( ? ) प्रसादनः || हेरम्वस्य ततो मन्त्रो मालामन्त्रच भाषितः । ततः सुब्रह्मण्यमनुर्वक्रतुण्डमनुत्रयम् ॥

Page #364

( 358
)
उच्छियगणपस्याथ प्रोक्तं मन्त्रचतुथ्यम् । सौरा मन्त्रास्ततः प्रोक्तास्तेवाद्योडाक्षरो मनुः । भेदास्तस्योदिता अन्ये अक्षरश्च ततो मनुः ॥ ततः घडर्णः सप्तार्णो मनुर्तिण्डभैरवः । चतुर्वर्णो मनुः प्रोक्तो भुवनेश्यधिदैवतः ॥ अथाजयाख्यः संप्रोक्तो विशेषस्तस्य चेरितः । ततश्चान्द्रो मनुः प्रोक्तो भौमस्य च बुधस्य च ॥ गुरोः शुक्रस्य सौरेश्च राहोः केतोरपौरितः ॥ हुताशनस्य संप्रोक्तास्ततो मन्त्राः सुसिद्धिदाः । ततस्तु वैषावा मन्त्राः प्रोक्ताः सर्वे सुसिद्धिदाः ॥ तेषु नारायणस्योक्तः प्रणवखक्षरो मनुः । ततो हरिहरस्योक्तः श्रीकरस्याथ भाषितः ॥ तत्त्ववर्णस्ततः प्रोक्तो मन्त्रो नारायणस्य तु । वासुदेवस्याथ मनुः लक्ष्मीपूर्वस्य तस्य च ॥ पुरुषोत्तममन्त्रौ च ततः प्रोक्तौ सुसिद्धिदौ । ततो हृषीकेशमन्त्रः श्रीधरस्येरितस्ततः ॥ अच्युतेत्यादिमन्वस्तु ततस्तस्य मनुत्रयम् । हयग्रीवस्य मन्त्राश्च ततः प्रोक्ताः सुसिद्धिदाः ॥ अयोधरादूतात् संज्ञौ च वाराहा मनवस्ततः । ततो नृसिंहमन्त्रस्तु वामना मनवस्ततः ॥ सुदर्शनस्य मन्त्री हौ राममन्त्रास्ततोखिलाः । ततो हनुमन्मन्वस्तु मुकुन्दस्य मनुस्ततः ॥ अथ श्रीकृष्णमन्त्रास्तु सर्बे प्रोक्ताः सुसिद्धिदाः । उक्तः कामस्य मन्त्रोऽथ कार्तवीर्यमनुस्ततः ॥ अथ प्रोक्ता महेशस्य मन्त्राः सकलसिद्धिदाः । तेषु पूवं पञ्चवर्णः प्रोक्तः स च षडाक्षरः ॥ उमामहेश्वरस्योक्तो ततो मन्त्री सुसिद्धिदौ। ततः प्रासाद(न)मन्त्रस्त प्रोक्तो वखर्णकस्ततः ॥

Page #365

( 359 )
मृत्यञ्जयस्य मन्त्रोथ प्रोक्त आरोग्यदो नृणाम् । ततः श्रीदक्षिणामूर्तेस्त्रयो मन्त्राः समीरिताः ॥ मनुत्रयं नलकण्ठं ततः पाशुपतो मनुः । अथाघोरास्त्रमन्त्रञ्च चिन्तामणिमनुस्त्वथ ॥ ततस्तुम्बरुबीजच्च मन्त्रोथ खड्गरावणः । ततो बटुकमन्वश्च क्षेत्रपालमनुस्ततः ॥ श्रीप्रासादपरामन्तः पराप्रासादसंज्ञकः । मन्त्रः प्रोक्तस्ततो म्रत्युहन्ता त्रैयम्वको मनुः ॥ अथ नानाविधाः प्रोक्ताः शक्तिमन्त्राः सुसिद्धिदाः । तेव्वादो भुवनेश्यास्त प्रोक्ता मन्त्राः सुसिद्धिदाः ॥ ततः सारखता मन्त्रा माटकामन्त्रपूर्वकाः । लक्ष्मौमन्त्रास्ततः प्रोक्ताः सर्वसम्पत्समद्धिदाः ॥ मातङ्गोमनवः प्रोक्तास्ततो वश्यादिसिद्धिदाः । ततस्तु सुमुखीमन्त्रोड्नौमन्त्रास्ततोखिलाः ॥ ततस्तु भैरवौमन्त्राः प्रोक्ताः सर्वेभितप्रदाः । ततोन्नपूर्णमन्त्रास्तु प्रोक्ता अन्नसम्रद्धिदाः ॥ अन्नप्रदाख्यमन्लोऽथ ततः कामेश्वरौमनुः ।। पञ्चवाणेश्वरीमन्त्रः पञ्चकामेश्वरौमनुः ॥ कामेश्यास्त्राक्षरो मन्त्रः वगलाया मनुस्ततः । ततस्तु त्रिपुटामन्त्र उक्तः शक्तिमनुस्ततः ॥ अश्वारूढामनुरथो उक्तो गौरीमनुस्ततः । स्त्रौवश्यदो मनुरथो ततः पद्मावतौमनुः ॥ ततो ज्येष्ठामनुरथो त्रिकण्टक्या मनुद्दयम् । त्रयोथ वैष्णवीमन्त्रा महाकृत्यामनुस्ततः ॥ छिन्नमस्तामनुरथो धूमावत्या मनुस्ततः । ततः श्रीकालिकामन्त्रास्तारामन्लास्ततोखिलाः ॥ ततः सञ्जौवनौविद्ये वाराह्याश्च मनुस्ततः । कुरुकुल्यामनुरथो यक्षिणौमनवस्तथा ॥

Page #366

(
360 )
गायत्रीप्रमुखाः प्रोक्ता वैदिका मनवस्ततः । श्रीविद्यायास्ततो मन्त्राः सविधाना निरूपिताः ॥ प्रोक्ताः पञ्चदशानान्तु नित्यानां मनवस्ततः । त्रिविधाः पुरुषाः सन्ति रजःसत्त्वतमोगुणैः ॥ तथैव प्रकृतिस्तेषां श्रद्धाश्चैव तथाविधाः । कल्पिता आगमग्रन्थास्तद्धितार्थं सविस्तराः ॥ तथा नानाविधा मार्गा गिरिजापतिना खयम् । यथा वेदेपि दृश्यन्ते] प्रयोगाः कामनाप्रदाः ॥ तथैवागममध्येपि संसारस्य प्रवृत्तये । सर्वेणैव तु सर्वेषामिति शास्त्रस्य निर्णयः ॥ अधिकारिणां तु फलदा न तथानधिकारिणाम् ।
Colophons:First batch of leaves:
34B, इति श्रीगोखामिश्रौनिवासभट्टपौत्रौगोखामिजगनिवासपुत्रगोखामिश्रीशिवानन्दविरचिते सिंहसिद्धान्तसिन्धौ प्रथमस्तरङ्गः।
76B, द्वितीयस्तरङ्गः; 109B, ०टतीयस्तरङ्गः ; 135B, चतुर्थस्तरङ्गः । Second of batch of leaves:
28A, पञ्चमस्तरङ्गः; 47B, षष्ठस्तरङ्गः; 66A, सप्तमस्तरङ्गः ; 89A, .असमस्तरङ्गः।
Third batch of leaves: 2A, हादशस्तरङ्गः ॥१२॥ 16B, त्रयोदशस्तरङ्गः ॥१३॥
The fourth batch of leaves which has no colophon contains a portion of chapter 14.

Page #367

(
361)
6194.
Brahmānanda. 4521. Taaraatfkut I Šāktānandatarangiņi.
Substance, country-made paper. 161 x 34 inches. Folia, 68. Lines, 8 on a page. Extent in slokas, 2,100. Character, Bengali. Date, Saka 1727. Appearance, discoloured. Complete in 18 chapters.
The work has been published in the VividhaTantrasamgraha. Post-colophon Statement:
हरये नमः। श्रीदुर्गायै नमः। शकाब्दा १७२७ ।
6195.
5054. Sāktānandatarangini.
Substance, country-made paper. 14 X 3 inches. Folia, 74. Lines, 6 on a page. Extent in blokas, 1,700. Character, Bengali. Appearance, good. Incomplete.
The present MS runs up to the end of chapter 13.
6196. 3662. Sāktānandatarangiņā.
Substance, country-made paper. 14X 3 inches. Folia, 28, of which Fol. 23 is missing and Fol. 28 is not numbered. Lines, 5 on a page. Extent in slokas, 400. Character, Bengali. Appearance, discoloured and old. Incomplete at the end.
This MS contains, up to Fol. 27, extracts from the Sāktānandatarangiņā (chapters I-X). The last fol. contains an extract from chapter XVIII. A colophon appearing on Fol. 17a refers to the 16th chapter of the work, though it appears at a place where extracts from chapters VII-VIII are quoted.

Page #368

( 362 )
6197.
Pūrņānanda.
5845. शाक्ताक्रमः। Sactakrama.
Substance, machine-made modern paper. 81x5 inches. Folia, 29. Lines, 11-12 on a page. Extent in ślokas, 700. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Complete in seven chapters.
Beginning:--
सरस्वत्यै नमस्तस्यै यस्यां स्वादुवचोऽम्मतम् । बुधैरनेकशः पीतं पीयमानं च वर्द्धते ॥१॥ नत्वा श्रीपरदेवतावियुगलं शाक्तक्रमं कामदम् पूर्णानन्दगिरिस्तनोति शिवयोतन्त्रानुसारक्रमात् । श्रौदीक्षागुरुपादपद्मयुगलध्यानात्मनोनिर्मलदेतज्ञानविनाशनाय विदुषामामोदसंवृद्धये ॥२॥ सहखारे पद्मे प्रातः शिरसि निम्मले । पूणेन्दमण्डलयुते शुद्धस्फटिकसन्निभम् ॥ . गन्धानुलेपनं शान्तं वरदाभयपाणिनम् । मन्दस्मितं निजगुरं कारण्येनानुलोकतम् ॥ वामोरुशक्तिसहितं शुक्लालधारभूषितम् । परमानन्दसंयुक्तं स्मरेत् तन्नामपूर्वकम् ॥ मनसा गन्धपुष्पाभ्यां संपूज्य वाग्भवं जपेत् ।
ततो जपं समाथ स्तवेन तोषयेद्गुरुम् ॥ Colophons :
5B, इति श्रीपूर्णनन्दपरमहंसविरचिते शाक्तकमे प्रथमोशः; 10B, द्वितीयोऽशः; 19A, ०टतीयोऽशः ; 20B, चतुर्थांशः ; 25A, • पञ्चमोशः ; 26A, रामोशः (?); 29A, इति श्रीपूर्णानन्दपरमहंसविरचिते आचारादरों सप्तमोऽशः समाप्तः।

Page #369

(363
Post-colophon Statement:
on a page.
fresh.
वैशाखम्पुक्लपौर्णमास्यां गुरुवासरे श्रीशाके ॥ १८॥
This MS contains an abridged version which omits, among other things, all references to the names of authorities cited. The initial verse of the MS is absent in other known MSS of the work.
6198.
3489.
1618. Saktakrama.
Substance, country-made paper.
13 x 3 inches. Folia, 105. Lines, 5 on a page. Extent in slokas, 1,700. Character, Bengali. Appearance, fair. Complete in seven chapters.
The present MS has been described in L. VI. 2067.
)
Sāktakrama.
Substance, country-made paper.
10 x 5 inches. Folia, 40. Lines, 11 Extent in slokas, 1,300. Character, Nagara. Appearance, Complete in seven chapters.
6199.
The first half of the concluding verse, giving the date of composition, reads in this MS, as in Bik. 1318, कालाङ्गवेदेन्दुशाके मङ्गलवासरे instead of इथे कालाङ्कवेदेन्दु, etc., which is the usual reading.
Substance, palm-leaf. 14 x 11 inches.
a page. Extent in slokas, 840. Incomplete.
6200.
5621E. awaza fut | Tattvānandatarangiṇī.
Folia, 88 to 109. Lines, 4, 5 on Character, Udiya. Appearance, good.

Page #370

( 364 )
A MS of the work has been described in L. I. 368. The present MS contains the first seven chapters of the work. A MS containing eleven chapters of the work has been noticed in R. G. Bhandarkar's Report on the Search of Sans. MSS in the Bombay Presidency during the year 1882-3 (No. 387).
Colophons :
93A, æfa atellaaegefeui qytete: ; 94A, oferta 5EA: ; 98A, oestelle: ; 99B, egetala: ; 105A, PRAETH: ; 106B, teta: ; 109A, fa PUCH auftat RUTERसूर्वाव्रत श्रीपूर्णनन्दगिरिप्रकटिततत्त्वानन्दतरङ्गिण्यां सप्तम उल्लासः ।
6201.
Srinātha.
3180. YIGHTERIAI Ātmarahasya. Substance, country-made paper. 121 x 4 inches. Folia, 1-77 (of which 673 and 73B are blank). Lines, 9 on a page. Extent in ślokas, 2,000. Character, Bengali. Appearance, old and worn out. Complete in 19 ullāsas.
The work is more of the nature of a philosophical treatise than a ritualistic hand-book. From the end of chapter III onwards it is in the form of a dialogue between a disciple and a preceptor. The name of the work is definitely given as Ātmarahasya in the colophons of the commentary described below. The name of the compiler though not explicitly given elsewhere appears, from the concluding verse, to be Śrīnātha. The MS is full of explanatory marginal notes. Beginning :
नमामि परमात्मानं श्रीगुरुं ब्रह्मचिन्मयम् । Haarleyfi erg a araua: ||

Page #371

( 365 )
ब्रह्मानन्दं परमसुखदं केवलं ज्ञानमूत्ति .
द्वन्द्वातीतं गगनसदृशं तत्त्वमस्यादिलक्ष्यम् । एकं नित्यं विमलमचलं सर्वदा साक्षिभूतम्
भावातीतं त्रिगुणरहितं सदरं तं नमामि ॥
अथैवं श्रीगुरुं नत्वा जगतां मङ्गलाय च ।
रहस्यमात्मनः किञ्चित् खभावं कथ्यतेऽधुना ॥ श्रुत्वा श्रीगुरुवक्त्रपङ्कजसुधावाक्यं तथा शास्त्रतो
ज्ञात्वा सारतरं तथैव विमला खात्मानुभूतिं पराम् । संक्षेपेण मया समस्तजगतां मोक्षार्थकं यद्भवेत्
___ तत् सर्व ग्रथितव्यमत्र विधिना श्रीमद्रहस्ये परे ॥ End :
सर्वात्मत्वमिति स्फुटीकृतमिदं यस्मिन्नमुग्मिन् स्तवे
तेनास्य श्रवणात्तथार्थमननाड्यानाच्च संकीर्तनात् । सबैश्वर्य्यमहाविभूतिसहितं स्यादौश्वरत्वं खतः
सिद्धिन्तत् पुनरएधा परिणतं चैश्वर्यमच्याहतम् ॥ सर्वात्मकत्वेन च संस्थितेन श्रीनाथरूपेण नियन्त्रितेन ।
सुचेरितेर्बुद्धिमनोवचोभिः खेनैव सम्भूतमिदं रहस्यम् ॥ Colophons and headings of topics :
3B, अथ युगभेदे शास्त्राचरणम् ; 4A, अथ आचारभेदः, अथ पश्वाचारः, अथ वैषणवाचारः; 4B, इति शैवाचारः। इति ब्रह्मज्ञानशास्त्रे आत्मरहस्ये अधिकारिनिरूपणे आचारभेदे शैवाचारकथनम् नाम प्रथमोल्लासः ।
___4B, अथ शाक्ताचारः; 5A, अथ पञ्चतत्त्वप्रमाणम् ; अथ शक्तिप्रमाणम् ।
5B, इति शाक्ताचारः; अथ दक्षिणाचारः; 6A, अथ पञ्चतत्त्वकथनम् ; अथ चक्रमध्ये जात्यभेदः ; 7A, अथ वामाचारः; 8B, अथ सिद्धान्ताचारः; 9B, अथ कौलाचारः; IIB, + + + न कथनं नाम द्वितीयोल्लासः ।
13A,. इति श्रीगुरुशिष्यसंवादे ब्रह्मज्ञानशास्त्रे खात्मरहस्य अधिकारिनिरूपणं नाम टतौयोल्लासः ।

Page #372

(
366
)
16B, ब्रह्मचैतन्यकथनं नाम चतुर्थोल्लासः । 18B, खात्मचैतन्यकथनं नाम पञ्चमोल्लासः । 21B, जीवपरमयोरैक्यज्ञानकथनं नाम षष्ठोल्लासः । 24B, ब्रह्मणः सर्वखरूपवाक्यं नाम सप्तमोल्लासः । 28A, मायाशक्तिकथनं नाम अएमोल्लासः । 31B, सृष्टिप्रकरणे कारणशरीरकथनं नाम नवमोल्लासः । 36B, सूक्ष्मशरीरकथने चतुर्विंशतितत्त्वोत्पत्तिकथनं नाम दशमोल्लासः ।
40A, इति मूलाधारकथनम् ; 41A, इति स्वाधिष्ठानचक्रम् ; 41B, इति मणिपूरचक्रम् ; 42A, इत्यनाहतचक्रकथनम् ; 42B, इति विशुद्धाख्यचक्रम् ; 43B, इत्याज्ञाचक्रम् ; 44A, इति सहस्रारान्तहादशदलम् ; 44B, इति श्रीगुरुशिष्यसंवादे ब्रह्मज्ञानशास्त्रे खात्मरहस्ये घट्चक्रकथनं नाम एकादशोल्लासः।
46A, अथ अन्नमयकोषो लिख्यते; 49B, . स्थूलोत्पत्तिकथनं नाम हादशोल्लासः।
54B, इति श्रीमहाकालसंहितायां श्रीमन्महाकाल्या सुधामरमस्तोत्रं समाप्तम् ; •हरिकथनं नाम त्रयोदशोल्लासः ।
58A, शिष्यं प्रति उपदेशकथनं नाम चतुर्दशोल्लासः । 61B, रिप्रलयकल्पने ज्ञानफलकथनं नाम पञ्चदशोल्लासः ।
63B, इति श्रीशिवगीतायां श्रीरामप्रणीतं श्रीविश्वेश्वरस्तोत्रं समाप्तम् ; 66A, अपरोक्षब्रह्मोपदेशकल्पनं नाम घोड़शोल्लासः ।
66A, इति प्रातःस्मरणम्, इति शौचविधिः; 66B, इति स्नानम् ; 70A, ब्रह्मज्ञानोपदेशो नाम सप्तदशोल्लासः ।
73A, काशीमाहात्म्यकथनं नामायादशोल्लासः । 77A, शिष्यानुभवकथनं नाम ऊनविंशोल्लासः ।
6202.
3181. Commentary on the Atmarahasya.
Substance, country-made paper. 13x41 inches. Folia, 3 to 47. Lines, 7 on a page. Extent in slokas, 770. Character, Bengali. Appearance, discoloured. Incomplete.

Page #373

(367)
The MS begins with the commentary on the 4th introductory verse of the text and runs up to the end of the 10th ullāsa.
6203.
Kșşņa Vidyāvāgīša.
10949. ETHI Tantraratna. Substance, country-made paper. 11 x 54 inches. Folia, 142. Lines, 15 on a page. Character, Nāgara. Date, N.S. 875 and Saka 1677. Appearance, good. Complete (?).
MSS of the work have been described in L. I. 240 and IO. IV. 2573. The present MS, like the one described in IO, contains details of the worship of two deities, e.g., Kāli and Tārā. The work is based on various original Tantra texts. A list of these, identical with the one found in the beginning of the Nityāsodašikārņava section of the Vāmakeśvaratantra, is given in the introductory portions of the work. The work also refers to a number of later compilations and authors like Rāghavabhatta (Fol. 25, 26). Post-colophon Statement:
शुभं भूयात् । नेपाल संवत् ८७५ श्रीशाके १६७७ माघ कृष्णचतुर्थी तिथौ उत्तरफल्गुनौनक्षत्रे अतिगण्डयोगे शुक्रवासरे इदं पुस्तकं धनञ्जयेन लिखितं । सम्पूर्णम् ।
श्रीसीतारामभट्टस्य पुस्तकभिदं ॥ श्रीश्रीश्रीरूरायै नाम
6204,
Sarvvānandanātha.
3447. FateTF: I Sarvvollāsa. Substance, country-made yellow paper. 122 X 4 inches. Folia, 1-14+ 1-99. Lines, 7-8 on a page. Extent in Slokas, 2,250. Character, Bengali, Appearance, new. Incomplete in the middle.

Page #374

(
368 )
A complete MS of this work is described in L. III. 1071. The first portion of the present MS contains chapters 1 to 5 and a small portion of chapter 6. The second portion contains a very insignificant portion of chapter 10 and chapters 11 to 63.
Beginning :
नमामि प्रकृतिं नित्यां जगदात्मखरूपिणीम् । सोलासं महोल्लासं महोल्लासे वदाम्यहम् ॥ निगमादागमाच्छास्त्राभावाचारं समुद्धतम् । श्रीसर्वानन्दनाथोक्तं श्रीदेव्याश्चरणाम्बुजे ॥
A list of Tantras, as given in the Todalatantra, is quoted thus (Fol. 4A):
चतुःघटौनि तन्त्राणि मयैवोक्तानि कामिनि । कालौतन्त्रमुण्डमालातारानिर्वाणकानि च ॥ शिवसारं वीरतन्त्रलिङ्गार्चनलतार्चन [म् । तोडलं नौलतत्वञ्च राधातन्त्र महेश्वरि ॥ विश्वसारं भैरवाख्यं भैरवीतन्त्रमेव च । सिद्धेश्वरमाटभेदसमयातन्त्रकं शिवे । गुत्तसाधनतन्त्रच्च माटकातन्त्रमेव च । मायातन्तं महामाया अक्षयातन्त्रकं शिवे ॥ कुमार्याख्या महत्तन्वं कुलार्णवमतः घरम् । कालिकाकुलसखं कालिकाकल्पतन्त्रकम् ॥ वाराही योगिनौतन्त्रं योगिनौहृदयं शिवे । सनत्कमारतन्त्रच्च त्रिपुरासारतन्त्रकम् ॥ योगिनौविजयं भद्रे मालिनीतन्त्रमेव च । कुक्कुटायं महत्तन्तं श्रीगणेशाख्यतन्त्रकम् ॥

Page #375

End:
( 369 )
भूततन्त्रं तथोड्डौशं कामधेनुं तथोत्तमम् | वौरभद्रं महत्तन्त्रं वामकेश्वरतन्त्रकम् ॥ कुलचूड़ामणित्तन्त्रं भावचूड़ामणिं प्रिये । ज्ञानार्णवञ्च वरदातन्त्र चिन्तामणिं ततः ॥ कालीविलासकं तन्त्रं हंसतन्त्रं महेश्वरि । 'चिदाम्बरतटतन्त्रं विज्ञापनमतः परम् ॥ फेत्कारिणों च नित्याख्यं तन्त्रमुत्तरसंज्ञकम् | नारायणौमहत्तन्त्रमूर्द्धाम्नायकतन्त्रकम् ॥ ज्ञानदीप गौतमीयतन्त्रं निरुत्तरं शिवे | गान्धर्व्वकुञ्जिकातन्त्रं मुक्तावलिं ततः परम् ॥ बृहद्दिक्रमतन्त्रञ्च स्वतन्त्रतन्त्रकं शिवे । योनितन्त्रञ्च कामाख्यां तन्त्रं प्रोक्तं वरानने ॥ चतुःषष्टौनि तन्त्राणि मयैवोक्तानि सम्प्रति ॥ प्रतितन्त्रे घटलानि चतुःषष्टीनि पार्व्वति । व्यसंख्यानि च तन्त्राणि भावानि विविधानि च ॥ सर्व्वयामलसंगौतं चतुःषष्टिप्रकाशकम् | प्रधानमेतद्दिज्ञेयं चतुर्युगमतं ध्रुवम् ॥
Colophon :
24
सि[ द्धे ](द्धि)र्हि कारणं ब्रह्म सर्व्वथैव कुलेश्वर । यो विजानाति तत्त्वेन देहान्ते ब्रह्मभाग्भवेत् ॥
Post-colophon Statement :
इति श्रीसर्व्वानन्दनाथविरचिते सर्वोला से ब्रह्मज्ञानं नाम त्रिषट्यूल्लासः ॥ ६३ ॥
श्रीकृष्णानन्दनाथस्य पुस्तकमिदम् ।

Page #376

( 370 )
6205.
Candrasekhara.
8934. पूजापुष्करिणी। Pijāpuskarina.
- Substance, country-made paper. 101X41 inches. Folia, 58. Lines, 8 on a page. Extent in slokas,1,160. Character, Nagara. Appearance, fresh. Complete in seven chapters.
It deals with the daily rites of a Tantric worshipper.
Beginning:
जयति निखिलहेतुः पार्बतौशो रमेशो
विधिहरिहरवन्द्या शक्तिरूपा महेशी । विबुधबुधवरेण्यो यो गणेशो दिनेशः
परमपुरुष एकः पञ्चधेशस्चिदात्मा ॥ तन्वाण्यनेकान्यालोच्य पूजापुष्करिणौ परा। देवानुग्रहमासाद्य रच्यते विदुषां मुदे ॥ कर्ममार्गप्ररत्तानां सिद्धिदा यावगाहनात् । विश्वेशानुग्रहीतश्रीचन्द्रशेखरशम्मणा ॥
उपसि शिरसि सहस्रदलकमले गुरुं चिच्छत्युपेतं वराभयकरं
ध्यात्वावश्यकं कृत्वा तीर्थं गत्वा स्वानं कुर्यात् । अथ स्नानविधिः । End :
इति श्रीविश्वेशानुग्रहीतश्रीचन्द्र शेखरनिर्मिता , भागीरथ्याः खतिरेवं भूयात् तत्प्रीतये सदा शं। इति पूजापुष्करिण्या सप्तमौ वौचिः पुष्करिणौ च समाप्तिमगमत् । शुभमस्तु । पूजापुष्करिणौ विधानकमलैराद्या विचित्रैः परा
वौचिभिश्च समन्विता बहुविधाभिः सप्तभिर्निम्मला ॥ मन्ताम्भोभिर्विराजितेएलतिका संवर्धिका सेवतां
विद्दन्मानसहंसतोषणपरा भूयाद्विभोः प्रौतये ॥

Page #377

(
371 )
6206.
Pragalbhācāryaśisya-Disciple of Pragalbhācārya.
5476. विद्यार्णवः । Vidyārnava. Substance, country-made paper. 15 X 7 inches. Folia, 135. Lines, 15 on a page. Extent in slokas, 2,000. Character, Nāgara. Appearance, worm-eaten. Incomplete at the end.
The present MS contains 11 chapters (Āśvāsas) and a portion of the 12th. The work deals with the details of the worship of various sākta deities. Beginning:
उद्यत्सूर्यसहसभासुरतनुः सूक्ष्मातिसूक्ष्मा परा
उद्यत्पञ्जनिभेन्दकोटिसदृशौ धामत्रयाध्यासिनी । तत्तेजस्वितयात्मिकैकमनुभि-किशशक्याख्ययुक्
कूटैस्त्राब्धिशरतभिः परिणता नित्यात्मिका पातु वः ॥ १ ॥ या श्री मधुमती शक्तिर्जगच्चैतन्यरूपिणी । सास्तां मे पुरतो नित्यं मालिनी विश्वविग्रहा ॥ २ ॥ मतदयं समालोच्य तत्मकर्णभिया एथक् । प्रकाश्यते परातत्त्वं मया विद्यार्णवाभिधम् ॥ ३॥ मधुमत्या महादेव्यास्तादात्माकादिसंज्ञकम् । कालोमतन्तु मालिन्यास्तादात्म्यं तान्त्रिका विदुः ॥ ४ ॥ षट्त्रिंशयञ्जनेर्मूलभूतैः शिवमयैः पृथक् । षोडशखरसंभिन्नैः पूर्णमण्डलसंज्ञकैः ॥ ५॥ पट्त्रिंशदणितैः सिद्धकालनित्याखरूपकैः। नवात्मकैरातिभेदात् दिगुणोकृतविग्रहः ॥ ६ ॥ तद्वैगुण्यमयैस्तत्त्वैर्यन्तैस्तद्दिगुणोक्तैः । तत्त।दैभित्रमूर्तिः प्रोक्ता वेदप्रकारिका ॥ ७॥ घट्त्रिंशत्तत्त्वसम्पूर्ण सर्वमन्त्रफलप्रदा । देवीमधुमतीयामतादात्म्यकादिसंज्ञकम् ॥ ८॥

Page #378

( 372 )
Of the works quoted here, mention may be made of the following: -
कुलार्णव, भैरवीतन्त्र, लक्षसागर, पिङ्गलामत, · रुद्रयामल, त्रिपुरार्णव, तन्वराज, योगिनौहृदय, सिद्धसारखततन्त्र, शारदा, ज्ञानार्णव, वामकेश्वर, त्रिपुरासार, फेत्कारिणौतन्त्र, कालिकापुराण, योगशास्त्र, श्रीविद्या, अगस्त्यसंहिता, वैशम्पायनसंहिता, स्वच्छन्दसंग्रह, श्रीक्रम, भूतभैरव, दक्षिणामूर्त्तिसंहिता, सारसंग्रह, भविष्योत्तरपुराणा, योगिनौतन्त्र, वास्तुशास्त्र, प्रपञ्चसार, लक्ष्मणसंग्रह, कुलमूलावतार, वशिष्ठसंहिता, सोमशम्भ ।
Stein (p. 237) notices a MS of the Vidyārnava attributed to Pragalbhācārya, disciple of Vişņuśarman. In the present MS, however, the work is attributed to a disciple of Pragalbhācārya whose line of teachers is indicated as follows:
2B, शङ्कराचार्यशिष्याश्च चतुर्दश दृढव्रताः ।
देवात्मानो दृढात्मानो निग्रहानुग्रहक्षमाः ॥ ६ ॥ शङ्करः पद्मपादाख्यो बोधो गीर्वाण एव च ।
आनन्दतीर्थनामा च पञ्चैते भिक्षवः स्मृताः ॥ ६१ ॥ सुन्दरो विष्णशर्मा च लक्ष्मणो मल्लिकार्जुनः । त्रिविक्रमः श्रीधरश्च कपर्दी केशवस्ततः ॥ ६२ ॥ दामोदर इति ख्याताः पृहिणो नवसंख्यकाः ।
श्रीविधा शम्मणः शिष्यः प्रगल्भाचार्य्यपण्डितः । तच्छिष्येण मया प्रोक्त ग्रन्थेऽस्मिन् पूर्णतां गते ॥७९॥
The author who conceals his name gives a long story of a quarrel between Lakşmaņa Deśika and King Praudhadeva. Our author is stated to have, at the wish of the subjects, succeeded Praudhadeva to the throne which was

Page #379

( 373
)
made over to his son presumably on his attaining majority. He also built the town of Vidyānagara resembling the Śrīcakra of the Tāntrikas. It was at the desire of the prince that the present book was written :
3A, श्रीविद्यानगरं नाना श्रीचक्राकारमुज्ज्वलम् ॥ ६१ ॥
निर्माय प्रौढदेवस्य पुत्री राज्याहतां गते । तमेव देवभूपालमुपवेश्य नृपासने ॥ २ ॥ तदाज्ञया तत्मदृशैर्विद्भिर्विमलार्थिभिः । सम्मार्थितोऽहमम्बाया आज्ञामादाय यत्नतः ॥६३ ॥ नानातन्त्राणि संशोध्य यामलानि च सर्वशः । मतद्वयं समालोय ग्रन्थं विद्यार्णवाभिधं ॥ ६४ ॥ मुदा रचितवानस्मि लोकानामुपकारकम् ।
6207.
Govinda Sārvabhauma.
5641. तन्त्र प्रकाशः । Tantraprakāsa.
Substance, country-made paper. 18x3 inches. Folia, 1-168, of which Folia 39-43 are missing, while two folia each are marked 79 and 160. Lines, 8 on a page. Extent in slokas, 8,000. Character, Bengali. Appearance, very old and discoloured. Incomplete.
The work deals with various Tantric rites (like dikşā, purascaraṇa, etc.) in a general way and describes the details of the worship of deities like Tārā, Tripurā, etc.
Beginning :--
नित्यानन्दमयं नत्वा गोविन्देन च धीमता । धम्मार्थकाममोक्षार्थमागमोऽत्र प्रकाश्यते ॥

Page #380

———
(374)
Colophons
50B, इति श्रीगोविन्दसार्बभौमविरचिते तन्त्रप्रकाशे दीक्षाप्रकाशः प्रथमः
परिच्छेदः ।
76B, इति श्रीगोविन्दसार्वभौम भट्टाचार्यविरचिते तन्त्रप्रकाशे द्वितीयः परिच्छेदः ।
No other colophon could be traced. A new chapter, dealing with the details of the worship of Tara, begins on Fol. 117B.
6208.
Rāmaratna.
3911. तिमिर चन्द्रिका |
Timiracandrikā.
Substance, country-made paper.
162 x 42 inches.
Folia, 36. Lines,
6 on a page. Extent in slokas, 650. Character, Bengali. Appearance, discoloured. Incomplete at the end.
The work deals with the details of Tantric worship as well as the daily duties of a Tantric worshipper.
Beginning :
ॐ श्रीगुरवे नमः |
चित्रा वासरशर्व्वरौसमकरा चैतन्यचन्द्रोदया
नानाचारविचारविज्ञविमलज्ञानकगम्या कृतिः । कापि ध्वान्तकृतान्तदर्पदलिता पापप्रतापापहा
पूर्णानन्दविधायिनी हृदि मया संस्थाप्यते पूर्णिमा || कलौ खल्पायुषः सर्व्वे साधकाः खल्पबुद्धयः । विधास्ये साधनन्तेषां येन पूर्णं भवेद्ध्रुवम् ॥ नानागमसमुद्रेभ्यो नानानिगमसागरात् | विविच्य पद्यरत्नानि निबध्यन्ते समासतः ॥

Page #381

( 375 )
श्रीरामरत्नरचितां कृत्याकृत्यतमोहृताम् । पुस्तौं गृह्णन्तु गुरवः प्राचौनपद्यनिर्मिताम् ॥
विविधविबुधकृतबज्डविधमतानुसारेण जडबुद्धीनां नानाविध
संशयतिमिरौघो जातः ।
तद्दूरीकरणाय तिमिरचन्द्रिका नाम संग्रहो दीप्यतु श्रीगुरोरनु
ग्रहात् ।
Colophons :
०
6B, इति तिमिरचन्द्रिकायां दीक्षादिनिर्णयः प्रथम उल्लासः ; 7B, • प्रातःकृत्यनिर्णयो द्वितीय उल्लासः ; 11B, • दन्तधावनादिनिर्णयः तृतीय उल्लासः ; 16A, ०च्ान्तर्यागादिविधिनिर्णयः पञ्चम उल्लासः ; 21B, ० स्थानशोधनादिपूर्वक पूजा निर्णयः षष्ठः उल्लासः ; 26A, ० उपचारादिनिर्णयः सप्तम उल्लासः; 29A, ०निशापूजनादिविधाननिर्णयः सप्तमः ( ? अष्टमः ) उलासः ; 33B, • शिवलिङ्गार्चन निर्णयः व्यटम उल्लासः ।
Works and authors quoted and referred to :
2A, कुलार्णव; 6B, श्यामारहस्य ; 12A, तन्त्रगान्धर्व्व; 16B, गन्धर्व्वतन्त्र ; 20A, यामल; 24A, मुण्डमाला; 25A, यामल; 25B, अन्नदाकल्प ; 29A, लिङ्गार्चनतन्त्र ; 30A, माटकाभेद ; 34A, सम्मोहनतन्त्र ; 36B, मातृकाभेदतन्त्र ।
The following occurs on the left hand margin of the manuscript :
-
श्रीनीलमणिशम्मैणः ॥ मालोड़ाग्रामवासः ॥
3375.
6209.
Krsnamohana
आगमचन्द्रिका | āgamacandrikā.
Substance, country-made paper. 212 x 37 inches. Folia, 1-56, of which Fol. 20 is missing. Lines, 6 on a page. Extent in slokas, 1,950. Character, Bengali. Appearance, faded. Incomplete at the end.

Page #382

( 376 )
This work is referred to as one of his own in the concluding verse of the 5th canto of the Kamalodaya by Krsnamohana (VSP, p. xxvi).
Beginning :--
सहसदलनौरजे जितसितांशुकोटिद्युति
वराभयलसत्करं करणयान्वितं कान्तया । अलोलचपलारुचा रुचिरवामभागं भजे
गुरुं शुचिपरिच्छदं निखिलकामकल्यागमम् ॥ कारुण्यार्णवभूमिदेवचरणं चिन्तामणिं चिन्तयन्
आहृत्य प्रथितप्रचारकतिचित्तन्वादिसारोत्तमम् । प्रौतः श्रीयुतकृष्णमोहन इमां विख्यातसंख्यावताम्
मुख्यैरागमचन्द्रिका कलयति ज्ञानार्णवोल्लासिनीम् ॥
Colophon :13B, वाणीपादाम्बजगलत्-मकरन्दकृया
श्रीकृष्णमोहनकृतागमचन्द्रिकायाः । उल्लास एष जनमानसतामसनो
दीक्षाप्रकारनियमः प्रथमः समाप्तः ॥
इति श्रीकृयामोहनकृतागमचन्द्रिकाया दीक्षाप्रकारनियमनामा प्रथम उल्लासः।
No other chapter colophon is found. There are, however, a number of sectional colophons referring to the topics dealt with (e.g., इति कालीप्रकरणम्, इति ताराप्रकरणम्, etc.). The work describes rules of initiation and deals with the details of the worship of Kālī, Tārā, Srividyā, Bhuvanesvari, Bhairavi, Chinnamasta and Laksmi.

Page #383

(
377 )
6210.
Sivarama.
3337. तन्त्ररत्नम् । Tantraratna. Substance, country-made paper. 13} x 43 inches. Folia, 14. Lines, 9 on a page. Extent in slokas, 420. Character, Bengali. Appearance, discoloured. Incomplete at the end.
This deals with dikşā and Tantric worship in general.
Beginning:- .
प्रणम्य परमात्मानं शिवरामेण धीमता । तन्त्रात् सारं समाकृष्य तन्त्ररत्नं प्रकाश्यते ॥ उच्यते प्रथमं तत्र लक्षणं गुरुशिष्ययोः । शान्तो दान्तः कुलौनश्च विनीतः शुद्धवेशवान् ॥ शुद्धाचारः सुप्रतिष्ठः शुचिर्दक्षः सुबुद्धिमान् ॥
आश्रमो ध्याननिष्ठश्च मन्त्रतन्त्रविशारदः ।
निग्रहानुग्रहे शक्तो गुरुरित्यभिधीयते ॥ Topics dealt with in the work:--
1A, इति गुरुलक्षणम् ; इति शिष्यलक्षणम् ; 3B, अथ नक्षत्रचक्रम् ; 4A, अथ अकथहचक्रम् ; 4B, अथाकडमचक्रम् ; अथ ऋणिधनिचक्रम् ; 5A, अथ विद्यारम्भः; अथ वारनियमः; 5B, अथ तिथिनियमः; अथ नक्षत्रनिर्णयः ; अथ लग्ननिर्णयः ; 6A, अथ पक्षनिर्णयः ; अथ मालानिर्णयः; 6B, अथ मन्त्रसंस्कारः; 7A, अथ दीक्षापयोगः; 8A, अथोपदेशः; अथ पञ्चायतनौ दीक्षा; 8B, अथ पुरश्चरणम् ; 9A, अथ कूर्मचक्रम् ; 11B, अथ पुरश्चरणप्रयोगः ; 12A, अथ ग्रहणपुरश्चरणसंकल्पः ; अथ सामान्यपूजापद्धतिः ; 13B, विष्णुगायत्री, गोपालगायत्री ।
Works quoted:
1A, योगिनौतन्त्र, गणेशविमर्शिनौ ; 2B, वाराही ; TB, गौतमौय, वाशिष्ठ; 8A, यामल ; 9A, अगस्त्यसंहिता; 11A, क्रियासार; lIB, कुलार्णव ; 12A, नौलतन्त्र, भैरवतन्त्र ; 12B, यामल, गौतमौयतन्त्र ।

Page #384

( 378 )
Beginning:--
6211.
Rāmānanda.
3603. अभिज्ञानरत्नावली | Abhijñānaratnāvali.
Substance, country-made paper. 182 × 32 inches.
Folia, 425.
Lines,
6, 7 on a page. Extent in slokas, 10,200. Character, Bengali. Appearance, discoloured. Incomplete.
The MS contains three large chapters and a great portion of the fourth chapter. The first chapter speaks of the superiority of sakti, the second deals with mantra, kunda, mandala and vāstuyāga, the third treats of initiation, pūjā, nyāsa, etc., and the fourth which is incomplete in the present MS deals with puraścarana, animal sacrifice and daily rites. This is a comprehensive Tantric digest pertaining to śakti worship.
या सृष्टिस्थितिसंहृतौः प्रकुरुते ब्रह्माच्युतोमापति -
व्याजात्तामभिवन्द्य भर्गगृहिणों श्रीनाथमप्यादशत् । विष्ण्वानन्दपिटप्रसादविभवैर्निमथ्य शास्त्राम्बुधिं
रामानन्दधरामरोऽभितनुतेऽभिज्ञानरत्नावलीम् ॥ जीमूतालोसुनौला स्रवदतिरुधिरोत्तुङ्गमुण्डावलौना
वारा वारीपवक्त्रा पुरहरहृदयाबद्धपादारविन्दा | खज्रं कर्त्री कपालं प्रहसितकुमुदं दो चतुष्कैर्दधाना
पायान्मां नौलवाणी भवभयशमना शाम्भवी शक्तिराद्या ॥ मातः पार्थिवपांशुपुञ्जगणनामेकैकशोऽशेषतः
कर्त्तुं सागरवारिविन्दुगणनां प्रत्येकमन्त्यान्तिमाम् । शक्तोऽप्याद्यवसानम्शून्यगणिताधाराभिधाने यतः
शक्तो नैव भवेदतो न च मया वण्र्यो गुणस्तेऽनघे ॥

Page #385

रत्नम् ।
Colophons of the different chapters:—
51B,
( 379 )
काहं निन्दायबुद्धिः क्व च तव चरितं पुण्यमुचैर्निंगद्यं
मातर्जानामि सत्यं तदपि तव पदाब्जस्य पूजाकथायाम् । श्रद्धा मां वाचयन्ति न भवति भविता तत्र हेतुः प्रणामो ये ययात्वा नमन्ति त्वदमलचरणे तद्भवत्ये[व ते ] (तरे ) षाम् ॥
इति श्रीरामानन्द तर्कालङ्कारविरचिताभिज्ञानरत्नावल्यां प्रथमं
143A, • द्वितीयरत्नम् ; 339B, •टतौयरत्नम् ।
6212.
Prānapati.
3599. अर्चनसंग्रहः । Arcanasamgraha.
Substance, country-made paper. 18 x 4 inches. Folia, 16 to 121. Lines, 8 on a page. Extent in slokas, 1,200. Character, Bengali. Appearance, worn out. Incomplete at both ends.
This gives the pramana and paddhati of the different elements of the Tantric form of worship. The MS contains the first four chapters of the work. The first chapter, of which there is only one leaf, appears to deal with the significance of various terms like guru, etc. The second chapter speaks of dikṣā (initiation) with its many forms. The third chapter treats of puraścarana and rites connected with it. The fourth chapter deals with pūjā proper with all its parts including bathing, sandhyā, etc.
Colophons of the different chapters:
16B, इति श्रीप्राणपत्युपाध्यायविरचितेऽर्च्चनसंग्रहे गुरुपदार्थादिप्रकाशो नाम प्रथमो विवेकः ।

Page #386

( 380 )
50A, दीक्षाप्रकाशो नाम द्वितीयो विवेकः । 80B, • पुरश्चरणप्रकाशो नाम टतीयो विवेकः ।
Of the works (which include a large number of later compilations) and authors referred to, mention should be made of:
कुलधर्मोत्तर (16A), कौमुदी, विश्वसार (16B), विश्वविवेक (17A, 29A), विष्णुकल्प (17B), मत्स्यसूक्त, विष्णचूडा (20B), सम्मोहनतन्त्र (21A), विश्वप्रयञ्च (25B), नवरत्नेश्वर (25A), राघवभट्ट (27B), ताराभक्तितरङ्गिणी (28A), प्रपञ्चतत्त्व (28A), सोमशम्भु (28B), विशुद्धेश्वर (29A), भवपञ्चक (29A), स्वतन्त्र (32B), विषायामल (33A), रामार्चनचन्द्रिका, गणेशविमर्शिनी (33B), तत्त्वसार (34A), तन्त्ररत्न (36B), मालिनौविजय (38B), श्रीक्रम (39B), चामुण्डा (40A), कुमारीकल्प, बोजावलि (42A), उदयकरपद्धति,
हत्मत्स्यसूक्त (44B), योगावली (45B), पुरश्चरणाचन्द्रिका (46B), कुलप्रदीप, श्यामारहस्य (49A), विवेकप्रकाश (50B), पिङ्गला (51B), कुलप्रकाश (54A), हंसपरमेश्वर (55A), योगकल्प (55B), बहत्प्रचेताः (56B), सनत्कुमारकल्प, क्रियासार (57A), सारावली (57B), सिद्धसारखत (59A), सिद्धान्तशेखर (60B), त्रिशक्तिरत्न (67B), गुणविघा (69A), गार्ग्यसंहिता, यज्ञार्णव (69B), महायज्ञार्णव (72B), शक्तिरत्न, कुलरत्न (73B), शक्त्यर्णव (74A), कुलप्रपञ्च (74B), रत्नकल्प, पूजार्णव (75B), विद्यानन्दतागम (76A), कुलप्रदीप (76B), पुरश्चरणप्रदीप (77A), विद्याधराचार्य (79A), साधनार्णव (79B), गुरुरत्नकल्प (81B), रत्नसार, कुलाम्मतसार (84A), कल्पछम (84B), विश्वप्रकाश (85A), लक्ष्मीज्ञानार्णव (85B), रत्नप्रदीप (88A),
आगमकल्पद्रम (90B), तत्त्वसागर, कुलदर्यण (91A), रत्नसारावलौ, विश्वविभूति (91B), सारसंग्रह, रहस्यसार (92B), रहलौतम (93B), चन्द्रिका (97B), गणेशतत्त्व (98B), कालौहृदय (100B), कुमारसंहिता (107A), लक्षणसंग्रह (108B), भावचूडामणि (109A), विद्यानन्दनिबन्ध (11IA), मन्तकौमुदी (111A), शाक्तानन्दतरङ्गिणी (112B), तन्त्रप्रदीप (113A), सङ्केताभिधान (115B).

Page #387

( 381 )
6213.
Rāmakrsna.
720. ENTHA
I
Āgamakaumudī.
Substance, palm-leaf. 14 x 1} inches. Folia, 112. Lines, 4 on a page. Extent in slokas, 1,848. Character, Bengali. Date, 1621 S.E. Appearance, old, worm-eaten and dilapidated. Complete.
The present MS has been described in L. IV. 1549. The work deals with Tantra rites in general as also with the worship of various deities. Post-colophon Statement :
FIRST HYATHRI FEUEH-FATI श्रीमान् प्रसादः सुकृती लिलेखागमकौमुदौम् ॥
6214.
Raghunātha Tarkavāgīša. 1611. Tagafa TĦ: | Agamatattvavilāsa. Substance, country-made paper. 191 x 41 inches. Folia, 481, of which Fol. 11-18, 418-19 and 422-23 are missing. Lines, 8 on a page. Extent in slokas, 14,400. Character, Bengali. Appearance, frosh. Complete in five chapters.
This is an extensive Tantric digest dealing with general matters like initiation, yoga, etc., as also with the worship and rituals of various deities. A MS of the work, containing what is stated to be the first khanda is described in L. IX. 3186. Another MS, complete in five chapters, has been described in HPR. I. 22. An abridgment, made by the author's son, Rāmakļşņa, in 1725 S.E., is noticed in L. I. 269 and VSP (p. xvii). The present MS gives the genealogy of the author and the date of composition of the

Page #388

( 382 )
work in the verses given below. A portion of the work is reported to have been published in Benares (BM, 1908– 1919, p. 831). Another work of the same author is the Sānkhyatattvavilāsa, a commentary on the Sānkhyakārikā (CS. III. 12, Hall, p. 6).
यः सर्वानन्दमिश्रात् समजनि बलभद्राभिधानस्ततोऽभूत् काशीनाथस्तदीयतनुजनुरवनिभूषणं चन्द्रवन्धः । तस्मादासौत् कुलौनः सुकविरधिगताशेषशास्त्राब्धिपारः सारः सद्योगभाजां शिव इव शिवरामाभिधश्चक्रवत्तौ ॥ यं प्रासूत सुतं कुमारमिव सद्गोत्रोद्भवा पार्वती धौरं श्रीरघुनाथमावतमहाशक्तिं दयालोः शिवात् । ग्रन्थस्तकृतिनिर्मितो ग्रहवियत्षट्चन्द्रशाके मधौ श्रीमास्तत्र विलास एष कृतिनां हर्षाय पूर्णोऽभवत् ॥
6215.
Keśava Viśvarūpa.
907. आगमतत्त्वसंग्रहः। Agamatattvasamgraha.
Substance, country-made paper. 121x4 inches. Folia, 16. Lines, 12 on a page. Extent in slokas, 900. Character, Nagara. Appearance, old. Incomplete.
The present MS, which contains only the second chapter of the work, has been described in L. V. 1760. The chapter gives an indication of the principal topics of the Tantras (meyaprakāśaka).
Works and authors quoted and referred to :---
1B, परमानन्द ; खच्छन्द ; मालिनौविजय ; शिवसूत्रादिशैवतन्त्रतन्मूलकतन्त्रालोकखच्छन्दोद्योतीप्रत्यभिज्ञादिनिबन्ध ; ज्ञानार्णव-दक्षिणामूर्तिसंहितापरमानन्दवामकेश्वरादि-कतिपयशाक्ततन्त्रतदनुरुद्धकतिपयनिबन्ध ; योगिनौतन्त्र ;

Page #389

(
383 )
2A, त्रिपुरारहस्य ; 3A, सौभाग्यरत्नाकर ; त्रिपुरार्णव ; सेतुबन्ध ; वामकेश्वरतन्त्र ; 3B, खतन्त्र, कुलार्णव, परशुरामसूत्रः; दत्तात्रेय ; 4A, परशुरामसूत्रवृत्ति ; ताराभक्तिसुधार्णव ; 4B, नित्यातन्त्र ; निशाटनाख्यागमव्याख्यानतन्वालोक, जयरथाचार्य ; 5A, वरिवस्यारहस्य ; नारदपञ्चरात्र ; 6A, अनुत्तरागम ; श्रीविद्यागम ; 6B, सर्वदर्शनसंग्रह; सूतसंहिता ; 7A, श्रीविद्यारण्य ; वायुसंहिता; श्रीभगवत्पादाचार्य ; आनन्दलहरौ; 7B, विरूपाक्षपञ्चाशिका ; अजड़प्रमाटसिद्धि; तन्त्रसौभाग्यसार; IIA, प्रपञ्चसार; पद्मपादाचार्य ; तन्वराज; lIB, अभिनवगुप्त ; शैवागम; श्रीयादसूत्र ; श्रीस्पन्द ; रामकण्ठाचार्य ; ज्ञानार्णव ; तन्त्रराजव्याख्या ; प्रपञ्चसारविवरण ; 12B, मगेन्द्र; 13A, शिवसूत्र; 15B, चण्डीस्तव ; 16A, सौभाग्यकल्पलता; 16B, सौभाग्यकल्पतर। Date and account of the author :16B, जयति महागुरुवर्यो महागमज्ञानदुग्धवाराशिः ।
सौभाग्यकल्पभूगहनिम्माता माधवाख्यथा प्रथितः ॥ ६ ॥ तच्छत्यम्बाचरणाराधनसम्प्राप्तवैभवो जयति । क्षेमानन्दाख्यगुरोर्यस्य निबन्धो हि कल्पलतिकाख्यः ॥ ७ ॥ तच्चरणसेवको यश्चोपाख्या यस्य विश्वरूप इति । महाराष्ट्रान्वयसूतिः केशवशम्मा मुदे सुविबुधानां ॥ ८ ॥ रामामिनन्दवारिधिगतकल्यब्दे सितोर्जपञ्चम्यां ।
इममागमतत्त्वानां संग्रहमकरोन्महार्थदं विशदम् ॥ ८ ॥ Colophon :
इति श्रौतुङ्गभद्रोपकूलवसति-विश्वरूपोपाख्य-केशकृतावागमतत्त्वसंग्रहे द्वितीयः परिच्छेदः ॥
6216.
Rājakiśora.
3478. शक्तिरत्नाकरः। Saktiratnākara. Substance, machine-made modern paper. 141x43 inches. Folia, 1-26+ **+114. Lines, 9 on a page. Character, Bengali. Appearance, soiled. Incomplete.

Page #390

( 384 )
The name of the compiler is clearly given in the last introductory verse of the present MS:
2A, तस्याः किञ्चिदहं समस्तजगतां सारैकशक्तः किय
नानातन्त्र-घुराण-पुस्तकवरादाकृष्य चामोदतः । कुर्खे पुस्तकमेव रम्यवचनं श्रीशक्तिरत्नाकरं श्रीमान् राजकिशोर एष गिरिजापादाजभक्त्यत्सुकः ॥
[शक्त्याधारणपादपद्मविभवं श्रीराजकैशोरकम्-0xf.] Two MSS of the work, complete in five ullāsas, are described in L. I. 242 and Oxf. 101. The present MS contains the first three chapters of the work and the concluding portions of the fourth and the fifteenth chapters. The first three chapters speak of the greatness of Sakti. The portions of the other two chapters deal respectively with the list of mahāvidyās and with rites to be performed when one fails to properly kill an animal offered to the deity.
6217.
Navamisimha. 5457. तन्त्रचिन्तामणिः । Tantracintamani.
Substance, country-made paper. 121x61 inches. Folia, 412. Lines, 11--15 on a page. Extent in slokas, 15,000. Character, Nāgara. Appear. ance, old and discoloured. Complete in 40 chapters.
Beginning, containing a description of the contents and an indication of the works consulted :
यस्याः सृमिदं कुलाकुलगतं तत्त्वेन सम्पादितम् भूतं पञ्चरसोज्वलञ्च निगमाश्चत्वार एव क्रमात् । भूताद्यं किल सागरेण सहितं नित्यं जगन्मण्डले तस्मै साधकसिद्धिदानविमलप्रख्यातकीर्यै नमः ॥

Page #391

25
( 385
वन्दे जानवरप्रदाननिरतं पादारविन्दं गुरोदिव्यौघप्रभ्टतेच विघ्ननिचयध्वंसे शलम्बोदरम् । तन्त्राणां रचनाकरं पशुपतिं गुह्येश्वरौं कालिकां ब्रह्मोपेन्द्रमहेन्द्रवन्दिततरां वच्चादिकां योगिनोम् ॥ नेपालाधिपतेः समस्तधरणौजानौन्द्रचूडामणे
नीनादानतपोत्रतादिकविताशीलस्य विद्यानिधे[:] । भूपालेन्द्र धराधिपस्य नवमौसिंहस्वमात्यः क्रमं निर्णीया बुधैः समं वितनुते श्रीतन्त्रचिन्तामणिम् ॥ चेद्ग्रन्थलाघवधियात्र निगूढगुप्तिः
कार्य्या तदा बुधजने मम मुग्धता स्यात् । तस्माद्रहस्यकथनं ध्रुवमस्ति लोके
प्राकयदोषशमनं कुरु देवि मातः ॥ हे धौराः परमार्थदत्तमनसः सिद्धिं परामौसवः . तत्तद्दैवतसद्रहस्यमखिलं ज्ञातुञ्च चेदुत्सुकाः । तत् पश्यन्तु भवन्त एवममलं ग्रन्थं मदीयं मुज्डनीनातन्त्रविलोकनोत्सुकतया नायासयध्वं मनः ॥ तन्त्राणां वचनं येषां ग्रन्थेऽस्मिन् प्रकटीकृतं । तेषां नामानि तन्त्रस्य उत्प[ ]त्तकथनं पुनः ॥ कृतादियुगभेदेन मार्ग एव पृथक् पृथक् । व्याधिक्यमागमानाश्ञ्च सृट्युत्पत्तिक्रमस्ततः ॥ कालिकाकृष्णयोस्तारारामयोचैकरूपता । निर्णेयो दशविद्यायाः शिवशक्त्योपासना || श्यामायाः सर्व्वमूलत्वमुक्तमाद्ये प्रकाशके । मन्त्रोद्धारक्रमेणैव वामदक्षिणलक्षणम् ॥ विद्याखाम्नायके मार्गनिर्णयश्च ष्टथक् पृथक् । व्यावश्यको मकारेषु चाम्नायाधौनतस्तु यः ॥ गुरुं विना तन्त्रमन्त्रे नाधिकारिनिरूपणम् । दीक्षाप्रशंसा गदिता द्वितीये तु प्रकाशके ॥

Page #392

( 386 )
श्रीगुरोः शिवतुल्यत्वं गुरुलक्षण निर्णयो । गुरुं विनोपदेशौ च स्त्रीणां वामे खनायकात् ॥ लक्षणलक्षणे शिष्ये तयोराम्नायनिर्णयः । त्यान्यात्यान्यविवेकः स्यादुपदेशान्तरं तयोः ॥ वैदिकादिषु मन्त्रेषु स्त्री हौ नाधिकारिणौ । जातेर्मनश्व विप्रादौ देयादेयविवेचना ॥ एतेषां संस्थितिर्ज्ञेया प्रकाशे (के) तु तृतीयके । तूर्य्यप्रकाशे संस्काराः षोडशैव तु मन्तिणः ॥ तत्र नामप्रदानाख्ये चक्राणां लिखनं कृतम् । मन्त्राणामपि संस्काराः षोडशैव प्रचोदिताः ॥ मध्ये शापप्रदानन्तु पञ्चमे च प्रकाशके | मासादिनिर्णयः षष्ठप्रकाशे तु प्रकीर्त्तितः ॥ दीक्षाविधिर्धना (घ्या) द्यादौ परीक्षाग्रहणे भुवः । वास्तुयागविधेरादौ तस्योत्पत्तिः प्रकीर्त्तिता ( : ) ॥ तन्मण्डलञ्च शास्त्रोक्तं तत्र देवविनिर्णयः । बलिमन्त्राश्च तन्त्रोक्तवास्तुमण्डलदैवते ॥ प्रकाशे सप्तमे प्रोक्ते चाष्टमेथ निगद्यते । दिक्साधनं मण्डपस्य कुण्डादेर्लक्षणानि च ॥ अङ्कुरारोपणं प्रोक्तं नवमे तु प्रकाशके । गुरोर्निमन्त्रणविधिर्दन्ते काष्ठशुभाशुभम् ॥ स्वप्नं सम्प्रार्थनविधिर्वहे [:] स्थितिविवेचनम् । कुण्ड संस्कारपूर्वं हि वह्निसंस्थापनं पुनः ॥ दीक्षाया दिनकृत्यं हि तदङ्गहवनं ततः । मन्त्रप्रदाने भेदोऽस्ति वामदक्षिणमार्गयोः ॥ उपदेशः कुलस्त्रीणां दीक्षाभेदोपदेशको । उपासनाविधिः खग्नलब्धमन्त्रस्य निर्णयः ॥ मनोर्गुरोश्च देवस्य त्यागो दशप्रकाशके । क्रमदीक्षाविधिर्विद्याविशेषे परिकीर्त्तिता ।

Page #393

(
387 )
पूर्णाभिषेककथनं एकादशप्रकाशके । गुरुभक्तिस्तथाचारौ प्रोक्तौ दक्षिणकौलयोः ॥ धर्माधिकरण कौले वामे चार्कप्रकाशके । आचारा दशधा (:) प्रोक्ता महानौलादयः क्रमात् ॥ श्यामादिविद्याविषये त्रयोदशप्रकाशके । दिव्यवtरपशूनाञ्च भावा बालाप्रपूजने ॥ योग्यायोग्यविवेकोस्ति चतुर्दशप्रकाशके । सात्त्विकादिप्रभेदेन पूजा भिन्ना प्रकीर्त्तिता ॥ पृथक् मोक्षप्रदं कम्म प्रातःकृत्यविधिस्ततः । अजपाया विधानश्च स्नानं नानाविधं स्मृतम् ॥ विभूतिधारणं सन्धावन्दनञ्च क्रमात् पुनः । गायत्रीणां समुद्धारः प्रकाशे तिथिसङ्ख्यके ॥ पूजाप्रशंसा दाराचसनं भूतापसारणम् । भूतशुद्धिर्माटकादिः कलासङ्ख्याप्रकाशके । अन्तर्यजनकम्माणि चार्घ्यादिस्थापने विधिः ॥ द्रव्याणि यन्त्रलिखने पोठनिर्णयमेव च । शालग्राम शिलायाश्च उत्पत्तिलक्षणानि च ॥ हरौशाद्रिसुतास्तूर्य्यगणेशदिक्पविग्रहाः । एतेषां भेदतो भेदः सम्यगुक्तः ष्टथक् पृथक् ॥ मुद्रा सर्वोपचारेषु प्रत्येकं लक्षणादिकम् । नित्यमविधिर्भूतबलिरारात्रिकं ततः ॥ देवताभेदतो भिन्ना करमाला प्रचोदिता । ब्रह्मार्पणादिकं सर्व्वं सप्तदशप्रकाशके ॥ कुलमार्गसमुत्पत्तिः पञ्चशुद्धिविधिस्ततः । शक्तिशुद्धिस्तु कौलादेर्विशेषन्यासनिर्णयः ॥ द्रव्यदानविवेकस्तूत्पत्ति[:] पापकर्मणः । मांसादेर्निर्णयः सम्यक् मकारस्यानुकल्पकम् ॥

Page #394

( 388 )
आन्तरीयविशेषस्तु संस्कारकथनं क्रमात् । पात्रसंख्याप्रकथनं मानश्रेष्ठादिनिर्णयः ॥ म()हापात्रस्य च पुनः साधनं लक्षणं शुचिः ! श्रीपात्रस्थापनादिश्च तर्पणं तत्त्वशोधनम् ॥ वटुकादिबलिश्चाटादशमेतिप्रकाशके । पूजोपचारमन्त्राश्च कुलद्रव्यनिघेचनम् ॥ ऊनविंशतिसंख्येऽस्मिन् प्रकाशे प्रकटौकृतम् । भोजनादिविधिः साय()न्तनीयकृत्यलेखनम् ॥ . शिवाबलिनिशाकृत्यं नित्यभेदविनिर्णयः । लिखितो विंशतितमे प्रकाशे सर्वसम्मते ॥ श्यामापूजाक्रमस्त्वेकविंशत्याख्यप्रकाशके । स्तोत्रादिलिखनं सम्यक् दाविंशतिप्रकाशके ॥ म(1)हाकालादिनित्यानां मन्त्रोद्धारादिकं पुनः । त्रयोविंशतिसंख्येस्मिन् प्रकाशे प्रकटायते ॥ तारार्चनक्रमो वेदविंशत्याचे प्रकाशके । प्रचण्डचण्डिकापूजा पञ्चविंशतिसंख्यके ॥ श्रीविद्यायाः क्रमः सम्यक् षड्विंशतिप्रकाशके । भैरवी च महालक्ष्मीर्मातङ्गो भुवनेश्वरी ॥ धमावतौ च वगला चासां पूजा पृथक् पृथक् । सप्तविंशतिसंख्येस्मिन् प्रकाशे प्रतिपादिता ॥ चक्रपूजा पूर्वकृत्यं सामग्रीलक्षणं ततः । विविधं यजनं तत्र दूतौनां लक्षणं पृथक् ॥ दशविद्याक्रमेणैव दूतीयागविधिस्ततः । चक्राचारः कृतोप्याविंशत्याद्यप्रकाशके ॥ प्रस्तारादिश्च यन्त्राणां क्रमाद्दक्षिणवामयोः । प्रतिष्ठा द्विविधा प्रोक्ता ऊनविंश(ति)प्रकाशके ॥ चलाचला द्विधा माला देवतामायभेदतः । पृथक् पृथक् दला प्रोक्ता रुद्राक्षसम्भवादिकम् ॥

Page #395

( 389 )
महाशयादिभिर्भिन्ना मालाफलविनिर्णयः । ग्रन्थनादिविवेकस्तु संस्कारा मुण्डसाधनम् ॥ महामालाविनिम्माणं संस्कारौ मुख्यभेदयोः जाग्रतौकरणं तस्यां प्रोक्तं त्रिंशत्प्रकाशके ॥ कालश्चार्थस्ततोऽङ्गानि पुरश्चरणकम्मणः । विघ्नराजविधिविद्याविशेषासायनिर्णयः ॥ क्रमेण दशविद्यायाः जयसंख्यादिनिर्णयः । सर्वसिद्धिप्रदं स्थानं देवतानां पृथक् पृथक् ॥ पौठानाञ्च समुत्पत्तिः क्षेत्रस्य ग्रहणे विधिः । कूम्मचक्रपरिज्ञानमभिषेकविधिस्ततः ॥ कार्याकार्यविचारश्च सङ्कल्पकरणं ततः । जपस्य कालकथनं रहस्यमनुसूतके ॥ मन्त्रविद्याविभेदेन प्रबोधकालनिर्णयः। तयोर्भेदो मन्तशिखामन्त्रचैतन्यकं ततः ॥ क्रमेण दशविद्याया कुल्लकाविधिरीरितः । सेतुविप्रादिभेदेन निर्वाणकथनं ततः ॥ शापोत्कीलनयोर्भेदः शापोडारोसिना मनोः । मन्त्रस्य हृदयं चार्थनिर्णयोत्र विशेषतः ॥ जपस्यारम्भभेदा हि पुनौर पुरकिया । अथवान्यप्रकारेण विविधा तु पुरखिया । शावरस्य च स्तोत्रादेश्चैकत्रिंशत्प्रकाशके । मन्तसिद्धेरुपायाश्च चितासाधनकम च ॥ वीरसाधनभेदाश्च युग्मत्रिंशत्प्रकाशके । जपसंख्याप्रमाणञ्च युग्मत्रिंशत्प्रकाशके ॥ विद्याभेदे जपात् सिद्धिप्रदा संख्या मनोरपि ॥ रहस्यक्रम योगाश्च त्रयस्त्रिंशत्प्रकाशके । नैमित्तिकस्य कालादि कुलाकुलविनिर्णयः ॥

Page #396

(
390 )
ग्रहणं विविधं प्रोक्तं बाह्याभ्यन्तरभेदतः । दमनारोपणोत्पत्तिर्दमनारोपणे विधिः ॥ पवित्रारोपणोत्पत्तिः पवित्रारोपणे. विधिः । ग्रन्थिभेदो देवतायास्त्रयस्त्रिंशत्प्रकाशके ॥ शारदीयविधानञ्च चतुस्त्रिंशत्प्रकाशके । पशुदानविवेकस्तु पशुभेदादिनिर्णयः॥ देवताटप्तिकालश्च पशोर्लक्षणवीक्षणम् । निषेधोऽप्यनुकल्पश्च पूजामहिषप्रोक्षणम् ॥ नराणां प्रोक्षणं खङ्गलक्षणं पात्रनिर्णयः । शुभाशुभञ्च नैवेद्यं पञ्चत्रिंशत्प्रकाशके ॥ कुमारीपूजन विधौ तासां लक्षणनिर्णयः । शुभाशुभादिसंकेतः ऋतुत्रिंशत्प्रकाशके ॥ सामान्यतः काम्यविधिः घट्कम्मक्रमनिर्णयः । तेषां प्रकीर्णकथनं आसनादि निरूपणम् ॥ मन्त्रग्रन्थनभेदादिमालाकुण्डादिनिर्णयः । होमद्रव्यप्रमाणञ्च सप्तत्रिंशत्प्रकाशके ॥ क्रमेण दशविद्यायाः प्रयोगश्च एथक् पृथक् । प्रायश्चित्तविधिः पश्चादरात्रिंशत्प्रकाशके ॥ साम्राज्यमुद्रिका पश्चाद्यन्त्राणां लक्षणं क्रमात्। मन्त्राणां धारणायोनचत्वारिंशत्प्रकाशके ॥ प्रत्येक माटकावर्णध्यानादीनां निरूपणम् । क्रमेण दशविद्याया मन्त्रभेदाः प्रकीर्तिताः ॥ नानाप्रयोगमन्त्रास्तु चत्वारिंशत्प्रकाशके । कुमारौ योगिनी कालौ वाराहो कुनिका परा ॥ नारायणौ मुण्डमाला चामुण्डा भुवनेश्वरी । गौतमौ समया सौत्रामणिविजयमालिनी । लौलावती गुह्यसिद्धिर्मालिनी परमेश्वरी । प्रचण्ड चण्डिका शम्भ नित्या कात्यायनीति च ॥

Page #397

(
391
)
फेत्कारी भैरवी भूतसिद्धिः सिद्धेश्वरी तथा । मेरुनौलमतङ्गाश्च शक्तिसङ्गमभैरवौ। साङ्यायनं किरणाख्यं गन्धर्वभूतभैरवौ। वौराईनं वीरभदं रुद्रकालानलोत्तरे ॥ सिद्धिसारखतं हाहारावो मन्थानभैरवः । सिद्धेश्वरो विश्वसारस्तथा बौधायनं पुनः ॥ माहेश्वरमहाहारौ कालामिश्च म्टदा[डा?]ण्यपि । एतेषामन्ततो ज्ञेयस्तन्लशब्दः पृथक् पृथक् ॥ सिद्धिनाथो महाकालो दक्षिणामूर्तिरेव च । सुरेन्द्रब्रह्मगोरक्षा वैशम्पायनमेव च ॥ नन्दिकेश्वरवायव्यौ वाराही शाम्भवौति च । सनत्कुमारः श्रीकण्ठोप्यगस्त्यस्तत्त्वसारकौ ॥ वशिष्ठः पुनरेतेषां अन्ते स्यात् संहिताभिधा । ब्रह्मविष्णद्रसिद्धदेव्यमाचन्द्रशक्तयः। एतेषामन्ततो ज्ञेयं यामलं चाटसंख्यकम् ॥ कुलवौरमन्वभावश्चूड़ामणिभिरीरितः । हयग्रोवनारदाभ्यां महाकपिलतो भवेत् ॥ पञ्चरात्रं ततो देवी शैवलिङ्गागमानि च । कुमारी विजयाकालौताराकल्पाश्च विश्रुताः ॥ माटकामन्त्रज्ञानानि कुलगुप्ता कुलानि च । माद्यश्चैतेभ्यः शब्देभ्योऽप्यर्णवं परिकीर्तितम् ॥ रहस्यक्रमतः कल्लोलिनौश्रीमतकालयोः। उत्तरञ्च पदं ज्ञेयं चण्डीपौठं प्रकीर्तितम् ॥ नित्याहिको मातिलके चोडीशं कुलपूर्वकम् । खायम्भुवः सोमशम्भस्तथैव पिङ्गालामतम् ॥ षड़न्वयो महारत्ननवरत्नेश्वरावपि । कामधेनुमतं कुम्भकुलसम्भवसंज्ञको ॥

Page #398

End :
( 392 )
कालक्रमो मत्स्यसुक्तमुदयाकरपद्धतिः । योगिनौहृदयच्चैव कालौहृदयमेव च । त्रिशक्तिरत्नकं सोमभुजङ्गावलिरेव च ॥ कुलावतारकं पद्यवाराहो हर पूर्व्वतः । गौरीसंवादकं ज्ञेयं समयाङ्ककमाटका ॥ तूर्णांयागश्च ललितखच्छन्दं परिकीर्त्तितम् | कुल प्रकाशकञ्चेति कुलाम्टतप्रदायिका ॥ नवदुर्गाकल्प संज्ञं कुलमूलावतारकम् । तन्त्रराजस्व कामाख्या शब्दान्तं चासिका स्मृता ॥
कुलरत्नद्योतिकं स्यादेतेभ्यः ग्रन्थमध्यतः । वचनानि समानीय लिख्यते क्रियते न तु ॥
Last Colophon :
तन्त्राणि [या]न सकलानि न तानि [म] मर्त्ये च यानि न पुनः प्रकटानि तानि । देशान्तरे कति कतौह न सर्व्वमस्ति ग्र[न्थे त्व] पूर्णवचने किमु दूषणं मे ॥ एकस्याः पदपद्मपूजनविधेर्निःशेषतो निर्णये शम्भुः पञ्चमुखोप्यनेकक [ वपु ] मृत्युञ्जयो न क्षमः । दिग्विद्याक्रम (ण) निर्णयोचिततया ग्रन्थे प्रवृत्तोऽस्मि यत्त[च्चाश्ञ्च]ल्यतरं कृतं बुधजनैः क्षन्तव्यमेतद्ध्रुवम् ॥
इति श्रीतन्त्रचिन्तामणौ माटकावर्णध्यानदशविद्यादिनानामन्त्रभेदमुक्त्युपायान्त्येष्टिनिर्णयनामा चत्वारिंशत्तमः प्रकाशः सम्पूर्णः ।
Post-colophon Statement :
समाप्तस्वायं दामोदरसूरिणा कृतो ग्रन्थः ।

Page #399

(393)
This is a comprehensive Tantric compilation dealing with the details of Tantric worship. The name of the author is found in one of the introductory verses while the post-colophon statement of the present MS attributes the work to Dāmodara Sūri.
6218.
11311. Tantracintāmaņi. Substance, country-made paper. 13 x 6] inches. Folia, 1-411. Lines, 11 on a page. Extent in slokas, 15,000. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Complete in 40 chapters.
A complete table of contents is given in the beginning of the MS in Folia marked 1-15.
6219.
Yadunātha Sarmā. 3982A. TTAT I Āgamakalpavallī. Substance, country-made paper. 91x6] inches. Folia, 10. Lines, 22 on a page. Extent in slokas, 350. Character, Kashmiri. Appearance, old, worn ont and discoloured. Incomplete.
MSS of the work are noticed in Oudh. XI. 20 and Stein. 227. A MS of the work, complete in 25 chapters, is in the Society's old collection. It is a comprehensive compilation dealing with the details of the worship of various deities, specially the Mahāvidyās. The present MS contains the first two chapters and a portion of the third chapter up to the beginning of the Nāļīcakra. Beginning :
so after I TŪNIT TAI o H: fata i यत्यादपवाजयुगं हृदि सनिवेश्य
विश्वं सृजत्यविकलं खलु पद्मजन्मा। विष्णुश्च पालयति संहरते महेश
स्तं देवमादिपुरुषं सततं नतोऽस्मि ।

Page #400

(
394 )
नत्वा गिरीशं गिरिजां गणेशं वाणों मुनीन्द्रैः स्तुतपादपद्माम् । विलोक्य शास्त्रं यदुनाथशर्मणा वितन्यते ह्यागमकल्पवल्ली ॥ प्रपञ्चसार सिद्धान्तं शारदातिलकं तथा
सपरिष्कार मालोक्य तथा सारसमुच्चयम् । यत्नेन दौपिकां दृष्ट्वा तथा च लघुदीपिकाम् तथा पूजाप्रदीपञ्च पुरश्चरणचन्द्रिकाम् ॥ मन्त्रद दर्पणसिद्धान्तं मन्त्रदेव प्रकाशकम् । मन्त्रनेत्रञ्च मन्त्रान्तं श्रीरामार्च्चनचन्द्रिकाम् ॥ मन्त्रमुक्तावली रत्नावली ज्ञानार्णवादिकान् । तन्त्रं सनत्कुमारस्य नारदौयचतुपूशतीम् ॥ पूजायागं सोमशम्भुमतं चागस्त्य संहिताम् । संहितां वैष्णव तद्दत् तत्त्वसागरसंहिताम् ॥ संहितां कपिलप्रोक्तां श्रीमन्त्रवरसंहिताम् । तन्त्रं श्रीभुवनेश्वर्य्या नयसिद्धान्तमादरात् ॥ कल्पं श्रौवनदुर्गायास्तन्तं सम्मोहनादिकम् । हयग्रीवमतं तद्दत् तथा विज्ञानभारतम् ॥ शुद्धं च तन्त्रराजं च तथा वै पिङ्गलाम्टतम् । वामकेश्वरतन्त्रश्च समस्तं रामदीक्षितम् ॥ विज्ञानेश्वर सिद्धान्तसारं श्रीसंहिताक्रमात् । विज्ञानललितं पञ्चरात्रं नारायणीमपि ॥ वशिष्ठसंहितागस्त्यसंहितां भैरवं तथा । दिव्यसारखतं चिचन्द्रिकां कामिकमादरात् ॥ होमाकरोत्तरं ग्रन्थं प्रतिष्ठासारसंग्रहम् । संहितां वायवौं तद्दत् संहितां [ब्रह्मणस्तथा ॥ कृशानोः संहितां ब्रह्मविष्णुरुद्रादियामलम् । तथैव यामलोद्धारं मत्स्यसुक्तमपि क्रमात् ॥ पार्व्वतौ हर संवादं वाराहीतन्त्रमादरात् । तथैव कुब्जिकातन्त्रं [त्व]रिता ज्ञानमादरात् ॥

Page #401

(
395 )
तथैव योगिनौतन्त्र क्रमशस्त्रिपुरावयम् । ईशानसंहितां तहत् सिद्धान्तं विश्वकर्मणः ॥ तन्वं श्रीदक्षिणामूर्ती वैशम्पायनसंहिताम् । कुलचूड़ामणिं तहत् भावचूड़ामणिं तथा ॥ कुलार्णवं कुलश्रीरं हंसपारायणं तथा । पुराणं विविधं तद्वत् स्मृतिशास्त्राणि भारतम् ॥ ज्योतिःशास्त्राणि चालोक्य सकलां पद्धति क्रमात् । अन्ये ये सद्ग्रन्थाः सन्ति तान् दृष्ट्वा च पुनः पुनः ॥ विधानं मन्त्रयन्त्राणां दीक्षादीनां प्रपच्चितम् । ज्ञानानुसारतो ज्ञेयं विभाव्य च मुहुर्मुः ॥
Colophons :
2B, इत्यागमकल्पलतायां प्रथमः पटलः; 5B, इत्यागमकल्पलतायां द्वितीयः पटलः।
6220.
Yogendra. 2897. आगमसारसंग्रहः। Agamasārasamgraha.
Substance, country-made yellow paper. 17x4 inches. Folia, b. Lines, 10 on a page. Extent in slokas, 167. Character, Bengali. Appearance, fresh. Incomplete.
The present MS, which has been described in L. X. 4050, contains the first two chapters of the work which speak of the omnipresence and supremacy of Sakti as well as the greatness of the Kaula form of worship.
Of the works quoted and referred to, mention may be made of the following: -
कामधेनुतन्त्र, ज्ञानार्णव, कौलावलि, कुमारीकल्प, कणादसंहिता, लिङ्गार्चन, वासुदेवर हस्य, विश्वसार, वराहसंहिता, भूतशुद्धितन्त्र, गुरुपादुका, चिन्तामणितन्त्र, उत्तरातन्त्र, कौमुदीतन्त्र, कुलार्णव, चौनाचार ।

Page #402

7 on a page. Complete.
( 396 )
6221.
Kāsinātha.
6542. अवतारभेदप्रकाशिका | Avatārabhedaprakāśikā.
Substance, country-made paper. 10 x 3 inches. Extent in slokas, 300. Character, Nāgara.
देव्युवाच ।
दक्षिणामूर्त्तिगुरुभ्यो नमः । श्रीशक्तिसंगमतन्त्रे [I. 8.38-50]
The title as well as the name of the author are found in a later hand on the reverse of Fol. 1 as also at the end of the work where the title is given as नित्याद्यवतारभेदप्रकाशिका. The work gives an account of some of the religious sects of the Hindus, describes the origin of various deities including some of the Mahavidyas and some of the incarnations of Vişņu, and points out the characteristics of their worship.
Beginning :
Folia, 17. Lines, Appearance, fresh.
देवेश श्रोतुमिच्छामि विष्णुभेदान् शिवस्य च । वैखानसो भवेदादौ श्रीराधावल्लभी तथा ॥ गोकुलेशो महेशानि तथा वृन्दावनी भवेत् । पाञ्चरात्रं पञ्चमं स्यात् षष्ठः श्रीवौरवैष्णवः ॥ रामानन्दो हरिव्यासी निम्बार्कश्च महेश्वरि । ततो भागवतो देवि दश भेदाः प्रकीर्त्तिताः ॥ शिखौ मुण्डी जटी चैव द्वित्रिदण्डी क्रमेण च । एकदण्डौ महेशानि वौर शैवस्तथैव च ॥ सप्त पाशुपताः प्रोक्ताः दशधा वैष्णवा मताः । एतेषां वासनां देवि पूटणु यत्नेन शाम्भवि ||

Page #403

( 397 ) वेवेटि सबै संव्याप्य यस्तिष्ठति स वैष्णावः । वैखानसादिदीक्षाद्यैः भूषितः स्मार्त्तवैष्णवः ॥ श्रीराधावल्लभं देवि पूटण यत्नेन शाम्भवि । वैष्णवाचारनिरतो विष्णुमन्वैकपारगः ॥ अनन्यचेताः शान्तात्मा विद्याचिहपरायणः । श्रीराधावल्लभी देवि गोकुलेशं पूटा प्रिये ॥ नानाभूषणसम्पनो नानासौगन्धभूषितः । गवां कुलं प्रौणयिता कालौकृष्णखरूपधक् ॥ शरीरमर्थप्राणाश्च तस्मिन्निवेदकारकं । अन्तःशक्तिपरो देवि वहिर्वेशावरूपधृक् ॥ गन्धर्वाचारनिरतो लतावेशनतत्परः । सम्प्रदायो गोकुलेशः सर्वसिद्धिकरो भुवि ॥ सन्दावनाख्यं देवेशि टणु यत्नेन साम्प्रतम् । विगताशः प्रसन्नात्मा विष्णभक्तिपरायणाः ॥ कामिनीसङ्गचपलो वनक्रीडाविनोदधक् । सौगन्धभूषिततनुः स्त्रीध्यानैकपरायणः ॥ विद्याखारूप्यतत्त्वज्ञः प्रोक्तो वृन्दावनौ शिवे ॥
6222. 6012. तन्त्र सिद्धान्तकौमुदी। Tantrasiddhāntakaumudi.
Substance, country-made paper. 12xb inches. Folia, 6. Lines, 10 on a page. Extent in slokas, 170. Character, Nāgara. Appearance, fresh, Complete in three chapters.
This work deals in short with the philosophy of the Tantras. Of the works and authors referred to, mention may be made of मृत्युजित्भट्टारक, विज्ञानभैरव (1B), प्रत्यभिज्ञा, खच्छन्द (2A), भर्गशिखा वीरावलि, मालिनोविजय (2B), कुलयुक्ति, म्रत्युञ्जयभट्टारक, लक्ष्मौकौलार्णव (3A), ज्ञानार्णव, सर्वज्ञानोत्तर, तन्त्रसद्भाव, श्रीकण्ठौयसंहिता (4A) and देवीयामल (4B).

Page #404

( 398 )
Beginning :
श्रीगणेशाय नमः। श्रीदक्षिणामूर्त्तिगुरुभ्यो नमः । अनाद्यायाखिलाद्याय मायिने गतमायिने । अरूपाय सरूपाय दक्षिणामूर्तये नमः॥ नत्वा श्रीशङ्कराचार्याचरणाम्भोरुहदयम् । काशीनाथः प्रकुरुते तन्वसिद्धान्तकौमुदौम् ॥ तत्र प्रथमं नरेश्वरभेदवादितियक्ष्येण चैतन्यपरमार्थः शिव एव विश्वस्य आत्मा इत्यादिश्रुतिः। चैतन्यमात्मा। इहाचेतितस्य कस्यापि सत्त्वाभावात् चितिक्रिया सर्वसामान्यरूपेति । चेतयतीति चेतनः सर्वज्ञानक्रियाखतन्त्रस्तस्य भावः चैतन्यं सर्वज्ञानक्रियासम्बन्धमयं परिपूर्णखातन्त्रामुच्यते । तच्च परमशिवस्यैव
भगवतोऽस्ति । End :
देहप्राणमुखादिभिः प्रतिकलं संरध्यमानो जनः पूर्णानन्दघनामिमां न चिनुते स्वादेश्वरौं खां चितिम् । तां वै बोधसुधाब्धिविश्वमभितस्तत्फेनपिण्डोपमं
यः पश्यत्युपदेशतस्त कथितः साक्षात् स एकः शिवः ॥ Colophons of the different chapters :
3B, इति श्रीमद्भडोयनामकजयरामभट्टसुत-वाराणसौगर्भसम्भव-काशीनाथविरचितायां तन्त्रसिद्धान्तकौमुद्यां शाम्भवोपायप्रदर्शनं नाम प्रथम-प्रकाशः ; 5A, • शाक्तोपायप्रदर्शनं नाम द्वितीयप्रकाशः ; 6A, .याणवोयायप्रदर्शनं टतीय
प्रकाशः।
6223. 6531. Tantrasiddhāntakaumudi.
Substance, country-made paper. 104 x 67 inches. Folia, 8. Lines, 10 on a page. Extent in slokas, 150. Character, Nāgara. Date, Samvat 1961. Appearance, fresh. Complete in three chapters.

Page #405

( 399 ) Post-colophon Statement:
श्रीदक्षिणामूर्त्तिगुरुभ्यो नमः। सं १८६[११] मौः श्रावण वदी १० । मालवीयबालमुकुन्दस्येदं पुस्तकम् ।
6224. 6522. मन्त्रसिद्धान्तमञ्जरी। Mantrasiddhāntamanjari.
Substance, country-made paper. 9x5 inches. Folia, 6. Lines, 8 on a page. Extent in slokas, 70. Character, Nāgara. Date, Samvat 1961. Appearance, fresh. Complete.
The work which is divided into three sections gives in a general way the inner sense of mantras, as referring to the Supreme Being, speaks of different types of initiation meant for different rites and followers of different sects, and enumerates thirty-two kinds of shortcomings of human beings. Beginning :
श्रीगणेशाय नमः। श्रीदक्षिणामूर्त्तिगुरुभ्यो नमः । दक्षिणामूर्तिपादाजभ्रमरौभूतमानसः । काशीनाथः प्रतनुते मन्त्रसिद्धान्तमञ्जरौ[म् ॥ अथातः सर्वमन्त्राणां देवता ब्रह्म मायया । शवलितं ब्रह्म तत्तु ब्रह्मेन्द्रामग्रादिनामकम् ॥ पृथक् पृथगपाधेस्तु वस्तुतो ब्रह्म केवलम् । निरास्पदं वसंवेद्यं सच्चिदानन्दलक्षणम् ॥
मन्त्रेषु नाममात्रे तु सप्तैव हि विभक्तयः ॥ तासामर्थः[?] प्रथम[स]स्तक्का मन्त्रार्थ उच्यते ।
यन्नाम्नः प्रातिपदिकं तेनात्मा ब्रह्म लक्ष्यते ॥ 2A, सर्वत्र चतुर्थन्तपदे यत्प्रातिपदिकं तद्ब्रह्मा ।
नमः स्वाहादियोगेन ब्रह्मात्मैक्यं स्फुटं मनौ ॥

Page #406

(
400
)
Colophon:
इति श्रीभडोपनामककाशीनाथविरचिता मन्त्रसिद्धान्तमञ्जरी
समाप्ता।
6225. 5911. वैदिकतान्त्रिकाधिकारनिर्णयः। Vaidikutantrikd
dhikāranirnaya. Substance, country-made paper. 12 x 5 inches. Folia, 4. Lines, 10 on a page. Extent in slokas, 100. Character, Nagara. Appearance, fresh. Complete.
This work shows how particular classes of Tantras are meant for particular classes of worshippers. Of the works and authors referred to, mention may be made of fagitt (1B), पुरुषार्थप्रबोध (2A, B) and अनन्तभट्ट (3B), maternal grandfather of the author.
Beginning :------
श्रौदक्षिणामूर्त्तिगुरुभ्यो नमः । अथ वैदिकतान्त्रिकादीनामधिकारनिर्णयः । शुद्धवैदिकः, तान्त्रिकवैदिकः, शुद्धतान्त्रिकः, वैदिकतान्त्रिकः, एते चत्वार यात्मज्ञाः खखकर्मानुसारतः। मार्गाधिकारिणः प्रोक्ताः शिवेन परमात्मना । तन्वगन्धं न सहते यः सोऽयं शुद्धवैदिकः । सतन्त्रांशश्रुतिप्रीतः प्रोक्तस्तान्त्रिकवैदिकः ॥ वेदगन्धं न सहते यः सोऽयं शुद्धतान्त्रिकः । सवेदाङ्गागमः प्रोक्तो योऽसौ वैदिकतान्त्रिकः ॥ वेदे वेदानुकूले च अधिकारी तु वैदिकः । तन्त्रोपसर्जने शास्त्रेऽधिक[कृ ?]त्तांत्रिकवैदिकः ॥ वेदगन्धासहे तन्वेऽधिकारी शुद्धतान्त्रिकः । वेदोपसर्जने तन्वेऽधिकृवैदिकतान्त्रिकः ॥

Page #407

( 401
)
श्रीमविद्यारण्यचरणास्तु ।
ससूतसंहितं यत्त भागधेयं पराशरम् । शुद्धवैदिकमित्युक्तं विद्भिः शुद्धवैदिकैः ॥ शिवराघवसंवादवायवीयादिकं बुधैः । वेदागमविभागः प्रोक्तं तान्त्रिकवैदिकम् ॥ वेदगन्धासहं तन्वं सोयं पाशुपतादिकम् । शुद्धतन्त्रमिति प्रोक्तं वेदतन्वार्थकोविदैः ॥ पञ्चरात्रं भागवतं शैवसिद्धान्तसंज्ञितम् । समेतन्महाप्राज्ञैः प्रोक्तं वैदिकतान्त्रिकम् ॥ पाणिनीयं जैमिनीयं शास्त्रं वैयासिकं तथा । भाष्यं यद्भगवत्पादैः प्रोक्तं तच्छुद्धवैदिकम् ॥ अक्षपादौयकाणादकापिलानि तथैव च । पातञ्जलं च तत्म प्रोक्तं तान्त्रिकवैदिकम् ॥ शारदातिलकं तहत् मन्त्रदेवप्रकाशिका ।
प्रपञ्चसारं चाशेषं प्रोक्तं वैदिकतान्त्रिकम् ॥ Colophon: -
इति श्रीमद्भूडोपनामकदक्षिणाचारमतप्रवर्तककाशीनाथेन विरचितः वैदिकतान्त्रिकाधिकारनिर्णयः समाप्तः ।
6226. 5910. आगमोत्पत्त्यादिवैदिकतान्त्रिकनिर्णयः। Agamot
pattyādivaidikatāntrikanirņaya. Substance, country-made paper. 12x5 inches. Folia, 11. Lines, 10 on a page. Extent in slokas, 330. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Complete.
The work, which is called Agamotpattinirnaya in one of the introductory verses, concerns itself not only with a description of the origin of the Tantras and an enumeration of the important Tantric texts but incidentally gives
26

Page #408

Beginning :
-
( 402 )
an account of various Tantric rites, especially the sacraments meant for a follower of the Tantras. It is presumably on account of the variety of topics dealt with that the work is called Agamotpattyādivaidikatāntrikanirṇaya in the last colophon.
श्रीदक्षिणामूर्त्तिगुरुभ्यो नमः । व्यनन्ताख्यं गुरुं नौमि कवित्वप्रतिभाकरम् । शास्त्रवल्लीजलधरं स्फुरत्कीर्त्तिकरं परम् ॥ त्वा श्रदक्षिणामूर्त्तिचरणाम्भोरुहृदयम् | काशीनाथः प्रतनुते व्यागमोत्पत्तिनिर्णयम् ॥ तत्र रुद्रयामले |
देव्युवाच ।
त्राहि त्राहि महादेव शरणागतवत्सल । साहङ्कारा वयं मूढ़ा ईश्वरा इति वादिनः ॥ महाकालः कथं ज्ञेयः कथं मुक्तिर्भवेच्छिव मुक्तिः [च] कविधा देव श्रेष्ठा का किञ्च साधनम् ॥ वदास्माकं यदि कृपा देव्यां विष्णौ सुरेषु च । ईश्वर उवाच ।
ज्ञायते तत्प्रभावेण सकलं वेदवाक्यतः ॥ वेदेभ्यः सारमुद्धृत्य यत्कृतं शङ्करेण वै । वेदाधिकृतया देवि व्यागमः परिकीर्त्तितः ॥ व्यागतं शिववक्त्रेभ्यो गतं च गिरिजामुखम् । मलत्रयविनाशित्वात् तस्मादागम उच्यते ॥ व्यगमोत्पत्तिसंख्ये च कथ्यते पूटणु साम्प्रतम् । सार्द्धवर्षाटको ब्रह्मा यदा जातस्तु देवता || अहंकारी महान् जातस्तत्र विद्याप्रभावतः । तदा तस्मिन् कलियुगे शिश्रोदरपरायणाः ॥

Page #409

( 403 )
नादृतास्तैस्तु वेदादिस्मृतयो वै वृथागमे । खानं पानं मैथनञ्च देशे देशे पुरे पुरे ॥ न कश्चिन्मन्यते विष्णु गणेशं न रविं शिवम् । मत्वा सर्वे जगच्छाक्तं भगपूजां प्रकुर्वते ॥ तदा वटुकरूपेण मया एयः पितामहः । ब्रह्मणादिश्यतां धर्मो वयं येन तरेमहि ॥ तदा नु ब्रह्मणा प्रोक्तं ममोर्द्धमुखनिर्गतः । आगमः पञ्चमो वेदः मुक्तिमुक्तिप्रदायकः ॥ तदाद्य कलिसंघे तु मया प्रोक्तः पितामहः । ब्रह्मणेदं त्वया वाच्यं सृरिकर्ता सदाशिवः ॥ तदा पितामहेनोक्तं कर्ताहं चापि रक्षकः । ममोलमुखतो जातं मन्यसे चान्य आगमः ॥ एवं तवाचारनिष्ठा यास्यन्ति परमां गतिम् । वटुस्त्वं वत्स नो सौख्यं खानयानागानाभवम् ॥ इति श्रुत्वा ब्रह्मवचो धम्मसंस्थापनाय तु । युगत्रयं तदा जातं क्रोधसंरक्तलोचनम् ॥ अवज्ञा वौक्ष्य धातुश्च प्रखरेण नखेन च । शिरो निपातितं धातुः कराङ्गुल्या धरातले ॥ तन्मखात् पञ्चमो वेदो मम देहे लयं गतः । तस्मादागमकर्ताहं वेदकर्ता पितामहः ॥ पञ्चाशदै महापद्मो ह्यागमग्रन्थ ईरितः । तत्र मन्त्रा महादेवि सङ्केपि सुप्रतिष्ठिता ॥ त्रिंशनिखर्चषड्न्द नवत्यर्बुदकोटयः । मन्त्राः प्रोक्ता महेशानि त्वागमे कुत्र किं स्थितम् ॥ तत् पूटणु त्वं महेशानि यद्यहं तव वल्लभः । पञ्चाशच्च महापद्मं घड्विंशति भुवि स्थितम् ॥ चतुर्दश स्थितं खर्गो [गै?] दश पातालगोचरम् । एवं क्रमेण देवेशि ह्यागमः कथितो मया ॥

Page #410

( 404 )
A list of Tantra works is given in Fol. 2A:---
कुमारी-योगिनी-कालौ-वाराही-कुनिका परा। नारायणौ मुण्डमाला चामुण्डा भुवनेश्वरी ॥ गौतमौ समया सौत्रामणिविजयमालिनी । लीलावती गुह्यसिद्धिर्मालिनी परमेश्वरी ॥ प्रचण्डचण्डिका-शम्भ नित्या कात्यायनीति च । पत्कारी भैरवी भूतसिद्धिः सिद्देश्वरी तथा ॥ मेरुनीलमतङ्गाश्च शक्तिसंगमभैरवौ । साङ्ख्यायनं किरणाख्यं गन्धर्वभूतभैरवौ ॥ वौराईनं वीरभद्रं रुद्रकालानरो[लो ?]त्तरे। सिद्धसारखतं हाहारावो मश्थानभैरवः ॥ सिद्धेश्वरो विश्वसारस्तथा बौधायनं पुनः । माहेश्वर-महाहारौ कालानिश्च डान्यपि ॥ एतेषां सत्ततो ज्ञेयस्तन्त्रशब्दः एथक् पृथक् । सिद्धनाथो महाकालो दक्षिणामूर्तिरेव च ॥ सुरेन्द्रब्रह्मगोरक्षा वैशम्पायनमेव च । नन्दिकेश्वरवायव्यौ वाराही शाम्भवौति च ॥ सनत्कुमारः श्रीकण्ठो ह्यगस्त्यतत्त्वसारको। वसिष्ठः पुनरेतेषां अन्ते स्यात् संहिताभिधा ॥ ब्रह्मविष्णुगद्रसिद्धदेव्यमाचन्द्रशक्तयः ।
एतेषामन्ततो ज्ञेयं यामलं चाटसंख्यकम् ॥ Colophons and sectional headings :
2A, इत्यागमोत्पत्तिः ; 2B, अथ युगधर्माना ; 3B, अथ कौलिकवैदिककर्मविचारः ; 4B, अथ षोडश संस्काराः ; 5B, अथ जातकर्माख्यसंस्कारः ; अथ नामप्रदानाख्यसंस्कारः ; 6A, अथान्नप्राशनसंस्कारः ; अथ चौलाख्यसंस्कारः; 6B, अथ मौजौबन्धाख्यसंस्कारः; अथ प्राजापत्यव्रताख्यसंस्कारः; अथ सौम्यव्रतसंस्कारः; अथ आयाख्यसंस्कारः; 7A, अथ वैश्वदेवाख्यसंखारः; अथ

Page #411

( 405
)
गोदानाख्यसंस्कारः; 7B, अथ समावर्त्तनाख्यसंस्कारः; अथ विवाहाख्यसंस्कारः ; अथ पिटमेधाख्यसंस्कारः; 8A, इति षोडश संस्काराः ; अथ खप्ने लब्धमन्त्रोपासनाक्रममाह ; अथ पूर्णाभिषेकप्रकारमाह; 9A, इति हत्तन्त्रराजोक्तमार्गदयस्य पूर्णाभिषेकविधिप्रकारः; 9B, अथ महाविद्यायाः घडाम्रायप्रकारमाह ; अथ श्रीविद्यायन्त्रधारणमाहात्म्यम् ; 10A, [ वामिनामन्त्येरिक्रिया ] ; इति श्रीमद्भडोपनामकजयरामभट्टसुतवाराणसौगर्भसम्भवकाशीनाथविरचित आगमोत्पत्त्यादिवैदिकतान्त्रिकनिर्णयः समाप्तः ।
6227.
6014. तन्त्रभूषा । Tantrabhusā.
Substance, country-made paper. 113 x 5 inches. Folia, 8. Lines, 10 on a page. Extent in slokas, 200. Character, Nagara. Appearance, fresh. Complete.
The work seeks to establish the authoritativeness of the Tantras. Of the works and authors referred to, mention may be made of-शङ्कराचार्यकृतसंग्रह (2A), भट्टोजिदीक्षित (4A) and प्रपञ्चसारविवरण (5B). Beginning:
श्रीगणेशाय नमः । श्रीदक्षिणामूर्त्तिगुरुभ्यो नमः । वाराणासौमहं वन्दे सच्चिदानन्दरूपिणीम् । माटरूपेण सततं सहसारेऽखिलेशदाम् ॥ नत्वा श्रीदक्षिणामूर्तिचरणाम्भोरुहद्दयम् । काशीनाथः प्रतनुते तन्त्रभूषां समासतः ॥ तत्र ईश्वरः सर्वा अपि श्रुतीः भवपाशबद्धानां जन्तूनां खर्गाय मुक्तये च समुपदिशति स्म। अन्येषां स्मृतिशास्त्रादीनां तन्मूलकत्वेन च प्रामाण्य मिति सुप्रसिद्धतरम् । अस्यास्वागमस्मृतेः कथं तन्मूलक

Page #412

(
406 )
त्वमिति चेदुच्यते। सर्वासु श्रतिषु काण्डत्रयम् कम्मोपासनाब्रह्मभेदेन । तत्र कर्मकाण्डं जैमिनिप्रभृतिभिः सम्यक्तया विटतम् । इदमुपासनाकाण्डं परशुरामनारदहयग्रीवशिवविष्ण्वादिभिः । ब्रह्मकाण्डं भगवद्यासादिभिरिति श्रतिमूलकतास्य प्रत्यक्षोपलब्धा । श्रुतिमूलकता च त्रिपुरापूर्वोत्तरतापनीय-शिवपूर्वोत्तरतापनीय नृसिंहपूर्वोत्तरतापनीय - रामपूर्वोत्तरतापनीय-गोपालपूर्वोत्तरतापनीयगणेशपूर्वोत्तरतापनीय - दक्षिणामूर्त्यपनिषदादि-कालौतारात्रिपुराबालाभुवनेश्वरौवगलागणेशवासुदेवायुपनिषदादि-सौराहाक्षरनारा
यणायाक्षरशैवपञ्चाक्षरात्मिकश्रुतिभ्यः अनुसाक्षादुपलभ्यत एव । Colophon:
6B, इति श्रीमद्भडोपनामकजयरामभट्टसुतवाराणसौगर्भसम्भव-काशीनाथविरचिता तन्त्रभूषा समाप्ता । After the colophon the work continues as follows :
श्रीदक्षिणामूर्त्तिगुरुभ्यो नमः । अथ वार्त्तिके शिष्टाचारपरिग्रहवेदविरोधहेतोरक्तर्यत्र तारामन्त्रश्रीविद्यादौ सुरामांसपूजापरस्त्रीसरतादौ मन्त्रजपे वेदविरोधस्यैव आगमस्य अप्रामाण्यम्। यत्र पञ्चरात्रपाशुपतादिधर्मे सन्ध्यामिहोत्रादि-श्रौतस्मार्त्तकम्मेबाधो भूतशुद्धिमाटकान्यासाद्यैर्जन्यपाप
नाशात् तत्रैव पूर्वोक्तहेतुभ्यामप्रामाण्यम् । न सर्वत्र । Another colophon in a later hand is found at the end:---
इति तन्लभूषा समाप्ता।
6228.
Harilala.
10123. धर्मवितानम् । Dharmavitāna.
Substance, country-made paper. 9x6 inches. Folia, 20. Lines, 21 on a page. Extent in slokas, 420. Character, Nāgara. Appearance, old and discoloured. Complete.

Page #413

End:--
(407
The present work seeks to demonstrate the authoritativeness of the Tantras. In this connection spiritual interpretations are suggested of apparently revolting and nauseating statements concerning the use of wine, women, etc. (Fol. 8Aff).
Beginning:--
)
...
ज्ञानानन्दमयं समाधिकरणं वेदोक्तमार्गापरं
यज्ञैः केपि यजन्ति भक्तिचतुरा भक्त्या भजन्ति प्रभुम् । यं कालं गायन्ति केपि कवयो ब्रह्मेति तेजोमयं
तं शम्भुं प्रणमामि योगसुलभं लौकैकदुःखापहम् ॥ १ ॥
...
महौभ्टतो महामाना यत्पादं मूर्धारूरुह [न् ] (त्) । धर्मप्रवर्त्तने ख्यातो भवानीदासभास्करः ॥
तत्पुत्रो हरिलालो धम्मंघम्र्म्मसुतप्तहृत्पद्मनाम् । तनुते धम्मवितानं शिवविष्णुतन्त्रसम्मतं मत्वा ॥ [ ६ ] ॥
6229.
Krsnadeva.
भूयाम्मै वितानं श्रुतिवंशस्य गुणसम्पन्नम् । हृत्स्तम्भेन निबद्धं विस्तृतमानं सतां भूत्यै ॥ श्रीसारखतवंशे किंग्रणजातिः सुसम्मता शिटैः । तत्र चतुर्भुजपुत्रो मिश्रमलूकचन्द्र इह धन्यः ॥ तत्तनुजो मिश्रेशो भवानीदास इति विश्रुतो लोके । तत्पुत्रो हरिलालो धम्र्म्मवितानं तनोति स्म ॥ ग्रहमुनिवरगिरिभेशे विक्रम सूर्य्यात्समागते वर्षे । शुक्रमासशुचिपक्षे मदनतिथौ गुरुघत्रे पूर्णम् ॥
3472. चिदानन्दमन्दाकिनी ।
Cidanandamandākini.
Substance, country-made paper. 13×3 inches. Folia, 54, of which 2 to 8 and 20 to 36 are missing. Extent in slokas, 2,000.
Lines, 9 on a page.

Page #414

( 408 )
Date, Saka 1635.
Appearance, discoloured.
Complete
Oharacter, Bengali. in eight chapters.
The work deals with the philosophy of the Tantras and the esoterics of the Tantra rites.
Beginning :
ॐ नमः परायै । नत्वा श्रीनाथपादाम्बजनिजपरमानन्दसन्धानकन्दं
वन्दे चन्द्रार्करन्दोत्करराचिराचिरां सच्चिदानन्दरूपाम् । गीर्वाणानामचिन्त्यां प्रणतजनचिदानन्दसन्दोहदक्षा
पूर्णेन्दूनामनेकैरनुमितवदनां भावयन् शब्दभूताम् ॥ जगन्मातुरादेशमासाद्य सुप्तौ
प्रपञ्चार्गावोत्तारणे कारणं यत् । तदस्मिन् परं ब्रह्मतत्त्वं सगुप्तं
प्रकाशौकृतं साधकानां हिताय ॥ शिवाभिन्नमदन्दमाकाशकल्पं
शिवं निर्गुणं निर्मलं निष्कियच्च । त्रिमूर्ध्यात्मकं मूलभूतं गुणानां
प्रपद्ये परात्मानमानन्दकन्दम् ॥ प्रणम्याशुमोक्षप्रदामादिशक्ति
कृता श्रीमता कृष्णदेवेन सम्यक् । मुदा ज्ञानमार्गप्रकाशैकहेतु
श्चिदानन्दमन्दाकिनी पावनीयम् ॥ श्रियं श्रीपतिं भोगमोक्षककन्दं
सदाशुद्धसत्त्वोदयानन्दवन्दम् । प्रणम्य पृथिव्यां विनमेण मूर्जी
गणः कृष्णदेवस्तनोतौह तत्त्वम् ॥

Page #415

( 409 ) सितसरसिजमध्ये भारतौं शुभवर्णी
करविनिहितवीणां वादयन्तौं सुखेन । विगलदम्तधारां वाङ्मयौं ज्ञानसारा
___ मभिमतवरसिद्धौ सिद्धरूपां नमामि ॥ ननु केघाञ्चिन्मते ग्रन्थकर्तुत्वात् शूद्रकर्त्तकग्रन्थपाठे यद्ब्राह्मणस्य निषेधस्तत्मामान्यशास्त्रपाठे ज्ञेयः। ज्ञान शास्त्रे तु नायं नियमः । जनकात् शुकदेवस्य ज्ञानोपदेशश्रवणात् व्याधतो मुनिपुत्वस्यापि तथा दर्शनाच्च सूतमुखात् शौनकादौनां पुराणश्रवणाच्च ।
End:
सुरा शक्तिः शिवो मांसं तझोक्ता भैरवः स्वयम् । तयोरेक्यसमुत्पन्न आनन्दो मोक्ष उच्यते ॥ आनन्दं ब्रह्मणो रूपं तच्च देहे व्यवस्थितम् । तस्याभिव्यञ्जकं द्रव्यं योगिभिस्तेन पौयते ॥ लिङ्गत्रयविशेषज्ञः घट्चक्रपद्मभेदनः । पौठस्थानानि चागत्य महापद्मवनं व्रजेत् ॥ आमूलाधारमाब्रह्मरन्धं गत्वा पुनः पुनः । चिच्चन्द्र कुण्डलीशक्तिः सा शिवस्य महोदयः॥ व्योमपङ्कजनिस्यन्दधारायानरतो नरः। मधुयानमिदं देवि चेतरं मद्यपानकम् ॥ पुण्यापुण्यपशु हत्वा ज्ञानखङ्गेन योगवित् । शिवे लयं लभेच्चित्तं पलाशीति निगद्यते ॥ मनसा इन्द्रियगणं संयम्यात्मनि योजयेत् । मांसाशी स भवेद्देवि इतरे प्राण घातकाः ॥ परशक्त्यात्ममिथनं संयोगानन्दनिर्भराः । युक्तास्ते मैथुनं तत् स्यात् इतरे स्त्रौनिघेवकाः ॥
इति कुलाचारः॥

Page #416

( 410 )
Available colophons :
16B, इति चिदानन्दमन्दाकिन्यां महामोक्षादिनिरूपणं नाम द्वितीयस्तरङ्गः; 18B, इति चिदानन्दमन्दाकिन्यां प्रकृतित्वेनैव साक्षानिरञ्जनाविर्भावनिरूपणेन तत्प्राधान्यकथनं नाम टतौयस्तरङ्गः; 40B, जपानुष्ठानादिविवेचनं नाम षष्ठस्तरङ्गः; 47B, भावनिरूपणं नाम सप्तमस्तरङ्गः; 54A, शारीरयोगसाधनादिनिरूपणं नामायमस्तरङ्गः। इति धरामरचरणसरोजरेणपुञ्जरञ्जितकलेवरनवभ्रमरीकृष्णदेवगणसंग्रहीता चिदानन्दमन्दाकिनी समाप्ता ॥ The date of copying of the MS:
शकाब्दे मिते वाणकालतचन्द्रे शुचौ मासि कृष्णे तिथौ वै चतुर्थ्याम् । गुरोः पादपमं प्रणम्य व्यलेखौत् चिदानन्दमन्दाकिनौं वाणशर्मा । लिखितामतियत्नेन पुस्तौं प्राणपणेन च । खलो हरेत् प्रमादेन तस्य कर भविष्यति ॥ . श्रीरस्तु लेखके मयि ॥
6230.
Gopālapañcānana.
5097. तन्त्रदीपिका। Tantradipika.
Substance, country-made paper. 16x3 inches. Folia, 3 to 196 with the following folia missing : 6, 53, 117, 123 and 124. Lines, 6 on a page. Extent in slokas, 4,500. Character, Bengali (written in different hands). Appearance, old and discoloured. Incomplete.
The author is stated to be the son of Harinātha Bhattācārya, and grandson of Agamavāgāśa.
This is a comprehensive compilation. Two MSS of it are fully described in L. VI. 2202 and HPR. I. 138.

Page #417

( 411 )
There is only one colophon in the manuscript on Fol. 35A :
fa Hautauta-feateEnfh--torture
पञ्चाननविरचितायां तन्वदौपिकायां प्रथमः परिच्छेदः । A batch of leaves (numbered 116–129) found along with the present MS seems also to belong to the present work if not to the present MS. A colophon found in Fol. 121A of this portion runs:
इति गणेशादिपूजाक्रमः चतुर्थः परिच्छेदः । Of works and authors referred to, mention may be made of the following:
stalateraUTTU (7A), que penagama (64A), FThetafaqaziyadaRT (69B), gyurg (99B), hefqwl (111B), शारदा (112A and in many other places), राघवभट्टराततन्तार्णव (120A), teria fupitena 77 (122B), TTATHI T5 (122B), carafoyda (128A), keragama (128B), tataangaliada (132A), igereafa salteam (134B).
6231.
Srinivāsa Bhațţa. 11306. fuata e fosetiti śivārcanacandrikā. Substance, country-mado yellow paper, 135 X 64 inches. Folia, 1-502. Lines, 12 on a page. Extent in ślokas, 18,000. Character, Nāgara. Appear. ance, fresh. Complete in 46 chapters.
The work deals with Tantra rites in general (initiation, daily worship, purascarana, etc.-chapters I-XV) and with the rituals of Gaṇeśa (chapters XVI-XIX), Sakti (chapters XX-XXXI), Vişnu (XXXII-XL), Sun (chapter XLI) and Śiva (chapters XLII-XLVI). MSS of the work are noticed in Ben., p. 320 and ASB, p. 202, Peters. I, p. 120, Bik. No. 1332.

Page #418

( 412 )
Beginning :
श्रीमन्तं सिन्दास्यं शशिशकलधरं बन्धुजीवाभिरामं दानाद्भि[:] सिक्तगण्डखलदलिकलभान् लीलया खेलयन्तम् । प्रत्यूहध्वान्तभानुं एथुतरजठरं ब्रह्मविष्णवौशवन्धं वन्दे सिन्दूरपूरैगिरिवरसुतया चर्चितोत्तुङ्गकुम्भम् ॥
श्रीमत्सन्दरदेशिकेन्द्रचरणबन्दारविन्दं मुडवन्दे वन्दकमन्दभाग्यतिमिरप्रध्वंसभानूदयम् । यदृष्ट्वेव बुधाश्चराचरमिदं जानन्ति मायामयं यन्नत्वात्र सदा करामलकवत् पश्यन्ति चाद्यं महः ॥ देशोऽस्ति दक्षिणदिशि द्रविडाभिधानः काच्चीति यत्र वसतिः स्मरशासनस्य । पुण्या पुरी पुरनिसूदनभागधेयं सौभाग्यदन्तुरितकोतिर चञ्चलश्रीः ॥ आविर्बभूव हयमेधमखे विरिञ्चेयंत्र स्वयं स भगवानुमया रमेशः । अद्यापीहास्ति गिरिनाथ इति प्रसिद्धः संदृश्यते सकललोकसमर्चिताविः ॥ तस्या दक्षिणदिग्गतः क्षितिमूरैः घट्शास्त्रविद्भिश्चतुर्वेदैः सोपनिषद्भि. रङ्गसहितराद्यैः सदाधिष्ठितः ॥ योऽनन्त इति विश्रुतः क्षितितलेऽप्येनानदीतीरभूदेशे यागराहाकुलसकलदिवास्तेनहारो महान् । आत्रेयगोत्रशतपत्रविकाशमित्रस्तत्रातिरात्रसुमहाव्रतसत्रकर्ता । भर्तिदौनकृपणान्धसुहृज्जनानां घट्शास्त्रवित्समरपुङ्गवदीक्षितोऽभूत् ॥

Page #419

( 413 )
तस्यात्मजः फणिपतिर्वरपाणिनीये
मौमांसकेष्वपि गुरुः श्रुतिषु खयम्भुः । सहादसाहचयनान्वितवाजपेय
सोमाध्वरौ भुवि तिमुम्मलदीक्षितोऽभूत् ॥ तन्नन्दनः सकलवेदविदां वरिष्ठः
श्रौतक्रियासु निपुणः श्रितसोमदीक्षः । आसौद शेषगुणरत्ननिधिः पृथिव्यां
স্মীস্ত্রীলিঙ্গনল নি মঘিনীভী। तत्मनुः श्रीनिवासः सकलनिगमवित्मर्वशास्त्रार्थवेत्ता
श्रौतस्मार्तेषु कर्मखतिशयनिपुणः सत्कविः खौयदेशात् । पौठं जालन्धराख्यं प्रकटितविभवं प्राप्य यात्राप्रसङ्गात्
__ तत्र श्रीसन्दराख्यं सकलगुणनिधिं प्राप्य स[]देशिकेन्द्रम् ॥ तत्पादपवाजयुगं परिचर्य तस्मात्
प्राप्याभिषेकमखिलागममप्यधीत्य । तस्याज्ञया समधिगम्य पुरौं स काशौं ।
तत्राकरोदसतिमात्मविदां वरिष्ठः ॥ तत्र स्थितः सकलतन्वरहस्यवेत्ता
शिष्यैः शिवार्चनपरैः श्रितशैवदीक्षः । अभ्यर्थितो वितनुते सकलागमार्थ
सारोदयां भुवि शिवार्चनचन्द्रिकां सः ॥ This is followed by a detailed and versified list of contents of the work.
End :
चत्वारोऽत्र कता ग्रन्था मया ह्यागमदर्शने । निदेशाद्देशिकेन्द्रस्य मन्त्रप्रदाप्ररत्तये ॥ तत्राद्यः पारिजाताख्यो भैरवार्चापदादिकः । अन्यो रत्नाकराख्यः स्यात् श्रीसौभाग्यपदादिकः ॥

Page #420

( 414 )
टतीयः कल्पवल्लयाख्यः सपर्याक्रमपूर्वकः । चतुर्थस्याभिधानं तु श्रीशिवार्चन]चन्द्रिका ॥ तेष्वाद्ये भैरवा!क्ता श्रीविचार्य [] द्वितीयके । टतीये सप्तशत्याख्यमालामन्त्रनवार्णयोः ॥ विधि(f)वरच्यतः सम्यक् सपर्यायां सविस्तरः । पञ्चायतनमन्त्राणां चतुर्थे विस्तरं कृतम् ॥ संसारसागरं घोरं तर्तुमिच्छन्ति ये नराः । अभ्यर्च्य देवतास्तेषां पोता एते मया कृताः ॥ एतेष्वेकं समारुह्य तल्लोकदीपमेत्य च । तत्र भुक्ताखिलान् भोगान् मुक्तिरत्नमवाप्नुयात् ॥ सुन्दराचार्यशिष्येण श्रीनिवासेन धौमता ।
षट्चत्वारिंशदगमत् प्रणौतायां प्रकाशकः ॥ The last verse is found mutatis mutandis at the end of every chapter. Last Colophon :
इति श्रीसुन्दराचार्यचरणारविन्दद्दन्द्वान्तेवासिना श्रीश्रीनिवासभट्टेन विरचितायां श्रौशिवार्चनचन्द्रिकायां षट्चत्वारिंशः प्रकाशः ॥
6232.
Janārdana Gosvami.
8478. मन्त्रचन्द्रिका। Mantracandrika.
Substance, country-made paper. 9ax4 inches. Folia, 140. Lines, 8 on a page. Extent in slokas, 2,600. Character, Nagara. Appearance, fresh. Complete in 12 chapters.
This work deals with the mantras and peculiarities of worship of various deities arranged in five groups, e.g. Ganesa, Siva (Sakti), Krsna, Surya and Siva. MSS of the work have been described in Peters. IV. No. 1137 and

Page #421

( 415 )
L. II. 911, the latter representing a shorter version in nine chapters which cover 1l chapters of the MS of the Society (as far as Fol. 129A). This version has only one benedictory verse in place of 9 in the other two MSS; the genealogical : verses of the author are also not found here. According to one of these verses the work is based on the Sivārcanacandrikā of Srinivāsa, the grandfather of the author. The colophons of the Society's MS refer to the father of the author as will be clear from the last colophon quoted above.
Last Colophon:
fa tutifs THHNETA alequefazfearut
Haufsprei [ET]CH: FATI: Post-colophon Statement :
श्रीशुभमस्तु सं० १८५७ श्रावण ११ शु।
6233.
Yaśodhara.
5502. ATATTTEGETfqan Mantrārādhanadīpikā.
Substance, country-made paper, 144 x 7 inches. Folia, 1-74, 75. Lines, 12 on a page. Extent in ślokas, 2,190. Character, Nāgara. Appearance, discoloured. Incomplete.
A MS of the work, complete in 16 chapters, is described in Ulwar 2270. Extr. 654. The date of composition as given in the last verse in this description is 1488 Saka. Of the 11 introductory verses given here, we have only two. IO. IV. 2581 describes an incomplete MS of the work. It deals with Tantric rites like dīkşā, vāstuyāga and worship of various deities.

Page #422

Beginning :
०
( 416 )
श्रीविघ्नवैरिणे वक्रतुण्डाय नमः । यन्नामस्मरणेन पातकमलप्रक्षालनं जायते
यस्मिन् कर्णपथं गते तु सुमहत्पुण्योदयः प्राप्यते । यत्र न्यस्तमतिः प्रयाति पुरुषो मोक्षं महादुर्लभं [वं]दे तं परमेश्वरं चिजगतामाद्यन्तमध्येश्वरम् ॥ लक्ष्मीकान्तं नमस्कृत्य भवानौं तदनन्तरम् । यशोधरेण क्रियते मन्त्राराधनदीपिका ॥ उच्यते प्रथमं तावत् ग्रन्थेऽस्मिन् लक्षणं गुरोः । गुरवो बहवः सन्ति दीपवच्च गृहे गृहे ॥ दुर्लभोऽयं गुरुर्देवि सूर्य्यवत् सर्व्वदीपकः । तन्त्रराजे |
सुन्दरः सुमुखः खच्छः सुलभो बज्डमन्त्रवित् । असंशयः संशयच्छित् निरपेक्षो गुरुर्मतः ॥
Colophons of the different chapters:
9B, इति श्रीकंसारिमिश्रात्मजयशोधरविरचितायां मन्त्राराधनदीपिकायां प्रथमः प्रकाशः ; 22B, ० द्वितीयः प्रकाशः ; 36A, तृतीयः प्रकाशः ;
55B,
चतुर्थः प्रकाशः ; 58A, ० पञ्चमः प्रकाशः ; 62B, ० षष्ठः प्रकाशः ।
०
The works quoted are:
1A, तन्त्रराज, शारदा, रामार्चनचन्द्रिका ; 2A, पिङ्गलागम, कुलार्णव, रत्नसागर ; 2B, सारसंग्रह ; योगरत्नावली, व्यगतिसंहिता ; 3B, तन्त्ररत्नमाला ; 4A, मन्त्रदर्पण; 7B, रुद्रयामल ; 8B, कल्पलता ; मन्त्रसंग्रह ; 9B, कादिमत ; कुलमूलावतार; 10A, सूर्य्यसिद्धान्त ; 10B, मन्त्रदेव प्रकाशिका ; 14A, मत्स्यपुराण ; व्यवहारोच्चय ; 14B, देवल, वराह; 15A, मन्त्रमुक्तालौ ; 19A, भैरवतन्त्र ; 22B, मन्त्रतन्त्रप्रकाश ; 23A, वशिष्ठसंहिता ; जावालि ; 24A, वैष्णवतिलक, ब्रह्माण्डपुराण; 27B, सिंहाचंनचन्द्रिका ;

Page #423

( 417 )
28A, क्रमदीपिका ; 29A, प्रणवकल्प ; 34B, शारदा, शिवदीक्षाटीका ; 36B, हरिनाथ ; 37A, शौनकागम ; मन्त्रकोष ; प्रपञ्चसार; 43A, ज्ञानमाला; 48B, वायवीयसंहिता; 55A, तत्त्वसार; 57B, रत्नकोष ।
6234.
Visnudeva. 9059. मन्त्रदेवप्रकाशिका । Mantradevaprakāsika.
Substance, country-made paper. 10x4 inches. Folia, 1-65+1-6+ 49-58+1-80. Lines, 10, 10, 12, 7 on a page. Extent in slokas, 1,900+ 170+ 360+1,600. Character, Nagara. Appearance, some portions old and some portions new. Complete in 32 chapters.
Fol. 1-4 in the first batch, the entire second and fourth batches are later insertions and hence are new in appearance. The work deals with dīksā, homa and other Tantric rites in general as also the worship and mantras of various deities. The first and last chapters are somewhat philosophical. It is asserted that, strictly speaking, all mantras relate to one deity alone who is the Supreme Brahman. A MS of the work has been described in L. VIII. 2815. Beginning :
ॐकारात्माक्षरावौद्भूवनपशिवचिदक्षिणामूर्त्तिचिन्तारत्नत्रयम्बकोद्यमतिहरणमहागाणपत्यादिरूपिन् । अहाहादशार्णप्रियन्त्रहरितनोः श्रीवराहाख्यचक्रिन् कृष्णात्मन् कामविष्णो विविधगुणमहाशक्तिभाखन्नमस्ते ॥ अनन्तनारायण रामयोगिन् ब्रह्मप्रभो ज्ञानघनाद्यविष्णो । अनन्तयोगीश्वर भानुकृष्ण रामाह्वयानन्दगुरो नमस्ते ॥ ............. अथ प्रपञ्चसाराद्यमन्त्रशास्त्रानुसारतः ।
गुरूपदिशमन्त्राणां देवतादि प्रकाश्यते ।

Page #424

End:
10160.
( 418 )
श्रीमत्प्रपञ्चसारादिशास्त्रसंग्रहविग्रहा | कृतिर्विजयते सैषा मन्त्रदेवप्रकाशिका | परमाराध्यपौत्त्रस्य लक्ष्मौष्टक्सूरि जन्मनः । कृतिः श्रौविष्णुदेवस्य श्रीमत्कोटीश्वरेर्पिता ॥
6235.
Beginning:
2242.
Substance, country-made paper. on a page. Extent in slokas, 20. Complete in 15 verses.
This contains only the second chapter of the work.
Mantradevaprakāśikā.
मन्त्ररत्नाकरः।
Substance, country-made paper. on a page. Character, modern Nagara.
10 × 4 inches. Folium 1. Lines, 9 Character, Nāgara. Appearance, fresh.
6236.
Vijayarāmācārya.
Mantraratnakara.
6 x 5 inches. Folia, 78. Lines, 7-10 Appearance, fresh. Incomplete.
The present MS contains the 14th taranga only dealing with mantras and prayers, addressed to Rādhā. IO. IV. 2588 describes the 13th chapter of the work. Ulwar. Extr. 653 quotes from the beginning of the work. Stein (p. 233) refers to a MS of a commentary on the work by the author himself.
श्रीगणेशाय नमः ।
व्यथ राघो (?) प्रवक्ष्यामि सर्व्वतन्त्रेषु गोपितां । साधको यां समाराध्य चतुर्वर्गफलं लभेत् ॥

Page #425

( 419 ) यस्याः संप्राप्तिमात्रेण जीवन्मुक्तो भवेन्नरः । सहस्पतिः कुवेरश्च जायते धनविद्ययो[:] ॥ शत्रवो दासतां यान्ति दास[:] स्या[द]वनीपतिः । यस्मै कस्मै न दातव्या विद्याराज्ञी सुदुर्लभा ॥ विना श्रौराधिकामन्त्र कक्षामन्त्रं तु यो जपेत् । स दरिद्रो महामूढ़ः कृयाशापमवाप्नुयात् ॥ श्रीकृष्णोपासकस्तस्माद्राधामन्त्रं समाश्रयेत् । मन्त्रोद्धारं प्रवक्ष्यामि सर्व्वतन्त्रेषु गोपितम् ॥
End :--
नानया सदृशी विद्या शोधसिद्धिविधायिनौ । शरीरधनदारेण गुरं संतोष्य साधयेत् ॥ गुरौ तुझे तु सिद्धि[:] स्थानान्यथा कल्पकोटिभिः । तस्मात् सर्वप्रयत्नेन गुरु सन्तोषयेत् सुधीः ॥
Colophon :
इति श्रीमच्चतुर्भुजाचार्यचरणसरोजनिवसतमनश्चञ्चरौकाखादितचिन्मकरन्दश्रीविजयरामाचार्यविरचिते मन्त्ररत्नाकरे(र) चतुर्दशस्तरङ्गः।
6237.
5806. Mantraratnākara.
Lines, ll
Substance, country-made paper. 12xb inches. Folia, 12. on a page. Character, Nagara. Appearance, fresh. Incomplete.
The present MS contains the 16th (13th according to IO. IV. 2588) chapter of the work dealing with the details of the worship of Kārtavīrya.

Page #426

( 420 )
6238.
Kamalākara Bhatta.
5529. मन्त्रकमलाकरः। Mantracamalakara.
Substance, country-made paper. 121x5 inches. Folia, 126. Lines, 10 on a page. Extent in slokas, 3,780. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Complete.
The work deals with initiation, various sorcery rites and the worship of deities like Surya, Ganesa, Rama, Kārtavīryārjuna, etc. The section on the worship of Rāma is written by Rāmakşşņa, father of Kamalākara. This section is introduced thus (Fol. 36B):--
__ अथास्मपिटवतो रामपूजाविधिः । Beginning:
__ श्रीगणेशाय नमः। श्रीरामः । श्रीरामपितरौ नत्वा कमलाकरशम्मणा ।
अनन्तस्य सुतस्यार्थे मन्वतन्वं विविच्यते ॥ शारदायाम्।
अथ दीक्षा प्रवक्ष्यामि मन्त्राणां हितकाम्यया । विनानया न लभ्येत सर्वमन्त्रफलं यतः ॥
Colophons :
21A, इति जगद्गुरुरामकृष्णभट्टात्मजकमलाकरभट्टकृते मन्त्र कमलाकरे दीक्षाविधिः परिभाषा च समाप्ता; 35B, इति कमलाकरभट्टकृता महागणपतिपद्धतिः; 36B, इति कमलाकरभट्टकृते मन्त्रकमलाकरे गणेशमन्त्राः; 47B, इति श्रीमन्नारायणभट्टसुतश्रीमद्रामकृष्णभट्टविरचितो रामपूजाविधिः समाप्तः; 50B, इति श्रीमन्नारायणभट्टसुतरामकृष्णभट्टकृतः संक्षेपतो रामपूजाविधिः ; 53B, इति श्रीमद्विदन्मुकुटहौरागुरश्रीमद्रामेश्वरभट्टसूरिसूनुनारायणसुतश्रीरामकृष्णभट्टविरचितो रामपूजाविधौ रामयन्त्रोद्धारः; 70B

Page #427

( 421
)
इति श्रीमन्नारायणभट्टमूरिसूनु-महामहोपाध्याय-रामकृष्णाभट्टात्मज-कमलाकरभट्टकृतः कार्तवीर्य्यदीपदानप्रयोगः सम्पूर्णः ; 79A, इति कार्तवीर्यार्जुनपद्धतिः ; 82B, इति कुजिकातन्त्रोक्तं वन्ध्यात्वहरणम् ; 97B, इति शिवपञ्चाक्षरमन्वप्रयोगो भट्टकमलाकरकृतः समाप्तः ; 109A, इति कमलाकरभट्टकृतौ वन्दिमोक्षप्रयोगः ; 110B, सर्पविषोत्तारणम् ; 126B, इति श्रीआनन्दभैरवेश्वरसंवादे कार्तवौर्याजन-सहस्रनामस्तोत्रं सम्पूर्णम् ; इति श्रीमन्नारायणभट्टसूरिसूनुरामकृष्णाभट्टात्मनमहामहोपाध्याय-श्रीकमलाकरभट्टकृते मन्त्रकमलाकरे मन्त्रौषधप्रकरणं समाप्तम् ।
6239.
Purnaprakasa.
6553. मन्त्रमुक्तावली। Mantramuktāvalh.
Substance, country-made paper. 114 x 3} inches. Folia, 1-174, of which Fol. 39-40, and 45B (which does not belong to the present work and contains an extract from the Sāradātilaka) are written in a later hand. Lines, 9 on a page. Extent in slokas, 5,000. Character, Nagara.. Date, Samvat 1480. Appearance, old, discoloured and repaired. Complete in 25 chapters.
The work deals with various Tantric topics like dīkņā, purascarana and worship, as well as mantras of different deities. For two incomplete MSS of the work, described as anonymous, cf. CS. V. 62-3.
The MS has occasionally many marginal notes in a later hand.
Beginning:
ॐ शिवादिभ्यो गुरुभ्यो नमः । जयति जगदधौशाधौश्वरी सा भवानी गुणपदमधिरूढ़ा भूतमुक्तावलौ या । हिमकररवियोगादेतया ब्रह्मरन्ध्राम्बुजकुहरकलायाः प्रोल्लसन्तौ दशार्णा ॥१॥

Page #428

( 422 )
विद्यापवाजबन्धबोधितमहापद्मप्रबद्धासना मुद्रामुद्रितलोचनाम्बुजयुगा सयोगमुद्राधरा । देहोन्मौलितनौलनौरजविभाव्याधूतमन्मोहभूराज्ञा कापि मदौयदैवतमयी मूर्ता समुज्जम्भताम् ॥२॥ ... ... ... ... ... संसारशावरविदारणदारणोपि __ यत्संप्रदायतरणिः करणां करोति । अस्मादृशेषु भुवि शङ्करपूज्यपादान्
वन्दामहे गुरुकुलस्य गुरूनभूभ्यां ॥५॥ यच्चिन्तानिकुरंबकैरवसुहृद्विम्बेतरन्मौलति
प्रौढ़ानन्दमुधाम्बुधौ मयि परामुद्देलतां तन्वति । लौनं तत् सनिदानमेतदखिलं सोढ्य (?) जगज्जालकं
श्रीकाशौनगरीमुनेरनुदिनं तत् पादपद्मं नुमः ॥ ६ ॥ यदमलयशाकासारेस्मिन् विभाति हरेः पदं
सरसबिसिनौपत्रच्छायं विधुः सरसौरहम् । अपि च रुचिरं ताराचक्र तुषारपरम्पराः
सततमिह तं वाणीतीर्थ गुरुं समुपास्महे ॥ ७॥ श्रीमत्प्रपञ्चसाराज्जलधेरुपदेशशुक्तिगर्भेभ्यः । मनुमुक्ताफलमाला सन्मतिभूषार्थमुद्धराम्येताम् ॥८॥ क्वापि क्वापि महागमनिकराकरजानि मन्त्ररत्नानि । सत्सम्प्रदायगुम्फै यकतामत्र यास्यन्ति ॥ ६ ॥
End:
ग्रामे काचिदिहास्त्यलौकिककलासन्मन्त्रवर्यनुगा मुद्रोन्मुद्रितशम्भुयामपरमा हन्ताम्तस्यन्दिनी । श्रीकाशीनगरी मुनीन्द्रचरणद्वन्द्वानुचर्य्यावशाद् या लब्धात्र मयार्यितां भगवती जानातु वागीश्वरी ।

Page #429

+
423 )
+
+ + स्य तं नित्यकमनीयं त्रिभुवने मनोवाणीमाग्र्गातिगमगणितानन्दसुभगं ।
गभौरं निःपारं गुरुचरण से वैकसुलभं
ayoorौशाया जयति जनया + + + + +॥
+ + + + +
+ + + पाशेन कदर्थितोसि |
व्यज्ञस्य वागौश्वरि मेऽपराधं
कारुण्यमूर्त्ते तमिमं क्षमख ॥ जन्मनाश[व्यथा]संकुलाद्भवादंबुधेर्जगति कौतुकादहं ॥
उद्धृतोस्मि यदपांगलौलया तं नमामि निजदैवतं गुरुम् ।
विश्वेशचिन्ताभरमाहरन्तं
भागीरथी कार्यकरं नमामि ॥
निर्दोषदोषाकरपोषकं तं श्रीभारतीतीर्थमुनेर्गुणौषं । रुष (१) कलनकलावान् नैव जातु खभावात् परिपवनवदस्मिन् केपि ध्वांते (?) भवन्तं । जगति रसनिधानं गोस्तनौं वर्जयित्वा
लपुनमशुचि केचित् किं न खादंति मन्दाः ॥ यद्यवद्यमिह वन्द्यते नरा (ना) किं विचाररचनाकदर्थने । उल्लसन्त्यपि नदोषदर्शिनां रम्यवस्तुनि कलङ्ग कोटयः ॥
व्यस्मन्मनौषापरितोषणाय
ववाङ्घ्रिगोविन्दमुदेऽस्मदीयः ।
यन्नस्तनुर्याति फलेन योगं
वागीश्वरीचिन्तनवारिपुष्टा ॥
खबुद्धिकामिनीकण्ठभूषणाय मनोरमां । मन्त्रमुक्तावलीमेनां कवन व्यतनोन्मुनिः ॥

Page #430

( 424 )
Last Colophon:
इति परमहंसपरिव्राजकाचार्यश्रीमदनतत्प्रकाशपूज्यपादशिष्य
पूर्णप्रकाशस्य कृतौ मन्तमुक्तावल्यां पञ्चविंशतिमः पटलः । Post-colophon Statement :
संवत् १४८० समये पौष शुदि १३ भौमे विहारनगरावस्थितषट्कम्मालंकौण दिवेदश्रीपांपाशमणः कृते श्रीपुरुषोत्तमदासेन लिखिता मन्त्रमुक्तावलौ।
शुभमस्तु सर्वजगतः । यथादृष्टमिति परिहारः । श्रीनारायणाय नमः । श्रीकृष्णाय नमः । यज्ञेशाच्युतगोविन्दमाधवानन्तकेशव । कृषणविष्णो हृषीकेश वासुदेव नमोस्तु ते ॥
आह राजा स केवलं। नान्यज्जगाज (?) मैत्रेय किञ्चित् खनान्तरेवपि ॥
6240.
Kāśinātha Bhatta. 6015. मन्त्रचन्द्रिका । Mantracandrika. Substance, machine-made modern paper. 11}x 4 inches. Folia, 80. Lines, 9 on a page. Extent in ślokas, 2,000. Character, Nāgara. Appearance, new. Complete in 12 chapters.
The work deals with Tantric rites in general and gives the mantras for the worship of various deities. The author gives the names of his father and grandfather in the last colophon. He also refers to his maternal grandfather Anantabhatta, references to the Tattvabodha of whom are found in several passages in the present work (Fol. 71B, 76A). MSS of the work are also described in Peters. 6, p. 37 and L. IV. 1709. The MS described in L. IV. 1709 seems to contain another recension of the work which

Page #431

( 425 )
begins from the middle of the MS described here and by Peterson, and has a different introductory verse.
Beginning:
श्रीगणेशाय नमः । श्रीदक्षिणामूर्त्तिगुरुभ्यो नमः । विश्वेश्वरं नमस्कृत्य मातरं पितरं तथा । काशीनाथः प्रतनुते सिद्धिदां मन्त्रचन्द्रिकाम् ॥ तत्रादौ गुरुलक्षणम् ।
श्रोत्रियो ब्रह्मनिष्ठः तत्त्वप्रतिपादनसमर्थः समस्तमन्त्रप्रयोग
कुशलः, etc. etc. Colophons of the different chapters:
5A, इति मन्त्रचन्द्रिकायां दीक्षाविधानाख्यः प्रथमोल्लासः ; 15A, सामान्यपूजाविधानाख्यो द्वितीयोल्लासः; 21B, गणेशमन्त्रविधानाख्यस्तृतीयोल्लास: ; 27A, कृष्णमन्त्रविधानाख्यश्चतुर्थोल्लासः ; 33A, राममन्त्रादिवैष्णवमन्त्रविधानाख्यः पञ्चमोल्लासः समाप्तः ; 38B, लक्ष्मीमन्त्रादिवागीश्वरीमन्त्रविधानाख्यः घष्ठोल्लासः ; 49A, महाविद्यामन्त्रविधानाख्यः सप्तमोल्लासः ; 54A, त्वरितादिपार्वतीमन्त्रविधानाख्योधमोल्लासः ; 59A, शैवमन्त्रविधानाख्यो नवमोल्लासः ; 61B, सुब्रह्मण्यादिमन्त्रविधानाख्यो दशमोल्लासः ; 66B, नवग्रहादिमन्त्रविधानाख्यो एकादशोल्लासः; 79B, इति श्रीमद्भडोपनामकशिवरामभट्टाङ्गजजयरामभट्टाभिध-शिवभक्तसूनुमन्त्रशास्त्रप्रवीणदक्षिणाचारमतप्रवर्तक-काशीनाथविरचिता मन्त्रचन्द्रिका समाप्ता। श्रीदक्षिणामूर्तिशिवार्पणमस्तु ।
6241.
Somanātha.
10599. अज्ञानध्वान्तदीपिका। Ajmānadhvāntadipika.
Substance, country-made paper. 81x5 inches. Folia, 56. Lines, 9 on a page.. Extent in slokas, 700. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Complete in ten chapters.

Page #432

(
426
)
This contains the mantras for the worship of various deities. The father's name of the author is given as Maheśānanda.
A MS of the work containing nine chapters is noticed in Stein, p. 227. Another MS, complete in ten chapters, is described in Ulwar. 2038, Extr. 609.
Beginning:--
सौताकान्तं हृदि ध्यात्वा सोमनाथो महेशजः । कुर्खे बालावबोधार्थमज्ञानध्वान्तदीपिका ॥ सिद्धिदा मान्त्रिकाणां च दैवज्ञानां यशःप्रदा।
सिद्धिदा बालवैद्यानां साङ्गीतानां सुखप्रदा ॥ Colophons of the different chapters :
14A, इति श्रीमहेशानन्दोपाध्यायश्रीसोमनाथभट्टविरचितायां प्रथमः प्रकाशः समाप्तः ; 22B, अज्ञानध्वान्तदीपिकायां गणपतिमन्त्रकथनं नाम द्वितीयः प्रकाशः ; 28A, इति श्रीमहामहोपाध्यायमहेशनाथसुत दुर्गामन्त्रकथनं नाम चतुर्थः प्रकाशः; 30B, ०लक्ष्मीमन्त्रकथनं नाम पञ्चमः प्रकाशः; 37A,
वैष्णवमन्त्रकथनं नामाष्टमः प्रकाशः; 51B, नवमः प्रकाशः; 56B, शावरमन्त्रकथनं नाम दशमः प्रकाशः ।
6242.
Mahidhara.
2667. मन
Mantramahodadhi.
Substance, country-made paper. 10 X 41 inches. Folia, 187. Lines, 10 on a page. Extent in slokas, 3,800. Character, Nagarm. Date, Samvat 1817. Appearance, discoloured. Complete.
The work, complete in 25 chapters, has been published with the commentary called naukā, by R. Chatterji in his

Page #433

( 427
)
Vividhatantrasamgraha, by J. Vidyasagara (Calcutta, 1892) and by the Venkatesvara Steam Press (Bombay, 1910). Post-colophon Statement :
संवत् १८१७ मौति दुशर शावन शुदी चउथौ वार विहफैके लोखावे। शहनदास काएथन ।
6243.
2878. Mantramahodadhi.
Substance, country-made paper. 10x5 inches. Folia, 146. Lines, 11 on a page. Extent in slokas, 3,800. Character, Nagara. Date, Samvat 1837. Appearance, fresh. Complete.
Post-colophon Statement :
सं० १८३७ कार्तिक शुद्ध १ मन्दे लि० मिदं काश्यां ।
6244.
5567. Mantramahodadhi.
Substance, country-made paper. 11 x 5 inches. Folia, 150. Lines, 10 on a page. Extent in slokas, 3,800. Character, Nāgara. Date, Samvat 1907. Appearance, fresh. Complete.
Post-colophon Statement :
श्रीसंवत् १९०७ कार्तिक शुक्लतिथौ १५ पौर्णिमा बुधे विद्याधरदिवेदेन लिखितं काश्याम् ।
6245.
6011. Mantramahodadhi.
Substance, country-made paper. 81 x 67 inches. Folia, 116. Lines, 14 on a page. Extent in slokas, 3,800. Character, Nāgara. Date, Samvat 1830. Appearance, discoloured. Stitched on the left-hand side. Complete.

Page #434

( 428 )
Post-colophon Statement :
संवत् १८३० भाद्रशुद्दि त्रयोदश्यां रविवासरायां शुभमस्तु । Tięgi Te* Eft atqui afad HATI ... ... ...
शुभमस्तु सर्वजगतां परहितनिरता भवन्तु भूतगणाः1 शुभं भवतु कल्याणम् ।
6246. 6381A. [Mantramahodadhi.]
Substance, country-made paper. 10 X 44 inches. Folia, 2. Lines, 13 on a page. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Fragmentary.
This MS contains a portion of the third taranga of the work.
6247.
8659. Mantramahodadhi.
Substance, country-made paper. 101 x 41 inches. Folia, 31. Lines, 8 on a page. Extent in slokas, 620. Character, Nāgara, Appearance, fresh. Incomplete.
The present MS contains the first two chapters and 71 verses of the third.
6248.
9055. Mantramahodadhi.
Substance, country-made paper. 11 X 4] inches. Folia, 32-148. Lines, 8 on a page. Character, modern Nägara. Appearance, fresh. Incomplete.
The present MS contains chapters 4-17 and a portion of chapter 18.
6249.
11012. Mantramahodadhi.
Substance, country-made paper. 12 x 5 inches. Folia, 108. Lines, 9 on a page. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Incomplete.

Page #435

( 429 )
The present MS runs from the beginning of the 7th chapter to the end of the 25th.
Post-colophon Statement:
संवत् १८०...
6250.
8666A.
Mantramahodadhi.
Substance, country-made paper. (1) 12 x 7 inches, (2) 12 x 7 inches, (3) 13 x 6 inches. Folia, (1) 1-5, (2) 1-52, (3) 39-87. Lines, (1) 15 on a page, (2) 16 on a page in Fol. 1-4, the remaining portion is written in a tripatha form, (3) 15 on a page. Extent in slokas, (1) 140, (3) 2,215. Character, Nagara. Appearance, (1) old, (2) fresh, except for a portion (Fol. 1-4) which is old, (3) old. Complete.
The MS contains respectively in its three sets of folia :(1) Commentary called naukā on chapter I and 119 verses of chapter II.
(2) Text alone of verses 1-115 of chapter I (in Fol. 1-4) and text accompanied by the commentary nauka on the portion I. 116-XII. 16.
(3) Text of the portion beginning from XII. 17 and running to the end of chapter XXV.
The following additional items are also found in the present MS:
(1) One leaf containing directions on the worship to be performed at the beginning of a regular course of recitation of the Mahabharata.
(2) Three sheets containing diagrams of लघुसर्वतोभद्रमण्डल, सर्वतोभद्रमण्डल, महागणपतियन्त्र, त्वरितायन्त्र, विन्ध्यवासिनौयन्त्र, गोपालयन्त्र, रामयन्त्र and त्रिपुरायन्त्र and two un-named
as.

Page #436

(430)
(3) माटकानिघण्ट, नृसिंहकवच and महाकपिलपञ्चरात्रे दिक्साधन
descriptions of which will be found elsewhere.
6251.
3296.
Mantramahodadhinaukā.
Substance, country-made paper. 94 x 4 inches. Folia, 43 by counting. Lines, 11 on a page. Character, Nāgara. Appearance, discoloured (except two leaves which are restored and fresh). Incomplete.
The present MS runs from the 14th chapter to the end of the 25th.
6252.
2539. Mantramahodadhinaukā.
Substance, country-made paper. 8} x 3} inches. Folia, 136. Lines, 9 on a page. Extent in slokas, 2,430. Character, Nāgara. Date, Samvat 1765. Appearance, old and discoloured. Complete. .
Post-colophon Statement:
संवत् १७६५।
6253. 2879. Mantramahodadhinaukā.
Substance, country-made paper. 12 x 5 inches. Folia, 10-49. Lines, 13–17 on a page. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Incomplete at the beginning.
6254.
8660. Commentary on Mantramahodadhi by Kāšīnātha.
Substance, country-made paper. 104 x 44 inches. Folia, 24. Lines, 9 on a page. Extent in ślokas, 550. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Incomplete (being a part of the next MS).

Page #437

(
431 )
The commentary, though stated to be the work of Kāśinātha, is occasionally found to agree with the naukā described above. A MS of it, with a slight difference in the second introductory verse, has been described in L. IV. 1714.
Beginning :
श्रीगणेशाय नमः । श्रीदक्षिणामूर्त्तिगुरुभ्यो नमः । करैर्दधानः परशुं कुरङ्गं
वराख्यमुद्रामुपदेशमुद्राम् । वटस्थमूले विबुधोपसेव्यः
सदा शिवायास्तु सदाशिवो नः ॥ नत्वा श्रीदक्षिणामूर्तिचरणाम्भोरुहद्दयम् । काशीनाथः प्रकुरते टीका मन्त्रमहोदधेः ॥
6255.
9056A. Commentary on Mantramahodadhi.
Substance, country-made paper. 11 x 44 inches. Folia, 25--217. Lines, 9 on a page. Extent in slokas, 4,240. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Incomplete (being a part of the previous MS).
The present MS contains the commentary of Kāšīnātha on the whole of the work minus the first chapter and the first 35 verses of chapter 2, found in the previous MS.
6256.
9056B. Commentary on the Mantramahodadhi.
Substance, country-made paper. 123 x 5 inches. Folio, 1-48. Lines, 11 on a page. Extent in blokas, 2,000. Character, Nāgara. Appearance, old. Incomplete.

Page #438

Beginning :
(432)
The present MS contains the commentary of Kāśīnātha on chapters 1-16 and a portion of chapter 17. The introductory verses do not agree with those in the MS described above (6254).
---
वीरासनैकनिलयाय हिरण्मयाय
न्यग्रोधमूलग्गृहिणे निटिलेक्षणाय ।
गङ्गाधराय गजभर्मविभूषणाय
प्राचीनपुण्यपुरुषाय नमः शिवाय ॥
नमामि कामेश्वरपादपङ्कजं
करोमि कामेश्वरपूजनं सदा । वदामि कामेश्वरनाम निर्मलं
स्मरामि कामेश्वरतत्त्वमव्ययम् ॥ व्अनन्ताख्यं गुरुं नौमि कवित्वप्रतिभाकरम् | शास्त्रवल्लौजलधरं स्फुरत्कौर्त्तिकरं परम् ॥ नत्वा श्रशङ्कराचार्यचरणाम्भोरुहृदयम् | काशीनाथः करोत्येतां टीकां मन्त्रमहोदधेः ॥
6257.
Mahidāsa.
1116. मातृकानिघण्टुः । Mātrkānighantu.
Substance, country-made paper. 10 × 42 inches. on a page. Extent in slokas, 59. Character, Nāgara. Complete in 59 verses.
Folia, 4. Lines, 8 Appearance, old.
MSS of the work, described in Uhwar 2291, Extr. 659 and CS. V. 65, do not contain the last verse giving the name of the author. IO. II. 1047, however, contains this The edition of the work as published in the Tantrik
verse.

Page #439

( 433 )
Texts (Vol. I, Calcutta, 1913, pp. 35–40) gives, in the last colophon, Mahīdhara as the name of the author, though the last verse gives the name as Mahīdāsa.
6258.
6079. Mātrkānighantu.
Substance, country-made paper. 8 x 6 inches. Folia, 3, of which the first is missing. Lines, 11, 13 on a page. Character, Nāgara. Appearance, discoloured. Incomplete.
Same as above. The MS begins from the 20th verse.
6259.
7907. Mātņkānighantu.
Substance, country-made paper. 10x 44 inches. Folia, 2. Lines, 13 on a page. Extent in slokas, 58. Character, Nāgara. Date, Samvat 1889. · Appearance, fresh. Complete in 58 verses.
A colophon after verse 53 attributes the work to Mahidhara:
इति श्रीमहौधरविरचितं माटकानिघंटं संपूर्णम् । The verse attributing the work to Mahīdāsa is not found here.
After verse 58, two verses about yantras are found, apparently not belonging to this work. After this the date of copying is given :
सम्बत् १८८९ शकाब्दा १७५४ आषाढ कृष्ण ३० गुरौ॥ श्रीविश्वेश्वरो जयति ॥
28

Page #440

( 434 )
6260.
8662. Mātņkānighantu.
Substance, country-made paper. 121 x 44 inches. Folia, 3. Lines, 8 on a page. Extent in blokas, 57. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Complete in 57 verses.
The last two verses attributing the work to Mahīdāsa and referring the work to Kādimata are not found in this MS.
6261.
8666B. Mātṣkānighantu.
Substance, country-made yellow paper. 12x6 inches. Folium, 1. Lines, 19 in all. Extent in slokas, 26. Character, Nāgara. Appearance, old. Incomplete.
This MS contains the first 26 verses of the work running up to the meanings of the letter ch.
6262. Yadunandana Bhattācārya. 8144. quifTTGA | Varņābhidhāna. Substance, country-made paper. 17} x 3 inches. Folia, 7. Lines, 6 on a page. Extent in slokas, 190. Character, Bengali. Date, Saka 1640. Appearance, fresh. Complete.
MSS of the work described in L. II. 560 and IO. II. 1046 give the name of the author as Śrīnandana Bhattācārya. The edition of it as published in Tantrik Texts (Vol. I, Calcutta, 1913, pp. 5–22) does not refer to any author. The introduction to this edition (p. vi) refers to a tradition according to which the work is a part of the

Page #441

(
435
)
Rudrayāmala. The concluding portion of the present MS, which is not found in the printed edition of the work, occurs where the latter comes to an end. End :
नादः ॥ अर्धमात्रा कला वाणी नादोर्धेन्दः सदाशिवः ।
__ अनुच्चार्या तुरीया च विश्वमाटकला परा ॥ नमः ॥ नमो हृत्पूजनं न्यासः सन्नतिर्विनतिर्नतिः ।
भक्तिस्तथा मन्त्ररूपं वन्दनन्त्वभिवादनम् ॥ खाहा ॥ खाहा परा देवभोज्यं ठद्दयं चन्द्रयुग्मकम् ।
श्रवो हविर्महामाता देवाद्यं वह्निसुन्दरौ ॥ वषट् ॥ शिखा वषट् शिरो मध्यं शक्रमाता हरिप्रिया ।
ऊं क्रोधाख्यो तनुत्रञ्च शस्त्रास्त्ररिपुसंज्ञकः ॥ वौषट् ॥ नेत्रयुग्मं तथा वौषट् शकदैवतमेव च ॥
फट् ॥ शस्त्रास्त्रौ फट् छटिका स्यादङ्गान्तः सुरवाचकः ॥ Colophon:
इति श्रीयदुनन्दनभट्टाचार्यविरचितं वर्णभिधानं समाप्तं । Post-colophon Statement:
शकाब्दा। १६४० । श्रीश्रीजाने दयाधाने चरणाज्जनने तव । श्रीकाशीरामकृतिना लिपिरेषा समर्पिता ॥
6263.
Vināyaka Sarman. 8415. वर्णाभिधानम् । Varnabhidhāna. Substance, country-made paper. 10 x 42 inches. Folia, 6. Lines, 9-11 on a page. Extent in slokas, 100. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Complete.

Page #442

( 436 )
Beginning:
श्रीगणेशाय नमः ॥ वर्गः पंचाशता स्यादिविभक्ताप्तिविग्रहा(ः)। वाक्य + दाय मे भूयान्मात्रिका बिंदुमात्रिका ॥१॥ वर्णाब्धिनिर्घण्टमालोक्य समुद्धत्यागमान्तरात् । वर्णाभिधानं विदधे श्रीविनायकशमगा ॥२॥ ॐकारश्च ध्रुवस्तारस्त्रिमात्रो वर्तुलस्त्रिकः । वेदादिः प्रणवः पञ्चदैवतश्च त्रिदैवतः ॥३॥ आदिबीजं बिन्दशक्तिर्मात्रागुणबीजकं । सावित्यमन्धोमपरं गुण आदिरिति स्थितः ॥ ४॥ ॐ ॥ अ[:] केशवः स्याच्छौकण्ठो विषणुरादौश्वरश्च सः ।
पूर्णोदरः समाख्यातः कीर्त्तिरप्येष कौर्तितः ॥ ५ ॥ End :
तन्लोतफलसिद्धिस्तु भवेन्मन्त्रस्य गोयनात् । लध्वागात्तिसंकेतः शब्देन कृतवानतः ॥
आगमे सर्चतन्त्राणां निदेशं गुप्तये + +॥ Colophon: --
इति विनायकशर्मविरचितमागमविधा[न] संपूर्ण । It gives the Tantric meanings of the letters of the alphabet, indicates the names of a number of bījamantras and ends with an explanation of the term mantra. The colophon calls the work āgamavidhā which seems to be a corruption of āgamābhidhāna.
6264.
Dakşiņāmūrti Muni. 2477. उद्धारकोषः। Uddhārakosa. Substance, country-made paper. 5x3 inches. Folia, 68. Lines, 7 on a page. Extent in slokas, 500. Character, Nagara. Appearance, discoloured. Complete in seven kalpas.

Page #443

(437)
Another MS of the work, in which the chapters are styled Patalas, has been described under 5990 above. For descriptions of several other MSS of the work, cf. L. VII 2343, CS. V. 5. The work was lithographed in Benares (Samvat 1924). The work gives the mantras required for the worship of various deities.
6265.
11337. Uddhārakosa.
Substance, country-made paper. 8 x 5 inches. Folia, 19. Lines, 13-17 on a page. Extent in slokas, 500. Character, Nagara. Appearance, good. Complete in seven chapters.
6266.
Anonymous.
11204. [nafaqat:] | A Tantra digest of unknown name.
Substance, country-made paper. 108 x 41 inches. Folia, 23. Lines, 10 on a page. Extent in slokas, 350. Character, Nägara. Appearance, fresh. Incomplete.
This is a compilation of Tantric texts on topics like the greatness of the preceptor, initiation, beads, seats, etc. Portions of it up to Fol. 13B closely agree with similar portions of the Tantrasāra of Krşņānanda, so much so that the latter would appear to have been incorporated here with occasional omissions here and there.
Topics dealt with in the work :1, [TTHI819f]; 4B, gg7; 5A, efna; 6A, 7919; 8A, 497; 8B, 415HTH; 9A, fufa ; 11A, arkit; 14A, Arafat; 16B, FHF; 17B, Faarast; 19B, Rait ; 21A, THIETT; 22B, Amaetti

Page #444

( 438 )
6267.
11354. A Tantra digest of unknown name.
Substance, country-made paper. 11 x 5 inches. Folia, 1-72. Lines, 11 on a page. Extent in ślokas, 2,300. Character, Newari. Appearance, old. Incomplete.
This contains the mantras, dhyānas, stavas and kavacas of various deities. Sections contained in Fol. 62B-66B agree closely with those in the Tantrasāra of Krsnānanda.
Headings and colophons :
1, अथ पञ्चवक्त्रध्यानम् , इति जयद्रथयामले प्रत्यङ्गिराध्यानम् ; 2A, इति जयद्रथयामले शिखाध्यानम् ; 2B, सिद्धिलक्ष्मीध्यानम् ; कालसकर्षिगौतन्त्र नवाक्षरीध्यानम् ; 3B, इति हाहारावतन्त्र गुह्यकालोध्यानम् ; 4A, इति खोतशिरश्छेदे महातन्त्र प्रत्यङ्गिरानिर्वाणध्यानम् ; 5A, इति श्रीजयद्रथयामले शिरश्छेदे भैरवखोतसि [शिरश्छेदे चतुर्विंशतिसाहसविद्यापीठे टतौयषट्के प्रत्यङ्गिरासहस्राक्षरोध्यान पटलः, इति श्रीत्रिदशडामले टतौयषट्के सप्तदशमे पटले सिद्धिलक्ष्मीमन्त्रोद्धारः; 5B, इति त्रिदण्डामले महातन्त्र विपरीतप्रत्यङ्गिराध्यानमन्त्रपटलः, 8B, इति महिषमर्दिनौतन्त्र संग्रामविजयमन्त्रम् ; इति शिवागमगतराज्यप्र[द] - मन्त्र[:]; 9A, इति हाहारावतन्त्र चत्वारिंशः पटलः; 10A, इति श्रीविष्ायामले गुह्यकालीप्रकरणे घोड़शाक्षरी एकैकाक्षरमहिमा हाद शपटलः ; इति श्रीमहाकालसंहितोक्तश्रौसिद्धिलक्ष्मीपञ्चसूत्रस्तोत्रपटलः; 10B, योगिनौतन्त्र योगिनीगणसंख्या, इति कुजिकातन्ते कुबास्तोत्रम् ; 11A, इति महारावतन्त्र प्रत्यङ्गिलानवाक्षरीस्तोत्रम् ; llB, श्रीसिद्धियामले श्रौसिद्धिलक्ष्मयाः प्रत्यङ्गिरामन्त्रस्तवम् ; 14B, पद्धतिपटलः; 15A, इति श्रौत्रिदण्डामरे महातन्त्रे प्रत्यगिरासहसाक्षरौपटलः ; 15B, इति जयद्रथे सिद्धिलक्ष्मीमालामन्त्रः; 16B, इति श्रीकालानलतन्त्र सिद्धिलक्ष्मौसहसाक्षरी; 17A, इति श्रीत्रिदशडामरे महायागे सिद्धिलक्ष्मौसिद्धिचण्डौस्तवः ; 17B, इति [श्रौ]त्रिदशडामरे करवीरयागे शान्तिस्तोत्रम् ; 19A, इति [श्रौ]त्रिदशडामरे करवीरे श्रीसिद्धिनाथावतारितश्री सिद्धि

Page #445

( 439 )
लक्ष्मीमहामायास्तवम् ; 26A, इति श्रीउमायामले खगप्रस्तारे संग्रामविजयसमयविद्योद्धारपटलः ; 30A, इति श्रीहंसमाहेश्वरीतन्त्र भैरवभैरवीसंवादे त्रैलोक्यमोहनं नाम श्रीसिद्धिलक्ष्मौकवचम् ; 36B, इति श्रीहाहारावतन्त्र अथर्वणसंहितायां गुह्यकालौपूजापटलः ; 37B, इति श्रीरुद्रयामले पञ्चमे कालौषट्के नियमगुह्यकालिकासहखाक्षरी; 38B, इति श्रीकरवीरयागे घटसाहसिके कालिकाकवचम् ; 39B, इति श्रीसिद्धियामले सिद्धिलक्ष्मौसिद्धिस्तवम् ; 42B, इति श्रीचण्डिकारहस्ये चण्डीमहामाया; 43B, इति श्रीभौमातन्त्रोक्ता उग्रचण्डासहसाक्षरौ ; 45A, इति श्रीकुनिकातन्ते दुर्गाकवचम् ; 45B, इति श्रीविश्वसारे तन्ने दुर्गाशतनाम ; 46B, इति श्रीविश्वसारतन्ते महिषमर्दिन्याः कवचम् ; 47B, इति श्रीकुलचूडामणौ महिषमर्दिन्याः स्तोत्रम् ; 54A, इति श्रीरुद्रयामले श्रीगन्दिकेश्वरसंवादे श्रीभवानीसहस्रनाम ; 60B, इति श्रीमहाकारसंहितायां शारदीपूजाप्रयोगः ; 6IB, इति कात्यायनौतन्त्र कात्यायनीमन्त्रः; 62B, इति महिषमर्दिनौतन्त्र दुर्गामन्त्रम् ; अथ गुह्यकालौमहाविद्या; 64A, इति चामुण्डातन्वे भद्रकालीमन्त्रः ; [अथ दुर्गामन्त्रः] ; 65A, अथ महिषमर्दिनीमन्त्राः; 66A, अथ जयदुर्गामन्तः ; 66B, अथ शूलिनीमन्त्रः; 67A, इति उग्रचण्डाप्रकरणम् ; अथ महालक्ष्मीसहस्रनाम ।
6268. 5267. संक्षेपार्चा | Samlesepārca. Substance, country-made yellow paper. 143 X 33 inches. Folia, 2. Lines, 7 on a page. Character, Bengali. Appearance, fresh. Complete.
The work deals with the daily obligatory worship of Srividyā to be performed by one unable to go into details. It quotes from and refers to खतन्वतन्त्र, यामल (Fol. 1), नवरत्नेश्वर and विशुद्धसारखततन्त्र (Fol. 2).
Beginning:
अथ संक्षेपतः सर्वासां देवतानां नित्यपूजाविधिलिख्यते ।

Page #446

(440)
श्रीविद्यायास्तु संक्षेपः । तदुक्तं खतन्त्रतन्त्रे । पूजाविशेषान् देवेशि पटणु नित्यक्रमोदितान् । अशक्तानान्तु विस्तारे तथा चापत्सु शस्यते ॥ अन्यथानर्थकारि स्यात् संक्षेपार्चनमौश्वरि । हेतिभिर्मध्यमाद्यं स्याद् द्वितीयं नवयोनिषु ॥ चतुर्द्दशारावध्यन्यच्चतुर्थं प्रोक्तरूपतः । पञ्चमं सर्व्वदुःखार्त्तिनाशनं वाञ्छितप्रदम् ॥
व्ययमर्थः ।
शक्तानां हेतिभिर्मध्यमाद्यं स्यात् हेतुचतुष्टयसहितकामेश्वरीवच्चेश्वरीभगमालिनौश्रीमहात्रिपुरसुन्दरी देवताचतुष्टयार्च्चनरूपमेत
द्वितीयमाह नवयोनिध्विति । वशिन्यादि
दाद्यार्चनमित्यर्थः ।
टतौयार्च्चनमाह चतुर्दशार चक्रस्थित सर्व्व
मध्यमान्तमिति । संक्षोभिण्यादिमध्यमान्ता सपर्य्या तृतीया । चतुर्थं प्रोक्तरूपत इति तन्त्रप्रोक्तरूपेणेत्यर्थः षोडशदलादिमध्यमान्तमिति यावत् । पञ्चमं भूग्टहादिमध्यमान्तमिति यावत् । इति पञ्चप्रकाराच प्रोक्ता सर्वार्थसिद्धये ॥
तत्रादौ भूतशुद्धिप्राणायामपुरःसरं करशुद्ध्यासनचतुष्टयाङ्गवशिन्यादिन्यासचतुष्टयं विधाय etc. etc.
6269.
3661. तन्त्रसंग्रहः । Tantrasamgraha.
Substance, palm leaf. 15 x 14 inches. Folia, 16. Lines, 3 on a page. Character, Bengali. Appearance, old, soiled and worn out . the end.
Incomplete at
It deals with the details of Tantric initiation, e.g., the characteristics of preceptor, the time for initiation, etc.

Page #447

(
441
)
Beginning :
नत्वा कालीपदद्दन्वं (वरन्दयुगलं) ब्रह्मादिसरवाञ्छितम् । शिष्यस्य बोधनार्थाय क्रियते तन्त्रसंग्रहः ॥ + + + मन्तत्र लक्षणं गुरुशिष्ययोः शान्तो दान्तः कुलौनश्च विनीतः शुद्धवेशवान् ।
शुद्धाचारः सुप्रतिष्ठः शुचिर्दक्षः सुबुद्धिमान् ॥ Of the works and authors referred to in this work, mention may be made of the following:
1, ज्ञानार्णव ; 4A, विद्याधराचार्य ; 5A, चामुण्डातन्त्र, सिद्धसारखत ; 6B, कल्पद्रुम ; 7A, नारदीय ; 12B, रुद्रयामल ; 13B, गौतमौय ; 15B, योगविश्वसार।
___6270. 5331. सारावलो। Sārāvali. Substance, country-made yellow paper. 19x34 inches. Folia, 43. Lines, 6 on a page. Character, Bengali. Appearance, fresh. Incomplete at the end.
The work deals with (Fol. 1-36A), the pramānas or authoritative texts on different rites in connection with initiation and describes the mode (prayoga) of performance of the rituals of initiation and the daily duties to be observed by the initiated. Beginning:
श्रीमन्मदिरापदपक जमिशलब्ध्यै
नत्वेटदायकमनिष्ठविघातकञ्च । । नानागमार्थमवगम्य गुरोर्निदेशात्
सारावलौं परहिताय तनोति कश्चित् ॥ मन्त्रा गुरोरधौना हि शैवाः शाक्ताश्च वैधावाः । वक्ष्येऽतो लक्षणं तस्य शिष्यस्यापि प्रसङ्गतः ॥

Page #448

( 442
)
Of the various works and authors referred to in the work, mention may be made of the following:
__ज्ञानतन्त्र (1B, 12A), वैशम्पायनसंहिता (2A), तन्तसार (28A, 33B), रामार्चनचन्द्रिका (9B, 35A, 37A), वामकेश्वरतन्त्र (9B, 42B), रत्नावलौ (10A, 10B), विश्वसार (10A, 24B), योगिनौतन्त्र (10B), तारारहस्य (11A, 24A), विष्णुयामल (11B), सारसंग्रह (12A), तन्त्ररत्न (IIB, 19A), योगिनीहृदय (12A), पिङ्गालामत (12B), मालिनौविजय (14B), तन्त्रराज (16A), राघवभट्ट (16B), तन्त्ररत्नस्तगवाक्षतन्त्र (19B), सिद्धेश्वरतन्त्र (20B), सततन्त्रोदय (23B), सिद्धसारखत (24A), शारदा (26B), क्रमदीपिका (29A), चन्द्रिका (36A).
6271. 10357. सर्वागमसारः। Sarvāgamasāra. Substance, country-made paper. 10 x 5 inches. Folia, 14, of which the fourth is missing. Lines, 10 on a page. Extent in slokas, 252. Character, Nagara. Date, Samvat 1813. Appearance, discoloured. Complete.
This work deals with the details of initiation including the characteristics of the preceptor and the disciple, the ten samskāras of mantras, the purification of the rosary, nyāsa, japa, homa and mudrā. Beginning:
कुलौनः सर्वविद्यायामधिकारीति गौयते । दीक्ष[]प्रभुः स एवात्र सर्वमन्त्रस्य नापरः ॥ खेरदेवगुरु[:] प्राज्ञो वनितापूजनोत्सुकः ।
नित्ये नैमित्तिके काम्ये रतः कर्मण्यनिन्दिते (खनंदित्ये)। End:
व्यथ चक्रमुद्रा। वामहस्ताङ्गुष्ठगर्भे कनिष्ठां दक्षिणां नयेत् । कनिष्ठागर्भके वामे दक्षिणाङ्गठं विनिक्षिपेत् ॥ अन्योन्ययोगतो देवि(१) चक्रमुद्रेयमौरिता ।

Page #449

( 443
)
Colophon :
इति श्रीसर्वागमसार सम्पूर्ण । Post-colophon Statement :
लोखतं जोसादय्याराम लघाइतं व्यासजी श्रीहरलालजी पोपलरामध्ये वासतव्यं संवत् १८१३ मौतौ श्रावण सुदे १५ वार भोमवार। औरस्तु ॥
6272.
2895. भावचूड़ामणिः ।
Bhavacidāmani.
Substance, country-made yellow paper. 161x41 inches. Folia, 10. Lines, 5, 6, 7 on a page. Extent in slokas, 200. Character, Bengali. Appearance, fresh.
The present MS contains the twelfth chapter of the work which is quoted in various digests but no MS of any part of which is reported in any Notice or Catalogue of Sanskrit MSS. This chapter describes the forms of worship known as divya, vīra and pašu. It is interspersed with quotations from नागभट्ट (Fol. 9B), अन्तर्यजनकाण्ड (7A), भगवान् दुर्वासाः (8A) and भगवद्वाक्य (8A).
Beginning :
__ अथ भावचूड़ामणिः ।
भावानां वशमापन्नो भवेद्योगी महाकविः । तस्माद्भावं प्रवक्ष्यामि तदुक्तं भैरवेण च ॥
भैरव उवाच । समयाचारसंकेतं भावसंकेतमेव च।। सूचितं तु महादेवि कथयखानुकम्पया ॥

Page #450

( 444 )
सर्वमन्त्रेषु विद्यासु भावसंकेतमेव हि । इति सञ्चिन्त्य मनसा विशेषात् सर्वसिद्धिदम् ॥ रहस्यं न हि मन्त्राणां यदि भावो न विद्यते । मन्त्रसिद्धिः खतो न स्याज्जपहोमार्चनादिषु ।
देव्युवाच । भावस्तु विविधो देव दिव्यवीरपशुक्रमात् । गुरुवश्च त्रिधा चैव तथैव मन्त्रदेवताः ॥ आद्यभावो महादेव श्रेयः सर्वसम्रद्धिदः । द्वितीयो मध्यमः प्रोक्तस्तृतीयः सर्वनिन्दितः ॥ बहजयात्तथा होमात् कायक्लेशादिविस्तरैः । न भावेन विना देव मन्त्रविद्याफलप्रदा ॥
Colophon:
इति भावचूड़ामणौ भावनिर्णयो नाम द्वादशः पटलः ।
6273.
2771B.
Bhavacidāmani.
Substance, country-made paper. 15 x 34 inches. Folia, 4B--10. Lines, 7 on a page. Extent in slokas, 180. Character, Bengali. Appearance, old. Incomplete.
The present MS contains the same chapter as found in the previous MS with the concluding portions missing. It comes up to the end of the last but one line of Fol. 10A of the previous MS, omitting the quotations found there. But the whole chapter looks like a quotation incorporated in some bigger work.

Page #451

Beginning :
( 445 )
व्यथ भावनिर्णयः ।
भावनावश सम्पन्नो भवेद्योगी महाकविः । इत्यादि सूचितं तद्विधिः कथ्यते । तदुक्तं भावचूड़ामणौ । भैरव उवाच । समयाचारसङ्केतं भावसङ्केतमेव च ।
Beginning :
6274.
4660. भावनिरूपणम् । Bhāvanirūpana.
Substance, country-made paper. 12 x 5 inches. Folia, 8. Lines, 10 on a page. Extent in slokas, 300. Character, Bengali. Appearance, dis coloured. Complete.
It deals with the same topic as in the MS described above. It quotes from works like भावचूड़ामणि, निरुत्तरतन्त्र and कुब्जिकातन्त्र On the obverse of Fol. 1 are found the introductory lines of a Tantric compilation—the तन्त्रश्चन्द्रिका of Ramagati Sena of which the present work may not unlikely be a part. These lines run:नत्त्वा गुरोश्चरणपङ्कजचारुरे गुं संसारसागर समुद्धरणैकसेतुम् । तन्त्रादिशास्त्रं परिलोक्य विशुद्धबुद्धिः
श्रीरामपूर्वगतिरत्र तनोति पुस्तीम् ॥ तन्त्रशास्त्राब्धिमालोड्य मुमुक्षूणां विमुक्तये । श्रीरामगतिसेनेन क्रियते तन्त्रचन्द्रिका ॥
नमः श्रीनाथगुरवे । अथ भावनिरूपणम् ।

Page #452

(
446
)
कुनिकातन्ते ।
देवदेव महादेव परमेश पुरातन । भावञ्च श्रोतुमिच्छामि देवताया विशेषतः । केन भावेन देवेश देवतास प्रसौदति । भावश्च श्रोतुमिच्छामि कथ्यतां प्राणवल्लभ ।
श्रीशिव उवाच । भद्रं भद्रं प्रवक्ष्यामि सावधानेन सुन्दरि । यं यं ज्ञात्वा विरिश्चिश्च सृष्टिकर्ता न संशयः ॥ पालनं कुरुते विष्णः रुद्रश्च नाशकः पुनः । जगद्दश्यञ्च कुरुते यज्ञात्वा साधकोत्तमः ॥
भावश्च त्रिविधो देवि दिव्यवीरपशुक्रमात् ।
भावचूड़ामणौ भैरव उवाच ।
समयाचरसंकेतं भावसंकेतमेव च । सूचितन्तु महादेवि कथयखानुकम्पया । रहस्यानां हि मन्त्राणां यदि भावो न विद्यते । सिद्धिन जायते देवि सत्यं सत्यं हि शैलजे ॥
End:
यथेक्षगुड़माधुयं न परै यते विभो। तथा भावविभावस्तु मनसा परिभाव्यते ॥ एक एव महाभावो नानात्वं जायते विभो। उपाधिभेदभावेन भावभेदो न इष्यते ॥
Colophon:
इति भावनिरूपणम् ।

Page #453

Substance, country-made paper. 23 in all.
Complete.
( 447 )
6275.
9926. महाविद्यानुमानम् । Mahāvidyānumāna.
122 × 52 inches.
Folium, 1.
Lines,
Extent in slokas, 30. Character, Nāgara. Appearance, tolerable.
Beginning :
It contains a polemic discussion about the logical interpretation of the term Mahavidyā.
ॐ श्रीगणाधिपतये नमः । ॐ श्रीविद्याप्रदातृभ्यो नमः । खप्रकाशत्वसाधक महाविद्यानुमानं स्पष्टोक्रियते यथामति । महतौ विद्या महाविद्या तदुपयोग्यनुमानमपि तथा । विद्याया महत्त्वच द्वाराल्पत्वरूपलाघवशालित्वे सति सिसाधयिषितार्थसाधकत्वम् । तत्प्रयोजकः साध्यपदगतः श्लेषः । तत्र दृष्टान्तगता साध्याक्षरसमत्वरूपा प्रसिद्धिर्दारभूता पक्षगता तु फलमिति विवेकः ।
6276.
3173. ब्रह्मनिरूपणम् | Brahmanirūpana.
Substance, country-made paper. on a page. Extent in slokas, 650. discoloured. Complete.
Beginning :
15 x 5 inches. Folia, 16. Lines, 12 Character, Bengali. Appearance,
येन रूपेण ब्रह्माण्डा जायन्ते श्टणु तत् शिवे । व्याकाशाज्जायते वायुर्वायोरुत्पद्यते रविः ॥ रवेरुत्पद्यते तोयं तोयादुत्पद्यते महौ । पञ्चभूतैश्च ब्रह्माण्डा भवेयुः पर्व्वतात्मजाः ॥ ब्रह्माण्डस्थापनार्थाय कूम्मष्टष्ठे ह्यनन्तकः । तन्मध्ये(?) वालुकाकारा ब्रह्माण्ड [[] बहवः स्थिताः ॥

Page #454

( 448 )
कारण्ये (का)वारिमध्ये तु कूमश्चरति नित्यपाः ।
अहमेव त्रिशूलेन पालयामि पुनः पुनः ॥ श्रीचण्डिकोवाच । किमाकारन्तु ब्रह्माण्डं तन्मे ब्रूहि महेश्वर(ः) ।
सृशिप्रकारं तन्मध्ये किमा[का]रं हि तत्त्ववित् ॥ श्रीशङ्कर उवाच ।
जन्तोराकारं ब्रह्माण्डं नानाविग्रहरूपकम् । ब्रह्माण्डं विग्रहं प्रोक्तं स्थूलसूक्ष्मादिकं हि यत् ॥ मेरास्तन्मध्यके देवि तथा सप्त कुलाचलाः । मूलादिमस्तकान्तं वै सुमेर म पर्वतः ॥ स्थिता मेरोरधोभागे अङ्गल्या ऊईदेशतः । भूर्लोकादि महेशानि सप्त खर्गाः क्रमेण हि ॥ यङ्गल्यां सप्त पातालास्तिष्ठन्ति परमेश्वरि । सत्यलोके निराकारा महाज्योतिःस्वरूपिणौ ॥ माययाच्छादितात्मानं चनकाकाररूपिणी । हस्तपादादिरहिता चन्द्रसूर्य्यामिरूपिणौ ॥ मया वन्दं नसतेय्य विधा भिन्ना जगन्मुखी। शिवशक्तिविभागेन जायते सृरिकल्पना ॥ इति ब्रह्मनिरूपणम् । प्टणु देवि प्रवच्यामि यथा सृष्टिः प्रजायते । सत्यलोके महाकाली महारद्रेण संग्रटा ॥ चनकाकृतिविस्तारा चन्द्रसूर्य्यामिरूपिका()। अनादिपुरुषसंयुक्ता तदंशा जीवसंज्ञकाः ॥ ज्वलदनिर्यथा देवि स्फुरन्ति विस्फुलिङ्गाका[:] । यस्यायुतं परं बिन्दर्यथा भूमौ पतत्यपि ॥ तदेह सहसा देवि संज्ञायुक्तो भवत्यपि । पूगु देवि प्रवक्ष्यामि सद्ब्रह्माण्डलक्षणम् ॥

Page #455

(
449 )
मेरुपर्वतस्तन्मध्ये सर्वदेवाश्रयः शिवे । महाधौरा नदी तत्र मध्ये देशे व्यवस्थिता । सुमेरोश्चोर्द्धदेशे तु सत्यलोकं वरानने । अधोभागे महेशानि प्रतिष्ठितं रसातलम् ॥ एवं क्रमे मेरुमध्ये भुवनानि चतुर्दश । पाताला सप्तकस्यो? ब्रह्मपनं महेश्वरि ॥ अधोवस्त्रं हि तत् पद्मं धौरा मध्ये चतुईलम् । पद्ममध्ये बीजकोषे क्षितिचक्रं मनोहरम् ॥ वलयाकाररूपेण समुद्राः सप्त संस्थिताः । जम्बुद्दौयं मध्यदेशे चतुष्कोणं मनोहरम् ॥ त्रिकोणं मदनागारं कन्दर्पश्चाधिदेवता । तन्त्ररूपं हिलबीजं गजेन्द्रवाहनं शिवे ॥ त्रिकोणे मदनागारे लिङ्गरूपो महेश्वरः] । मायाशक्तिर्महेशानि भुजगाकाररूपिणी । तयैव वेष्टितं लिङ्गं साईत्रिवलयाकृति । लिङ्गच्छिद्रं श्ववक्त्रोण समाधित्य स्थिता सदा ॥ ऐन्द्रं बौज वरारोहे लिङ्गस्य वामदेशके । सुसिद्धं ब्रह्मसदनं नादोपरि सुशोभनम् ॥ तत्रैव निवसेट्मा सृष्टिकर्ता प्रजापति[:] । वामभागे च सावित्री वेदमाता सुरेश्वरौ ॥ तस्याः प्रसादमात्रेण सृशिर्वितनुते सदा । यद्रूपं ब्रह्मसदनं लक्षयोजनविस्तृतम् ॥ तत् सव्वं परमेशानि ऋग्वेदाख्ये मयोदितम् । त्रिकोणे परमेशानि विषष्टितमकोटकाः ॥ तदैव परतराः प्रोक्ताः सर्वदेवाश्रयं हि तत् । त्रिकोणमध्ये तद्बाह्ये पश्यापूर्व वरानने ॥ स्थावरं पर्बतं पश्य कौटं पशुमनुत्तमम् । खगं लवादिकं तत्र नास्ति किं एथिवौतले ॥
29

Page #456

( 450 ) त्रिकोणबाह्ये गिरिजे पर्वतं बहुरूपकम् । नौलाचलं मन्दरश्च पर्वतं चन्द्रशेखरम् ॥ हिमालयं सुमेरञ्च मलयं भस्मपर्वतम् । चतुष्कोणे वसेदेवि एतत् सप्तकुलाचलम् ॥ एतेषां शिखराज्जातं पर्चतं बहुरूपकम् । नानादेवालयं देवि तच्चैव दानवामयम् ॥ टणगुल्मलतावल्लि नानारूपाणि तत्र वै । जायन्ते च नियन्ते च पूर्वोक्तेनैव वर्त्मना ॥ एतत्पद्मस्योईदेशे भीमाख्यपङ्कजं शुभम् । पत्रघट्कं तथावत्तं चतुरिविभूषितम् ॥ पद्ममध्ये बीजकोषे भुवर्लोकं मनोहरम् । सिन्दूरसदृशं रक्तवर्णेन शोभितं सदा ॥ सिन्दूरारक्तवर्णेन निम्मितं चक्रपाणिना । तस्योर्दै निवसेद्विष्णुः श्रौर्वाणी वामदक्षिणे ॥ ब्रह्मणा सृज्यते लोकः पाल्यते चक्रपाणिना । वैकुण्ठं नाम तत् सर्च (वर्ग) नानादेवालयं हि त[त्] । वैकुण्ठस्य दक्षभागे गोलकं सर्वमोहनम् ॥
Colophons :
6B, इति श्रीचण्डिकाशवरसंवादे सहनिर्वाणतन्ते सत्यलोककथनं नाम सम्पूर्णम् ; 9A, इति कालौतन्त्रे गुप्तचतुर्दशपटलः ; 16B, इति कालोतन्त्र आचारविधिरटमः पटलः ।
Though indicated as Brahmanirūpana or Brahmanirnaya on the left margins of the leaves, the work contains extracts from different Tantras treating of cosmology, cakras, nādīs and the worship of Sakti.

Page #457

.(
451
)
6277.
3458.
म
Mantramuktāvalī.
Substance, country-made paper. 15x31 inches. Folia, 68. Lines, 7 on a page. Extent in ślokas, 1,260. Character, Bengali. Appearance, discoloured. Incomplete.
The work begins on leaf 4B, the previous pages being taken up with the descriptions and illustrations of mystic diagrams called Rnidhanicakra, Akathahacakra, Akadamacakra, Rasicakra and the Naksatracakra.
This gives the mantras, dhyānas, stavas and kavacas of various deities. Though a compilation, interlocutions, presumably quoted from other works, between Siva and Pārvatī occur occasionally. It does not agree with the works of the same name described in IO. IV. 2852 and CS. V. 62.
Of the works quoted, mention should be made of the following:
8A- ज्ञानयामल, 10A-यामलसार, 13B-यानन्दलहरी, श्रीकल्पसूत्र, 45B-कावेरीतन्त्र ।
Beginning :
... ॐ नमो गोपालाय । अनाद्यायाखिलाद्याय मायिने गतमायिने।
अरूपाय खरूपाय शिवाय गुरवे नमः ॥ श्रीपार्वत्युवाच ।
भगवन् सर्वधम्मज्ञ सर्बागमविशारद । मन्त्रमुक्तावलिं देव कथयस कृपामय ॥

Page #458

( 452 )
ब्रह्माद्यैरपि यद् गोप्यं यद् गोप्यममरैरपि ।
कथयस्व समासेन सर्चतन्त्रक्रमेण च ॥ ईश्वर उवाच ।
पूटणुवैकमना देवि पुरात्तक्रमेण च । सर्व्वतन्त्र समालोच्य वक्ष्यामि हितकाम्यया ॥ शिवं भास्करं विष्णञ्च गणेशादौन क्रमेण च । सिद्धादिक्रमयोगेण वक्ष्यामि सारनिश्चयम् ॥ एकाक्षरे महामन्ले मालामन्ले तथैव च ।
खपलब्धे स्त्रिया दत्ते मित्रामित्रौ न शोधयेत् ॥ Colophons of the different chapters:
7A, इति श्रीमन्त्रमुक्तावल्या गणेशस्य प्रथमः पटलः ; 8B, श्रीसूर्यस्य मन्तध्यानन्यासकवचनिरूपणं द्वितीयः पटलः ; 10A, इति श्रीपार्वतीमहेशसंवादे गालवोपाख्याने मन्तमुक्तावल्यां टतीयपटलः ; 12A, इति मन्त्रमुक्तावल्यां चतुर्थपटलः ; 13A, • [मञ्ज]घोषस्य कवचराजकथने पञ्चमः पटलः ; 15A, • श्रीविद्याश्रीबालाकथने घछः पटलः ; 16B, • सप्तमपटलः ; 17B, • उत्तरयामले कामोदतन्त्रोक्तश्रीव्यागममहार्णवोक्त-याशुसिद्धिसाधनं नामाटमः पटलः ; 19B, इति श्रीमन्त्रमुक्तावल्यां श्रीमन्महेशविरचितं रुद्रयामलोक्तभुवनेश्वरीकवचं नाम नवमपटलः ; 24A, .रुद्रयामलोक्तं भुवनेशयोः सहस्रनामस्तवं सम्पूर्णम् ; 25A, • दशमपटलः ; 29A, इति मन्त्रमुक्तावल्यां मन्त्रपूजासङ्केतं नाम एकादशपटलः ; 33B, . स्तवकवचविधानं नाम द्वादशपटलः ; 37A, योगेश्वरीमन्त्रपूजासंकेतं श्यामामन्त्रपूजासङ्केतं नाम त्रयोदशः पटलः ; 43A, इति श्रीमहाभैरवोपाख्याने मन्त्रमुक्तावल्यां च्छिन्नमस्ताकवचम् ; 45A • चतुर्दशपटलः ; 47B, इति मन्त्रमुक्तावल्यां पञ्चदशपटलः ; 52B, • योडशपटलः समाप्तः ।।
The 17th chapter which gives the 1,000 names of Chhinnamastā runs up to Fol. 57B but is not complete. After this Fol. there is another Fol., not numbered, containing three lines which belong to the 10th chapter, the colophon of which is also given there.

Page #459

(
453
)
6278. 4706E. मन्त्रमाला। Mantramālā. Substance, country-made paper. 13 X 44 inches. Folia, 25B-42A. Lines, 8 on a page. Extent in slokas, 300. Character, Bengali. Appearance, old. Complete.
This contains a collection of mantras meant for particular deities and rites, generally in the order followed in the Tantrasāra. Descriptions of Rsi, nyāsa and dhyāna, though promised, are not usually given. A number of dhyānas, however, are found on Fol. 42-43B of this MS. These belong to Bhuvanesvari, Annapurna, Padmavati, Jayadurgā, Durgā and Lakşmi. Beginning:
नमामि सद्गुरु शान्तं प्रत्यक्षं कुलनायकम् । यस्य प्रसादमासाद्य तरणं भवसागरात् ॥ श्रादौ मन्वाक्षरं पश्चादृणिधणिक्रमेण च । अठावशिएं सङ्ख्या तथा पिङ्गलसम्मतम् ॥ ऋषिन्यासध्यानकानि पौरश्वारणिकं तथा ।
कथयिष्याम्यशेषेण परिभाष्य पुनः पुनः । अथ भुवनेश्वरी। ह्रौं १।४।४।३२। लक्ष ॥ ऐं ह्रौं ऐं ३।४।१०। लक्ष । केचित्तु २४ लक्ष ॥ Colophon :
इति मन्त्रमाला समाप्ता ।
6279. 5733. मन्नपद्धतिः । Mantrapaddhati. Substance, country-made paper. 141x6 inches. Folia (by counting), 24, marked 1 to 6, 18, 24, 27, 28, 29, 31, 36, 42, 49, 50, 57-62. There are two leaves without leaf-marks. Lines, 15, 16 on a page. Character, Nāgara. Appearance, old, worn out and discoloured. Fragmentary.

Page #460

( 454
)
On a modern piece of paper, pasted on the obverse of the first Fol., the name of the work is given in a later. 'hand as दशावतारादिमन्त्रपद्धति . The fragments preserved deal with bhūtasuddhi, nyāsa of different types, purascarana, initiation and the worship of Vaişņavite deities.
Beginning :
+ + कमलपत्राक्षं वेणुवादनतत्परम् । देवकीनन्दनं + + कृषां गोपालरूपिणम् ॥ नमोऽस्तु + + + + + + + + + अथ वक्ष्यामि मन्त्रस्य पद्धतिं नातिविस्तराम् । ऋजु सिद्धिप्रदां पुंसां भुक्तिमुक्तिप्रदायिनीम् ॥
Colophons :
3A, इति मन्त्रपद्धतौ भूतशुद्धिर्नाम प्रथमः कल्पः; 29A, इति मन्वपद्धत्यां चास्त्रादिपुरश्चरणकथनं नाम सप्तमः कल्पः ।
6280.
5918. मन्त्रपारायणक्रमः। Mantrapārāyanakrama.
Substance, country-made paper. 9x41 inches. Folia, 16. Lines, 8 on a page. Extent in slokas, 272. Character, Nāgara. Date, Samvat 1819. Appearance, old and discoloured. Complete.
This deals with the rules and procedure for mantrapārāyana or the muttering of mantras.
Beginning:--
अथ मन्त्रपारायणक्रमः । स तु श्रीधर्माचार्यैः खकोये लघुस्तवे मायाकुण्डलिनीत्यादिश्लोके सूचितः ।

Page #461

(455)
यथा ।
माया कुण्डलिनी क्रिया मधुमती काली कलामालिनी मातङ्गी विजया भगवती देवी शिवा शाम्भवी । शक्तिः शङ्करवल्लभा त्रिनयना वाग्वादिनौ भैरवी
कारी त्रिपुरा परापरमयी माता कुमारीत्यसोति ॥ १ ॥
Colophon :
माया हौं, कुण्डलिनी ऐं, क्रिया लों, मधुमती शुद्धा विन्दुयुता विसर्गयुक्ता चेति चतुर्विधमाटकाः । काल्यादीनि दश नामानि शक्त्या दादशविद्या एभिः श्रीमूलविद्यायाः श्रौमदाराध्यचरणकृपाप्राप्तो मन्त्रपारायणक्रमः प्रदर्श्यते ।
तत्र कृतप्रातरादिकक्रियो विविक्ते स्थाने खासनमास्तीय्यं हीं व्याधारशक्तिकमलासनाय नमः इति तत् संपूज्य तत्र प्राङ्मुख उपविश्य गुरुगणपति + + + प्रणम्य मूलविद्यया प्राणायामं कृत्वा संक्षेपतः कृत्वा संक्षेपतो भूतशुद्धिं कृत्वा गणपतिमाटकान्यासं मूलविद्याया ऋष्यादिकरषडङ्गन्यासं + + + देवतकरन्यासं च विधाय देवौं ध्यात्वा मानसैरुपचारः श्रीपरदेवतात्मकपारायणजपमारभे । तत्र तावत् मूलविद्या ह्रौं व्या कालो सौः । च्या कालौ सौः । मू०हौं इ कालो सौः । सौः । मू०हौं उकालो सौः ।
14B, इति मन्त्रपारायणक्रमः ।
मूल हौं मूल कई कालो
This colophon is followed by 28 verses which speak of Antyayāga :
ब्यथातो वच्ये संक्षेपादन्त्ययागविधिक्रमम् । साधकानां च सिद्धानां दीक्षितानां शिवागमे ॥ दीक्षितास्त्रिविधाः प्रोक्ता उत्तमाधममध्यमाः । तत्रोत्तमस्य नान्त्येष्टिः सव्र्वोत्तीर्णात्मदर्शनात् ॥

Page #462

( 456 )
Garifu arrefeciffent arustautai Hifi Dan Farfe Awefa a: ferfa: Il
This portion of the manuscript ends without any colophon, but with a date:
संवत् १८१८ मौतौ भादौ सुदौ ७ वार सनीचर ।
6281. 9309. TEHITT I Gāyatrīmālā. Substance, country-made paper. 8 x 5 inches. Folia, 10. Linos, 10 on a page. Extent in blokas, 130. Character, Nāgara. Appearance, old. Complete.
This MS contains the gāyatrīs of Brahman, Vişnu, Rudra, Mahālakṣmi, Nrsimha, Lakşmaņa, Krşna, Gopāla, Paraśurāma, Tulasi, Hanumān, Garuda, Agni, Pșthvī, Jala, Akāša, Sūrya, Candra, Guru, Paramahamsa, Pavana, Hamsa, Gauri, Devī, numbering 24 in all.
Colophon:
इति श्रीचौविस गायत्रो सम्पूर्ण। शुभमस्तु ।
6282.
10250. afacTgAT | Balidānamantra.
Substance, country-made paper. 7x 41 inches. Folia, 2. Lines, 7 on a page. Oharacter, Nägara. Appearance, fresh. Complete.
This contains the mantras in connection with offerings to Vatuka, Kşetrapāla, Yogini and Ganapati.

Page #463

(
457
)
6283. 9153. वीरभद्रतन्त्रोक्तप्रयोगः। Virabhadratantroktaprayoga..
Substance, country-made paper. 13x6 inches. Folia, 7. Lines, 13 on a page. Extent in slokas, 175. Character, Nāgara. Appearance, old. Complete..
This MS contains a number of mantras the applications of which in magical rites are indicated in Hindi. The mantras appear to be taken from the Virabhadratantra, colophons of the first four chapters of which are found here (Fol. 3A, 4A, 5B, 6B).
Beginning :
अथ शिवशिवासंवादे वीरभद्रतन्लोक्तप्रयोगः ।
6284. 7856. मन्त्रशुद्धिप्रकरणम् । Mantrasuddhiprakarana.
Lines,
Substance, country-made paper. 121x43 inches. Folia, 10. 12 on a page. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Incomplete.
It describes how mantras favourable for particular individuals are to be determined.
Beginning :
अथ मन्त्रशुद्धिप्रकरणम्।
मन्त्राणां तत्तच्चकाविरुद्धत्वमेवेह शुद्धिः । निबन्धे।
साधकानां शौघसिद्धौ मन्तशुद्धिमथो ब्रुवे । खताराराशिकोठानामनुकूलान् भजेन्मनून् ।
...
...
...
...
...

Page #464

( 458
)
बौद्धमन्त्रा जैनमन्त्रा नैषु सियादिशोधनं । एतद्भिन्नेषु मन्वेषु शुद्धिरावश्यको मता ।
6285.
10333. अाम्नायः। Amnāya. Substance, country-made paper. 61x4 inches. Folia, 41. Lines, 7 on a page. Extent in slokas, 260. Character, Nagara. Appearance, dis. coloured. Complete.
This contains mantras for the worship of various deities. Beginning :
श्रीनाथादिगुरुत्रयं गणपतिं पौठत्रयं भैरवं सिद्धौघं वटुकत्रयं पदयुगं दूतौक्रम मण्डलम् । वीरान् द्यश्चतुष्कषशिनवकं वोरावलौपञ्चकं श्रीमन्मालिनिमन्त्रराजसहितं वन्दे गुरोर्मण्डलम् । पूर्व दक्षिणपश्चिमोत्तरमनुं चोई ततोनुत्तरं । सोतदन्दपरागुरूंच चरणान् रक्तादिमिश्रान्तकान् । पञ्चाम्बा नवनाथषोड़शषडाधारं च षड्दर्शनं
वागाद्यष्टकसप्तविंशतिरहस्यान्तान् न्यसेत् पूजयेत् ॥ Colophons of the different chapters:
4A, इति पूर्वान्नायः; 6B, इति दक्षिणाम्नायः; 10A, इति पश्चिमानायः; 11B, इत्युत्तराम्रायः ; 13A, इत्यूटनायः; 13B, इति दियौघः ; इति सिद्धौघः; 14A, इति मानवौघः, इत्यू घः ; इति दिव्यौषः ; इति सिद्धौधः ; 14B, इति मानवौघः ; इति परौधः ; 15A, इति दिव्यौघः, इति सिद्धौधः; 15B, इति मानवौधः ; इति कामराजौघः; इति दियौघः ; इति सिद्धौघ ; 16A, इति मानवौधः ; इति लोपामुद्रौघः ; 17A, इति कामराजविद्याचरणवासना; 17B, इति लोपामुद्राविद्याचरणवासना; 18A, इति खोतश्चरणवासना; 19B, इति शाम्भवचरणविद्याः; 20A, इति शाम्भवचरणवासना ; 21A, इति परापादुकाक्रमः ; 21B, इति लोपामुद्रापादुकाक्रमः ; 22A, इति दिव्यौघः ; 22B, इति

Page #465

( 459 ) सिद्धौषः ; 23A, इति मानवौषः ; इति पारम्पय॑म् ; 25A, इति महापादुका ; 28B, इति सप्तविंशतिरहस्यानि ; 29A, इति पञ्चाम्बाः ; 29B, इति नवनाथाः; 32B, इति घडाधारविद्याः; 33A, घडध्वविद्याः; 33B, इति षड्दर्शनविद्याः; 34A, इति वाग्देवताटकम् ; 34B, इति षड्योगिनी विद्याः; 37A, इति नित्यामन्त्रः ; 39A, इति पञ्चपच्चिकाः; 40B, चक्रेश्व]रौविद्याः ; 41A, इत्यखिलमन्त्रः। इति श्रीआम्रायः समाप्तः । Post-colophon Statement :
इदं पुस्तकं कोतपल्यपनामकचिन्तामणिमणिशम्मणेन लिखितं । श्रीगुरुचरणारविन्दार्पणमस्तु । संवत् १८८६ पौष्य शुद्ध १४ शुक्रवासरे समाप्तः शुभं ॥
6286. 6550. Amnāya.
Substance, country-made paper.. 114x3 inches. Folia, 17. Lines, 7 on a page. Extent in slokas, 300. Character, Nagara. Appearance, fresh. Complete.
In the last colophon the work is called Amnāyaprakāśa, the word prakāśa being added in a later hand. This agrees closely (though not fully) with the work of the same name described above. Post-colophon Statement :
श्रीललिताम्बार्पणमस्तु । श्रीदक्षिणाचारमतप्रवर्तककाशीनाथभट्टभड़ेन लिखितमिदं। श्रौदक्षिणामूर्त्तिगुरुभ्यो नमः। श्रीअन्नपूर्णायै नमः। श्रीकालभैरवाय नमः |
6287.
10356. माहेश्वरी विद्या। Mahesvarividya.
Substance, country-made paper: 9x51 inches. Folia, 4, marked 4, 5, 7, 8. Lines, 14-16 on a page. Extent in slokas, 110. Character, Nagara. Date, Samvat 1814. Appearance, discoloured. Incomplete.

Page #466

( 460
)
This contains a number of magical mantras. Along with this is found one leaf of the NȚsimhasahasranāma (Stotraratnamālā, Madras, 1927, Vol. I, pp. 418ff). Colophon:
इति श्रीयागमोक्तमहामाहेश्वरी महाविद्या चक्रेश्वरौ । Post-colophon Statement:
श्रीसंवत् १८१४॥ शाके शोला १६७६ ॥ एदं पुस्तकं लिषायत व्यासजी श्री५ हरलालजी। लिषत्तं जोसो दयाराम ॥ वासतव्य पोपलादमध्ये ॥
6288. 11338. [निर्वाणमन्त्राः ] | Nirrānamantra.
Substance, country-made paper. 83 X 41 inches. Folia, 8. Lines, 7 on a page. Extent in slokas, 75. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Complete.
This gives the application of six mantras associated with the six āmnāyas.
Beginning:
अस्य श्रौनिर्वाणमहासंवर्तानन्दनाथनिर्वाणमन्त्रस्य कालामिरुद्र ऋषिः वृहतौच्छन्दः श्रीनिर्वाणदक्षिणाकालिका देवता हसौ शक्ति क्षौ कौलकं योगमोक्षसिद्ध्यर्थे विनियोगः ।
6289. 10189. मन्त्रसंग्रहः। Mantrasamgraha.
Substance, country-made paper. 12x41 inches. Folia, 20, of which Fol. 3 is missing. Lines, ll on a page. Extent in slokas, 740. Character, Nagara. Date, Samvat 1837.. Appearance, discoloured and worn out. Complete.

Page #467

(
46l
)
It relates to the black rites of the Tantras and contains mantras in Hindi. After the fifth chapter there is a section on dhārācakra. Beginning :
महादेवं नमस्कृत्य गिरिजाङ्गविभूषितम् । सर्वकामप्रदातारं सावरोयं प्रलिख्यते ॥
भाषा संस्कृतयुक्तोयं सबौनो गोप्यश्च सर्वदा । तं सव्वं कथयिष्यामि प्रत्यक्ष भुवि कामदम् ॥
अथ वावा आदममन्त्र । गुरुसत्य विस्मिदत्राहक्काफजौमिगावनकार० आदिगरु-इटिकरतारवेदनहरज + हियको आ जुग चारि वेद चजु पांच पण्डव छव मार साह समुद्र आठ वसु नव ग्रह दश एवनक गारह रुद्र वारह राशि तेरह चमोल चोदहा
भुवन पंद्रह तिथि......। Colophons of the different chapters :
4B, इति श्रीशावरतन्त्र मन्त्रसंग्रहे भानुमत्यादिदेवौचरिते प्रेताच्छान्युप[[]मनपर्यन्तः प्रथमः प्रका[शः] ।
8B, भानुमतीसोनचिर-इयाकवुत्तरकलाप-उपदेशाच्छरौरव्याध्युपशमन द्वितीयः प्रकाशः।
llB, भानुमतीसोणाचरौ-आकवुन्तरकालोपदेशबंधमोक्षपटोड्वाटनपसुररक्षागर्भमोचनबालकरक्षादिप्रयोगस्तृतीयः प्रकाशः ।
15B, भानुमतिसोनाचर उपाकवुन्तरकलापदेशस्थावरजंगमोपविघ्नोपशमनादिप्रयोग एव चतुर्थप्रकाशः ।
19A, उर्जामदविचित्रकलोपदेप्रान्मोहनमारणोच्चाटनोबेवादि पंच प्रकाशः। Post-colophon Statement :
शुभ सम्बत् १८३७ समैनाम श्रावण सुदि हादशौ वार शुक्रवार पूर्बाहवेलायां उल्लेषितं ।

Page #468

( 462)
6290.
10031. Mantrasamgraha. Substance, country-made paper. 6] x 5 inches. Folia, 54. Linos, 8-9 on a page. Extent in ślokas, 700. Character, Nāgara. Appearance, fresh, Complete.
In the present as well as the following MS, the fourth and fifth chapters are referred to, presumably through inadvertence, as the third and fourth. The section on dhārācakra is attributed in these MSS to Gorakşanātha.
This and the following two MSS have a different beginning which runs :
अथ भूतावेशलक्षणम् । आदित्य हृदयात् ।
कृष्ण उवाच
राक्षसेनाभिभूतस्य विकारं फ़्टणु पाण्डव । गायते नृत्यते नग्न आस्फोटयति धावति ॥
6291. 10544. Mantrasamgraha.
Substance, country-made paper. 11X5 inches. Folia, 27. Lines, 911 on a page. Extent in slokas, 650. Character, Nāgara. Appearance, discoloured. Complete.
The concluding portion of the second chapter along with its colophon is absent in the present MS.
6292. 10436. Mantrasamgraha.
Substance, country-made paper. 101 X4] inches. Folia, 8. Lines, 8, 9 on a page. Extent in slokas, 144. Character, Nāgara. Appearance, fresh, though worn out. Incomplete.

Page #469

( 463 )
The present MS contains only the first chapter of the work.
6293. 1172B. aug: 1 Varņakoşa.
Substance, country-made paper. 7 on a page. Extent in slokas, 85. Incomplete.
10 x 4 inches. Folia, 10B-16. Lines, Character, Nāgara. Appearance, old.
The work is called Varņakoşa in the first stanza and referred to by the same name in one of the introductory lines while the other, apparently through inadvertence, calls it Bījakosa. The work gives a list of words used in the Tantras to indicate the different letters of the alphabet. The present MS runs up to the letter a.
Beginning :
अथ वर्णकोष उच्यते। श्रीगणेशाय नमः । अथ बीजकोषः । नत्वा भगवतौं दृष्ट्वा श्रीविनायकसंहितां । तन्त्रोद्धारसुबोधाय वर्णकोषः प्रतन्यते ॥
#2: Quat fang: 1946: pitfifa ei पर्णोदरी महाब्राझी खरादिब्राह्मणो मगः ॥
6294.
180. HTRENTG: | Mātrkākosa.
Substance, machine-made paper. 17 x 5 inches. Folia, 3. Lines, 10 on a page. Extent in slokas, 70. Character, Bengali. Date, 1727 S.E. Appearance, tolerable. Complete.
The present MS has been described in L. I. 425. The . work is of the same nature as the one described above.

Page #470

( 464
)
Beginning:
उद्यत्प्रद्योतनप्रख्यमतर्यगुणवैभवम् । स्तम्बेरमास्यमम्बाया ह्यङ्कस्थं नौमि भूतये ।। श्रीमच्चतुर्भुजाचार्यचरणाम्बुरुहद्दयम् । नत्वा संक्षेपतो वक्ष्ये माटकाकोषमद्भुतम् ॥
ॐकारः प्रणवस्तारस्तारको ज्योतिरादिमः । End:
संक्षेपात् माटकावर्णनामान्येतान्यनुक्रमात् । साधपकृतये सम्यक् प्रोक्तानि विदुषां मुदे ॥ अयन्तु माटकाकोषः सर्वकोषोत्तमोत्तमः ।
धारणादस्य मन्त्राणां भवेदुद्धरणे क्षमः ॥ Post-colophon Statement:शकाब्दाः १७२७
6295. 9652. बौजवर्णसङ्केतः। Bijavarnasamkeeta. Substance, country-made paper. 104 x 54 inches. Folia, 2. Lines, 10 on a page. Extent in slokas, 55. Character, Nāgara. Date, Samvat 1913. Appearance, old. Complete.
This work describes a number of bējas and contains a list of words used in the Tantras for the letters of the alphabet. Beginning :
ॐ श्रीगणेशाय नमः। तत्रादौ बौजवर्णानां सङ्केतः स्फटमुच्यते । ग्रन्थं प्रवर्त्तयेत्तत्र त्वन्ताथादि न पूर्वभाक् ॥ १ ॥ वर्णाक्षरं रम्सिवर्णः खरास्तु कथितात्र च । व्यञ्जनानि हलो वर्णाः कादयोऽटौ प्रकीर्तिताः ॥ २ ॥

Page #471

(
465
)
कादीनि पञ्च पञ्चैव चतुष्कं यादि शादि च ।
लादिद्वयञ्च मालायां स्वरैराष्योनलादिकः । ३ । End:
अकुलो नकुलौशश्च हंसशून्यच्च हाकिनी। अनन्तो नकुलौबीजं परमात्मा ललाटजः ।
क्षस्तु सवंर्त्तको हान्तो वर्णन्तोन्तश्च लोहितः ॥ Post-colophon Statement :
सं० १९१३ मार्ग सुदि। After the colophon there are a few lines about mālāsamskāra.
6296.
1172A. बीजकोषः। Bijakosa.
Substance, country-made paper. 10x4 inches. Folia, 3-10. Lines, 7 on a page. Extent in ślokas, 60. Character, Nāgara. Appearance, old. Complete.
The earlier portion of the MS appears to have contained another work of which the colophon is found in the beginning of the present MS:
[मा]टकावर्णनिर्घण्टः समाप्तः। मन्त्रमहोदध्यनुसारौ। The present work which describes various bījas begins with the four stanzas occurring at the beginning of Prakārāntaramantrābhidhāna (Tantrik Texts, Vol. I, pp. 5ff). These are followed by the verses quoted below:-- अव्यक्तश्च त्रिमात्रश्च मूलज्योतिः शिवोऽव्ययः ।
प्रकाशं ॥ ॐ॥ शिवचन्द्रशिवैः शक्रः खरोपेतैः सबिन्दुभिः । महाप्रेतमिति ख्यातं मन्त्रसिद्धिप्रदायकम् ॥
प्रकाशं +॥
30

Page #472

(
466 )
टतोयहीनं तत्प्रोक्तं प्रेतबीजं सुखावहम् । हयग्रीवस्य बीजं तत् शक्तिप्रसादसङ्गतम् ॥ हँसौ ।
End:
संवों दक्षनेत्राद्यो बिन्दुनादविभूषितः । गाण्डं बीजमाख्यातं शिवं सर्वविघापहम् ॥ क्षौं । हंसप्राणास्वजपा प्राणवायुः स एव हि ॥ हंसः ॥
Colophon:
इति बीजकोषः समाप्तः ।
6297.
9158.
Bijakosa.
Substance, country-made paper. 111 x 54 inches. Folia, 3. Lines, 14. Extent in slokas, 80. Character, Nāgara. Date, Samvat 1815. Appearance, tolerable. Complete.
This work gives the names and forms of the various bājas used in the Tantras.
Beginning :--
श्रीगणेशाय नमः। अथ बीजकोषः । ॐ प्रणव तार अक्ष तोमा त्र्यम्बक त्रासतारकवेदादि इति प्रणवनाम । श्रौं । लक्ष्मी पद्मा हरिणाक्षी सरोरुहकमला रुकमणी इमे हरिप्रिया इति लक्ष्मीबोजनाम। ह्रौं पराभूति लज्जा माया सकला कृशा सस्ला क्षमा देवी प्रणव इति लज्जाबीजनाम। लौँ कामराज पञ्चेषु संदन मन्मथ मार प्रद्युम्न कन्दर्य इति कामराजबोजनाम। ऐं वागभवं ऊर्द्धबीजं चरणं चण्डिकेश्वरं चन्द्रचम्मवसना चावडी इति वाग्भवबीजनाम ।

Page #473

( 467
)
End:
हो छवि कान्ति शोभा सुषमा इति विबोजनाम। वौं अर्थ जीमूत अम्बत् अवलं घन इति अन्नबोजनाम । वर्णनां देवदेवेशि कोशं प्रोक्तं मया शिवे ।
नाभामन्त्रमयुक्तं देवि सर्वागमविनिश्चितम् ॥१॥ Colophon:
इति बीजकोश सम्पूर्ण ॥ Post-colophon Statement :
श्रीसं० १८२५ ज्यैठे कृष्णपक्षे त्रयोदश ।
6298. 9101. Bijakosa.
Substance, country-made paper. 10x6 inches. Folia, ll. Lines, 5 on & page. Extent in blokas, 55. Appearance, fresh. Character, Nāgara. Complete.
Unlike other works of the same name, the present work contains only a collection of names.
Beginning :
प्रणव । १। वागभव । २। माया । ३। लक्ष्मौ । ४ । काम । ५। पाश । ६। कला । ७। गरुड़ ।। अकाश । ६ । काली ।१०। सिद्धा। धर्म । जया। हयग्रीव । गौरी । साध्य । वधू । महाक्रोध ।

Page #474

B. WORKS DEALING WITH PARTICULAR DEITIES.
I. SAKTI.
(1) KALI.
Pūrņānanda.
6299.
811. UTATTERIA I Syāmārahasya.
Substance, country-made paper. 6 on a page. Extent in blokas, 2,700. and repaired. Incomplete.
141 x3 inches. Folia, 118. Lines, Character, Bengali. Appearance, old
The present MS runs up to the end of the 18th chapter. MSS of the work, complete in 22 chapters, have been described in IO. IV. 2597, L. II. 591. The work has been published in the Vividhatantrasamgraha and by Prabodh Chandra Pal and Brothers (Calcutta, Samvat 1948).
6300.
3880. śyāmārahasya.
Substance, country-made paper. 15 X 4 inches. Folia, 159. Lines, 7, 8 on a page. Extent in blokas, 3,560. Character, Bengali. Appearance, old and discoloured. Complete in 22 chapters.
6301. 4510. Śyāmārahasya.
Substance, country-made paper. 19 x 3 inches. Folia, 97. Lines, 6 on a page. Extent in ślokas, 2,700. Character, Bengali. Dato, Saka 1713. Appearance, fresh. Incomplete with 18 chapters.

Page #475

(469)
Post-colophon Statement :
TIH THU: Clai yanyi शकाब्दा ११३ ।
6302. 9345. Syāmārahasya.
Substance, country-made paper. 91 x 4 inches. Folia, 35. Lines, 8 on a page. Extent in blokas, 420. Character, Nāgara. Appearance, tolerable. Incomplete.
This MS contains the first two chapters and a portion of the third.
Kāśinātha Tarkālaňkāra.
6303. 3177. PATHqolfafy:
Syāmāsaparyāvidhi.
Substance, machine-made paper. 123 x 41 inches. Folia, 47. Lines, 12 on a page. Character, Bengali. Appearance, fresh. Incomplete.
The work deals with the details of the worship of Kālí. A manuscript of the work, complete in seven chapters, is described in HPR. II. 224 where the date of composition is given as Saka 1699. Another MS, complete in five chapters, but presumably containing the same material, is described in Mad. T. (VI. 5122). One more MS, complete in five chapters and written in the Nāgarī script, is in the old collection of the Society (I.E. 28). The present MS contains only a portion of the work. We have in the present MS only one colophon (of chapter I) on Fol. 23B. Another work of Kāšīnātha belonging to the old collection of the Society is the Saparyāsāra.

Page #476

( 470 )
It is not known whether the Tithitattvaṭīkā (HPR. I. 150), Prāyaścittakadambasāra (HPR. I. 237 ) and Prāyaścittatattvatikā (HPR. I. 238 ) are also by the same Cat Cat. (I. 105 ) confuses him with Kasīnātha, son of Jayarāma.
author.
A list of Tantra works on which the present treatise is based is given as follows (Fol. 1):
:--
कालीतन्त्रं कौलतन्त्रं कामाख्यां कुब्जिकां तथा । कालिकोपनिषत्सारं कालीकल्पं कुलार्णवम् ॥ कुमारीतन्त्रकञ्चैव तस्याश्च कल्पमुत्तमम् । तारावन्तं योनितन्त्रं शक्तिसङ्गमतन्त्रकम् ॥ ज्ञानतन्त्रं तन्त्रराजं गुप्तसाधनतन्त्रकम् । पुरश्चर्य्यारसोल्लासं महाकालस्य संहिताम् ॥ रुद्रयामलतन्त्रञ्च तारानुक्तं तथोत्तरम् । तन्त्रं निरुत्तरञ्चैव माटकाभेदमेव च ॥ बालाविलासं विमलां वाण्यास्चैव विलासकम् | वौरतन्त्रं विश्वसारं योगिनों गुरुतन्त्रकम् ॥ संगोपनञ्च समयां खतन्त्रञ्च सरखतौम् । राधातन्त्रोत्तरातन्त्रमन्नदाकल्पमुत्तमम् ॥ उड्डीशोत्तरखण्डञ्च तथाचारस्य सारकम् । चिन्तामणिं भूतसिद्धिं तथाचाथर्व्वणः श्रुतिम् तोडलं नौलतन्त्रञ्च फेत्कारौं भैरवं तथा । एतानि मूलतन्त्राणि बहूनपि च संग्रहान् ॥ काली तत्त्वं तत्त्वबोधं तत्त्वानन्दतरङ्गिणीं । ताराप्रदीपकं चैव त्रिपुरासारसंग्रहम् ॥ तारारहस्यवृत्तिञ्च ताराकल्पलतां तथा । तन्त्रसारं तन्त्रजीवं ताराभक्तिसुधार्णवम् ॥ शाक्तक्रमं शारदाञ्च शाक्तानन्दतरङ्गिणौं । श्यामारहस्यं विमलं कालिकाच्चविधिं तथा ॥

Page #477

( 471 ) कृत्यार्णवञ्च विमलं कौलिकार्चनदीपिका । कौलावलिं पञ्चचक्रपूजाक्रमलतां तथा ॥ मन्लदर्पणसंज्ञञ्च तथा मन्त्रमहोदधिं । इत्यादिकुलशास्त्राणि समालोच्य पुनः पुनः । साधकानां हितार्थाय ग्रन्थमेनं वदाम्यहम् ॥
Kasinatha.
6304.
6528. कालौभक्तिरसायनम् । Kalibhaktirasāyana.
Substance, country-made paper. 11x 5 inches. Folia, 29. Lines, 10 on a page. Extent in slokas, 550. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Complete in eight chapters.
Beginning :
श्रीदक्षिणामूर्तिगरुभ्यो नमः । महाकालौपदइन्वं निधाय हृदि सुन्दरम् ।
काशिनाथः(मत्ते)[प्रत]नुते कालीपूजारसायनम् ॥ तत्रादौ आचारनिर्णयः। श्यामारहस्यादिग्रन्थेषु ।
देवग्रहं प्रविश्य खासनं सम्यूज्य खस्तिकाद्यासनेनोपविश्य पूर्वदिनपूजावशिष्ठासवं पीत्वा पूजनं कर्त्तव्यमिति वदन्ति । तन्त्रवचनान्यत्र पठन्ति । भावचड़ामणौ
विना हेतुकमाखाद्य क्षोभयुक्तो महेश्वरः । न पूजामासनं कुर्यान्न च ध्यानं न चिन्तनम् ॥ तस्माद्भूत्वा च पौत्वा च पूजयेत् परमेश्वरौमिति ...
तथापि ब्राह्मणजातेरासवदानपानं

Page #478

( 472 )
निषिद्धमेव । किन्तु शूद्रस्यैवासवदानपानयोरधिकारः। तथा च महाकालसंहितायां।
द्रव्येण सात्त्विकेनैव ब्राह्मणः पूजयेच्छिवामिति । भैरवतन्ते।
क्षौरेण ब्राह्मणैस्ता तेन टपवंशजैः ।
माक्षिकैर्वैश्यवर्णैस्तु आसवैः शूद्रजातिभिरिति ॥ Colophons of the different chapters :
3A, इति कालौभक्तिरसायने आचारनिर्णयाख्यः प्रथमः प्रकाशः; 4A, • दाविंशत्यक्षरौमन्त्रोद्धाराख्यो द्वितीयः प्रकाशः ; 7A, प्रातःकृत्यादितान्त्रिकसन्ध्याविधानान्तः टतौयः प्रकाशः ; 14A, . हारपूजनादिन्यासविधानाख्यश्चतुर्थप्रकाशः ; 21B, • यन्त्रोद्धारादिप्रधानदेवतायूजनविधानाख्यः पञ्चमप्रकाशः ; 26B, आवरणपूजाविधानाख्यः [षष्ठ]प्रकाशः; 28A, विद्यामाहात्म्योपासकधर्मविधानाख्यः सप्तमः प्रकाशः; 29A, इति श्रीमद्भडोपनामकशिवरामभट्टाङ्गजजयरामभट्टसमशिवभक्तसूनुतन्त्रशास्त्रप्रवीणदक्षिणाचारानुसारिकाशीनाथभट्टविरचिते कालौभक्तिरसायने पुरश्चरणविधानाख्योऽष्टमः प्रकाशः । Post-colophon Statement :
मालवीयबालमुकुन्दस्येदं पुस्तकम् । Authorities quoted and referred to :
1, श्यामारहस्य, भावचूडामणि, कुलार्गव, समयाचार ; 2A, महाकालसंहिता, कुलचूड़ामणि, ज्ञानार्गव, लघस्तव, बहत्श्रीक्रमसंहिता, कालमाधवनिबन्ध ; 2B, मेकतन्त्र, रुद्रयामल, कुलार्णव ; 3B, भैरवतन्त्र ; 4B, कालिकाश्रुति ; 5B, नौलतन्त्र, खतन्त्र, तन्तसार ; 6A, शारदाटीका ; 6B, चूड़ामणि, कौमारीतन्त्र ; 7A-B, कुमारीकल्प, पेत्कारिणौतन्त्र ; IIA, दक्षिणामूर्तिसंहिता ; 14A, सिद्देश्वरीतन्त्र ; 14B, कालिकाकुलसद्भाव, कुलसद्भाव, कालौक्रम ; 20A, मेरुतन्त्र, मन्चरत्नावली, कालौकल्प ; 21A, मत्स्यसूक्त ; 22A, तन्त्रचूड़ामणि ; 24B, विशुद्धेश्वरमहातन्त्र ; 25A, हंसपारमेश्वर, कालोतन्त्र ; 26B, तत्त्वसारसंहिता ; 29A, मुण्डमाला ; 29B, उत्तरतन्त्र ।

Page #479

( 473 )
Rāmacandra Kavicandra Cakravarti.
6305. 3459. श्यामाकल्पलता। Syāmālkalpalatā. Substance, country-made paper. 161x4 inches. Folia, 124. Lines, 8 on a page. Extent in slokas, 3,900. Character, Bengali. Date, Saka 1722. Appearance, fresh. Complete in 11 stavakas.
Last Colophon :
इति श्रीमाधवकविकण्ठाभरणचक्रवर्तिसुतरामचन्द्रकविचन्द्र
चक्रवर्त्तिविरचिता श्यामाकल्पलता समाप्ता । Post-colophon Statement :
यदत्र भ्रान्त्या लिखितं विरुद्धं
विमर्षितव्यं खलु तत् सुधीरैः । यतो भवाब्धौ पतितस्य भ्रान्ति
न जायते कस्य पदे पदे वै ॥ शुभमस्तु शकाब्दाः १७२२ सौरभाद्रस्य त्रयोदशदिवसे सोमजवासरे शुक्लपक्षीयाटम्यां समाप्तश्चायं ग्रन्थः ।
श्रीशिवप्रसाददेवशर्मणः खाक्षरमिदं पुस्तकञ्च ।
भवान्याः पदाले मनो मे सदास्तु । The special features of the work and the works consulted in preparing it are thus indicated (Fol. 1A) in the beginning:
यद्यपि पूर्णानन्दैः सर्व्वरहस्यं वर्णितं व्यक्त्या
वत्र खातन्त्रण प्रायो लोको विभेति युगधर्मात् । अत इह सर्वजनानामविगीताचारमार्गेण __साधकसिद्धिफलेयं कल्पलता तन्यतेऽस्माभिः । खतन्त्र वौरतन्त्रञ्च फेत्कारीतन्त्रमेव च । कालिकाकुलसर्वखं कालौतन्त्रञ्च यामलम् ॥

Page #480

(474)
कुलचूडामणिश्चापि कुमारीतन्त्रमेव च । कुलार्णवं तथा कालौकल्यं भैरवतन्त्रकम् ॥ Entfernig Wet TT TTTATUT 1 वौच्य तत्तत्प्रमाणेन वक्ष्ये मोक्षप्रदायिनीम् ॥
कलौ कल्पद्रुमप्रख्यां कालिका भवभौतिहाम् ॥ MSS of the work have been described L. I. 267, HPR. I. 372.
Rāghava Bhatta.
6306. 5893. citatap | Kālītattva. Substance, country-made paper. 104 x 44 inches. Folia, 6–39, with Folio Nos. 15, 16, 24, 26-30 missing. Lines, 13 on a page. Extent in slokas, 845. Character, Nāgara. Appearance, old and discoloured. Incomplete.
A MS of the work, complete in 21 chapters, is described in Bik., p. 586. The present MS contains the colophons of chapters 3, 4 and 8 (Fol. 6A, 6B, 35B). The work is noticed under the name orahasya in several catalogues (Cat. Cat. I. 99). For a note on the work cf. Ind. Cult. V. 211ff. The eighth chapter in the present MS comes to an end in the middle of the same chapter (Fol. 50B) of the following MS where the chapter ends on Fol. 62B.
6307. 11277. Kālītattva.
Substance, country-made paper. 114 x 3 inches. Folia, 1-95, of which 78B is blank. Lines, 7. Extent in ślokas, 1,950. Character, Newari. Appearance, fresh. Incomplete.
The present MS contains the first 17 chapters of the work. After the first introductory verse quoted in Bik.

Page #481

(
475
)
the present MS runs, giving an outline of the contents of the different chapters:
विचार्य सर्वतन्त्राणि कुलनाथगणैः सह।। साधकानाञ्च पन्थानं गुरुणाञ्च तथात्मनाम् ॥ उपनिषत् तथा स्तोत्रं निबन्धानपि भूयशः । श्रीमत्राघवभट्टेन कालौतत्त्वं वितन्यते ॥ प्रातःकृत्यं भवेदादौ स्नानं द्वितीयकं मतम् । सन्ध्या टतीये तत्त्वे वै तुरौये तर्पणं तथा ॥ पूजा च पञ्चमे ज्ञेया शुद्धिर्दव्यस्य षष्ठके । सप्तमे कुलसम्पत्तिः पुरश्चर्यारमे तथा ॥ निमित्तं नवमे ज्ञेयं देवताप्रीतिकारकम् । दशमे काम्यकर्माणि आचारो दशमान्तिके ॥ द्वादशे स्थान पुष्पादि त्रयोदशे विधिर्बलम् । चतुर्दशे प्रायश्चित्तं भावः पञ्चदशे तथा ॥ षोड़शे तु कुमारौणां पूजाविधिरदाहृतः । सप्तदशे तु मालोक्ताऽटादशे स्तवसंकथा ॥ ऊनविंशतिमे शान्तिविंशतिमे तु मन्त्रकाः ।
ततः परं रहस्यादिः स्यादिति कर्मपद्धतिः ॥ Works and authors quoted and referred to :
2A, कुलचूड़ामणि ; 4B, श्रीक्रमसंहिता, आथर्वणतन्त्र ; 6A, शारदाटीका; 6B, कुमारीतन्त्र ; 7B, नौलतन्त्र ; 8A, खतन्वतन्त्र ; 8B, कुमारीकल्प ; 9B, भावचूड़ामणि, विजयाकल्प ; 10B, कालीक्रम ; IIB, भैरवतन्त्र ; 16A, कुलार्णव ; 35A, उत्तरातन्त्र ; 35B, कुमारीतन्त्र ; 38B, मातङ्गीतन्त्र, समयाचार; 44A, कुलसम्भव ; 47A, एकवीराकल्प ; 48B, कुलप्रकाश ; 49A, ज्ञानप्रकाश ; 50A, कालौकल्प, तन्वराज; 50B, वौरतन्त्र ; 62A, मुण्डमाला ; 62B, मत्स्यसूक्त; 64A, मन्त्रचूड़ामणि ; 71A, लिङ्गागम ; 76A, फेत्कारिणौ ; 77A, मुण्डमाला ; 83A, ब्रह्मयामल ; सर्वतन्त्र 95A, हंसपारमेश्वर।

Page #482

( 476 )
Adyānandana (Navamisimha).
6308. 5473. कुलमुक्तिकल्लोलिनौ। Kulamuktikallolink.
Substance, country-made paper. 16x6 inches. Folia, 226. Lines, 12 on a page. Extent in slokas, 9,450. Character, Nagara. Date, Samvat 1877. Appearance, discoloured. Complete in 22 chapters.
The work deals with the details of the Tantra form of worship in general, with special reference to the worship of Kāli. A MS of it is described in L. VII. 2342. Another MS, also copied in 1877 V.S., is found in the Indian Museum collection (2689). Some of the works and authors referred to in the work are:
सिद्धान्तशेखर, क्रियाकाण्डशेखर, सारसंग्रह, मन्त्रसारसंग्रह, रत्नावली, प्रयोगसार, क्रियासार, शारदा, मन्त्रमुक्तावली, लक्षणसंग्रह, त्रैलोक्यसार, रामवाजपेयौ, आगमसिद्धान्त, त्रिपुरासारसमुच्चय, होमसागर, मन्त्रतन्त्रप्रकाश, सोमशम्भ, दीपिका, मायार्णव, महाकर्चिन, नित्याहिकतिलक, रत्नसागर, कुलाम्मत
दीपिका, त्रिशक्तिरत्न, etc. Beginning :
श्रीगुरुगणेशाय नमः। नमामः सदानन्दरूयामनाद्या
मगोत्राच गोत्रावतारां सुनन्दाम् । सुगोत्रोद्भवां भासमानां भवाब्धौ
नृणां तारिणौं तारसर्गामनिन्द्याम् ॥ वन्दे श्रीगुरुपादुकां पशुपतिं गुह्येश्वरौं पौठगां
ब्रह्मा विष्णुमहेशसेव्यचरणां श्रीकालिकां चिन्मयौम् । अज्ञानेन्धनदाहिनौं त्रिजगतां भक्त्यैकगम्यां पराम्
अश्वियंनिदानदानदपदां भक्तककल्पद्रुमाम् ॥

Page #483

End :
( 477 )
श्रीनेपालपतेरमात्यनवमीसिंहो गुरूणां मुखात् ज्ञात्वा कौलिकवामदक्षिणमतं तन्त्रादिशैलोद्भवाम् । श्री कालीकुलमुक्तिशब्दपरतः कल्लोलिनौं निर्मलां दौक्षा नित्यपुरस्कियादिलहरीं रम्यां तनोति स्वयम् ॥ व्यद्यानन्दन इत्येव ख्यातनामा गुरोर्मुखात् । भक्त्युद्रेकादपयां चञ्चलत्वं व्रजाम्यहम्॥
यामौशो हरिरब्जयोनिरमरा राकापतिस्तच्छिरःस्थाय्यप्यमरः पतिर्न परमामाद्यन्तमध्यातिगाम् । या चानन्दमयौ हृषौकगहना प्राविःकृताधीन्द्रियैः गुर्व्वाज्ञामनुगम्यमानहृदयैस्तस्यै भवत्यै नमः ॥ कल्लोलिनीकलितबोधसहखपत्र
प्रोद्यन्मधुक्र मग कौलिकसङ्घभ्टङ्गाः । वर्गार्थिनः सरभसं प्रपिबन्तु नित्यं
गुर्व्वङ्घ्रिपद्मभजनात्तदपौह लभ्यम् ॥
Colophon :
इति श्रीयाद्यानन्दनविरचितायां कुलमुक्तिकल्लोलिन्यां द्वाविंशति
तमः पटलः समाप्तः ।
Post-colophon Statement
--
श्ररोद्योतसाही विरेजे जगत्यां
दरिद्रान्धकारे दिनेशो निशेशः ।
प्रतापे च शौते च दानेऽमरदुः
गिरि श्रौगिरोशः क्षमासु क्षमा सुन्दरेसौ स्मरः ॥
तस्याज्ञाप्तप्रमोदोऽम्टतसुगतजनोऽलेलिखत् पुस्तकन्तत् वर्षे श्रीवैक्रमेऽस्मिन् गिरिगिरिकरिभेशान्विते मार्गकृष्णो ।

Page #484

In a later hand :
10.
( 478 )
सावित्री तिथौ मे व्यदितिसमभिधे ब्रह्मयोगे च वारे नाकस्थब्रह्मगामौश्वरगमनगुरोर्मन्त्रिणः सिद्धयोगे ॥ शुभमस्तु । काली प्रसन्नाऽस्तु ।
शिवनारायणसुतो काशिपुर निवासिना । मालवीयकुलोत्पन्न- बालमुकुन्दो हि नामतः ॥
At the end the MS contains a table of contents covering two leaves.
End:
·
Cakravarti.
5958. श्यामापूजापद्धतिः । Syāmāpūjāpaddhati.
Substance, country-made paper. 111 x 52 inches. Folia, 15-45. Lines, Extent in slokas, 600. Character, Nāgara. Appearance, good. Complete.
Date, Samvat 1746.
Beginning
6309.
कलानिधिकलोल्लासिमौलिस्मेरमुखाम्बुजाम् | कालिन्दोलोलकल्लोलकोमलां श्यामलां भजे ॥
यद्यपि पद्धतयोऽन्याः सन्ति च धन्याः कृता [:] कृतिभिः श्यामासौख्यसपर्य्यां तथापि कुर्य्या मितैर्वचनैः I प्रातःकृत्यमकृत्वा तु यो देवौं भक्तितोऽर्च्चयेत् । तस्य पूजा च विफला शौचहीना यथा क्रिया ॥
यतो ब्राह्ममुहूर्ते चोत्थाय बद्धपद्मासनः शिरस्यधोमुखः सहख दलकर्णिकामध्यवर्ती चन्द्रमण्डलान्तर्गत हंस पोठे श्रीनाथं ध्यायेत् ।
मातः पूजितासि क्षमखेति संहारमुद्रया पुष्पमाघ्राय तदायु[हा]रा शैवं [ते]जः प्रवहन्नासामार्गेण मूलाधारमानीय आत्मानं

Page #485

( 479 )
कामकलारूपं विभाव्य बाह्यतो वैष्णवाचारपरायणो यथासुखं
विहरेदिति कृत्वा नन्दभूधरे गुरुपदाम्भोगैकसंसेवनं चेति । Last Colophon (Fol. 44A):
इति श्रीचक्रवर्त्तिविरचिता साधकानां सुखबोधना[य] रत्नाकर
सर्बश्यामापूजापद्धतिः समाप्ता । Post-colophon Statement :
संवत् १७४६। समये चैत्र शुक्लपञ्चम्यां बुधवासरे। The work deals with the details of the worship of Kālī and the morning rites of the worshipper. Another MS, copied in 1677 V.S., is found in the Indian Museum collection (No. 4590). The preliminary portion of the MS (Fol. 1-15A) is occupied by topics like the worship of Sumukhi (Matangi), Vagalamukhi and Srividya. The beginnings and colophons of some of these topics are given below.
I. Sumukhipatala. Beginning :
अथातः सम्प्रवक्ष्यामि देवि गुह्यमतं प्रिये । उच्छिष्टपूर्बिका देवौं मातङ्गौं सर्वसिद्धिदाम् ॥ सर्वपापहरां देवौं सर्वदोषविवर्जित[]म् ।
यथा विज्ञापनादेवि क्षयं गच्छन्ति चापदः ॥ Colophon (Fol. 4A):
इति श्रीरुद्रयामले सुमुखीपटलं समाप्तम् । II. Rudrākşamāhātmya. Beginning :
रुद्राक्षस्य फलं यच्च त्रिषु लोकेषु विश्रतम् । सन्दर्शनालक्षपुण्यं स्पर्शनात् कोटिरुच्यते ॥

Page #486

( 480 )
Colophon (Fol. 6B):
इति श्रीलिङ्गापुराणे शिवस्कन्दसंवादे रुद्राक्षमाहात्म्यं समाप्तम् ।
III. Taleśīstava. Beginning :
षडाधारपद्मान्तराले म्हणाले सुषुम्नापथा ब्रह्मरन्ध्र शिवेन । सहसारपद्माम्तेनोल्लसन्तौं भजे श्रीभवानौं कुलेशों तलेशीम् ॥
Colophon (Fol. 8B):--
इति श्रीचित्रविलासभट्टाचार्यविरचितं सम्पूर्णम् । .
तलेशीभुजङ्गस्तवं
Fol. 8B-15A deal with Vagalamukhi and Srividya.
Fol. 44B-45A contain an extract styled छायाकालज्ञान which begins:
तस्य तत्र प्रवक्ष्यामि छायापुरुषलक्षणम् । येन विज्ञानमात्रेण त्रिकालज्ञो भवेन्नरः ॥ कालो आयुर्बलस्थापि येनोपायेन लक्ष्यते । तं वदामि समासेन यथा दृष्टः शिवागमे ।
Along with the present MS is found another MS (Fol. 2-9), written in the same hand, dealing with Tantric topies like भूतशुद्धि and माटकान्यास. Fol. 1 of this portion, which describes the अकडमचक्र, may have belonged to a work called श्यामापद्धतिरत्नाकर, a name found on the back of the Fol.

Page #487

( 481 )
End :
Anonymous.
6380. दक्षिणकालिकाचनपद्धतिः । Daksinakālikārcana
31
6310.
paddhati.
Substance, country-made paper. 11x42 inches. Folia, 48. Lines, 10. Extent in slokas, 900. Character, Nāgara. Appearance, discoloured. Complete.
This deals with the daily rites of a worshipper of Kāli with special reference to the worship of that deity.
Beginning :
Colophon :
श्रीगणेशाय नमः | श्रीगुरुमूर्त्तिर्जयति । नमः कर्पूरगौराय कैलासाचलवासिने । गौरीकण्ठग्रहानन्दनिष्पन्दायान्धकद्विषे ॥ उत्पत्तिस्थितिसंहारकारिकां जगतां पतिम् । देवतां कालिकां देवीं चिदानन्दखरूपिणीम् ॥ कालिकापूजनविधिं वच्यामौ [ह] सविस्तरात् । तत्र श्रीमान् साधकेन्द्रः प्रातःसन्ध्यापूर्वं दण्डदात्मके ब्राह्ममुह
समुत्थाय
सुसाधकानां भुवि कल्पवृक्षः
प्रोक्तः सपर्याविधिरम्बिकायाः ।
विचार्य तन्त्राणि गुरुप्रसादे
त्रैलोक्यवत्त्वेन शिवोदितानि ॥
श्रीदक्षिणकालिकाचनपद्धतिः संपूर्णा ।

Page #488

( 482
)
6311.
10054. पजनप्रयोगसंग्रहः। Pujanaprayogasamgraha.
Substance, country-made paper. 71x31 inches. Folia, 66. Lines, 6. Extent in slokas, 390. Character, Nāgara. Date, Samvat 1743. Appearance, old and discoloured. Complete.
This work is of the same type as the one described under the previous number. Beginning :--
श्रीगुरुचरणकमलेभ्यो नमः । श्रीदक्षिणायै नमः ॥ प्रणम्य दक्षिणापदारविन्दयुग्ममादरात् । करोति कोपि पूजनप्रयोगसंग्रहं बुधः ॥ तत्र साधकः प्रातरत्याय शय्यायामेव बद्धपद्मासनः कुलवृक्षं प्रगाम्य खशिरसि श्वेतसहसदलकमलकर्णिकामध्यवर्तिचन्द्रमण्डलान्तर्गतं खगुरुं ध्यायेत् । श्वेतं श्वेतविलेपमाल्यवसनं वामेन रक्तोत्पलं
बिभत्या प्रिययेतरेण तरसा लिएं प्रसन्नाननम् । हस्ताभ्यामभयं वरञ्च दधतं शम्भुखरूपं परम्
हालालोहितलोचनोत्पलयुगं ध्यायेच्छिरस्थं गुरुम् ॥
End:-.
श्रीपात्राम्मतं खपात्रे कृत्वा खोकृत्य भूमौ न्युजीकृत्य तदुपरि पुष्यं दत्त्वा पात्रं प्रक्षाल्य संगोप्य तदम्तस्निग्धभूमौ मायाबीजं विलिख्य वामहस्तकनिष्ठाङ्गुल्या तत्तिलकं कुर्य्यात् । यं यं स्पशामि पादेन यं यं पश्यामि चक्षुषा । स एव दासतां यातु यदि शत्रुसमो भवेत् ॥
इति कृत्वा नत्वा यथासुखं विहरेत् । Colophon :--
इति पूजाप्रयोगसंग्रहः समाप्तः ॥

Page #489

( 483 )
Post-colophon Statement :
forga aferdi fua 1
संवत् १७४३ चैत्र कृष्णादशम्यां भौमवासरे लिखितम् सदाशिवेन आत्मपठनार्थं । श्रीमन्महाकालरतां भजामि ।
6312. faunafafy: 1 Dakşiņakālīvidhi.
10205.
Substance, country-made paper. 9 X 4 inches. Folia, 34, of which Fol. 2 is missing. Lines, 6. Extent in slokas, 476. Character, Nāgara. Date, Samvat 1679. Appearance, old and discoloured. Complete.
A work of the same nature as the two described above; it contains authoritative extracts from different Tantras including a section on vīrācāra from the Bhairavatantra (Fol. 32A-34). It also deals in detail with different types of the rite called purascaraņa (Fol. 14Aff).
Colophon (Fol. 32A):--
इति दक्षिणकालौविधिः । Post-colophon Statement :
संवत् १६७८ वर्षे चैत्रवदी १३ । राम राम ।
6313.
10.
UTHTYSITysfa: 1 Syāmāpājāpaddhati.
Substance, country-made paper. 9} x 37 inches. Folia, 19. Lines, 6. Extent in slokas, 250. Character, Nāgara. Appearance, old. Complete.
The present MS has been described in L. II. 726. This and the two following works describe the procedure of the worship of Kālī.

Page #490

( 484 )
6314. 5259. arranty-TTYZITT: | Kālikāpūjāprayoga.
Substance, country-made paper. 17X4 inches. Folia, 9. Lines, 6. Character, Bengali. Appearance, discoloured. Incomplete at the end.
6315. 10768B. [fauofa 145148fa:]
pājāpaddhati.
Dakşiņakālikā
Lines, 3. Charac
Substance, palm-leaf. 161 X 2 inches. Folia, 2-19. ter, Bengali. Appearance, discoloured. Incomplete.
6316.
11301. That ATETATUTATE: 1 Guhyakālya
yutākşaramālāmantra.
Substance, country-made paper. 8} X3inches. Folia, 40. Lines, 6, 7. Appearance, fresh. Extent in ślokas, 380. Character, Newari. Appearance, fresh. Complete.
Colophon :--
इति महाकालसंहितोक्तमहाकालोपासि[त] बौजमालामयौ नाम श्रीगुह्यकाल्ययुताक्षरमालामन्त्रः समाप्तः ।
6317. 11319. Guhyakālyayutākşaramālāmantra.
Substance, country-made paper. 71 x 3 inches. Folia, one large sheet of paper with 19 folds. Lines, 6. Extent in. blokas, 200. Character, Newari. Appearance, fresh. Complete.
This is also stated to belong to the Mahākālasamhitā though it does not fully agree with the mantra found in the foregoing MS.

Page #491

( 485 )
6318. T I Guhyakālīpājā.]
11273. [FIF
Substance, country-made paper. 74 x 3} inches. Folia, one long sheet of paper with 17 folds without any loaf-mark and with writing generally on one side of the paper. Lines, 7. Extent in slokas, 90. Character, Newari. Appearance, old. Incomplete.
It deals with the details of the worship of Guhyakālī (e.g., 47, 448149, genta, adu, razat4a).
Along with this MS is found one page (81" X3}") in 7 lines of a work called Gīrvāņavānmañjarī by one Dhundhiräjakavi of Benares. It begins:--
नत्वा श्रीपतिपादपद्मममलं विश्वेश्वरं शारदा
तहत् श्रीगुरुपादपङ्कजयुगं ध्यात्वा ततः सारदाम । #intea fe fugiunfaat sitafuat
बालानां सुखबोधनाय रचिता सा शोधनौया बुधैः ॥
5909. [7
6319. fafa: 1 Pūjāvidhi.]
Substance, country-made paper. 81 X 4 inches. Folia, 9, of which Fol. 3 and 4 are missing. Lines, 9. Character, Nāgara. Appearance, discoloured. Incomplete.
The portion contained in the MS deals with rituals in connection with the worship of Kālī, specially in connection with the use of wine. The name of the work is given as Tiraskariņīvidhi on the obverse of the first fol.
Along with this MS are found two folia numbered 2 and 3 which contain verses 4–6 of the Pañcaratnamālikā of Sankarācārya with a vernacular commentary thereon by Sivarāmasvāmi.

Page #492

(
486 )
Beginning :--
श्रीगुरुगण पत्यादिसर्बेर देवताभ्यो नमः । श्रीदक्षिणाकालिकाम्बायै नमः। अथ ग्रहप्राङ्गणैकदेशे प्रत्यङ्मख अजानुपादौ वा मणिबन्धौ वा प्रक्षाल्य आचम्य द्वारे स्थित्वा शुद्धोदकेन प्रणवेन हारं प्रेक्ष्य हां द्वारश्रियै नमः।
(2) TARA. Sankara.
6320. 221. तारारहस्यत्तिका । Tarārahasyavrttikā. Substance, country-made yellow paper. Folia, 126. Lines, 6. Extent in slokas, 2,500. Character, Bengali. Date, Saka 1583. Appearance, old. Complete in 15 chapters.
The work deals with the details of the worship of Tārā. The present MS has been described in L. I. 512 where the work is wrongly stated to be a commentary on the Tārārahasya: Other MSS of the work are described in 10. IV. 2603, CS. V. 76 and VSP (p. 58). The real name of the author seems to be Sankara Agamācārya as given in the colophon of the India Office MS of the work. He is, however, generally represented as Sankarācārya of Bengal (Saikarācārya of Bengal-C. Chakravarti, Pravasi, 1340 B.S., Vaisakha, pp. 7-9). Colophon :--
इति गौड़भूमिवासिमहामहोपाध्यायश्रीशङ्कराचार्यविरचिता
तारारहस्यत्तिका समाप्ता । Post-colophon Statement : --
श्रीनन्ददुलालशम्मणः खाक्षरं पुस्तकश्च । शके व शतर्कचन्द्रे मधुमासस्य शुक्लदशम्यां समाप्तोऽयं ग्रन्थः ।

Page #493

( 487 )
6321.
2790.
Tārārahasyavrttikā.
Folia, 9.
Lines, 6.
Substance, country.made paper. 18 x 3} inches. Character, Bengali. Appearance, fresh. Incomplete.
The present MS contains a portion of chapter I covering the first 11 folia of the previous MS.
Lakşmaņa Deśika.
6322.
3373. ताराप्रदीपः। Tārāpradipa.
Substance, country-made yellow paper. 15x3 inches. Folia, 70. Lines, 5. Extent in slokas, 1,260. Character, Bengali. Date, Saka 1673. Appearance, discoloured. Complete in five patalas.
MSS of the work are described in VSP. (p. 58), L. I. 236, 284, Bik. 618 and HPR. III. 128 in the last of which the author's name is given as Yādava Pandita and the number of chapters is six instead of five. For a note on the work cf. Ind. Cult. V. 210ff.
The list of works consulted by the author is indicated thus (Fol. 2A):
खगुरोर्मतमालोच्य फेतकार्यादिमतं तथा। कालीयबीजकातन्त्रं वीराख्यं सिद्धियामलम् ॥ मत्स्यसूक्तच्च गान्धर्वयोगिनौनामतन्त्रकम् । उत्तराख्यं महातन्वं कालिकाख्यं पुराणकम् ॥ सिद्धभैरवतन्त्रञ्च नौलसारखतन्तथा । तथा च यक्षिणीतन्त्रं तारार्णवमतं पुनः ॥ इत्यादिशास्त्रतत्त्वानि निबधामि यथोचितम् । साधकानां हितार्थाय सुबुद्धिविभवाय च ॥

Page #494

( 488 )
Chapter I of the work is introductory. The topics dealt with in the remaining four chapters are referred to thus (Fol. 9B):--
पूजासङ्केतको देव्या मन्त्रसवतकस्तथा । साधनस्य च सन्तो नानामन्त्रादिकस्य च ॥ चतुष्कय्वपि सङ्केतो मधुमत्यादिसिद्धिदः । चतुष्कपटलान् कृत्वा निबध्नामि समासतः ॥
Post-colophon Statement :--
शक १६७३ ।
6323.
2775. Tārāpradipa.
Substance, country-made paper. 16x31 inches. Extent in slokas, 350. Appearance, discoloured. Incomplete.
Folia, 12. Lines, 7. Character, Bengali.
The present MS contains only the fifth chapter of the work, which is attributed here to Yadavācārya.
Beginning :---
यक्षिणौं संप्रवक्ष्यामि सद्यः प्रत्ययहेतवे । यां प्राप्य विधिना मन्त्री भवेद्भूमिपुरन्दरः ॥ धनदायाः मनुं युग्मं विचित्रासन्नमेव च ।
विभ्रमा च तथा हंसी भौषणा जनरञ्जिका ॥ Colophon :12A, इति यादवाचार्यविरचिते ताराप्रदौपे पञ्चमः पटलः ।

Page #495

8.
Beginning :
( 489 )
6324.
4187. ताराभक्तिसुधार्णवः । Tārābhaktisudhārnava.
Substance, country-made paper. 19 Character, Bengali. Date, Saka 1697. Incomplete.
X 4 inches. Folia, 45. Lines, 7, Appearance, old and discoloured.
--
Narasimha.
The present MS contains the first four chapters and a very small portion of the fifth. IO. IV. 2596 and CS. V. 31 describe MSS containing chapters V-VIII and I - XI respectively. L. X. 3312 and Ulwar 2146. Extr. 625 describe MSS of the work complete in 20 chapters. The work deals comprehensively with the details of the worship of Tara with sections devoted to a number of other Sākta deities as well.
सौनासौरमणिप्रवौणजलदग्रामाभिरामच्छविं नृत्यत्पौतपटद्दयैककपटप्रोद्यत्परागोञ्चलम् । वंशीवादन कैतवप्रवि (वौ) लसद् गम्भीरधीरध्वनिं वन्दे कञ्चिदहं मुदा मधुलिहं हृत्पद्ममध्यस्थितम् ॥ हासव्याजविराजमानकुसुमां वक्षोजराजत्फलां
उद्यत्कुण्डलकैतवप्रविलसन्मत्तालिमालाकुलाम् । स्थाणुस्थां रमणीयनूपुरकृता बालामपर्णामहं
काञ्चित् कल्पलतां नमामि ललितां शैलाधिराजोद्गताम् ॥ ललाटतटसङ्गमाद् व्रजति बालचन्द्रात्मतां
शिरोरुहनिवेशनाद्भवति जाह्नवीरूपष्टक् ।
विभाति हृदि कौस्तुभात्मकतया सतां यः सदा गुरोश्चरणरेणवे निरुपमाय तस्मै नमः ॥

Page #496

( 490 )
नानातन्त्राणि विज्ञाय गदाधरगुरोर्मुखात् । करोति नरसिंहोयन्ताराभक्तिसुधार्णवम् ॥ शम्भप्रणीतवचनानि विचिन्वतोयि
नैपुण्यमन्यजनतो न विभाति किम्मे । मध्येसमुद्रमुपजातमहामणीनां
न्यासो गुणेन गुणिनां किमु कौतुकाय ॥ रुद्रजामले। श्रीमहादेव उवाच ।
अतः परं किम्बक्तव्यं कथयस हरप्रिये । पार्वत्यवाच ।
महाविद्यां महादेव कथयख मम प्रियाम् ॥ श्रीमहादेव उवाच ।
मछे सृष्टे महादेवि नशे स्थावरजङ्गमे । सहदण्डमभूदेकं सृर[:] पूर्व महत्तरम् ॥ तत्र ज(य)क्षे खयं विष्णुश्चतुर्भुजसमन्वितः । शङ्खचक्रगदापद्मचतुर्भुजधरो हरिः। तस्य नाभौ ततो ब्रह्मा जज्ञे सृष्टस्य च क्षये। ललाटदेशे तस्यैव रुद्रो [ज](य)ज्ञे खयं हरेः ॥ ब्रह्मा पप्रच्छ देवेशं विष्णुन्तिभवमोचनम् । कस्य विद्यां समाराध्य चतुर्वेदो निगद्यते ॥ . विष्णना प्राह देवेशं हरं एच्छख शङ्करम् । सरखती महाविद्या शिवदेहप्रतिष्ठिता ॥ तस्य तद्दचनं श्रुत्वा ब्रह्मा पप्रच्छ शङ्करम् । कथयास्माकं सुदेवेश नाना नौलसरखतीम् । ब्रह्मणो वचनं श्रुत्वा प्रजहास महेश्वरः। पूटणवावहितो विप्र विद्यां नौलसरखतीम् ॥ यस्याः प्रसादमासाद्य चतुर्वेदान् वदिष्यसि । मेरोः पश्चिमकूले च चोलनामा ह्रदः स्मृतः ॥

Page #497

( 491 )
तत्र जज्ञे खयं विद्या माता नीलसरखती। एतस्मिन्नेव काले तु मेरोः टङ्गापरायणः ॥ जपजाप्यं समासाद्य त्रियुगञ्च ततः स्थितम् । ममोईवक्त्रानिःसृत्य तेजोराशिर्विनिर्गतः ॥ हदे चोले निमत्यैव नौलवर्णा भवेत् पुरा । हृदस्य चोत्तरे भागे ऋषिरेकोभवत्ततः ॥ अक्षोभ्यं नाम चाश्रित्य मुनिवेशधरः शिवः। एतस्मिन्नेव काले तु कैलासशिखरस्थितम् ॥ पार्वती प्राह देवेशं देवी प्रकृतिसुन्दरौ । वक्षःस्थले सुखासीना पृच्छति स्म नगात्मजा ॥ कथमौशान सर्वे ज्ञमलभैस्ते तपोधनाः ।
कां विद्या प्राप्य कवयो भारतादीन् प्रचक्रिरे ॥ Colophons and sectional headings :--
3B, इति श्रीमहामहोपाध्यायसत्ठाकुरीनरसिंहविरचिते ताराभक्तिसुधार्णवे प्रथमस्तरङ्गः; 7A, अथ दौक्षाविधिः ; 7B, अथ दौक्षाकालाः ; 8A, इति मासनिर्णयः, अथ पक्षनिर्णयः ; अथ तिथिनिर्णयः ; 8B, अथ नक्षत्रनिर्णयः; 9A, अथ योगनिर्णयः ; अथ करणनिर्णयः, अथ लग्ननिर्णयः ; 10A, इति कालनिर्णयः ; अथ दीक्षामाहात्म्यम् ; 15A, इति वास्तुयागविधिः ; 16B, इति मण्डपलक्षणम् ; अथ कुण्डानि, अथ चतुरसकुण्डम् ; 17B, अथ योनिकुण्डलक्षणम् ; अथ अर्द्धकुण्डलक्षणम् ; इति त्रिकोणकुण्डलक्षणम् ; इति वृत्तकुण्डलक्षणम् ; अथ घटकोणकुण्डलक्षणम् ; 18A, अथ पद्मकुण्डलक्षणम् ; अथा
कोणकुण्डलक्षणम् ; 18B, व्यथ मेखला ; 19B, अथ योनिः; 20A, अथ नालं, अथ नाभिलक्षणम् ; 21A, अथाडरार्पणम् ; 22B, इति श्रीमहामहोपाध्यायसत्ठाकुरश्रीनरसिंहविरचिते ताराभक्तिसुधार्णवे द्वितीयस्तरङ्गः ।
23A, अथ दीक्षा ; 27A, अथाशुभाः ; 27B, अथ खप्ननिवेदनम् ; 33B, इत्यधिवासविधिः; अथ दीक्षादिनकृत्यम् ; 37B, अथ वौरदीक्षायां विशेषः ;

Page #498

( 492 )
अथ तारादीक्षायां विशेषः ; 38A, इति क्रियावतौदीक्षाविधिः ; इति कलावतीदीक्षाविधिः ; अथ वेधमयौदीक्षा ; 39A, अथ पूर्णाभिषेकः ; 39B, अथानिएफलदमन्त्रपरित्यागविधिरुच्यते ; 40A, ०टतौयस्तरङ्गः ।
40A, अथ गुरुभक्तिः ; 44B, • चतुर्थस्तरङ्गः ।
Fol. 45 which contains only the initial portion of chapter V deals with the morning rites to be performed by the worshipper. The remaining portion of the work was not accessible to the scribe as is clear from the postcolophon statement which runs :
__ लिखितं श्रीसदाशिवदेवशर्मणः। शकाब्दा १६६७ । पुस्तकाभावः । Works referred to :--
2A, फेत्कारिणौतन्त्र ; मत्स्यसूक्त ; 2B, तत्त्वबोध, तन्त्रचूड़ामणि ; 3A, तारार्णव ; ब्रह्मसंहिता; 3B, भावचूड़ामणि ; 4A, महाकपिलपञ्चरात्र; तत्त्वसार, वाराहौतन्त्र, घोड़शार्णव, वौरागम ; 4A, शिवपद्धति ; 4B, हय शीर्षपञ्चरात्र, मोहशूरोत्तर ; 4B, सिद्धजामल, नारदपञ्चरात्र; 5A, ज्ञानोनयन, योगिनौतन्त्र ; 5B, वैशम्पायनसंहिता ; 5B, चन्द्रपौठ, कुलार्णव ; 6B, प्रपञ्चसार; शैवागम ; 7A, देवीजामाल, याज्ञवल्कासंहिता; शारदा, सौत्रामणितन्त्र, कुलमूलावतार; 7B, गमकल्पद्रुम ; श्रीकण्ठसंहिता; 8A, सिद्धान्तशेखर ; क्रियाकाण्ड शेखर, गौतमौतन्त्र ; अगस्तिसंहिता; 8B, सारसंग्रह; कालोत्तर ; रुद्रनामल ; तत्त्वसारसंहिता, रत्नावलौ ; 9A, नौलतन्त्र ; 9B, विष्णाजामल ; समयातन्त्र ; 10A, वाराहीतन्त्र ; महोग्रताराकल्प, वौर. चूड़ामणि ; मडानौतन्त्र, महाहारकतन्त्र ; 10B, प्रयोगसार, प्रपञ्च ; 12A, कादिमत, हयशौर्षपश्चरात्र ; दिव्यसारखत ; 16B, सिद्धान्तशेखर ; 18B, गणेशविमर्षिणी ; पिङ्गलामत ; 19A, वायवीयसंहिता; क्रियासार; योगिनीहृदय, वशिष्ठसंहिता; 19B, त्रैलोक्यसार ; पिङ्गालामत ; 20A, वायवीयसंहिता; 20B, फेोत्कारिणी ; 22A, सारखतमत ; 25A, वशिष्ठसंहिता ; 26B, बागमसिद्धान्त ; 28B, अत्रि ; उड्डीश ; 29A, त्रिपुरासारसमुच्चय, जामल ;

Page #499

( 493 )
राघवभट्ट, वौरचूड़ामणि; 30A, कात्यायन; 33A, गणेश्वरविमर्षिणी; 33B, त्रिपुरासार ; 35B, नारायणीय ; 36B, दौपिका ; तन्त्रराज, 37B, दक्षिणामूर्त्तिसंहिता; 39A, सारसंग्रह, त्रिशक्तिरत्न, 39A, तन्त्रशेखर ; 40B, समयाचार, भैरवतन्त्र, सारसंग्रह; 41A, स्वच्छन्दभैरवतन्त्र ।
6325.
379.
Tārābhaktisudhārnava.
Substance, country-made yellow paper. 18 X 4 inches. Folia, 5–8. Lines, 7, 8. Extent in slokas, 120. Character, Bengali. Appearance, fresh. Fragment.
This portion which is without any colophon, but which contains the name on the left-hand margin of every leaf, does not form part of the first four chapters which are found in the foregoing MS of the work. It contains a part of a later section dealing with the worship of Kāli.
Jagannatha Bhaṭṭācārya.
6326.
6537. तारार्चनचन्द्रिका | Tārārcanacandrikā.
Substance, country-made paper. 122 x 52 inches. Folia, 26. Lines, 9. Extent in slokas, 450. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Complete.
The work describes in detail the procedure of the worship of the deity beginning with the morning rites to be performed by the worshipper.
Beginning :
श्रीगणेशाय नमः ।
साधको ब्राह्मे मुहूर्त्ते उत्थाय मुक्तखापः सहस्रदलकमलावस्थितं नीलवर्णद्विभुजं वरदाभयकरं नीलमाल्यानुलेपनं नौलाम्बरं शङ्खादिभूषिततनुमुदितं द्विनेत्रं खप्रकाशरूपं वामाङ्कस्थितनीलशक्तिं पञ्चोपचारैर्मानसैराराध्य नमस्कुर्य्यात् ।

Page #500

( 494 )
नौलाम्बरं नौलविलेपयुक्त
शादिभूषिततर्नु मुदितं द्विनेत्रम् । वामाशापौठे स्थितनौलशक्तिं
वन्दामि वौरं करुणानिधानम् ॥
प्रातर्ध्यानम् ।
खवा नौलविशालाक्षौं पञ्चमुद्राविभूषिताम् । कपालकर्त्तका हस्तां खड़ेन्दीवरधारिणीम् ॥ व्यालमालाजटाजूटां पौनोन्नतपयोधराम् । नवयौवनसम्पन्नां मदापूर्णितलोचनाम् ॥
एवं ध्यात्वा महादेवौं सर्वज्ञः साधको भवेत् ॥ Colophon :
इति श्रीजगन्नाथभट्टाचार्यविरचिता तारार्चनचन्द्रिका समाप्ता। Post-colophon Statement :
श्रीशुभं। श्रीराम । मालवीयबालमुकुन्दस्येदं पुस्तकम् ।
Vāsudeva Kavikankana Cakravarti.
6327. 790. ताराविलासोदयः। Tarāvilāsodaya.
Substance, country-made paper. 14 X 37 inches. Folia, 47. Lines, 6–7. Extent in slokas, 900. Character, Bengali. Date, S.E. 1620. Appearance, old and faded. Complete in ten ullāsas but for two folia (30, 31) missing.
The present MS is described in L. IV. 1602. Another MS of the work is described in CS. V. 30. The work deals with details of the worship of Tārā.

Page #501

( 495 )
After the mangalācaraña verse quoted in L., the work runs:
चौनक्रमोल्लसितवन्त्रपयोधिमध्यात्
उद्धृत्य चारवचनानि विचारपूर्वम् । ताराविलासमुदयान्तममुं प्रचके
श्रीवासुदेवकविकसाणचक्रवत्तौ ॥ कैलासे शिवमासीनं चन्द्रखण्डविभूषितम् । वक्षःस्थले समासौना एच्छति स्म नगात्मजा ॥ कथमौशान सर्वज्ञ भवतस्ते तपोधनाः ।। तां विद्यां प्राप्य कवयो भारतादि प्रचक्रिरे॥ श्रुत्वा नगात्मजावाक्यं प्रहस्य परमेश्वरः । प्राह प्रियां परिश्रत्य साधु साध्विति पूजयन् ॥ पूटण साध्वि महाविद्यामज्ञानेन्धनदाहिनौम् । यामवाप्य महात्मानो धर्मकामार्थमुक्तिषु ।
नासाध्यं मेनिरे किञ्चित् कवयः शुद्धबुद्धयः । Post-colophon Statement :
शकाब्दाः १६२० फाल्गुन कृष्णा पञ्चमी बुधवारे एकादशदिवसे समाप्ता पुस्तिकेयं ।
6328.
3455. Tārāvilāsodaya. Substance, country-made paper. 161x3 inches. Folia, 12-35 (as marked on the right-hand side) and 26-49 and 1-24 (as marked on the lefthand side). Lines, 7. Extent in ślokas, 700. Character, Bengali. Incom. plete.
This MS runs up to the end of the eighth chapter covering up to Fol. 39B of the previous MS.
From the folio marks the present MS appears to be a part of a larger MS.

Page #502

( 496 )
On the reverse of the last leaf there is a section on the worship of the Ganges quoted from the Agamakalpa. This section begins as follows:
अथ गङ्गामर्नु वक्ष्ये लोकत्रयफलप्रदम् । यस्याः स्मरणमात्रेण सर्वपापैः प्रमुच्यते ॥ तारदीर्धेन्दुशाौं उन्तां गङ्गां समुद्धरेत् ।
विश्वमुख्या डेयुता च उन्ता शिवाम्ता भवेत् ॥ The colophon of this section :
इत्यागमकल्पे चतुर्थशाखायां टतौयः पटलः ।
Ramakrti.
6329. 4267. तारार्चनतरङ्गिणी। Tārārcanatarangini. Substance, palm-leaf. 12x1 inches. Folia, 47. Lines, 5. Extent in slokas, 1,100. Character, Udiyā. Appearance, fresh, Incomplete.
The present MS contains the first three chapters of the work and a portion of the fourth, all dealing with the details of the worship of Tārā. Beginning :--
श्रीगणेशाय नमः। आनन्दमधुसन्दोहं सन्मनोमधुपाकुलम् । तारिणीचरणाम्भोजयुगलं समुपास्महे ॥ श्रीगुरोचरणबन्दमत्तविन्दू मनौषिणा ।
क्रियते रामकृतिना तारार्चनतरङ्गिणौ ॥ तत्रादौ मन्त्राः। फेत्कारिणौतन्ते ।
प्रथमं सपरं दत्त्वा चतुर्थवरभूषितम् । रेफामृतं स्फुरदौप्तिमिन्दुविन्दुसमन्वितम् ॥

Page #503

( 497 )
Colophons of the different chapters:—
24, इति श्रीताराचनतरङ्गिण्यां मन्त्रोद्धारो नाम प्रथमस्तरङ्गः ; 8A, • प्रातःकृत्यादिविधिर्द्वितौयस्तरङ्गः ; 46B, ० नित्यपूजाविधिस्तृतीयस्तरङ्गः ।
Beginning :
Kāsinātha.
32
6330.
6540. तारापूजारसायनम् । Tārāpūjārasāūyana.
Folia, 13.
Substance, country-made paper. 13 x 51 inches. Lines, 9. Extent in slokas, 280. Character, Nāgara. Date, Samvat 1961. Appearance, fresh. Complete.
It lays down the procedure of the worship of Tārā, beginning with a description of the morning rites of the worshipper.
श्रीगणेशाय नमः । श्रदक्षिणामूर्त्तिगुरुभ्यो नमः । या विद्येत्यभिधीयते श्रुतिपथे शक्तिः सदाद्या परा सर्व्वज्ञा भवबन्धभौतिनिपुणा सर्व्वाशये संस्थिता । दुर्ज्ञेया सुदुरात्मभिश्च मुनिभिर्ध्यानास्पदं प्रापिता प्रत्यक्षा भवतीह सा भगवती बुद्धिप्रदा मेऽस्तु वै ॥ नानातन्त्राणि विज्ञाय जयरामपितुर्मुखात् ।
करोति काशीनाथोयं तारापूजारसायनम् ॥
तत्र श्रीमान् साधकेन्द्रो ब्राह्मे मुहर्ते चोत्थाय रात्रिवाससौ परित्यज्य वासोत्तरं परिधाय सशिरसि सहखारे कमले निजगुरु ध्यायेत् ।
प्रातः शिरसि तेऽब्जे द्विनेत्रं द्विभुजं गुरुं । वराभयकरं शान्तं संस्तरे नामपूर्व्वकमिति ॥

Page #504

Colophon :
( 498 )
Works quoted and referred to:
10B, शक्तिसङ्गमतन्त्र ; 11A, बृहत्तन्त्रराज ; 12B, पुरश्चरणदीपिका ।
इति श्रीमत् श्रुतिस्मृतिमतप्रमाण- पारावारपारीण - सर्व्वतन्त्रदक्षिणाचार तन्त्रधुरो दक्षिणामूर्त्तिचरणारविन्दमिलिन्देन जयरामभट्टभडात्मजकाशौनाथेन विरचितं तारापूजारसायनं पुण्यग्रामे समाप्तम् ।
Post-colophon Statement :
शुभं मौः शावन वदी ११ संवत् १९६९ | मालवीयबालमुकुन्दस्येदं पुस्तकम् ॥
Anonymous.
6331.
5882A. [तारापश्चाङ्गम् । Tārāpañcānga.]
Substance, country-made paper. 83 X 6 inches. 10, 11. Extent in slokas, 1,300. Character, Nāgara Complete.
Folia, 56. Lines, 9, Appearance, new.
This contains a number of hymns to Tārā and descriptions of several rites in connection with the worship of the deity. A short description of the contents is given below.
I. Thousand names of Tara (Fol. 1-15A):
Beginning :
श्रीगणेशाय नमः । ॐ नमो देव्यै ।
कैलासशिखरे देवं महादेवं महेश्वरम् । भवानी रहसि प्रीत्या पप्रच्छ वरदायकम् ॥

Page #505

देव्युवाच ।
शिव उवाच ।
कथमीशान सर्व्वज्ञ लभन्ते सिद्धिमुत्तमां । साधकाः सर्वदा येन तन्मे कथय सुप्रभो ॥
विना पूजां विना ध्यानं विना जाएं विना बलिं । लभन्ते येन कल्याणं तन्मे निगदतः पूटणु ॥ नाम्नां सहखं तारायाः कथयिष्याम्यशेषतः । देवि सदा भक्तया भक्तानां परमं हितम् ॥
(499)
***
Beginning :
ॐ तारा रात्रिर्महारात्रिः कालरात्रिः कपालिनी । कालिका कामदा माया महामाया महोत्सवा ॥ Colophon :
:
इति नौलतन्त्रे भक्तिकुल सर्व्वखसहस्त्रनामाख्यं स्तोत्रं समाप्तम् ।
वशिष्ठ उवाच |
II. Thousand names of Tārā, each beginning with the letter a (Fol. 15A-33A):
ब्रह्मोवाच ।
व्यथ ब्रह्मयामलोक्ततारायास्तकारादिसहखनाम यथा ।
नाम्नां सहखं ताराया मुखाम्भोजाद्विनिर्गता । मन्त्रसिद्धिकरं प्रोक्तं तन्मे वद पितामह ॥
पूट विप्र प्रवच्यामि रहस्यं सर्व्वसिद्धिदं । यस्योपदेशमात्रेण वेण तव सिद्धिर्भविष्यति ॥ महाप्रलयकालादौ नटे स्थावरजङ्गमे । हाहाकारं समाकर्ण्य कृपया संहृतं तनौ ॥

Page #506

(500)
नाम्ना तेन समाख्याता तारा तारणरूपिणी । महाशून्यालयं कृत्वा तत्वन्वैकाकिनौ स्थिता ॥ पुनः सृष्टे वर्षा तु दिव्यसाम्राज्यदायकम् । नाम्नां सहस्रं तस्यास्तु तकाराद्यं तया स्मृतम् ॥ तत्प्रभावेण ब्रह्माण्डं निर्मितं सुदृढं महत् ।
व्यथ सहखनाम तारायाः ।
वारा तारादिपञ्चार्ण ताराद्या वेदबौजिता । तारा खरहिता त्वर्णा ताराद्या ताररूपिणो ॥
Colophon :
इति ब्रह्मयामलोक्ततारादि सम्पूर्णम् ।
Beginning :
——
III. Successful application of mantras (Fol. 33B
36A) :
मन्त्ररत्नाकरे | मन्त्रसिद्धेरुपायमाह । गौतमीये । . सम्यगनुष्ठितो मन्त्रो यदि सिद्धिर्न जायते । पुनस्तेनैव कर्तव्यं ततः सिद्धो भवेद् ध्रुवम् ॥ पुनरनुष्ठितो मन्त्रो यदि सिद्धिर्न जायते । पुनस्तेनैव कर्तव्यं ततः सिद्धो न संशयः ॥
The indications of the attainment of success in the application of mantras are given thus ( Fol. 35A ) :
अथ मन्त्रसिद्धिलक्षणम् ।
मनोरथानामक्लेशसिद्धिर्लक्षणमुत्तमम् । मृत्यूनां हरणं तद्दद्देवतादर्शनं तथा ॥ प्रयोगस्यात्क्लेशसिद्धिः सिद्धेस्तु लक्षणं परम् । परकायाप्रवेशश्च पुरःप्रवेशनं तथा ॥

Page #507

( 601 )
IV. Details of Homa (Fol. 36A-41A): Beginning:
शारदातिलके हवनविधि[B] | कुण्डप्रकारः। अथ कुण्डविधिः । यथा हवनं तथा कुण्डम् ।
यावत् कुण्डस्य विस्तारः खननं ता[व]दौरितम् । कुण्डानां यादृशं रूपं मेखलानाच्च तादृशम् ।। कुण्डानां मेखलास्तिखो मुशिमात्रं तु ताः क्रमात् । उत्सेधायामतो ज्ञेया ह्येकार्धाङ्गलिसंमिताः ॥
Colophons : -
36B, इति ताराभक्तिसुधार्णवोक्त-सामान्यहोमविधिः समाप्तः ; 41A, इति शारदातिलके कुण्डविधिः समाप्तः। तन्त्रसारे कुंडविधिरिदमेव प्रकारः । भिन्नो नास्ति।
v. Tarapatala (Fol. 41A-44B): Beginning:देव्यवाच ।
भगवन् देवदेवेश देवलोकेश शङ्कर । या पुरा सूचिता विद्या सार्धपञ्चाक्षरी परा ॥ नामाद्यपरमा विद्यां श्रोतुमिच्छामि तत्त्वतः । कथयस्व महादेव यद्यहं प्रेयसी तव ॥
Colophon:
इति श्रीरुद्रयामलौयतन्त्रे तारारहस्ये तारापटलं सम्पूर्णम् । VI. A hymn to Tārā (Fol. 44B-45B): Beginning:
ॐ घोररूपे महारावे सर्वशत्रुक्षयकारि । भक्तेभ्यो वरदे देवि त्राहि मां शरणागतम् ॥

Page #508

( 502 )
Colophon :
___ इति रुद्रयामले तारिण्याः स्तोत्रं संपूर्णमस्तु । श्रौउग्रतारा
र्पणमस्तु । VII. A kavaca of Tārā (Fol. 45B-47B): Colophon:
इति श्रीयोगिनौतन्वे ताराकवचं समाप्तम् । VIII. A hymn to Tārā (Fol. 47B-50A): Beginning :
प्रकटविकटदंष्ट्रा घोररूपाट्टहासा
नरशिरकृतमाला मेघवर्णातिखा । त्रिभुवनजयदात्री हस्तविन्यस्तकलौ
करविहितकपाला पातु मामुग्रतारा ॥ Colophon:
इति शिवशासनरहस्ये तारास्तवराजस्तोत्रं संपूर्णम् । IX. Description of the procedure for the rites bhūfuddhi, bhūtasuddhi and prāņapratisthā (Fol. 50B-56A): Beginning :--
सुमुखश्चैक० इत्यादिस्मरणं कृत्वा सकलशरीरशुद्यर्थे भूशुद्धि
भूतशुद्धि-प्राणप्रतिष्ठान्ताटकाबहिर्माटकान्यासांश्च करिष्ये । Colophons :54A, इति भूतशुद्धिः; 56A, इति प्राणप्रतिष्ठा ।
6332.
5830. [उग्रतारापञ्चाङ्गम् । Ugratārāpanicanga.]
Substance, country-made paper. 111x6 inches. Folia, 21. Extent in slokas, 420. Character, Nagara. Date, Samvat, 1956. ance, fresh. Complete.
Lines, 10.
Appear.

Page #509

( 503 )
This contains details of the worship of Ugratārā and a number of hymns to the deity, all stated to be taken from the Rudrayāmala though the nityapūjāpaddhati portion is in prose like ordinary manuals of worship. Beginning :--
श्रीगणेशाय नमः। श्रीउग्रतारायै नमः । श्रीदेव्युवाच ।
देवदेव जगन्नाथ निःशेषकरुणानिधे ।
पुरा त्वया वरो दत्तः तं दातुं मे क्षमो भव ॥ भैरव उवाच ।
पुरा सत्यं वरो दत्तो मया पर्वतनन्दिनि ।
दास्यामि परमप्रीत्या वरं वरय सुव्रते ॥ देव्युवाच ।
देव देवौति या प्रोक्ता जगच्चैतन्यरूपिणौ । उग्रतारेति या नाम्ना सृरिस्थितिलयात्मिका ॥
वद तस्यास्तु पञ्चाङ्गं वरमेतं प्रयच्छ मे ॥ भैरव उवाच ।
पूटा देवि प्रवक्ष्यामि तारापञ्चाङ्गमुत्तमम् ।
यस्य कस्य न दातव्यं गोपनौयं प्रयत्नतः ॥ Colophons : 3A, इति श्रीरुद्रयामले तन्वे उग्रतारापटलं सम्पूर्णम् । 9B, • उग्रतारानित्यपूजापद्धतिः सम्पूर्ण । 10B, • उग्रताराकवचं सम्पूर्णम् ।
19B, कुलसर्वखे उग्रतारासहस्रनाम स्तवः सम्पूर्णः। [The beginning agrees with that of Thousand Names of Tārā described in the previous MS (Fol. 1-3B, vers. 1-31).]

Page #510

( 504 )
21A, • देवीभैरवसंवादे कुलसर्वखे श्रीउग्रतारास्तवः सम्पूर्णः समाप्तः । श्रौउग्रतारापञ्चाङ्गं सम्पूर्णम् । Post-colophon Statement :--
__ श्रीः। संवत् १६५६ मिति चइत वदी ५ वार शनिचरके औराम।
6333.
5886. तारापद्धतिः । Tarāpaddhati.
Substance, country-made paper. 91x6 inches. Folia, 49. Lines, 9. Extent in slokas, 600. Character, Nagara. Appearance, discoloured. Complete.
This lays down the procedure of the worship of Tārā Beginning:
- यथ तारापद्धतिः । तारे महिमापारे तारय तारय भवाम्बुधिं मातः । हृदयसरोजे ये++तव पदपमं सदा ध्यातम् ॥ अथार्चापद्धतिं वक्ष्ये संक्षेपविधिबोधितां । पशूनामियमेव स्यादिना लिपिशितादिभिः ॥
अथ ब्राह्म मुहूर्ते समुत्थाय निद्रां रात्रिवासं च हित्वा A Gurusodaśīstuti from the Bālāvilāsa Mahātantra is quoted on Fol. 4B.
6334.
3399. तारापूजाप्रयोगः। Tarāpujāprayoga.
Substance, country-made paper. 140x3 inches. Folia, 4. Lines, 8. Character, Bengali. Appearance, discoloured and worn out. Incomplete at the end.
This is a work of the same type as the above.

Page #511

( 505 )
Beginning :
अथ तारापूजाप्रयोगः। तत्रादौ मन्त्राचमनम् । मूलमन्त्रेण त्रिराचम्य जलं पौत्वा स्त्रौं हूँ इति औष्ठौ दिरुन्मन्य फट् इति करं क्षालयेत् । ॐ वैरोचनाय इति मुखं स्पृशेत् । ॐ शङ्खयाण्डराय नमः ॐ पद्मनाभाय नमः इति नसोः।।
(3) TRIPURĂ. Nāgabhațţa.
6335. 5023A. FEYTTETTHET: 1 Tripurāsārasamuccaya. · Substanco, palm-leaf. 16x11 inches. Folia, 61. Lines, 3. Extent in slokas, 900. Character, Bengali. Appearance, fresh. Incomplete.
The text is accompanied by the commentary of Govinda Sarman (Fol. 29-61).
The name of the author is given as Bhattanāga in some MSS (Mad. XII. 5651ff). The text, along with the commentary, has been printed in the Vividhatantrasamgraha of Rasikmohan Chatterji. The present MS contains the text and commentary of chapters 3-6 inclusive. The introductory portion of the commentary containing the mangalācaraña and the name of the commentator is also given here. After this introductory portion the commentary on the third chapter begins with the following words:----
अथ टतौयपटलावधिटौका लिख्यते ।
6336. 11270. Tripurāsārasamuccaya. Substance, country-made paper. 81 x 24 inches. Folia, 2–71. Lines, 4, 5. Extent in slokas, 700. Character, Newari. Date, 834 N.S. Appearance, fresh, Incomplete.

Page #512

( 506 )
Complete but for the first Fol. The name of the author is given in the colophons as Bhatta Nāga. Post-colophon Statement :
सम्बत् ८३४। ज्यष्ठ मासे शुक्लपक्षद्वतीयां तिथौ बुधवा... रामभद्रसे पुत्र अनन्तभद्रसे+यते ।
6337.
224. Commentary on Tripurāsāra by Govinda Sarman.
Substance, country-made yellow paper. 16x4 inches. Folia, 40. Lines, 7. Extent in slokas, 1,000. Character, Bengali. Appearance, old. Complete in ten chapters.
The present MS has been described in L. I. 482.
Mādhavānandanātha.
6338.
11335. सौभाग्यकल्पद्रमः। Saubhagyakalpadruma.
Substance, country-made paper. 101x41 inches. Pages, 1-131. Lines, 7-8. Extent in slokas, 700. Date, Samvat 1901 (१). Character, Nāgara. Appearance, fresh. Incomplete.
The MS contains the whole of the second part of the work dealing with the details of daily worship. Beginning : ॐ खवै स्थलतर्नु गजेन्द्रवदनं लम्बोदरं सुन्दरम् ।
... ... नित्यपूजाविधानेन पूजिता या प्रयच्छति । वाञ्छितार्थं पूजकेभ्यस्तामम्बां प्रणमाम्यहम् ॥

Page #513

(
507 )
अथैवं कृतसन्यादिक्रियः सपर्यामारभेत् । सा च विधा नित्यनैमित्तिककाम्यभेदात् । तत्र नित्यां निवर्त्य नैमित्तिकादिसपयों
कुर्यात् । अतः आदौ नित्यसपर्याविधिरालिख्यते । End:
पत्र अनुक्तानां दोषाणां त्रिधा पादुकास्मरणमिति शिवम् । श्रीमाधवानन्दनाथकृते सौभाग्यपूर्वके ।
कल्पद्रुमे ह्यभूत् स्कन्धो नित्यपूजाफलानतः ॥ Colophon :
इति श्रीसौभाग्यकल्पद्रुमे द्वितीयः स्कन्धः । Post-colophon Statement :
शां ६६७१ । रसगतिमुनीन्द्रैः प्राप्तये जुक्तचन्द्रैः । संक्रान्तौ चन्द्रवारे भद्रयां इन्द्रियोगे ॥ यं दुःखनन्दचन्द्रैः सम्बत्सरैवी। चैत्रादिमासगत चतुः सम्पूर्ण[:] शुक्लपक्षे ॥ १८०१ ॥
Kşemānandanātha.
6339.
10005. सौभाग्यकल्पलतिका। Saubhagyakalpalatika.
Substance, country-made paper. 9x4, inches. Folia, (1) 1-31, (2) 1-13, (3) 1-28. Lines, 12, 11 and 9. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Incomplete.
This deals with the details of the worship of Tripurā. One MS of the work is referred to in Cat. Cat. (I, p. 738). The present MS contains seven chapters and a few lines of the eighth chapter.

Page #514

( 508 )
Beginning :
श्रीगणेशाय नमः। अथ सौभाग्यकल्पलतिकाप्रारम्भः । नमामि चिन्मयौं स्वात्मामर्शानन्दशरीरिणौं । त्रिपुरां त्रिपुरेशानौं पराहंभावरूपिणीम् ॥ नत्वाम्बिकापादपद्मइन्दं इन्दनिवर्तकं । विनौषघ्नं च गणपं देवौं वाचं सरखतौं ॥ महागुरून् माधवाख्यान् कल्पद्रुमपयोर्णवान् । शिवानन्दाख्ययोगोन्द्रान् प्रपञ्चोयोतनारुणान् ॥ आलोक्य परमानन्दतन्वं तत्तन्त्र टिप्पनं । सौभाग्यानन्दसन्दोहाभिधं च त्रिपुरार्णवम् ॥ ज्ञानार्णवादिश्रीतन्त्राण्यपि बुद्ध्या विम्टश्य च । महागुरोर्विदित्वा च सम्प्रदायमशेषतः ॥ साधकानां मनोहर्षहेतवे गुरुणोदितः । सौभाग्यकल्पलतिका कल्पद्रमविलासिनौं । श्रीविद्योपास्तिसन्मार्गप्रकाशफल शालिनीम् । उन्मेषयामि विशदां परमानन्दधानिकां ॥ कल्पद्रुमोपि सौभाग्यानन्दसन्दोहनिर्भरः । न तथा सुखयेत् खान्तं संश्रितानां हि सर्वथा ॥ यथा सुललिताकारलतासम्बलिताकृतिः । कल्पद्रुमः सुखयति साधकाभौरदानतः ॥ मन्दानुग्रहणोद्युक्तैर्ग्रन्थलाघवतत्परैः । प्रयोगमात्रो रचितस्तच्छास्त्रार्थविवेचनम् ॥ गुरुभिर्न कृतं कल्पद्रुमे तन्त्रस्य टिप्पने । विशदं चातिविस्तारादगम्यं मन्दचेतसां ॥ इति मत्वा कृतो यत्नः प्रेरितेनानुजौविभिः । गुरुवाक्संश्रयेणापि शुध्यामीति मनौषया ॥

Page #515

(509)
ब्यनादिमलबन्धेन जन्मम्टत्युपरम्परां । प्राप्तस्य खात्मविज्ञानादृते नान्यद्विमोचकम् ॥ तचालभ्यमनाराध्य देवतामिति हेतुतः । देवतागणसाम्राज्याः श्रीविद्यायाः प्रसाधने ॥ तन्त्राण्यपशुकर्माणि शिवाद्युक्तान्यनेकशः । महाचार्यैरादृतानि सर्व्वज्ञानफलानि च ॥ तत्र मुख्यन्तु परमानन्दसंज्ञमतिस्फुटम् । सात्त्विकाराधनज्ञाननिर्भरं चानपेक्षकम् ॥ तत्पद्धतिः कृता नाथैः कल्पद्रुमसमावया । तत्प्रशिष्येण तन्त्रस्य कृता व्याख्या मनोहरा ॥ सौभाग्यानन्दसन्दोहाभिधा विद्यावरेण मे | तदर्थसंग्रहं क्षेमानन्द एष करोम्यहम् ॥ स्वपरंपरया प्राप्तं तन्त्रोक्तं न परित्यजेत् । स्वतन्त्रोक्तमनल्पं वा खल्पं वा सम्यगाचरन् ॥ न लिप्यते कमलोयदोषैः साधकसत्तमः । स्वतन्त्रसूचितं तद्दत् प्रकृतं चातिदूषितं ॥
The topics dealt with in the work are indicated as follows:--
4A, प्रातःस्मृतिः स्नानमथ सन्ध्या त्रैकालिकी तथा । जपः सन्ध्याङ्गभूतोऽपि भूयाद्यङ्गपञ्चकम् ॥ न्यासाः सामान्यमन्त्राणाम् पाठो मुख्यजपस्तथा । देवताचस्तोत्र वम्मैनामादिपठनं तथा ॥ धर्म्मानुसेवनं तद्दन्निमित्तार्चा च निष्कृतिः । देवतात्मानुसन्धिश्चेत्युद्देशक्रम ईरितः ॥
Beginnings and ends of the different chapters :
Chapter I:
End :
4B, श्रीदेवी साधकानां हि साधनोद्देश लक्षणः । सौभाग्यकल्पलतिकास्तवकः प्रथमोऽभवत् ॥

Page #516

Chapter II:
Beginning (Fol. 4B):
End (Fol. 7A):—
व्यथ प्रातःस्मृतिमुखं द्वितीये प्रविविच्यते ।
Chapter III:
क्रमक्रियाणां श्रीदेवी साधकानामभीष्टदः । सौभाग्यकल्प लतिकास्तवकोऽयं द्वितौयकः ॥
( 510 )
Beginning (Fol. 7A):
End (Fol. 10B):--
अथ भूयादिविधौ निर्णयः प्रविविच्यते । एवं सन्ध्यादिकं कृत्वा भूशुद्ध्यादिकमाचरेत् ॥
I
व्यात्मशक्तेः समाधिस्व शतोत्तरफलानि वै भूशुड्यादिन्यासविधिपर्यन्तक्रम ईरितः ॥ सौभाग्यकल्पलतिकास्तवको भूत्तृतीयकः ।
Chapter IV:
Beginning (Fol. 10B):
End (Fol. 19A ) :
--
एवं विन्यस्य तत्पश्चात् सामान्यान् प्रपठेन्मनून् । यावतामुपदेशोस्ति ते सामान्याः प्रकीर्त्तिताः ॥
Chapter V:
सामान्यमन्त्रपाठादिजपान्तक्रमसंयुतः । सौभाग्यकल्पलतिकाचतुर्थस्तव कोऽभवत् ॥
Beginning (Fol. 19B):
अथ पूजाविधानन्तु साङ्गोपाङ्गं निरूप्यते ॥

Page #517

( 51 )
End (Fol. 31B):
इत्येवं नित्यपूजादिविधानं प्रविवेचितम् ।
इसौभाग्यल।
Chapter VI: Beginning (Fol. 1A of the second batch of leaves):--
अथोपासकधर्माणां क्रियते प्रविवेचनम् । सर्वस्माद्देवतायान्तु भक्तिः कार्या विशेषतः ॥
End (Fol. 13B of the second batch of leaves):
उपासकानां धादिप्रविवेचनसंयुतः । सौभाग्यकल्पलतिकाषष्ठस्तवककोऽभवत् ॥
Chapter VII: Beginning (Fol. 1A of the third batch of leaves):--
श्रीगणेशाय नमः ॥ अथ नैमित्तिकाद्यर्चाविधिरत्र विविच्यते । नैमित्तिकं प्रोक्तकाले पूजनं सर्वथा भवेत् । दिवा नित्यानं कृत्वा रात्रौ नैमित्तिकं चरेत् ॥ नित्यमकृत्वा नो कुर्यात् क्वचिन्नैमित्तिकार्चनम् । नैमित्तिके यद्यशक्तो जपेदकोत्तरं शतम् ॥
End. (Fol. 28B of the third batch of leaves):
नैमित्तिककाम्यपूजामखकम्मनिरूपकः । सौभाग्यकल्पलतिकास्तवकः सप्तमोऽभवत् ॥
Chapter VIII: Beginning (Fol. 28B of the third batch of leaves):
अथोच्यते देवतायानुसन्धिः क्रमतः स्फुटम् ।

Page #518

( 512 )
Vidyānandanātha.
6340.
5452. सौभाग्यरत्नाकरः। Saubhagyaratnākara.
Substance, country-made paper. 9x4 inches. Folia, 1-92. Lines, '7. Extent in slokas, 1,650. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Incomplete.
MSS of the work, complete in 36 chapters, are described in Bik. No. 1328, Mad. XII. 5756. One MS, belonging to the Indian Museum collection, contains chapters 22–24 with portions of chapters 21 and 25. The present MS contains a portion of the work, e.g., chapters 14 to 20. The last colophon refers to the work by the name Bhavānīkararatna but does not give the chapter number. The pre-initiation name of the author is recorded in the Madras MS to have been Śrīniyāsa, who refers to the present work at the end of his Sivārcanacandrikā. This and the following two works lay down the procedure of the worship of Tripurā.
Colophons and beginnings of the chapters :
1, अस्य श्रीसप्तशतिकामन्त्रस्य त्रिलोचन ऋषिः। त्रिएपछन्दः । सदाशिवो देवता। अर्थधर्मकामार्थे मोक्षार्थे चतुर्विधपुरुषार्थे सिद्ध्यार्थे जपे विनियोगः।
___24A, श्रीविद्यानन्दनाथेन शिवयोः प्रियसूनुना। कृते सौभाग्यरत्नान्धौ तरङ्गोऽगाच्चतुर्दशः।
इति श्रीसच्चिदानन्दनाथचरणारविन्दद्दन्दान्तेवासिना श्रीश्रीविद्यानन्दनाथेन विरचिते सौभाग्यरत्नाकरे चतुर्दशस्तरङ्गः। अथ योगपीठपूजा ।
31A, तरङ्गस्तिथिसंज्ञकः । पञ्चदशस्तरङ्गः। अथ श्रीचक्रपूजा। 45A, तरङ्गः घोडशो गतः। षोडशस्तरङ्गः। अथ गुरुपंक्तिपूजा ।
61A, • कृते सप्तदशः संगात्तरङ्गो रत्नवारिधौ। सप्तदशस्तरङ्गः। अथ पञ्चपच्चिकाविद्याभिदौक्षितश्चेदिन्दुचके सिंहासनाकारेण ......

Page #519

( 513 )
73B, तरङ्गोऽटादशोऽगमत् । अष्टादशस्तरङ्गः। अथ घडन्वयशाम्भवाख्यो मायेन दीक्षायुक्तश्चेत् तन्त्रोक्तमानसादिक्रमघटकं पूजयेत् ।
90A, तरङ्गो ह्यूनविंशतिः। एकोनविंशतिस्तरङ्गः। अथ वटुकादिबलिः ।
92A, इति श्रीविद्यानन्दनाथेन विरचितं भवानीकररत्नं सम्पूर्णम् । शुभमस्तु ।
6341. 5928. Saubhāgyaratnākara.
Substance, country-made paper. 9X5 inches. Folia, 1 to 22+1 to 113+88 (by counting). Lines, 8, 10. Character, Nägara. Appearance, old and discoloured. Incomplete.
The present MS contains only the first of the several introductory verses quoted in Mad. XII. 5756.
The only colophon, found in the MS, belongs to the first chapter of the work and runs (Fol. 22A of the first batch of leaves):
श्रीविद्यानन्दनाथेन शिवयोः प्रियसूनुना।
कृते सौभाग्यरत्नान्धौ तरङ्गः प्रथमोऽगमदिति ॥ The first batch of leaves gives the rules for the morning rites and observance of the sandhyā. The second and third batches give the detailed rules of worship.
Rāmacandra. :
6342. 6006. सुभगा रत्नम् । Subhagārcāratna.
Substance, country-made paper. 8x6 inches. Folia, 23. Lines, 14. Extent in slokas, 450. Character, Nagara. Appearance, fresh. Incomplete.
33

Page #520

( 514 )
MSS of what is probably this work, without the name of the author, containing four and eight chapters, are described respectively in Stein (p. 239) and Bik. 1337. MSS containing the name of the author are mentioned in Cat. Cat., I, p. 727. The present MS contains eight chapters with portions at the beginning and at the end missing.
Beginning :--
युक्तोस्मि तथा करोमि । ततोत्थाप्य लौं कामदेव सर्वजनप्रियाय नमः ।
अनेन मन्त्रेण दन्तशुद्धिं कृत्वा २ श्री १ ॐ श्रौं ह्रौं श्रौं कमले कमलालये प्रसौद २।
End :
इति साधारणमुद्राः। विशेषमुद्रालक्षणन्तु आचार्यमुखादवगन्तव्यम् ।
अनेकतन्वार्णवकुम्भजन्मा
स रामचन्द्रः सुधियां हिताय । Colophons : -
3B, इति सुभगा!रत्ने प्रथमो मयूखः ; 6A, द्वितीयो मयूखः ; 10B, •टतौयो मयूखः ; 12A, • चतुर्थो मयूखः; 13B, • पञ्चमो मयूखः ; 18B, घठो मयखः ; 22A, सप्तमो मयखः ।
Saccidānandanātha.
6343.
5779. लघुचन्द्रिका । Laghucandrikā.
Substance, country-made paper. 9x5 inches. 10. Extent in slokas, 840. Character, Nāgara. Complete (?).
Folia, 77. Lines, Appearance, soiled.

Page #521

( 515 )
The work may be identical with, or a smaller version of, the Lalitārcanacandrikā (Cat. Cat., I. 542, II. 128, 223).
Beginning :
श्रीगणेशाय नमः । श्रोत्रिपुरसुन्दर्यै नमः। वन्दे श्रीगुरुनाथपादयुगलं वन्दे गणानां विभुं
विद्यादानविशारदां शशिमुखौं श्रौशारदाम्बां तथा । श्रीविद्याक्रमपूजनं लघुतरं कुर्बे प्रमाणं सतां ___बालानां व्यवसायिनां विविदुषां सद्भक्तियुक्तात्मनाम् ॥ अथ लघचन्द्रिका लिख्यते। तत्रादौ विद्योद्धारः। तन्वराजे ।
Colophons of the different chapters :
20B, इति सच्चिदानन्दनाथोक्तलघचन्द्रिकायां आहिकाख्ये प्रथमप्रकाशः ; 33A, न्यासविधानाख्यो द्वितीयः प्रकाशः; 46A, • अर्ध्यसाधनादि उपचाराख्ये टतीयः प्रकाशः ; 70B, यावरणपूजनादिदेवौविसर्जनान्ते चतुर्थप्रकाशः ; 76B, पञ्चमः प्रकाशः ।
The portion which follows the fifth prakāśa is called आसनोत्थापनविधिः. Beginning of this portion :
श्रीगणेशाय नमः । आचम्य प्राणानायम्य ॐ तत्सत् परमेश्वर
प्रीत्यर्थं खात्मासनोत्यापनमहं करिष्ये । At the end of this portion occur the following lines :
श्रीगुरुज्ञानानन्दनाथज्ञानशक्तिदेव्यम्बा प्रसन्नोऽस्तु । श्रीराज
राजेश्वरौदेवतार्पणमस्तु । Works quoted and referred to : -
23A, वामकेश्वरतन्त्र, ज्ञानार्णव, दक्षिणामूर्त्तिसंहिता, सुभगोदय, त्रिपुरतापिनी; 46B, तन्त्रराज ; 76A, सर्वतन्त्र ।

Page #522

( 516 )
Bhāskararāya.
6344.
10080. वरिवस्यारहस्यम् । Varivasyārahasya.
Substance, country-made paper. 10 X 44 inches. Folia, 48. Lines, 12. Extent in ślokas, 1,300. Character, Nāgara.' Date, Saka 1708 and Samvat 1843. Appearance, old. The writing on many of the leaves is faded. Complete.
Deto, Salina 170s and Samoa
The text is accompanied by the author's own com. mentary on it. MSS of it have been described in CS. V. 85, Ulwar. Extr. 666, Mad. XII. 717-8. An edition of it was published by Isvara Chandra Shastri (Calcutta, 1917). It deals principally with the esoteric and spiritual significance of the mantra of Tripurā in 16 letters.
Post-colophon Statement :
वहिवेदवसुचन्द्रमितेब्दे दिग्विदिग्गगनसप्तशशाङ्कः । निम्भितैः सुविमलैर्भुवि शाके पूर्णिमाम्टगु + + धृतियोगे ।
मासिभाद्रपद + + पूर्वयाभद्र + + जिदिने व्यलौलिखत् । विश्वनाथसुतो रामचन्द्रः शुक्लोपनामकः । वैद्यनाथखसंतुी वरिवस्यारहस्यकं ॥ २ सं १८५३ (?) श० १७०८ ।
Kāśīnātha.
6345.
6524. श्रीविद्यामन्त्रदीपिका। Srividyāmantrapradipika.
Substance, country-made paper. 104 x 44 inches. Folia, 4. Lines, 8. •Extent in slokas, 60. Character, Nagara. Date, Samvat 1961. Appearance, fresh. Complete.

Page #523

( 517 )
This gives the esoteric meaning of a mantra of Tripurā and quotes a number of extracts from different original Tantras which primarily deal with meditation and incidentally speak of the real nature of the deity.
Beginning :
नमामि कामेश्वरपादपङ्कजं करोमि कामेश्वर पूजनं सदा । वदामि कामेश्वरनाम निम्मलं स्मरामि कामेश्वरतत्त्वमव्ययम् ॥ नत्वा ब्रह्ममयौं देवौं सच्चिदानन्दरूपिणौँ । ब्रह्मेशविष्णुजननौं भक्तानुग्रहविग्रहाम् ॥ दक्षिणामूर्तिपादालभ्रमरीभूतमौलिना । रच्यते काशिनाथेन श्रीविद्यामन्त्रदीपिका ॥
Colophon :
इति श्रीमनडोपनामकजयरामभट्टसुतवाराणसौगर्भसम्भवकाशी. नाथापरपर्यायविश्वनाथविरचिता श्रीविद्यामन्त्रदीपिका समाप्ता ।
Post-colophon Statement :--
___ श्रीललिताम्बार्पणमस्तु । मालवीय बालमुकुन्दस्येदं पुस्तकम्। संवत् १८६१ मौः श्रावण वदौ ॥ ११ ॥
Cidānandanātha.
6346. 5826. श्रीविद्यागोपालचरणार्जनपद्धतिः। Srividyāgopāla
caraņārcanapaddhati.
Substance, country-made paper. 10x47 inches. Folia, 77. Lines, 10 on a page. Extent in slokas, 1,848. Character, Nagara. Date, Samvat 1683. Appearance, discoloured. Complete in five chapters.

Page #524

( 518 )
The work lays down the procedure of the joint worship of the deities Tripura and Gopāla beginning with a description of the daily rites of the worshipper.
Beginning :
चित्प्रतिविम्बादेशादकृत चिदानन्दनाथयोगौन्द्रः ।
मिश्रित पद्धतिमपरामतुलामपि भावनामूलाम् ॥ १ ॥ नमस्कृत्य महेशानं गुरुं गणपतिं हरिं । परामम्बां चिदानन्दः पद्धतिं रचयत्यलम् ॥ २ ॥ श्रीविद्यापद्धतिं वोच्य तथा गोपालपद्धतिं । उभयोस्तत्त्वमालोच्य मिश्रितार्चनमुच्यते ॥ ३ ॥ स्वदेहद्दारकापुय्यां खजीव हरिमन्दिरे ।
स्वमात्मानं हरिं ध्यायन् हरिरेव हरिर्भवेत् ॥ ४ ॥
Colophons of the different chapters :-- 9A, इति श्रीमद्गगनानन्दनाथपाद पूज्यशिष्य श्रीचिदानन्दनाथविरचितायां श्रद्यगोपालपद्धतौ प्राभातिक-स्नानसन्ध्यार्पणस्तोत्रनिरूपणं नाम प्रथमः सङ्केतः ।
32A, इति श्रीमद्गगनानन्दनाथघादपूज्यशिष्यश्री चिदानन्दनाथलक्ष्मीनाथभट्टापरनामधेययोगीन्द्रविरचितायां श्रीविद्यागोपालपद्धतौ भूतशुद्धिप्राणप्रतिष्ठा-माटकान्यास - तत्त्वन्यास - योगपीठन्यास - ऋष्यादिषडङ्गन्यास- मूलमन्त्रविद्यासम्पुटितमाटकान्यास - मूलविद्यामन्त्रवर्णन्यास - करशुद्ध्यासनवाग्देवताकूटत्रयन्यास - मानसिकार्च्चन-जपसमर्पण - ब्रह्मार्पणनिरूपणं नाम द्वितीयः सङ्केतः ।
45A, ०चिदानन्दनाथयोगोन्द्रलक्ष्मी नाथभट्टापरनामधेयविरचितायां श्रीविद्यागोपालपद्धतौ श्रौमण्ड्पध्यान- महाध्यान- श्री मण्डपाचन - शङ्खस्थापन - कलसस्थापनशान्तिपात्रस्थापन - श्रीपात्र स्थापननिरूपणं नाम तृतीयः सङ्केतः ।
62B, ०श्रीविद्यागोपालचरणाचनपद्धतौ नवावरणार्चननिरूपणं नाम चतुर्थः पूजासङ्केतः ।

Page #525

(
519 )
०
76B, • श्रीमूलविद्योद्धारक्रमस्तोत्र - श्रौराजगोपाल मूलमन्त्रोद्धारक्रमस्तोत्रपूर्वाध्यानपूजा - मध्यान्हध्यानपूजा - सायंकालध्यान पूजार्द्धरात्रध्यानपूजा - सामान्यतर्पणकाम्यतर्पणालौकिक प्रयोगधारणायन्त्रपूजा स्थाननिरूपण-योगनिरूपणं पचमः सङ्केतः ।
नाम
The last colophon is followed by five verses :कृष्णभट्टनियुक्तेन लक्ष्मीनाथमनौषिणा । यदिदं किञ्चन प्रोचे तेन तुष्यतु केशवः ॥ यस्य प्रभाप्रभवतो जगदण्डकोटि
कोटिय्वशेषवसुधादिविभूतिभिन्नं ।
तद् ब्रह्म निष्कलमनन्तमशेषभूतं
गोविन्दमादिपुरुषं तमहं भजाभि ॥ व्यासौच्छायाद्दितौयः प्रथममथ विभुर्वत्सडिम्भायितो भूदेभिः सार्द्धं खरूपैस्तदनु पृथ्चतुर्बाहुतामाससाद । वृत्तस्तत्त्वादिवौतैरथ कमलभवैः स्तूयमानो खिलात्मा
तावद् ब्रह्माण्डसेव्यः स्फुटमजनि ततो यः प्रपद्ये तमीशं ॥ एकस्त्रेधा नयसुनिपुणैर्योगिभिः सेवकैर्वा
निर्बाधं यः सपदि विदितो भाति सर्व्वखरूपः । सोयं नन्दब्रजमुपगतः साकमाभौरवृन्दैः
वृन्दारण्ये विहरति परानन्दकन्दो मुकुन्दः ॥ व्यामोहाय चराचरस्य जगतस्ते ते पुराणागमाः
तां तामेव हि देवतां परमिकां जल्पन्तु कल्पावधि | सिद्धान्ते पुनरेक एव भगवान् विष्णुः समस्तागमव्यापारेषु विवेचनव्यतिकरं नीतेषु निश्चीयते ॥
Post-colophon Statement :
ॐ नमः सर्व्वखरूपाय श्रीकृष्णाय । संवत् १६८३ समये व्याषाढकृष्णपञ्चम्यां रवौ लिखितमिदं पुस्तकम् रूपणेन ।

Page #526

( 520
)
Sambhudevānandanātha.
6347. 6030. सम्पदिमर्शिनी । Sampadvimarsini.
Substance, country-made paper. 10x4t inches. Folia, ll to 60. Lines, 8. Extent in slokas, 1,000. Character, Nāgara. Date, Saka 1588. Appearance, discoloured. Incomplete.
This and the following two works lay down the detailed procedure of the worship of Tripurā. End :
व्योमचक्रसमारूढे भुवनान्तरचारिणि । चरकं देहि मे मातः प्रसादं कुरु भैरवि ॥
इति मन्त्रेण चरं एहौत्वा परमानन्दनिर्भरः सन् मन्मन्यते
शिवो भूत्वा सुखं विहरेत् । Colophon :
इति श्रीमत्प्रसन्नविश्वात्मक-देशिकेन्द्रचरणाम्बुजान्तेवासिना श्रीशम्भुदेवानन्दनाथेन विरचिता सम्पदिमर्शिनी नानी सुन्दरी
पूजापद्धतिः समाप्ता। Post-colophon Statement :
खस्ति श्रीशाके १५८८ समये भाद्रयदि हादशौ बुधवारे मनोरथेन लिखितमिदम् ।
Sambhu Bhatta.
6348. 10549. सुन्दरीमहोदयः। Sundarimahodaya.
Substance, country-made paper. 10 x 5 inches. Folia 22-37, of which 33 and 35 are missing. Lines, 10. Character, Nāgara. Date, Samvat 1744. Appearance, old, discoloured. Incomplete.

Page #527

(
521
)
The present MS contains the major portion of the . sixth chapter of the work. I0. IV. 2599 describes a MS of the work complete in five chapters. The last verse in the present MS agrees with one of the concluding verses of the MS of the India Office. The portion contained in the present MS lays down the procedure of the worship of, as well as of festive rites in connection with, Tripurā.
End :
यदत्र किञ्चित् लिखितं मया त
न नव्यमस्तीत्यवहेलनीयम् । यतो हि मूलार्थनिबद्धमार्ग
विश्य सद्भिः परिभाव्यमेव ॥
Colophon:
इति श्रीमत्परमहंसपरिव्राजकाचार्यश्रीरामानन्दनाथसरखतीशिष्यशङ्करानन्दनाथकविमण्डनशम्भुभट्टकृत-सुन्दरीमहोदयान्तर्गतः
पठो नित्यनैमित्तिकपूजोल्लासः चरमः समाप्तः | Post-colophon Statement :
संवत् १७४४ चैत्र शुद्ध ६ बुधे नित्यकवडोपनामकगोविन्देन लिखितोऽयं ग्रन्थः। श्रीमहात्रिपुरसुन्दर्यै नमः। औरख ।
Rama Bhatta.
6349.
5781. सुन्दरीसपर्या । Sundarisaparya. '
Substance, country-made paper. 9 X 4 inches. Folia, 26 (of which fol. 6 is missing). Lines, 9 to 10. Extent in slokas, 520. Character, Nägara. Appearance, old and worm-eaten. Incomplete.

Page #528

Beginning :
( 522 >
श्रीगणेशाय नमः |
यखण्डानन्दबोधाय नित्याय परमात्मने । चित्संक्रान्तखरूपाय कृष्णाय गुरवे नमः ॥ विज्ञाय सर्व्वतन्त्राणि गुरुवक्त्राच्च तत्त्वतः । सुन्दरीयजनं वच्ये रामभट्टो विविक्तधौः ॥
`तत्र तावत् प्रातःकृत्यादि विधाय
Colophon :
तीक्ष्णदंष्ट्र महाकाय कल्पान्तदहनोपम | भैरवाय नमस्तुभ्यमनुज्ञां दातुमर्हसि ॥
इति भैरवाज्ञामादाय जपस्थानं मूलेन संप्रोच्य ..
•
इति श्रीकृष्णभट्टान्तेवासिना रामभट्टेन सभारञ्जकोपनाम्ना विरचितायां सुन्दरीसपर्यायां द्वितीय + + +
The colophon of the first chapter, possibly occurring in the missing leaf, is not found.
Ratnanabhāgamācārya.
6350.
4184. सुन्दरौरहस्यवृत्तिः । Sundarīrahasyavrtti.
Substance, country-made paper. 16 x 3 inches. Folia, 1-194 (marked on the right-hand margin, as 134 to 326). Fol. 17B, 18, 19A, 155B, 156 are blank. Lines, 4, 5. Extent in slokas, 2,800. Character, Bengali. Date, Saka 1699. Appearance, fresh. Complete.
The work deals with the details of the worship of Tripura.

Page #529

( 523 )
Beginning :
नमस्त्रिपुरसुन्दयौँ। प्राचार्य्यनारायणभीतपादं प्रणम्य सागमतत्त्ववेत्ता । श्रीसुन्दरौरम्यरहस्यवृत्तिं औरत्ननाभः खमतिस्तनोति ॥ सुन्दरौं के शवाचार्य वल्लभाचार्य्यमन्चतः । ततो विद्याधराचार्य हयग्रीवं महागुरुम् ॥ गोपीनाथगुरुं नत्वा रत्ननाभस्ततः परम् । तनोति सुन्दरौमन्त्रान् नानातन्त्रनिदेशितान् ॥ विलोक्याखिलतन्त्राणि ज्ञात्वा गुरुमतं तथा । वक्ष्येहं सुन्दरीपूजां नानातन्त्रनिदेशिताम् ॥ शिववाक्येन कुत्रापि कुत्रापि व्यासवाक्यतः । कुत्राप्यन्यप्रबन्धेन ग्रन्थवर्यः प्रतन्यते ॥ श्रीसन्दरौं गुरुं नत्वा गोपीनाथं तथा गुरुम् । गणेशं भारतौं नत्वा वक्ष्ये ग्रन्थं सुविस्तरम् ॥ प्रकृतेर्दश तत्त्वानि शिवेनोक्तानि जामले । तत्मझ्यापटलैर्ग्रन्थं वक्ष्याम्यत्र सुनिश्चितम् ॥
आरम्भादिसमास्यन्तं यदत्तं ग्रन्थवर्यके ।
तत्सबै निर्णयं कृत्वा कथयामि समासतः ॥ End:
कृता औरत्ननाभेन सुन्दरौपदपूर्विका । रहस्यवृत्तिकाख्या सा मन्त्रपूजासमन्विता ॥ वारेन्द्रायकुले जातो रत्ननाभः श्रिया युतः । मैत्रेयकुलसंजातो गोत्रश्च का श्य]पावयः ॥ नारायणसुतोऽहच्च मुकुन्दस्य च पौत्रकः ।
श्रीमानाममहात्मात्मप्रपितामह ईरितः ॥ Colophons of the different chapters :-..
29B, इति औरत्ननाभागमाचार्यविरचितायां सुन्दरौरहस्यवृत्तौ द्वितीयः पटलः ; 39A, विद्योद्धारः टतौयः पटलः ; 48A, • कामबीजकौलितोद्धारः

Page #530

( 524
)
चतुर्थः पटलः ; 69A, त्रिपुरसुन्दरीमन्त्रभेदकथनं नाम पञ्चमः पटलः ; 87A, न्यासविधानं नाम षष्ठः पटलः; 115B, श्रोत्रिपुरसुन्दरीपूजाविधानं नाम सप्तमः पटलः ; 144A, जपहोमविधानं नाम अष्टमः पटलः ; 163A, • नवमः पटलः (this deals with the six black rites); 194A, ostalfaroeit H दशमः पटलः । Post-colophon Statement :
. शाके नन्दाकभूपे लिपिरियं । लिखितं श्रीअनुपरामशर्मणा । पुस्तकमिदं खाक्षरं अन्याक्षरञ्च किच्चित् अन्याधिकारो नास्ति । शकाब्दाः १६६६। यथा दृएं तथा लिखितं लेखको नास्ति दूषणम् । भौमस्यापि रणे भङ्गो मनौनाञ्च मतिभ्रमः ॥
Nijānandanātha.
6351. 5537. क्रमोत्तमः। Kramottama. Substance, country-made paper. 10x4t inches. Folia, 112. Lines, 9. Extent in blokas, 2,400. Character, Nāgara. Appearance, good. Complete.
The work deals with the morning duties of a worshipper and the details of the worship of Tripurā including a detailed treatment of the nyāsas. MSS of the work are described under different names in different catalogues, e.g. Gadyavallari (L. VII. 2261), Srividyāpaddhati (Bik. No. 1335), Kramottamapaddhati (Bik. No. 1283), Mahātripurasundaripādukārcanakramottama (10. IV. 2600). The MS described in L, which runs up to the end of chapter 3 of the Society's MS, constitutes, according to the last colophon, the first part of the Gadyavallarī, while the last colophon in the MS described in Bik. No. 1335, which is complete in four chapters, refers itself to the second part of it. Verses occurring at the end of chapter 2 of the present MS state

Page #531

Beginning :
(
525)
It refers
that the work was based on the Gadyavallari a colophon of which is found in the earlier section of the work. to Sundarācāryapaddhati ( Fol. 52B).
श्रीनृसिंहगुरुं वन्दे साक्षान्नारायणात्मकम् । चिदानन्दघनं पूर्णं कारुण्याम्टतसागरम् ॥ तदनुग्रहसम्पूर्णं माघवेन्द्रसरस्खतौं । प्रकाशानन्दसन्माचं गुरूत्तममहं भजे ॥ यदविस्पर्शनादेव भालदुष्टाक्षरावली | शुभायते भजे तं श्रीमाधवेन्द्रसरखतौम् ॥ प्रशास्महे नमोवाकं विमलानन्दमूर्त्तये । शुभाय करुणार्द्राय (द्रपि ) गुरुरूपमुपेयुषे ॥ स्वप्रकाशविमर्षाख्यबोजाङ्कुरलतां (धि) पराम् । पूटङ्गारमोठनिलयां वन्दे त्रिपुरसुन्दरीम् ॥ ब्राह्मे मुहूर्त्ते चोत्थाय ब्रह्मरन्ध्रे सिताम्बुजे । चिचन्द्रमण्डले शुद्धस्फटिकाक्षवराभये ॥ दधानं रक्तया शक्त्या श्लिष्टं वामाङ्ग संस्थया । धारयन्त्योत्पलं दौर्घं नेत्रत्रयविभूषितम् ॥
Colophons :
7A, इति श्रीनिजप्रकाशानन्दनाथमल्लिकार्जुन योगीन्द्रविरचितायां गद्यवर्यामजपा[र्पणस्नानसन्ध्या ] तर्पणनिरूपणं नाम सः प्रथमः ।
52B, इति श्रीक्रमोत्तमे निजानन्दविरचिते संहाररूपश्रीचक्रन्यासस्य सम्पूर्णतामगमत् ।
62B, इति श्रीक्रमोत्तमाख्यायां निजानन्दनाथविरचितायां श्रीविद्यापद्धती न्यासविबरणं नाम द्वितीयोल्लासः; 73B, इति निजात्माप्रकाशानन्दविरचितायां क्रमोत्तमाख्यायां श्रीप्रासादपरापद्धतौ न्यासविधिर्नाम टतौयोल्लासः ।

Page #532

( 526 )
92B, क्रमोत्तमेऽप्यशक्तानां मनूनां गणनाक्रमे ।
अजोगणनिजानन्दः सुन्दरौत्रिपुराक्रमम् ॥
श्रीक्रमोत्तमे मल्लिकार्जुनयोगीन्द्रकृते पूजापटलः । 106A, इति श्रीवामकेश्वरतन्त्र नित्याषोडशाावरणचक्रे सौभाग्यकवचं नाम त्रयस्त्रिंशत् पटलः; 112, इति श्रीरुद्रयामले अन्नपूर्णेश्वर्याः पञ्चाशिकाकल्पवल्ली सम्पूर्णा। क्रमोत्तमोऽपि समाप्तम् ।
Verses at the end of the colophons are quoted below (based on a collation of the two MSS belonging to the Society). 62B, वामकेश्वरतन्त्रे या पूर्वोत्तरचतुःशतौ ।
तामालोक्य च वल्लर्या मतमालम्बा कृत्स्नशः ॥ गुरूपदेशमार्गेण तदनुज्ञापुरःसरम् । निजात्मानन्दनाथाख्यमल्लिकार्जुनयोगिराट् ॥ अरोरचन्नग्रासजालं श्रीविद्याया क्रमोत्तमम् । न्यासकाण्डे सूचितं यत्कुर्याद छाटकं त्विति ॥ निजात्मानन्दयोगीन्द्रश्चक्रे सिंहावलोकनम् ।
शान्तिके पौरिके चैव कुर्यादाटकं बुधः ॥ 73B, गुरुदेवात्मनामैक्यं सदिद्यातिविशारदः ।
अरोरचनिजानन्दः श्रौप्रासादपराक्रमम् ॥ खच्छप्रकाशगुरुपादयुगप्रपन्नः
श्रीमल्लिकार्जुन इति प्रथितो निजात्मा । श्रीमत्कलार्णवमहोदधिमुन्मथित्वा
सम्यमारूपयदतीवमहोईघोढाम् ॥ निजात्मानन्दसम्प्रोक्ता पराप्रासादपद्धतिः । महाषोठान्यासयुता जयतां शाश्वतीः समाः ॥

Page #533

( 527 )
6352. 8541. Kramottama.
Substance, country-made paper. 101x5 inches. 10. Extent in lokas, 1,800. Characte:, Nagara. Incomplete (?).
Folia, 96. Lines, Appearance, old.
Occasionally the present MS seems to represent an abridged version of the text as found in the previous MS. The second colophon of the previous MS is absent here though the topics, dealt with in the section containing it, come to an end on Fol. 49A. The third chapter is here wrongly put as chapter 1 in the. colophon on Fol. 69B. Portions following this colophon do not agree with similar portions in the previous MS. These portions in the present MS deal with various types of nyāsa, e.g. şadādhāravidyānyāsa, caraņādinyāsa, etc. Some additional verses are found at the beginning of the present MS which agree with those occurring in the MSS described in L. VII. 2261 and Bik. No. 1335. A verse at the end of the colophon of chapter 3 (Fol. 69B), which is also found in L. VII. 2261, gives the date of composition of the work:--
श्रीमुखाब्दे शके वाण-त्रिवेदशशिसस्मिते ।
याम्यायने सिते मार्गे गुरावेकादशीदिने । Additional verses at the beginning of the MS:
श्रीशिवाय नमः । शिव [अादौ गुरुः प्रोक्तस्तस्माद्विष्णुः प्रजापतिः . ततो ब्रह्मा वशिष्ठश्च ततः शक्तिः पराशरः ॥ १ ॥ व्यासः शुको गौडयादो गोविन्दाख्यो गुरुः परः । ततः श्रीशंकराचार्यो विश्वरूपाचार्य एव च ॥ २ ॥ ततो बोधघनाचार्यः ततो ज्ञानधनावयः। ज्ञानोत्तमशिवः पश्चात् ततो ज्ञानगिरिः स्मृतः ॥ ३ ॥

Page #534

( 528 )
ततः सिंहगिरिः पश्चात् ईश्वरस्तीर्थसंज्ञितः । ततो ऋसिंहतीर्थश्च विद्यातीर्थशिवस्तथा ॥ ४ ॥ भारतीतीर्थनामा च विद्यारण्य गिरिः परः । ततः श्रीमलयानन्दः देवतीर्थसरखती ॥ ५॥ यादवेन्द्रसरखत्यः परं कृष्णासरखतौ । ततः श्रीमद्गुरुः प्रोक्तः श्रीनृसिंहसरखतौ ॥ ६ ॥ ततस्तु श्रीगुरुश्रेष्ठो माधवेन्द्रसरखतौ । मल्लिकार्जुनयोगीन्द्रस्तच्छुश्रूषाप्तभैरवः ॥ ७ ॥ . ततः औरामदेवाख्यः शिवः श्रीगुरुरूपवृक् । दायदेवयतिः पश्चात् जगदानन्दसंज्ञितः ॥ ८॥ श्रीमद्गङ्गाधरानन्दनाथः स्यात्तदनन्तरं। एते वै गुरवः प्रोक्ताः शिवादिखगुरुक्रमात् ॥६॥
Rāmānanda.
6353. 10155. दत्तार्चनचन्द्रिका। Dattarcanacandrika.
Substance, country-made paper. 81 X 44 inches. Folia, 1-75. Lines, 7. Extent in slokas, 875. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Complete.
The present MS is stated to contain three chapters of the work, a MS of which is in the Adyar Library (Cat. Cat., III. 53). Colophons of the chapters are not found here. This and the following two works lay down the procedure of the worship of Tripurā.
Beginning : --
श्रीगणेशाय नमः। श्रीगुरुचरणकमलेभ्यो नमः । श्रीब्राह्म मुहूर्ते चोत्थाय ब्रह्मरन्ध्रस्थश्वेतसहस्रदलकमलकर्णिकायां अकथासनोपविलं वामाङ्कगतरक्तविमर्शशक्तियुतं श्वेतवस्त्राभरण

Page #535

( 529 )
माल्यानुलेपनं ज्ञानमुदितं त्रिनेत्रं चन्द्रकान्तिसमद्यति जटिलकपिलजटाजूटं सुप्रसन्नशान्तं शिवरूपिणं श्रीगुरु ध्यात्वा तच्चरणारविन्दयुगलविगलिताम्टतधाराभिः खदेहं परिलुतं विभाव्य प्रणवत्रितारमूलविद्यादिन[1] नित्यविद्यान्ते हंसः शिवः सोहंखरूपनिरूपणहेतवे खगुरवे नमः श्रीगुरुपादुकां पूजयामि इति मानसोपचारैः
पञ्चतन्मात्रैर्यथाविधि संपूज्य गुरुस्तोत्रं पठेत् । End :
कृष्णपक्षे चित्रादिकामेश्वर्यान्तं विलोमेन प्रत्यहमेकैकं जपदशांशं जपेत् । तिथिद्धौ तु एकां नित्यां दिनदये जपेत् । तिथिक्षये तु नित्यायमेकस्मिन् दिने जपेत् पुनः प्राणायामादिन्यासान्तं कृत्वा
ध्यात्वा गुह्याति० जपं देव्यै समर्प्य ॥ Last Colophon :
इति श्रीपरमहंसपरिव्राजकाचार्यकृषणानन्दसरखतीभगवत्पूज्यपादशिष्याचार्यश्रीरामानन्दकृतौ दत्तार्चनचन्द्रिकायां नित्यकर्मानुछानविधिपरिच्छेदत्रयं संपूर्णम् ।
Sāhib Kaulānandanātha.
6354. 6021. श्रीविद्यानित्यपूजापद्धतिः ।
paddhati.
Srividyānityapāja
Substance, country-made paper. 7x43 inches. Folia, 245. Lines, 9. Extent in slokas, 2,700. Character, Nagara. Appearance, fresh. Complete.
Beginning :
श्रीगुरवे शिवाय ॐ नमः। ॐ गोशाय नमः। श्रीः ॐ । श्रीभैरव उवाच ।
ॐ अधुना पद्धतिं वक्ष्ये श्रीविद्यार्चनसंयुताम् । गद्यपद्यमयौं गोप्यां सकलागमनिश्चिताम् ।

Page #536

( 530 )
प्रात्य कृत्यामकृत्वा तु यो देवौं भक्तितोऽर्च येत् ।
तस्य पूजा तु विफला शौचहौना यथा किया । End.:----
महामाहेश्वराचार्यों साहिब्कौलाभिधाश्रमे । अवतीर्णैः समालोक्य भूरितन्त्राणि शक्तितः ॥ नाविस्तरातिविस्तारा सैषा पद्धतिरर्थितैः ।
व्यनुग्राह्यजनैः श्रीमच्छौविद्याया विनिम्मिता ॥ Colophon :
इति श्रीमच्छीमहामाहेश्वराचार्य्यवर्यसाहिब्कौलानन्दनाथ
श्रीपादुकाविहिता श्रीविद्यानित्यपूजापद्धतिः सम्पूर्ण । Post-colophon Statement :
कृष्णभट्टस्य पठनार्थम् ।
Kasinatha.
6355. 6530. त्रिपुरसुन्दर्यचनक्रमः। Tripurasundargarcanakrama.
Substance, country-made paper. 95X6 inches. Folia, 26. Lines, 11. Extent in slokas, 520. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Complete. Beginning :
श्रीगणेशाय नमः। श्रौदक्षिणामूर्त्तिगुरुभ्यो नमः । अनेकशक्तिसंघातप्रकाशलहरौ + + । शुद्धसंविन्मयः पायात् श्रीशम्भुः परमेश्वरः ॥ अनाद्यायाखिलाद्याय मायिने गतमायिने । अरूपाय सरूपाय दक्षिणामूर्तये नमः ॥ नत्वा श्रीशङ्कराचार्याचरणाम्भोरुहद्वयम् । काशीनाथः प्रतनुते संहितोक्तार्चनक्रमम् ॥

Page #537

( 531
)
प्रातरत्याय शिरसि संस्मरेत् पद्ममुज्ज्वलम् ।
कर्पूराभं स्मरेत्तत्र श्रीगुरुं निजरूपिणम् ॥ End :---
___ अतिदरिद्रस्य उपचारासम्भवे तु । ध्यात्वाथवा चक्रराजं मनःपूजासमन्वितः ।
जपारम्भं सुधौः कुर्यान्महायातकहा भवेदिति ॥ मनसोऽपि नैश्चल्याभावेऽशक्तौ तु (तु)।
मामर्चयतु वा मा वा(ना) विद्यां जपतु वा न वा । कौर्तयेनामसाहस()मदो मत्प्रीतये सदेति ॥
विहितकेवलसहस्रनामपाठं कुर्यादिति संक्षेपः । Colophon :
इति श्रीमद्भडोपनामकजयरामभट्टसुतवारागासौगर्भसम्भवकाशीनाथविरचितं श्रीदक्षिणामूर्तिसंहितोक्तं श्रीमहात्रिपुरसुन्दर्य्यर्चनक्रम समाप्तम् ।
Purnānanda.
6356. 122. श्रीतत्त्वचिन्तामणौ षट्चक्रनिरूपणम् । Şatcakranirūpana from the Srītattvacintāmani.
nce, country-made paper. 151x31 inches. Folia, 6. Lines, 7. Extent in slokas, 150. Character, Bengali. Date, Saka 1765. Appearance, tolerable. Complete.
This constitutes the sixth chapter of the Srītattvacintamani (Calcutta Sanskrit Series, No. XIX-Calcutta, 1936) though only a few of the MSS described here record this fact. There exists some controversy with regard to its origin. According to one commentator this work

Page #538

(532)
forms part of the Kaivalyakalikātantra, while according to some MSS it is a commentary by Pūrņānanda on the Virupākṣapañcāśikā of Virupākşanātha (Hultzsch-Reports on Sanskrit MSS in Southern India, No. I, Madras, 1895). Some MSS attribute it to Brahmānanda. The present MS and the following one refer to it as Şatcakrabheda. Post-colophon Statement :
शकाब्दा १७६५ लिपिरियं फाल्गुनस्य टतौयदिवसीया ।
6357. 2892. Şațcakranirūpaña from the Śrītattvacintāmaņi.
Substance, country-made yellow paper. 17 X 43 inches. Folia, 8. Lines, 5. Extent in slokas, 150. Character, Bengali. Appearance, fresh. Complete.
The following additional verse is found in this MS after the concluding verse of the work :
पूर्णानन्दगिरिगिरोन्द्रतनयापादाम्बुजाग्निःसृतं
HITIQha fanta atat TOTO + + + +1 maaforetaureucatarsi nu faat
मोक्षज्ञानसुधाभिलाषलसतां संकल्पसंसिद्धये ॥
6358. Şațcakranirūpana from the Śrītattvacintāmaņi.
3164.
Substance, country-made paper. 15 X 3 inches, Folia, 10. Lines, 4. Extent in slokas, 150. Character, Bengali. Date, Saka 1764. Appearance, fresh. Complete.
The colophons in the present MS and the following one refer to the work as the sixth chapter of the Śrītattvacintāmaņi and call it yogavivarana.

Page #539

( 533 )
Post-colophon Statement :समाप्तञ्चायं ग्रन्थ इति ।
शक १७६४ ॐ गुरुः ॐ परमदेवतायै नमः ।
6359.
4682. Satcakranirupana from the Śrītattvacintamani.
Substance, country-made yellow paper. 16 x 3 Lines, 6. Extent in slokas, 150. Character, Bengali. Complete.
6360.
6602. Şaṭcakranirupaṇa from the Śrītattvacintamani.
Substance, country-made paper. 16 x 21 inches. Folia, 6, marked 115120. Lines, 5. Extent in slokas, 150. Character, Bengali. Date, Saka Appearance, fresh. Complete.
1640.
Post-colophon Statement :
The colophons in the present MS as also in a MS in the old collection (I.G. 7) attribute the work to Brahmananda and call it Şaṭcakrakrama :
·
इति श्रीब्रह्मानन्द गिरिकृतः षट्चक्रक्रमः समाप्तः ।
श्रीश्रीराधाकृष्णाभ्यां नमः ।
inches. Folia, 7. Appearance, fresh.
शकाब्दाः १६४ 01
6361.
10661. Satcakranirupana from the Sritattvacintamani.
Substance, country-made paper. 15 x 2 inches. Folia, 3. Lines, 9. Extent in slokas, 150. Character, Bengali. Appearance, discoloured. Complete.
The colophon of the present MS refers to the work as yogaprakarana.

Page #540

( 534 )
6362. 195. Commentary on the Satcakranirūpana by
Rāmavallabha.
Substance, country-made paper. 19 x 41 inches. Folia, 12. Lines, 11. Extent in slokas, 500. Character, Bengali. Date, Saka 1717. Appearance, fresh. Complete.
The present MS has been described in L. I. 452. Another MS has been described in HPR. I. 385. According to the last colophon the commentator was an inhabitant of Vatsapura or Aruņatpura in Candradvipa. Post-colophon Statement :
शकाब्दाः १७१७ माघः ।
6363.
3163. Commentary on the Șatcakranirūpaņa by
· Rāmavallabha.
Substance, country-made yellow paper. 154 x 3 inches. Folia, 30. Lines, 4. Extent in slokas, 500. Character, Bengali, Appearance, fresh. Complete.
6364. 3390. Commentary on the Satcakranirūpaņa by
Rāmavallabha.
Substance, country-made yellow paper. 19 X4 inches. Folia, 9. Lines, 10. Extent in slokas, 500. Character, Bengali. Appearance, fresh. Complete.
6365. 208. Commentary on the Satcakranirūpana by Sankura.
Substance, mill-made paper. 17 x 6 inches. Folia, 10, Lines, 8-11, Extent in slokas, 330. Character, Bengali. Appearance, old. Complete.

Page #541

( 535
)
The present MS is described in L. I. 428. The author is clearly different from the great Sankarācārya who is referred to in the work as follows (Fol. 4A):
अतएव अम्भोजमण्डलदर्शनात् कमपि मणिपूरे इति शजरा
चार्य श्लोकस्य महाधौरेत्यत्र चानुपपत्तिः । It also refers to Puşpadanta (Fol. 8A) and Trikāndaseşa (Fol. 2A). This commentary has been published in the edition of the $atcakranirūpana of Arthur Avalon (Calcutta, 1913).
After the colophon definitions of a vīra are quoted from the Kulasāra and Mundamālātantra.
6366. 2847. Commentary on the $atcakranirūpaņa. Substance, country-made paper. 17 X 34 inches. Folia, 10. Character, Bengali. In Tripātha form. Appearance, fresh. Incomplete.
The present MS contains the text up to half of verse 50 and an anonymous commentary up to verse 41.
Another copy of the commentary is preserved in a MS belonging to the old collection (I. G. 7). Beginning of the commentary : -
प्रणम्य गुरुपादाबद्दन्दमहन्दसाधनम् ।
घट्चक्रदौपिकाटौका तन्यते नाथदेशतः ॥ अथ शब्दो मङ्गलपूर्वकालानन्तार्थः ।
6367. 4706B. Commentary on the Şațcakranirūpana by
Nandarāma.
Substance, country-made yellow paper. 131 x 45 inches. Folia, 1-21A. Lines, 8. Extent in slokas, 432. Character, Bengali. Appearance, old. Complete.

Page #542

( 536
)
The present MS contains the text (Fol. 1-7B) and a commentary (Fol. 7B-21A) by Nandarāma whose title is given in another MS as Tarkavāgisa (HPR. I. 381). One more MS of the commentary is noticed in VSP. (p. 66). Beginning of the commentary :
प्रत्यहव्यूहविध्वंसविस्फुरद्गुण्डमण्डनं । had at gerruqufiah हरिवल्लभरायस्य रहस्यज्ञानहेतवे । श्रीनन्दरामः कुरते घट्चक्रक्रमदीपनीम् ॥
Visvanātha.
6368. Commentary on the Kaivalyakalikātantra.
210.
Substance, mill-made paper. Folia, 18 (with two Fol. marked 15). 154 x4 inches. Lines, 9. Extent in slokas, 468. Date, S.E. 1727. Appearance, old. Complete.
The present MS has been described in L. I. 429. This, it is stated, contains the commentary on chapter II of the Kaivalyakālikātantra which seems to have a close connection, if not thorough agreement, with the Satcakranirūpana of Pūrņānanda. The commentary which is styled Satcakravivrti has been published in the Tantrik Texts (Vol. II, pp. 109–39,--Calcutta, 1913).
Anonymous.
6369.
10498. aToffret: Bālāditya.
Lines, 7.
Substance, country-made paper. Folia, 93. 64 X 4 inches. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Incomplete.

Page #543

( 537 )
This as well as the remaining works in this section describe the procedure, in full or in part, of the worship of Tripurā in her different aspects. The MS runs from the beginning up to a portion of chapter IX. Beginning :
श्रीगुरुगणेशाभ्यां नमः । प्रणिपत्य महेश्वरं गुरं कुलनाथं गणनाथमम्बिकाम् ।
वितनो[मि] शिवागमोडतं जननि त्वत्पदपूजनक्रमम् ॥ तत्रादौ मन्त्रोद्धारः। श्रीज्ञानार्णवे।
सूर्यखरं समुच्चार्य बिन्दुनादकलान्वितं । खरान्तं पृथिवीसंस्थं तूर्यखरविभूषितम् ॥ बिन्दनादकलाकान्तं सर्गवान् गुरव्ययः । शक्रखरसमोपेतो विद्येयं व्यक्षरी प्रिये ॥
सूर्यखर ऐकारः। बिन्दुरनुखार । Colophons of the different chapters :
7A, इति बालादित्ये प्रथमो मयखः; 13A, द्वितीयो मयूखः ; 22B, तौयो मयखः; 34B, न्यासनिरूपणं चतुर्थो मयखः; 50A, • पञ्चमो मयूखा ; 62A, •षष्ठो मयूखः ; 71A, ०सप्तमो मयूखः; 80B, अचमो मयखः।
The ninth chapter contains a stotra attributed to one Hariprasāda.
6370.
2699. बालार्चनपद्धतिः ।
Balārcanapaddhati.
Substance, country-made paper. 101X4 inches. Folia, 23. Lines, 10. Extent in slokas, 450. Character, Nāgara. Appearance, old and soiled. Complete.

Page #544

Beginning :
यथा ।
( 538 )
श्रीबालात्रिपुरसुन्दर्यै नमः ।
तत्र श्रीमत्साधकेन्द्रो ब्राह्मे मुहर्त्ते चोत्थाय स्वशिरसि सहस्रदलकर्णिकान्तः खगुरुं ध्यायेत् ।
शुद्धस्फटिकसङ्काशं शुद्धक्षौम विराजितम् ।
गन्धानुलेपनं शान्तं वराभयकराम्बुजम् ॥ वामशक्तिसंयुक्तं धृतचारुकलेवरम् । एवं खगुरूदेवतां ध्यायेत् ।
The deity is described (Fol. 4B of the present and 22A of the previous MS ) :
रक्ताम्भोधिस्थपोतोल्लसदरुणसरोजाधिरूठा कराग्जेः
पाशं कोदण्डमिक्षूद्भवमधिकगुणं चाङ्कुशं पञ्च बाणान् । बिभ्राणास्टक्ऋपालं त्रिनयनलसिता पौनवक्षोरुचाया देवी बालार्कवर्ण भवतु शुभकरी प्राणशक्तिः परा नः ॥
Beginning :
---
Colophons :
3A, इति बालिकार्त्तनपद्धतौ प्रथमस्तरङ्गः ; 23B, इति बालार्चनपद्धतिः
समाप्ता ।
6371.
3231. महात्रिपुरसुन्दरौपूजापद्धतिः । Mahātripura
sundarīpūjāpaddhati.
Substance, country-made paper. 9x4 inches. Folia, 41. Lines, 8. Extent in Ślokas, 500. Character, Nāgara. Appearance, old. Complete.
ब्राह्मे मुहूर्त्ते उत्थाय खशिरसि सहस्रदलकमले श्रीगुरुचरणारविन्दयुगलं ध्यात्वा गुरुस्तोत्रं पठेत् ।

Page #545

( 539 )
Description of the deity (Fol. 2B and 10A):
लोहितां ललिता बाणचापपाशटणीन् करैः।
दधानां कामराजाके यन्त्रितां मुदितां स्मरेत् ॥ End :
जपच्छिद्रं तपच्छिद्रं यच्छिद्रं पूजने मम । अच्छिद्रमस्तु तत् सव्वं भास्करस्य प्रसादतः ॥
इति प्रार्थं पूर्वोक्तं गुरुस्तोत्रं पठित्वा टतीयकूटेन निर्माल्यं ग्टहीत्वा द्वितीयकूटेन शिरसि धृत्वा सम्पूर्णमूलमन्वेण चरणाम्टतं
प्राश्य यथासुखं विहरेत् । Colophon:
इति श्रीमहात्रिपुरसुन्दरीपूजापद्धतिः ।
6372. 8545. [त्रिपुरापूजापडतिः । Tripurāpājāpaddhati.]
Substance, country-madepaper. 10x5 inches. Folia, l-80. Lines, 10. Extent in blokas, 1,500. Character, Nāgara. Appearance, old. Complete,
This contains, besides the description of the details of the worship of the deity, a number of hymns, etc., stated to belong to different Tantras, e.g., Saubhāgyakavaca from chapter 33 of the Vāmakešvaratantra (Fol. 51A-55A), Annapurnesvarīpañcāśikākalpavallī from the Rudrayāmala (Fol. 55A-59A) and Rājarājeśvarīdhyāna from the Rudrayāmala (Fol. 76B-80B).
6373. 11278. सुन्दरीपूजाप्रक्रमः। Sundaripujaprakrama.
Substance, country-made paper. 10x3 inches. 8. Extent in slokas, 3,000. Character, Nowari. Incomplete.
Folia, 7-166. Lines, Appearance, fresh.

Page #546

( 540 )
The description of the pūjā proper which comes to an end in Fol. 104B is followed by homa (Fol. 106A-113A), dūtīyajana (Fol. 113B-118A), Saubhāgyakavaca belonging to the Vāmakeśvaratantra (Fol. 118B-121B) and Tripura. sundarīstava belonging to the Rudrayāmala (Fol. 121B129A).
Fol. 130–156 contain the text of the Parātantra (5953 above) which covers the first three sections with a portion of the fourth.
· The name is taken from the colophon occurring in Fol. 104B:
Fol. 104B, afar grada situazły=196A: HHTH: |
6374.
3287. Feiteru441948fa: 1 Sundarīcarana
pājanapaddhati.
Substance, country-made paper. 10 x 5 inches. Folia, 4. Lines, 17 to 20. Extent in ślokas, 232. Character, Nāgara. Date, Samvat 1836. Appearance, discoloured. Complete. .
This is a manual for the worship of Tripurā which is based on the Parasurāmakalpasūtra (G.O.S. Series, pp. 100–215) the very wording of which is occasionally quoted here as will be clear from the extracts quoted from the beginning and end of it.
Beginning :
tail ब्राह्म मुहूर्ते उत्थाय ब्राह्मणो मुक्तखापः पापविलोपाय परशिवरूपं श्रीगुरुमभिम्मश्य मूलाधारादिविधिबिलपर्यन्तं तडित्

Page #547

( 541 )
कोटिकडारां अरुणतरुणदिनमणि किरणोज्ज्वलां मूलसंविदं ध्यात्वा तमिनिहतकम्मलजालः मूलविद्यां दशवारमावर्त्य बहिर्निर्गत्य मुक्तमलमूत्रो दन्तधावनक्षालनकम्मा स्नानकम्मणि त्रिः सलिलाञ्जलौन् मूलाभिमन्त्रितान् मूर्द्धि दत्त्वा आत्मविद्याशिवैः तत्त्वैस्त्रिस्तदभिमन्त्रिता आयः पौत्वा तेनैव त्रिपुरसुन्दरौ श्री. त्रिः सन्तर्प्य अनेनैवात्मानं संप्रोक्ष्य तदभिमन्त्रितवाससौ परिधाय हां ह्रौं रं हंसः मार्तण्डभैरवाय प्रकाशशक्तिसहिताय स्वाहेति त्रिः सवित्रे दत्तार्थ्यः तन्मण्डलमध्ये नवयोनिचक्रमनुचिन्त्य सुन्दरौं कलयित्वा ऐं त्रिपुरसुन्दरौं विद्महे क्लौं पीठकामिनि धीमहि सौः तन्नः लौन्ने प्रचोदयात् ।
End:--
प्रदक्षिणनमस्कारादिभिः सुन्दरौं सन्तोष्य । तद्रूपिणौमेका कुमारीमाहूय । कुमारौिं] सर्वोपचारैरुपचयं पंचकेन संतमे । शिरीः साई चिदग्नौ हविःशेषं हुत्वा खेचरौं बट्या क्षमखेति विसृज्य । तां यात्मनि संयोज्य परमानन्दमनाः सुखं चरेत् इति शिवं ।
Colophon :
इति श्रीसुन्दरौचरणपूजनपद्धतिः कल्पसूत्रोक्ता समाप्ता ।
Post-colophon Statement :
यादृशं पुस्तकं दृष्ट्वा तादृशं लिखितं मया। इदं शुद्धमशुद्ध वा मम दोषो न दीयते । तेलादरक्षेद् जलाद् रक्षेदरक्षेत् शिथिलबंधनात् । मूर्खहस्ते न दातव्यं एवं वदति पुस्तकं । भग्नपृष्ठकटौग्रौवं बद्धमुशिरधोमुखं । करेन लिखितं ग्रंथं यत्नेन परिपालयेत् । चैत्र शुक्ल ११ भानुवे संवत् १८३६ खार्थं परार्थं च॥ श्री। श्री ॥ श्री ॥ श्रौ ।

Page #548

( 542 )
6375. 11298. महात्रिपुरसुन्दरौसिद्धिविद्यायुताक्षरीमन्त्रः ।
Mahātripurasundarīsiddhividyāyutākşarīmantra.
Substance, country-made paper. 8x3 inches. Folia, 17. Lines, 8-10. Extent in slokas, 313. Character, Newari. Appearance, old. Complete.
This contains a mantra of the deity in 10,000 syllables.
Beginning :--
ॐ अस्य श्रीमहाराजराजेश्वर्ययुताक्षरौसिद्धिमालामन्त्रस्य महोड्डौशभैरव ऋषिः गायत्र्युष्णिगनुरुपजगतोशक्करोति छन्दांसि श्रीमहाघोडशीराजराजेश्वरी देवता सकल पुरुषार्थसिद्ध्यर्थे महा
निर्वाणमोक्षप्राप्त्यर्थे जपे विनियोगः । Colophon:
इति औएकवीराकल्पे श्रीनीलकण्ठनाथावतारे श्रीमहात्रिपुरसुन्दर्याः सिद्धिविद्यायुताक्षरौ समाप्ता ।
6376.
10222. षोढान्यासः। Sodhānyāsa.
Substance, country-made paper. 13 x 5 inches. Folia, 4. Lines, 12, 14. Character, Nagara. Appearance, discoloured. Complete.
This gives a description of Sodhāngāsa (ganesa°, graha', nalesatra', yogini', rāsi° and pitha-nyāsa) in connection with the worship of Tripurā. This is prefaced by a description of the mātrkānyāsa. Extracts from the Jñānārņava (Fol. 1B, 2B, 3A, 3B, 4A) and Tārārņava (Fol. 3B) are quoted in support of the details of the procedure described.

Page #549

(
543 )
Beginning :
ॐ नमः परदेवतायै। अत्र त्रिपुरसुन्दयाः बोढान्यासो यथा ।
आदौ केवलं माटकां कुर्यात् । यथा । अस्य माटकामन्त्रस्य ब्रह्मऋषिर्गायत्रीछन्दो माटकासरखतौ देवता हलो बीजं वरः शक्तिर्माटकामन्त्रकोलकं माटकान्यासे विनियोगः ।
6377.
2719. महाषोढान्यासः। Mahāsodhāngāsa.
Substance, country-made paper. 9x37 inches. Folia, 10. Lines, 10. Extent in blokas, 180. Character, Nāgara. Complete.
This speaks of the Mahāşodhānyāsa of Śrīvidyā, which includes vyāpakao, bhuvanao, mūrti°, mantra', daivatao and mātara-nyāsa.
Beginning :
श्रीगणेशाय नमः । ॐ श्रोग्लो इन्द्रं वायग्लो नमः श्रीमहात्रिपुरसुरसुन्दर्यै नमः श्रीगुरवे नमः परशाम्भवे नमः । ईश्वर उवाच ।
अवश्यकादिषोढान्यासान्तं महायोठान्यासं कुर्यात् । तद्यथा । . अस्य श्रीपराप्रासादपरामन्त्रस्य शिरसि परमशम्भुषिः ललाटे अव्यक्तगायत्रोच्छन्दः जिह्वायां सर्वमन्त्रेश्वरौ पराम्बा देवता हृदये इसां सहौं बीजं कटिमूले हसौं स्हौं शक्ति जान्दो हसूं सहूं कौलं पादयोः मम श्रीप्रासादपरापराप्रासादमन्त्रेश्वरीप्रसिद्ध्यर्थे जपे विनियोगः ।

Page #550

( 644 )
End :--
ब्रह्मरन्ध्रे ह्रौं श्रौं स्फ हसोः स्थौः अय ५०। माटकामुचार्य सकलमातरयान्यं वा देव्यै श्रीपादुकेभ्यो नमः ।
इति मातरन्यासः । Colophon: -
इति महाघोढान्यासः ।
6378. 10395. नाभिविद्या। Nabhividya.
Substance, country-made paper. 78 X 4 inches. Folia, 12. Lines, 9. Extent in slokas, 120. Character, Nagara. Appearance, old. Complete.
The work gives the text of the mantra of Tripurasundarī called the nābhividyā and describes the procedure for its muttering. Beginning :
अनेकपुण्यैः संप्राप्य श्रीविद्यां षोडशाक्षरौं ।
यदुच्चारणमात्रेण पापसङ्घः प्रलीयते ॥ अथ नाभिविद्याप्रारम्भः ।
अगस्त्य उवाच ।
हयग्रीव दयासिन्धो सर्वशास्त्रविशारद । केन प्राप्नोति नियतमात्मज्ञानमचञ्चलम् ॥ केन संप्राप्नुयान्मोक्षमानन्दरससंभ्टतम् ।
तन्मे ब्रूहि पराशक्तिविषये शास्त्रगोचरे । हयग्रीव उवाच ।
अगस्त्य मुनिशार्दूल फुटणु वक्ष्यामि सादरम् । शिवाशिवरहस्यं च गोपनीयं महामुने ।

Page #551

( 545 )
रहस्यमपि यद्वक्ष्ये देवं साक्षाच्छिवोदितम् । एकान्ते रहसि प्राप्तौ कैलासशिखरे शुभे ॥ ... ... ... ... ... सच्चिदानन्दमद्वैतं उमा प्रोवाच सादरम् । नत्वा स्तुत्या निजैकाग्रदृष्ट्या तुझ्या विलोकितुं ॥
शिव उवाच ।
घटण देवि प्रवक्ष्यामि रहस्यं यद्दचोधुना । गोपनीयं प्रयत्नेन पूर्णहंतामयं परम् ॥ परापरमयं भेदं मन्त्रं त्रैलोक्यदुर्लभम् । नाभिविद्यात्मकं दिव्यं घट्त्रिंशत्तत्त्वसङ्ख्यकम् ॥ माटकानाथबालाभिर्युवत्या परया सह । चत्वारिंशत्संख्यकाभिराख्या नाभिरितीरिता ॥ पिकरुएबलयुग्मं कम्बुका त्र्यम्बकाभा
बलभरपिकयुग्मं राजविद्यास्तनाभा । नृपतियुगवतंसा माटकानाथबाला
परयुवतिसमेता यातु मां नाभिविद्या ॥ अथ नाभिविद्योद्धारः॥ ॐ ऐं ह्रौं ...
End.:---
श्रीमत्यञ्चदशाक्षऱ्या लक्षारत्त्या तु यत्फलम् । नाभिविद्यां सकृत् जवा तत्फलं लभते भृशम् ॥
श्रीविद्ये परिपूर्णरत्नखचिते बिन्दुत्रिकोणस्थिते वागीशेशमहेशभूतचरणे मञ्चे शिवाकारके । कामाक्षौं करुणारसार्णवमयौं कामेश्वराकास्थितां काञ्चित् चिन्मयकामकोटिनिलयां श्रीब्रह्मविद्यां भजे ॥
श्रीचिदम्बरमहानटाय नमः ॥
35

Page #552

( 546 )
6379. 5903. ललितार्चनपद्धतिः । Lalitarcanapaddhati.
Substance, country-made paper. 9x41 inches. Folia, 34. Lines, 11. Extent in ślokas, 750. Character, Nāgara. Date, Samvat 1875. Appearance, old and discoloured. Complete.
A very long description of the deity is given in Fol. 10A-1IA.
Beginning :
श्रीगणेशाय नमः। ॐ। गृहप्राङ्गनैकदेशे प्रत्यङ्मुख आजानुपादावामणिबन्धं] प्रक्षाल्याचम्य एँ यात्मतत्त्वाधियाय खाहा लौँ विद्यातत्त्वाधियाय स्वाहा शौः शिवतत्त्वाधिपाय खाहा एँ लौं सौः
सर्ववत्त्वाधिपाय खाहा। End:
पठित्वेति गुरोानं कुर्वन्नेव यथासुखम् । विहरेदिति सम्पोक्ता ललितार्चनपद्धतिः ॥ भूमिश्चन्द्रः शिवो माया शक्तिः कृष्णाध्वमादनौ । अर्द्धचन्द्रश्च बिन्दुश्च नवार्णो मेरुरुच्यते ॥
लसहईएरकलम । श्रीरस्तु ॥ Post-colophon Statement :
श्रीगुरुदेवार्पणमस्तु । संवत् १८७५ मिति वैशाख वद्य - मङ्गले कोत्तपल्युपनामकविश्वनाथेन लिखितम् । ॐ तत्सत् ।
6380. 5811. ललितापरिशिष्टम् । Lalitāparisista.
Substance, country-made paper. 9x31 inches. Folia, 16. Lines, 9. Extent in slokas, 300. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Incomplete.

Page #553

( 647 )
This appears to form part of a work called Lalitāparisista. It contains several mantras of Tripurā with an indication of the benefits accruing from their application, The names of the mantras are मिथुनशुद्धमाला[मन्त्र], मिथुननमो०, मिथुनखाहा०, मिथुनतर्पण. and मिथुनजय० . Beginning :
अस्य श्रौमिथनशुद्धमालामन्त्रस्य अहङ्कारतत्त्वाधिष्ठायौ त्वष्ट्रादित्य ऋषिः अठौच्छन्दः सात्त्विकहीङ्कारभट्टारकपौठस्थितहिरण्यललिताभूषिताको हृदयेश्वरकामेश्वरभट्टारको देवता सर्वसम्मोहनसिद्धौ विनियोगः।
अम्बिके तव भक्तानामवलोकनमात्रतः । किंकर्त्तव्यविमूढाः स्युनरनारौठ्यादयः ॥
एँ ह्रौं श्रौं ॐ नमस्त्रिपुरसुन्दरि त्रिपुरसुन्दरहृदयदेवि हृदयदेव शिरोदेवि शिरोदेव शिखादेवि शिखादेव ।
End :
ललिताभक्तियुक्तानां भोगमोक्षककारणम् । मालामन्त्रैरमौभिस्तु मन्त्रिता भूतिपांसवः ॥ क्षिप्ता भूताभिभूतानां मूर्ध्नि भूतविनाशनम् । ज्वरिणां च ज्वरा यान्ति नाशं पातकिनामयि ॥ असाध्यरोगग्रस्तानां रोगा यान्ति परिक्षयम् । एतन्मन्त्रिततोयेन भस्मना वा समुत्क्षणात् ॥ पठित्वा हस्तस्पर्शादा नात्र कार्या विचारणा । सप्ताएसंख्यामालाभिर्मन्त्रयित्वा घटोदकम् ॥
सप्ताह सेचनं कुर्याद्वन्ध्या पुत्रवती भवेत् ॥ Colophon :
इति ललितापरिशिटे पञ्चदशमालाः समाप्ताः ।

Page #554

(548
)
6381.
46. उपाङ्गललितापूजनम् | Upāngalalitāpūjana.
Substance, country-made paper. 7à x 42 inches. Folia, 26. Extent in slokas, 300. Character, Nagara. Appearance, fresh.
The present MS has been described in L. II. 709. It describes the worship of the deity in connection with a vrata in her honour performed by the southerners on the fifth day of the bright fortnight of the month of Aśvina. The vrata is described in detail in the Vratarka of Sankarabhatta (Calcutta, Samvat 1914, pp. 44ff) and the Vratarāja of Viśvanatha Daivajña (Bombay, Śaka 1789, pp. 67ff). A katha of the vrata, stated to belong to the Skandapurāna, is given in the above-mentioned works as well as in a MS described in ASB. V. 3956. The details of worship as found in the present MS appear to be based on an Upangalalitakalpa. These details generally agree with those in the printed works.
चन्द्राननां स्मितमुखौं स्तनलोलहारां
The deity is described as follows in the present MS (Fol. 4A ) :
श्वेताम्बरां त्रिनयनां सगदां सखेटां ।
पद्मासनां सनयनां भवतीं म्टडानों
Lines, 7. Complete.
ध्यायामि चेतसि सदा ललितां प्रसन्नां ॥ १ ॥ कर्पूरताटङ्कमुखारविन्दां माणिक्यमञ्जीरपदारविन्दां । छालामदाघूर्णितलोचनां तां बालां भजे बालतमालनीलाम् ॥ २ ॥
सुधाकराकारस्फुरत्स्फुरितचन्द्रकान्तप्रभाम्
प्रभाकरसिताम्बराम्बरधरां विपञ्चीकरां ।
समुन्नतपयोधरां तनुविमुक्तमुक्तावल
वलोकवलितोदरां कलय चित्त वागीश्वरीम् ॥ ३ ॥

Page #555

( 549 )
गले गुञ्जाबोजावलिमपि च कर्णे शिखिशिखाम् शिरोरङ्गे नृत्यत्कनककदलौमञ्जुलदलाम् । धनुर्वामे चांसे शरमपरपाणौ च दधतौं नितम्बे वर्हालिं कुटिलकवरौं नौमि शबरीम् ॥ ४ ॥ नौलकौषेयवसनां हेमाभां कमलासनां ।
भनानां वरदां नित्यं ललिता चिन्तयाम्यहम ॥५॥
(4) BHUVANESVARI.
Vasudeva.
6382.
4274. भुवनेशीप्रकाशः। Bhuvanesiprakāsa.
Substance, palm-leaf. 144 xl} inches. Folia, 97. Lines, 4. Extent in slokas, 1,900. Character, Udiya. Appearance, good. Incomplete.
The work deals with the details of the worship of Bhuvanesvari.
Beginning :
श्रीभुवनेश्वर्यै नमः। भुवनेशौं नमस्कृत्य तत्प्रसादावलम्बनात् । भुवनेशीप्रकाशोऽयं वासुदेवेन रच्यते ॥ यस्याः प्रसादतोहं जातो विद्याटवीसिंहः । पञ्चाधिकपञ्चसमः ख्यातोऽहं वासुदेवाख्यः ॥ विषिणन्द्ररुद्रदिनकरब्रह्मादिसुरैरुपास्यमानाहिं। मूलप्रकृति जगतो नित्यामाद्या महामायाम् ॥ शारदहिमकरवदनां विकसितपद्माभलोचनै रम्याम् । दरहसिताननपद्मां पाशाङ्कशशालिकरयुगलाम् ॥

Page #556

51B,
...
( 550 )
अभयवरौ करयुगले दघतौं मालां चतुर्भुजैराष्याम् । हिमकर किशोर मौलिं उद्यद्भाखविराजितद्योताम् ॥ तुङ्गपयोधरयुगलां समस्त नेपथ्यशोभिसर्व्वाङ्गीम् । व्यरुण - कुसुमैकभूषां परिदधतमरुणमम्बर मिमाम् ॥
भक्तैकबल्लौं भुवनेश तामहं वन्दे ॥ प्रणयाच्च मे दिशन्तं सर्वागमसार सर्व्वखम् | दीक्षागुरुं प्रभावाने पिटव्यं सदा वन्दे || काशीनाथरथो योऽभूत् प्रख्यातो धरणीतले । तत्पुत्रोऽहं महादेवीमाहात्माज्ञो निसर्गशास्त्राभ्याम् ॥ ब्यालोच्यागमपुञ्जं तस्याश्चैकार्णमन्त्रवरम् |
मूलीकृत्य च वच्ये तस्यास्तद्विधानानि ॥ तत्रादौ देवतामाहात्माम् ॥
Colophons and headings of the different chapters and sections :
19A,
इतिश्रीवासुदेवौये भौवनेशौ प्रकाशके । पुरश्चय्या विधानाख्यः प्रथमः पटलोऽगमत् ॥
काशीनाथरथो योऽभूत् पावकः पृथिवीतले । तस्मात् कुलप्रदीपो यः प्रकाशस्तस्य शोभताम् ॥
इतिश्रीवासुदेव भौवनेश प्रकाशके । तदर्श्वनाभिधानाख्यो द्वितीयः पटलो गतः ॥
०
• यन्त्रशुद्धिविधानाख्यस्तृतीयः पटलो गतः ॥
55B,
81A, व्अथ शरत्कालपूजाभिधीयते ; 88A, इति पूर्णाहुतिविधिः ; 88B, इति महाष्टमीनिर्णयः; 89A, इति महानवमीनिर्णयः ; 92B, इति चण्डौपाठफलम् ; 93A, इति भुवनेश्वर्य्यष्टकम् |

Page #557

( 551
)
Vaidyanātha.
6383. 5934. भुवनेशौकल्पलता। Bhuvanesikalpalata.
Substance, country-made paper. 9x4 inches. No. 10 is missing. Lines, 9-14. Character, Nagara. discoloured. Incomplete.
Folia, 1-22 of which Appearance, old and
The work deals with the daily duties to be performed by a worshipper of Bhuvaneśvarī as also with the details of her worship. The MS runs up to a portion of the third chapter. Beginning :---
श्रीगणेशाय नमः । ताडवाङ्गदहारकङ्कणलसद्वेयकाचौटतं ब्रह्मोपेन्द्रमुखैः किरीटमणिभिनौराजिताविदयम् । पाशञ्चायमथाङ्घशं शरगणं बिभ्रत् करैर्भाखरैः पायान्मां शरणागतं सुखकरं रक्ताभदिव्यं महः ॥ भगवन्तं गुरं नत्वा श्रीविद्याञ्च गणाधिपम् ।
भुवनेशौकल्पलतां वक्ष्येऽहं प्रमिताक्षराम् ॥ तत्र श्रीमान् साधकेन्द्रो ब्राह्म मुहूर्ते उत्याय रात्रिवासः परित्यज्य गुरु स्मरेत् ।
Colophons and headings of the different sections :
13A, इति श्रीमत्पदवाक्यप्रमाणपारीणराघवभट्टसूरिसूनुमहादेवभट्टसुतवैद्यनाथभट्टविरचितायां भुवनेश्वरौकल्पलतायां प्रथमः स्तवकः। अथ पुरश्चरणम् । 17B, द्वितीयः स्तवकः। 18A, अथ किञ्चिन्नैमित्तिकमुच्यते । 18B, इति दमनपूजा। अथ पवित्रार्चा। 19B, अथ काचिच्छारदी पूजा। 20A, अथ कुमारौपूजा ; 21A, अथ किञ्चित् काम्यमुच्यते ; 21B, प्रसङ्गाडोमद्रव्यपरिमाणमुच्यते ; 22A, अथ मालासंस्कारः ; 22B, अथ छिन्नादिदोषशान्त्यर्थं मन्त्राणां दशसंस्कारा निरूप्यन्ते ।

Page #558

I.
Anonymous.
6384.
6447. [भुवनेश्वरौपञ्चाङ्गम् । Bhuvaneśvarīpañcāñiga.]
Substance, country-made paper. 11×44 inches. Folia, 28. Lines, 11. Extent in Ślokas, 750. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Incomplete.
Beginning :
(552)
Beginnings and colophons of the different topics:—
Bhuvanesvarīpaṭala:
श्रीगणेशाय नमः ।
व्यथ वक्ष्ये जगद्धात्रीमधुना भुवनेश्वरीम् । ब्रह्मादयोपि यां ज्ञात्वा लेभिरे श्रियमूर्च्छिताम् ॥ हं बीजं इति शक्तिः ।
नकुलौ (ग्नि)शोग्निमारूढ़ो वामनेत्रार्द्धचन्द्रवान् । बीजं तस्याः समाख्यातं सेवितं सिद्धिकांक्षिभिः ॥
श्रीईश्वर उवाच ।
Colophon :
6A, इति श्रीरुद्रयामले तन्वे दशविद्यारहस्ये उमामहेश्वरसंवादे श्रीभुवने
श्वरौपटलं समाप्तम् ।
II. Bhuvanesvarīpūjāpaddhati:
Beginning :
व्यथ वक्ष्ये जगद्धात्रीमधुना भुवनेश्वरीम् |
ब्रह्मादयोऽपि यां ज्ञात्वा लेभिरे श्रियमुत्तमम् ॥ व्यथ पूजाविधिं वच्ये सर्वकामार्थसिद्धये ।
तत्र श्रीमान् साधकः ब्राह्मे मुहर्ते शयनतलादुत्थाय
Colophon :
19A, • श्रीभुवनेश्वरीपूजापद्धतिः ।
:

Page #559

( 553
)
III. Bhuvanesvarisahasranama: Beginning :भैरव उवाच ।
टण देवि प्रवक्ष्यामि साम्प्रतं त्वत्परंपरम् ।
सहस्रनामपरमं मुख्यं श्रीभुवनेश्वरी । Colophon :
26A, श्रीभुवनेश्वरीसहस्रनाम समाप्तम् । IV. Bhuvanesvaristotra: Beginning :
कर्णवर्णविलोलकुण्डलधरामापीनवक्षोरुहां मुक्ताहारविभूषणां परिलसद्धम्मिल्लसन्मलिकाम् । लौलालालितलोचनां शशिमुखीमाबद्धकाञ्चीसजं
दिव्यन्तौं भुवनेश्वरीमनुदिनं वन्दामहे मातरम् ॥ The stotra is not complete in the MS.
6385. 9628. भुवनेशोपद्धतिः । Bhuvanesipaddhati.
Substance, country-made paper. 81 X 4 inches. Folia, 28. Lines, 8-9. Extent in slokas, 378. Character, Nāgara. Dato, Samvat 1880. Appearanco, tolerable. Complete.
This describes the procedure of the worship of Bhuvanesvari.
Beginning:
श्रीगणेशाय नमः । जपं कुर्यादिधानेन लक्षं ध्यानपरायणः । लिखेदयदलं पद्मं बाह्ये तच्चन्द्रसंयुतं ॥

Page #560

( 554 )
हाद शारं ततो बाह्ये तदहि शिखिमण्डलं । ततो वायुसमायुक्तं मध्ये मायासमन्वितं ॥ हल्लेखां वेश्येत्तत्र चन्द्रबिम्बसमप्रभा । मध्ये च स्थापयेद्देवं ब्रह्माणश्च सरेश्वरं ॥ हरं हरिश्च तत्रैव इन्द्रादीन् क्रमशो न्यसेत् । मेधा प्रज्ञा तथा श्रद्धा धारणा कान्तिरेव च ॥ शान्तिः पुष्टिस्तथा लक्ष्मीः पद्मस्थाएदले स्थिता।
जातीपुष्पैर्महासिद्धैः पूजयेन्मूलमन्त्रतः ॥ End :
डाकिनीनां मुखे यान्तु मम निन्दाकराश्च ये। टप्ता[] तत्पिशितै(:) स्तु ता[:] शत्रवो नाशमायान्तु ॥ देशारः साधकानाच विनश्यन्तु शिवाज्ञया । ये निन्दकास्ते विलयं प्रयान्तु ये साधकास्ते प्रभवन्तु सिद्धाः । सर्वत्र देवी करुणावलोकैः पुरः पुरोशौ मम संनिधत्तां ॥
इति स्तोत्रं पठन् सर्वासामयि कान्तभिषिञ्चेत् । Colophon :
इति श्रीमन्महादेवेन रचिता भुवनेश्याः पद्धतिः समाप्ता । Post-colophon Statement :
संवत् १८८० वर्षे मौतौ माघ शुदि १ रविवारे लिषितं ।
(5) CHINNAMASTĀ. Akhandānanda.
6386.
5787. मुक्तिसोपानम् । Muktisopāna.
Substance, country-made paper. 81x5 inches. Folia, 16. Lines, 14. Extent in slokas, 450. Character, Nagara. Date, Samvat 1777. Appearance, old and discoloured. Complete.

Page #561

(555)
The present MS contains a portion of the work dealing with the origin and worship of Chinnamastā. the work is referred to in Cat. Cat. (I. 460).
A MS of
Beginning :
This forms part of the Siddhakhanda of the Muktisopana compiled by Akhaṇḍānanda.
-
श्रीगणेशाय नमः |
are feaमस्तापद्धतिः । रुद्रयामले ।
पावाच ।
पुरा कैलासशिखरे देवदेवमहेश्वर । छिनायाश्च महादेव छिन्ना सा वा कथं भवेत् ॥ तस्यास्तदचनं श्रुत्वा विहस्य परमेश्वरः । कथयामास विद्यायाविन्नायाः प्रभवं महत् ॥ महादेव उवाच |
देवि महाप्रा [जे] छिन्नायाः सम्भवं शुभम् । पुरा कृतयुगे देवि कैलासे पर्व्वतोत्तमे ॥ महाल + महामाया पूटङ्गारे तत्परा ह्यभूत् । ममोपरि समासाद्य विपरीतरता ह्यभूत् ॥ शुक्रोत्सारणकाले तु चण्डमूर्त्तिरभूत्तदा । उत्सार्य शुक्रमात्मीयं बहिर्देशं गता तदा ॥ एतस्मिन्नेव काले तु सख्यौ तस्य बभूवतुः । तस्याः शरौरसम्भूते दयशक्ती शुभदायकं ॥ डाकिन वर्णिनी देवी सर्व्वशक्तिसमन्विता । सख्यौ सा समुपालभ्य चण्डदेवी महोदया ॥ साधूनां हितार्थाय दुष्टानां च वधाय च । पुष्पभद्रानदीकूलं जगाम उषःकाले
तत्र मज्जनं समुपालभत् ।

Page #562

Colophon :
( 556 )
वर्णिनी डाकिनी तस्यां मज्जनं समुपालभत् । मध्याह्नसमये ते तु क्षुधायुक्त बभूवतुः ॥ पप्रच्छतुण्डिकां तु भक्षणं परिकल्पय । तयोस्तदचनं 'श्रुत्वा विहस्य चण्डिका शुभा ॥ चिच्छेद निजमूर्द्धानं निरीक्ष्य सकलां दिशम् | वामनाच्या गलद्रक्तैर्डाकिनौं पर्यंतोषयत् ॥
Post-colophon Statement :
पटलः ।
इति श्रीमुक्तिसोपाने व्यखण्डानन्दकृते सिद्धखण्डे उन्मुख्याः पूजाप्रकरणं समाप्तम् ।
संवत् १७७७ माघ शुक्ल एकादशी शनौ लिखितं पट्टनपुरे ।
Anonymous.
6387.
5930. [छिन्नमस्तापञ्चाङ्गम् | Chinnamastāpañcānga.]
Folia, 18. Lines, 7.
Substance, country-made paper. 10 X 42 inches. Extent in slokas, 360. Character, Nāgara. Date, Samvat 1934. Appearance, fresh.
Complete.
Beginnings and colophons of the different topics:—— I. Chinnamastāpatala :
Beginning :
श्रौगणेशाय नमः।
व्यथ वच्ये महेशानि पटलं देवदुर्लभम् ।
Colophon :
2B, इति श्रीरुद्रयामले फेत्कारीतन्त्रे उमामहेश्वरसंवादे छिन्नमस्ता

Page #563

( 557 )
II. Chinnamastāpūjāpaddhati : Beginning :
वक्ष्यामि छिन्नमस्तायाः विद्यां सर्वार्थसिद्धिदाम् । यां ज्ञात्वा मुनयः सर्वे परां सिद्धिमवाप्नुयुः ॥ फेत्कारतन्त्रमुद्दिलं मन्त्रोद्धारं प्रयत्नतः । कथयामि समासेन साधकानां शुभावहम् ॥
Colophon :
7B, इति श्रीरुद्रयामले तन्वे फेत्कारीतन्त्रान्तर्गत-उमामहेश्वरसंवादे छिन्नमस्तापूजापद्धतिः।
III. Chinnamastākavaca : Beginning :
कथिता छिन्नमस्ताया या या विद्या सुगोपिता । त्वया [नाथेन ] (मनेन ) देवेश श्रुताश्चाधिगता मया ॥ इदानौं श्रोतुमिच्छामि कवचं पूर्वसूचितम् । त्रैलोक्यविजयं नाम कृपया कथय प्रभो॥
Colophon :
9A, इति श्रीरुद्रयामले फेत्कारीतन्ले उमामहेश्वरसंवादे छिन्नमस्ताकवचं समाप्तम् ।
IV. Chinnamastāsahasranāma: Beginning : पार्वत्युवाच ।
प्रचण्डचण्डिका विद्या पूर्वोक्ता सर्वसम्भव । तस्या नामसहसं मे महेश कथय प्रभो॥ कैलासशिखरे रम्ये नानाधातुसमन्विते । सिद्धकिन्नरगन्धर्वसेविते काननोत्तमे ॥

Page #564

सहस्रनामस्तोत्रं समाप्तम् ।
V.
Colophon :--
17A, इति श्रीरुद्रयामले फेत्कारितन्त्रे उमामहेश्वरसंवादे छिन्नमस्ता -
Beginning :
:
( 558 )
Chinnamastāstotra:
स्तोत्रं समाप्तम् ।
श्रीगणेशाय ।
st छिन्नमस्तास्तोत्रमन्त्रः । नाभौ शुद्धसरोजमध्यविलसन्धूकपुष्पारुणं भाखद्भास्करमण्डलं तदुदरे यद्योनिचक्रं महत् । तन्मध्ये विपरीतमैथुनपरा प्रद्युम्नतत्कामिनीपृष्ठस्था तरुणार्ककोटिविलसत्तेजः खरूपा स्थिता ॥
Colophon:--
18A, इति श्रीरुद्रयामले फेत्कारीतन्त्रे उमामहेश्वरसंवादे छिन्नमस्ता -
Post-colophon Statement :
शुभमस्तु । श्रीसंवत् १९३४ मौः आषाढ़ कृष्ण ४ वार शुक्रवार । कालीकाप्रसाद | रामः । रामः ।
6388.
10600. Chinnamastāpañcānga.
10 x 5 inches. Date, Samvat 1915.
Substance, country-made paper. Lines, 7. Character, Nagara.
eaten.
Complete.
Folia, 1-16, 1-3, 1-8. Appearance, worm
The contents of the present MS fully agree with those of the MS described under the previous number.

Page #565

( 559 )
Colophons of the different chapters in the first batch of
leaves :
3B, इति श्रीरुद्रयामले फेत्कारीतन्त्रे उमामहेश्वरसंवादे छिन्नमस्ताकवचं
समाप्तं ।
14A, • छिन्नमस्तासहस्रनामस्तोत्रं समाप्तं ।
15B, • छिन्नमस्ता स्तोत्रं समाप्तं ।
Post-colophon Statement:
संवत् १९१५ शाके १८८० [१७८० १] मिति चैत वदि ४ शनिवासरे ।
Colophon in the second batch of leaves:
3B, छिन्नमस्तापटलः समाप्तः ।
Colophon in the third batch of leaves :8A, • छिन्नमस्तापूजापद्धतिः समाप्ता ।
6389.
9648. उच्छिष्टचाण्डालौकल्पः । Ucchistacāndālikalpa.
Substance, country-made paper. 9 × 4 inches. Folia, 7. Lines, 8. Extent in slokas, 106. Character, Nāgara. Appearance, decayed. Complete.
The details of the worship of Ucchiṣṭacaṇḍāli, specially with reference to black rites, are given in Fol. 1-5A. In this connection a long extract from the Rudrayamala is quoted. Fol. 5A-6B describe the procedure of the worship to be performed by a vira in the cemetery. Fol. 6B-7A deal with the worship of Dakṣiņakāli. This section, which also quotes from the Rudrayamala, has the only colophon in the whole MS, which runs:
इति रुद्रयामले सुमुखौकल्पः समाप्तिमगमत् ।

Page #566

( 560
)
(6) VAGALĀMUKAI.
Anantadeva.
6390.
10384. वगलाक्रमकल्पवल्लौ। Vagalākramakalpavallh.
Substance, country-made paper. 93x41 inches. Folia, 38. Extent in slokas, 950. Character, Nagara. Date, Samvat 1772. ance, old and discoloured. Complete in three chapters.
Lines, 9. Appear
The work lays down the procedure of the worship of Vagalāmukhī beginning with the morning rites of the worshipper. The leaves are marked with the letters प and ब.
Beginning :
गुरं गणपतिं नत्वा वटुकं शिवमव्ययम् ।
क्रियतेऽनन्तदेवेन वगलायाश्च पद्धतिः ॥ Colophons of the different sections : --
7B, इत्यनन्तदेवेन विरचितायां वगलाक्रमकल्पवल्लयां प्रातरादिविवरणं प्रथमस्तवकः ।
18B, इति रेणकापुरस्थितेन अनन्तदेवेन विरचितायां वगलाक्रमकल्पवल्लयां न्यासविवरणं द्वितीयस्तवक [:] ।
37A, वगलाकल्पवल्लयां पूजाविवरणं टतौयस्तवक [:] । Post-colophon Statement :
संवत् १७७२ पौष शुदि पञ्चमौ सोमवासर उद्धवजी-नागेश
लिखिता (:)। After this there are nine ślokas about drinking wine, with the colophon इति पात्रश्लोकाः (Fol. 38b). Eight of these slokas generally agree with the first eight verses of the Sodaśapātra described under 6058 above.

Page #567

(561
)
These slokas are followed by two slokas about the utility of taking hemp (vijayā).
Anonymous.
6391.
10039. वगलामुखौपञ्चाङ्गम् | Vagalāmukhāpañcänga..
Substance, country-made paper. 11×42 inches. Folia, 19. Extent in slokas, 525. Character, Nāgara. Date, Samvat 1939. ance, fresh. Complete.
Beginning :
श्रीभैरव उवाच ।
देवदेवेशि वच्या (त्या) मि रहस्यमुत्तमोत्तमम् । पटलं वगलामुख्या गोप्यं कुरु सुरार्चिते ॥
36
Colophons :
3B, इति श्रईश्वरमततन्त्रे श्रीवगला मुख्याः पटलः समाप्तः ।
----
8B, •वगलामुखीनित्यपूजापद्धतिः समाप्ता ।
11B, इति श्रीरून्द्रियामले तन्त्रे उक्त श्रीवगलामुखीत्रैलोक्यविजयं नाम कवचं समाप्तम् ।
18B, इति श्री ईश्वरमततन्त्रे श्रीदेवीवरदाचाकुंभनि (?) श्रीवगलामुखीनामसहस्रं संपूर्णम् ।
Post-colophon Statement :
19B, इति श्रीईश्वरमततन्त्रे वगलामुखीस्तोत्रं समाप्तं । श्री समाप्तोयं वगलामुखौपञ्चाङ्गः ।
Lines, 9. Appear
शुभमस्तु संवत् १९३८ मो अगहण वदौ ७ शनीचर राम । (In a later hand) लिखवाया व्यासगणेशरामने काशीजौमे सत्पुरुषोपकारार्थं सत्यम् ।

Page #568

( 562 )
6392.
9136. Vagalāmukhīpañcānga.
Substance, country-made paper. 12x5 inches. Folia, 27. Lines, 8. Extent in slokas, 540. Character, Nāgara. Date, Samvat 1937. Appear. ance, fresh. Complete.
The contents of this MS fully agree with those of the MS described under the previous number. Here, however, the topics are said to belong to the Vişnuyāmala and not to the Isvaramatatantra or the Rudrayāmala as in the previous MS.
Colophons of the different sections :
5A, इति श्रीविष्णुयामले तन्त्र श्रीवगलामुखीपटलं सम्पूर्णम् ; 12A, •त्रैलोक्यविजयवगलामुखौ-नित्यपूजापद्धति सम्पूर्णम् ; 15A, त्रैलोक्यविजय नाम कवचं सम्पूर्णम् ] शुभम् ; 25A, वगलामुखीसहस्रनाम सम्पूर्णम् ; 27A, इति श्रीदेवीश्वरसम्बादे वगलामुखीस्तोत्रं सम्पूर्णम् । Post-colophon Statement :
श्रीराम राम राम असार मासे कौसुपक्षे ६ संमत १९३७ साल।
6393. 6444. ब्रह्मास्त्रविद्या। Brahmāstravidya.
Substance, country-made paper. 91x41 inches. Folia, 20. Lines, 7. Extent in slokas, 280. Character, Nāgara. Appearance, discoloured. Complete.
This may be a part of some Tantra digest. The portion we have here deals with the procedure of the worship of Vagalāmukhi, especially in connection with black rites.

Page #569

( 563 )
Beginning :
अथ ब्रह्मास्त्रविद्या।
तत्र भैरवयामले । श्रीदेव्यवाच ।
प्रभो त्वं भैरवश्रेष्ठ सर्व्वतन्त्रानुजीवक । नानारहस्यसारं च त्वत्प्रसादात् टणोम्यहम् ॥ दिव्यतन्त्र महातन्त्र पूर्वपश्चिमसंज्ञकम् । दक्षिणोत्तरमूर्द्धञ्च युपायाः कथिताः प्रभो ॥ वश्याकर्षणदिव्यच्च मारणोच्चाटनादिकम् । विद्देषं मोहनं चान्यद् विविधं कामनादिकम् ॥ विस्तारपूर्वं कथितं ज्ञातं व्यासेन तन्मया । इदानौं स्तम्भनं देव कथयख प्रसादतः ॥
6394.
10332. ब्रह्मास्त्रविद्यानित्यपूजा। Brahmāstravidya
nityapūjā.
Substance, country-made paper. 111x41 inches. Folia, 26. Lines, 8. Extent in slokas, 600. Character, Nāgara. Date, Samvat 1730. Appearance, old and discoloured. Complete.
This lays down the procedure of the worship of Vagalāmukhi including the morning rites to be performed by her worshippers. The guru of the author seems to be referred to in one introductory verse which follows eight verses in the form of an interlocution between Śiva and Parvati. It runs:--
शिवानन्द यतिं वन्दे सर्वज्ञकरुणाकरम् । शिवमानन्ददातारं दृशिवाचाम्तप्रदम् ॥

Page #570

(564 )
6395. 2132. वगलामुखोपड्वतिः । Vagalamukhipaddhati.
Substance, country-made paper. 61x3 inches. Folia, 8. Lines, 12, 13. Extent in slokas, 150. Character, Nāgara. Appearance, discoloured. Incomplete.
This gives the procedure of the worship of Vagalāmukhi. The name is given in a colophon in Fol. 6B.
Beginning :--
श्रीवगलामुख्यै नमः। ब्रह्मास्त्रपूजां विधिवत् प्रवक्ष्यामि समासतः । साधकानां हितार्थाय स्तम्भनाय च वैरिणाम् ॥
प्राणायामपूर्वकं गुरुचरणारविन्दं शिरसि समभ्यर्च घडङ्गन्यासं विधाय ऐं वगलामुखि हृदयाय नमः।
6396.
10334. पौतासपाविधिः। Pitāsaparyavidhi.
Substance, country-made paper. 7X44 inches. Folia, 87, of which Fol. marked 1-11, 20, 21, 28, 30, 33, 39, 40, 44, 50, 68, 76, 78, 81 and 83 are missing. Lines, 7. Character, Nagara. Date, Samvat 1818. Appearance, old and repaired. Incomplete.
This lays down a detailed procedure for the worship of Vagalamukhi.
Colophon :
पोतासपर्याविधिः समाप्तः ।
Post-colophon Statement :--
लि० नंनुजी मौतौ जेठ शुदौ ६ वार चन्द्रे संवत १८१८।

Page #571

( 565 )
6397.
237. वगलापटलः ।
Vagalāpaṭala.
Substance, country-made yellow paper.
16 x 5 inches. Folia, 3. Lines,
8. Extent in slokas, 78. Character, Bengali. Appearance, old. Complete.
The present MS has been described in L. I. 464. It lays down a brief procedure for the worship of Vagalamukhi. This seems to be based on the section of the Tantrasara of Kṛṣṇānanda dealing with the same deity.
(7) VINDHYAVĀSINĪ.
Anonymous.
6398.
11.
5271. विन्ध्यवासिनौपूजाप्रयोगः | Vindhyavāsināpūjā
prayoga.
Substance, mill-made paper. 13 x 2 inches. Folia, 3. Lines, 7. Extent in slokas, 75. Character, Bengali. Appearance, fresh. Complete.
This work describes the procedure of the worship of Vindhyavāsini. Rules of the worship of the deity under the name Šulini are also given in short outlines in the Tantrasara of Kṛṣṇānanda.
6399.
2158. देवीपूजा | Devpūjā.
Substance, country-made paper. 9×5 inches. Folia, 5. Lines, 10, Extent in slokas, 80. Character, Nagara. Appearance, old. Complete.
This contains a collection of verses uttered in connection with the worship of the Devi, especially on the occasion of the offering of different materials to her. Some of these

Page #572

( 566
)
agree with similar mantras used in connection with the Svarnagaurīvrata (Vratārka, p. 19f, Vratarāja, p. 31f). Beginning :
श्रीगणेशाय नमः। अथ देवीपूजाप्रारम्भः । तत्रादौ कलसं पूज्य देवतां ध्यायेत् । धृत्वा श्रीमातुलिंगं तदुपरि जगतां खेटकं पानपात्रम्
नागं लिंगं च योनि शिरसि तवती राजते हेमवर्णा । आद्या शक्तिस्त्रिरूपा त्रिगुणपरिस्ता ब्रह्मणो हेतुभूता
विश्वोक्ता सृरिकत्लौं मम वसतु ग्यहे सर्वदा सुप्रसन्ना । ध्यायामि ।
देवि देवि समागच्छ प्रार्थयेऽहं जगन्मये । इमां मया कृतां घूजा रहाण सुरसत्तमे ॥ आवाहनम् ॥ भवानि त्वं महादेवि सर्वसौभाग्यदायिके ।
अनेकरत्नसंयुक्तमासनं प्रतिगृह्यताम् ॥ आसनम् ॥ Colophon :
इति देवीव्रतोपयोगिपूजनं समाप्तम् ।
(8) SARIRA. Anonymous.
6400. 5727. शारिकानित्यपूजापद्धतिः। Sarikānityapija
paddhati.
Substance, country-made paper. 8x6 inches. Folia, 1-20+1-17 with one additional Fol. containing diagrams. Lines, 14. Extent in slokas, 1,000. Character, Nagara. Appearance, fresh. Complete.
The work describes the procedure of the worship of Sārikā beginning with the morning rites of the worshipper.

Page #573

( 567 )
For other works dealing with the worship of Śārikā cf. I0. II. 5755 (Sarikāsahasranama), 6958 (Sarikamāhātmya).
The first part of the MS constitutes a manual of worship of the deity. With the exception of the introductory verses its beginning generally agrees with a portion of the MS (Fol. 4B) described in IO. IV. 2549. This incidentally gives the mantras for the use of wine (Fol. 19-20) which are also given in the Mahākālasamhitāyām sodaśapātram (6058 above).
The beginning, colophon and post-colophon statement of this portion are given below. Beginning :
ॐ श्रीखात्मने गुरवे शिवायों नमः । ॐ श्रीदेव्यै सदा खफलदायिन्यै नमः ।
श्रीगणेशाय नमः। ॐ अधुना पद्धतिं वक्ष्ये श्रीशारिकाचनसंज्ञितां । गद्यपद्यादिवाक्येन सकलागमनिश्चिताम् ॥ प्रातःकृत्यमकृत्वा तु यो देवौं भक्तितोऽर्चयेत् । तस्य यूजा तु विफला शौचहीना यथा क्रिया ॥
ॐ ब्राह्मे मुहर्ते शयनतलादुत्याय ... ... Colophon :--
इति श्रीशारिकाभगवतीनित्यपूजापद्धतिः समाप्ता । Post-colophon Statement :
संवत् १८३० अशुवति त्रयोदश्यां मया श्रीगोवर्द्धनकौलेन इयं
शारिकापद्धतिः सम्पूर्ण कृता चित्रिता । The second part of the MS contains the kavaca (Fol. 1-2B), sahasranāma (2B-7A), stava (7A-8B) and patala

Page #574

( 568 )
(12B-14B) of the deity. All these agree with similar topics as found in the MS described in I0. IV. 2549. According to the colophons in the present MS all these, except the sahasranāma, belong to the Daśavidyārahasya section of the Rudrayāmala.
This part contains the following small extracts as well : I. Sārikāstava by Sāhibkaula : Beginning (8B):
ॐ वन्दे देवौं शारिकां मोक्षदात्रौं ।
सर्वस्थां तां सर्वतो मोक्षदात्रौं । Colophon (9B):
... इति श्रीमत्महामाहेश्वराचार्य्यवर्यश्रीमत्साहिवकौलविरचितः
श्रौशारिकास्तवः सम्पूर्णः। II. Bhairavanāthastotra by Abhinavagupta : Beginning (10A) :
श्रीभैरवाय नमः। ॐ व्याप्तचराचरभावविशेषं
चिन्मयमेकमनन्तमनादि । भैरवनाथमनाथशरण्यं
तन्मयचित्ततया हृदि वन्दे ॥ Colophon (10B):
इत्यभिनवगुप्ताचार्यविरचितं श्रीभैर[व]नाथस्तोत्रं समाप्तम् । III. Verses by Abhinavagupta : Beginning (10B) :
दत्तो मूर्द्धनि लौलयैव चरणः संसारनानो रिपोः
पौतं सर्व्वरसातिशायि भरितं ज्ञानौषधाराम्तम् । भातः खात्ममहेश्वरः किमपरं सम्पूर्णसर्वाशिषाम्
कायो भ्श्यतु नश्यतु श्रयतु वा स्थैर्य न नोत्र ग्रहः ॥

Page #575

(
----
Colophon ( 11A) :इत्यभिनवगुप्ताचार्य्यपादानां ।
IV. Verses by Utpalācārya :
:
Beginning (11A) :विश्वमेतदखिलं भवन्मयं
569 )
विश्वमध्यगत एव नन्वहम् । पाहि मामिति न याच्यते मया पालनं मम तवैव पालनम् ॥
Colophon (11A):—
इत्युत्पलाचार्य्यकृतिः ।
Colophon (11B ) :
V. Verses by Sahibkaula: Beginning (11A) :
--
नमस्तुभ्यं मदेकाय त्वदेकाय च मे नमः ।
तुभ्यं मह्यं सदा कस्मायने कस्मै नमो नमः ॥
·----
इति श्रीमच्छ्रौमहामाहेश्वराचार्य्य-श्रीसाहिबकौलानन्दनाथपादानां कृतिः ।
VI. Sukāstakam [Fol. 11B - 12A] (same as the one described in ASB. VII. 5773 ) :
VII. Mantra of Chinnamasta (12A) .
VIII. Rules for the consecration of a rosary ( 14B).
IX. Tripurapaṭala (giving the details of the worship of Tripurā) :
:
Beginning (15A):–

Page #576

( 570 )
देव्युवाच। .........
देव देवी महादेवौ महात्रिपुरसुन्दरौ । त्रिकूटा घोडशी विद्या श्रीविद्याम्तरूपिणौ ॥ - तस्याः पञ्चाङ्गमखिलं सारात्मारोत्तमोत्तमम् ।
वद शोधं महादेव यद्यहं प्रेयसौ तव ॥ Colophon (17A):
इति श्रीरुद्रयामले तन्ने देवीभैरवसम्बादे श्रीदेवौत्रिपुरसुन्दरीसम्बादे श्रोत्रिपुरायटलं सम्पूर्णम् ।
(9) RAJNI. Anonymous.
6401. 6007. राजीनित्यपूजापद्धतिः । Rajrinityapajāpaddhati.
Substance, country-made paper. 8x6 inches. Folia 1-9+1-26. Lines, 16. Character, Nagara. Appearance, fresh. Complete.
The first portion of the MS lays down the procedure of the morning rites, including bathing, sandhyā and tarpaņa, to be performed by a worshipper of Rājõī. The second portion gives the procedure of the worship of the deity which includes pātravandana (Fol. 19Aff--cf. No. 6058 above). For other works on this deity cf. Cat. Cat. I. 503, II. 118, III. 107. Beginning :
ॐ नमो राज्ञीभगवत्यै । ' अथ श्रीराज्ञीनित्यपूजापद्धतिर्लिख्यते । श्रीभैरव उवाच ।
टण देवि प्रवक्ष्यामि गद्यपद्यखरूपिणीम् । श्रीराज्ञीपद्धतिं गोप्यां मन्त्रसिद्धिप्रदायिनीम् ॥

Page #577

( 571 )
प्रातःकृत्यमकृत्वा तु यः औराज्ञौं समर्चयेत् । तस्य पूजा तु विफला शौचहौना यथा क्रिया ॥ तत्र श्रीमान् साधको ब्राह्मे मुहूर्ते शयनतलादुत्थाय करचरणौ प्रक्षाल्य......
The description of the deity runs as follows in 4A (first portion) and 6A (second portion):--
ॐ उद्यद्दिवाकरसहसरुचिं त्रिनेत्रां
सिंहासनोपरिगतामुरगोपवीतां । खङ्गाम्बुजा + कलशाम्टतपात्रहस्तां
राज्ञौं भजामि विहसद्ददनारविन्दाम् ।
(10) DHANADA.
Anonymous.
6402. 7850. धनदायक्षिणीप्रयोगः। Dhanadāyaksiniprayoga.
Substance, country-made paper. 81x41 inches. Folia, 4. Lines, 12. Extent in slokas, 100. Character, Nāgara. Date, Samvat 1904. Appear. ance, fresh. Complete.
This lays down the procedure of the worship of Dhanadā which partially agree with a section of the Tantrasāra of Krşņānanda dealing with the same topic. Beginning :--
अथ धनदायक्षिणी प्रयोगः । समुदङ्मुखेन ।
ततूर्य बिन्दुसंयुक्तं लज्जाबोजं समुद्धरेत् । लक्ष्मी बीजं ततो माया सम्बोधय रतिप्रिये ॥

Page #578

( 572 )
वहिजायावधिः प्रोक्तो मन्त्रराजोऽयमुत्तमः । लक्ष्मीबोज कुवेरानुमतोऽयं मन्त्रः । प्रातःकृत्यादिनित्यविधि सम्पाद्य ततः पूजामण्डपं समागत्य ॐ ऐं ह्रौं श्रौं धनदापुष्पमण्डपाय नमः। इति मण्डपं सम्पज्य अस्त्राय फडिति द्वारमुद्घाय दारोईशिखायां गं गणपतये नमः
वाँ श्रियै नमः वारदक्षिणशाखोपरि गङ्गायै नमः...... End :
____ जपं देव्या हस्ते समर्प्य प्रदक्षिणनमस्कारैः परितोष्य विटनेत् । Colophon :
इति संक्षिप्त प्रयोगः। Post-colophon Statement :
संवत् १८०४ मार्गशीर्षकृष्णा ति ५ मन्दे विद्याधरेण लिखितं ।
(11) CANDI. Paramānandanātha.
6403.
8418. नवार्णचन्द्रिका । Navārnacandrika. Substance, machine-made paper. 9x4 inches. Folia, 45. Lines, 10. Extent in blokas, 675. Character, Nāgara. Date, Saka 1715. Appearance, fresh. Complete in five chapters.
The work deals with the worship of Caņdi including the daily duties of a worshipper of the deity. Compare in this connection No. 5869 above. Beginning :
श्रीगणेशाय नमः । श्रीआर्य्यादुर्गायै नमः । अथ नवार्णचन्द्रिकाप्रारम्भः ।
शिवं गुरं गणाध्यक्षं प्रणम्य परदेवतां । नवार्णाया महादेव्याः प्रवक्ष्येऽर्चनचन्द्रिकां ॥१॥

Page #579

तत्रादौ नवार्णोद्धार' ।
उक्तं च डामरतन्त्रे ।
End :
प्रकाशः ।
( 573 )
बाङ्माया मदनो दौर्घा लक्ष्मौस्तन्द्रौश्रुतौन्दुयुक् । डायै सदृग्जलं कूम्र्म्मद्दयं कंटीशसंयुतं ॥
यस्यार्थः ।
वाक् ऐं इति माया हीं मदनः लौं दीर्घा लक्ष्मीखकारः तन्द्रौ मकारः श्रुति[ः] उकारः इन्दुयुक् बिन्दुसंयुक्त मुं । इति डायै खरूपं दृक् इकारः जलं वकार एतत्संयुक्तं वि इति । कूम्मेदयं चकारदयं कंटोश एकारः एतत्संयुक्तं चे इति । एवम्प्रकारेण जातो नवार्णमन्त्रः ॥ ऐं ह्रौं क्लीं चामुण्डायै विच्चे इति ॥
त्रैलोक्यडामरं तन्त्रं पूट भूप नवाक्षरं ।
यस्य विज्ञानमात्रेण परमैशर्य्यवान्नरः ॥ १ ॥
च्ाथ चगहौहृदयं पठेत् ।
ऐं ह्रीं क्लीं जयजय चामुण्डे चण्डिके चिदमु[कु]टकोटिसंटट चरणारविन्दे गायत्रि सावित्रि सरखति महाहिकृताभरणे भैरवरूपधारिणि प्रकटितदंष्ट्रोग्रवदने घोरघोरानने ज्वलज्ज्वालापरिवते महाट्टहासधवलितदिगन्तरे दिनकर सहखकोयुदयसमप्रभे यमखरूपे......
Colophons of the different chapters ::
9B, इति परमानन्दनाथे नोक्तनवार्णचन्द्रिकायां व्यहिकाख्य [:] प्रथमप्रकाशः । 21A, इति परमानन्दना थोक्तनवार्णचन्द्रिकायां न्यासविधानाख्यो द्वितीयः
30A, ०अर्घ्यसाधनाद्युपचारान्ताख्यः टतीयः प्रकाशः ।
40A, ०ब्यावरणपूजादिदेवी विसर्जनान्ताख्यः चतुर्थः प्रकाशः ।
44A, • पात्रविसर्जनान्ताख्यः पञ्चमः प्रकाशः ।

Page #580

( 574 )
Post-colophon Statement :
शके ११५ प्रमादौ संवत्सरे पौषकृष्णपञ्चम्यां भौमे गुज्जरोपनाम्ना लक्ष्मौजनाईनसूनुना कृष्णेन लिखितं स्वार्थ परोपयोग्यं च ।
Srinivasa.
6404. 1793. चण्डौसपाक्रमकल्पवल्ली। Candisaparyākrama
kalpavalli.
Substance, country-made paper. I0x41 inches. Folia, 56. Lines, 11. Extent in blokas, 1,210. Character, Nāgara. Date, Samvat 1777. Appearance, old. Complete in five stavakas.
MSS of the work have been described in L. V. 1855 and Mad. XII. 5750.
The subject matter of every chapter is indicated in the concluding verse of it :Fol. 12B, श्रीश्रीनिवासेन विनिर्मितायां
श्रीमत्मपर्याक्रमकल्पवल्लयाम् । गतोऽयमाद्य[:] स्तवकः प्रमाण
निरूपणाख्योत्तमसौरभाक्ष्यः ॥ Fol. 21A, ...गतो द्वितीयः स्तवकः प्रभातस्नानादिकर्मोत्तमसौरभाष्यः । Fol. 29B, ... गतस्ततीयः स्तवकोऽत्र नित्यपूजाप्रयोगाभिधसौरभाष्यः । Fol. 44A, ...गतश्चतुर्थस्तवकोऽत्र नानाकाम्यप्रयोगोत्कटसौरभाच्यः । Fol. 55B, ...गतः किलायं स्तवकस्त पञ्चमः खुवमण्डपाद्युत्कटसौरभाक्ष्यः । Post-colophon Statement :
संवत् १७७७ साधारणनाम-संवत्सरान्तर्गतमहामाङ्गल्यप्रद. श्रावण शुद्धसप्तमौशनी सहखातिनक्षत्र तस्मिन् शुभदिने काशीस्थगोविन्दभट्टब्रह्मपुरीकरेण लिखितो ग्रन्थश्चायं समाप्तः ।

Page #581

Beginning :
( 575 )
10473. चण्डिकार्श्वनदौपिका | Candikārcanadapild.
Substance, country-made paper. 10 x 42 inches. Folia, 51. Lines, 8. Extent in slokas, 800. Character, Nagara. Date, Samvat 1896. Appearance, discoloured. Complete.
Kāsinātha.
6405.
The work deals with the details of the Navaratra festival, giving both the pramāna ( Fol. 1 - 20 ) and the prayoga (Fol. 21-37). The pramāna section quotes from original texts and digests. Reference is made in this connection to Pratāparudranibandha (Fol. 1B ), Gaudanibandha ( 4A ), Bhojarāja (9B), Nrsimhaprasāda ( 10A), Viśvarūpācārya (12A), Dhavalanibandha and Rūpanārāyana (20B). The concluding portion of the work (Fol. 37B-51) deals with miscellaneous matters like satacaṇḍīvidhāna and sahasracandhividhāna.
Colophon :
करष्टवीणां वाणों जगत्प्रवीणां प्रसूनभ्टतवेणौं । विद्यत्प्रवणतायै शोभनवाणीमहं प्रणमे ॥
rnativesन्द्वं निधाय हृदि सुन्दरं । काशीनाथः प्रतनुते चण्डिकाचनदीपिकां ॥
:–
तत्र श्रीरुद्रयामले ।
च्याश्विने मासि सम्प्राप्ते शुद्धपक्षे विधेस्तिथौ । प्रारभ्य नवरात्रं स्याद्दुर्गा पूज्या तत्र वै ॥
इति श्रीमद्भट्टोपनामकजय रामभट्टसुतवाराणसौगर्भसम्भवकाशीनाथविरचिता चण्डिकाचनदीपिका समाप्ता ।

Page #582

( 576 )
Post-colophon Statement :
संवत् १८८६ शक १७६१ मार्गशीर्ष कृष्ण १४ बुधे लिखितं ब्रजवासी ज्योतिर्वित् काश्यां ।
6406. 6017. Candikārcanadipika.
Substance, country-made paper. 91 x 44 inches. Folia, 4 to 50. Lines, 10. Extent in slokas, 900. Character, Nagara. Date, Samvat 1908. Appearance, new. Incomplete.
Post-colophon Statement :
संवत् १६०६ मौ० माघवदि २ वारवौहफैके समात संपुगः राम दृसघतसंव संकरलाल कारथ श्रस्थान सथवा ॥ राम ॥
Divākara.
6407. 8939. शतचण्यादिप्रदीपः। Satacandyādipradipa.
Substance, country-made paper. 10x4 inches. Folia, 7. Linos, 9. Extent in slokas, 130. Character, Nagara. Appearance, fresh. Complete.
This contains the pramāna and prayoga of Satacandī (Fol. 1-6A) and Sahasracandī (Fol. 6A-7A). Rules for Satacandī are given both according to the Rudrayāmala (Fol. 1-2A) and the Dāmarakalpa (Fol. 2A-3B). Beginning :
नमस्कृत्वाव्ययं देवं महादेवतनूनवः ।
दिवाकरः प्रकुरते शतचण्ड्यादिपद्धतिम् ॥ तत्रादौ मूलवाक्यानि । रुद्रयामले ।
शतचण्डीविधानन्तु प्रोच्यमानं पूटणुव तत् । सर्वोपद्रवनाशार्थं शतचण्डौं समारभेत् ॥

Page #583

( 577 )
Colophon :
इति श्रीभारद्वाजमहादेवसूरिसूनुदिवाकरसूरिविरचिताः शतचण्ड्यादिप्रदौपाः।
Srīkļşņa.
6408. 8940. IngestuerT: 1 Satacandīprayoga.
Substance, country-made paper. 9} x 4 inches. Folia, 13. Lines, 9. Extent in ślokas, 270. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Complete.
It begins by quoting a number of verses from chapter XVIII of the Mantramahodadhi dealing with the ceremony, and then describes the procedure of its performance. Colophon :
इति चित्पावनकरोपनामक-नृसिंहभट्टात्मज-नारायणभट्टसूनुश्रीकृष्णकृतो मन्त्रमहोदध्यनुसारौ शतचण्डीप्रयोगः ।
Nilakantha.
6409.
5791. [FANFUZRAUTETTA I Saptašatyangaşațka
vyākhyāna.]
Substance, country-made paper. 12 x 5 inches. Folia, 25. In Tripātha form. Character, Nāgara. Appearance, fresh (except a portion of th hand side of some leaves damaged by worms). Incomplete.
The work explains the six angas of the saptaśatī (e.g., kavaca, argalā and kālaka, and the three rahasyas-vaikštikarahasya, prādhānika-rahasya and mūrti-rahasya). It has an introduction which brings out the real significance of
37

Page #584

( 578 )
the worship of Śakti. In the present MS the commentary is accompanied by the text; the portions on the rahasyas are absent here. The introduction, which covers Fol. l11A, refers to several other works of the commentator, e.g., commentaries on the Devībhāgavata and the Saktitattvavimarsini (Fol. 9B). This work has been referred to by the author in the concluding portion of the introduction to his commentary on the Devībhāgavata.
Beginning of the commentary :
वन्धूकबन्धूभवदाननाया भासैव दासौकृतशोणसिन्धोः । सानन्दवन्दारकवन्दिताङ्घः भासः शिवाया वयमेव दासाः ॥ तिष्य :] शिष्यैश्चतुर्भिर्योऽमुष्य लोकस्य शान्तये । अवाततार तारात्मा तं वन्दे शङ्करं गुरुम् ॥ श्रीलक्ष्मौं मातरं रङ्गनाथाख्यं पितरं गुरुम् । काशीनाथश्रीधराख्यौ गुरू नत्वा यथामति ॥ शैवोपनामकेनैव नीलकण्ठेन केनचित् ।
सप्तशत्यङ्गघटकस्य व्याख्यानं तन्यते मुदा ॥ Colophons of the different sections : --
18A, इति श्रीशैवोपनामकरङ्गभट्टसुतलक्ष्मौगर्भजनौलकण्ठभट्टकृतं सप्तशत्यङ्गकवचविवरणं समाप्तिमगमत् ; 20B, इत्यर्गलाविवरणम् ; 25B, इति श्रीशैवोपनामकरङ्गनाथसुतलक्ष्मीगर्भजनौलकण्ठभट्टकृतं कोलकविवरगां समाप्तम् ।
6410. 8765. Saptasatyangașațkavyākhyāna.
Substance, country-made paper. 13x6 inches. Folia, 26. Lines, 16. In Tripatha form. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Complete.
The present MS also contains both the text and the commentary.

Page #585

End :
( 579 )
रक्ताम्बरादरुणविम्बफलाधरोष्ठाचन्द्रार्धबद्धमुकुटात् करुणासमुद्रात् । पाशाङ्कुशाभयवरादुपकारात्त्रिनेत्राद् अन्तःपुरात् 'पुररिपोरपरं न विद्मः ॥ श्रीमच्चैव कुलोत्पन्नो रङ्गनाथात्मजः सुधीः । श्रीलक्ष्मौगर्भसम्भूतो नौलकण्ठो विधानतः ॥ सप्तशत्यङ्गषट्कस्य व्याख्यां यः कृतवान् शुभाम् । तया तुष्यतु सा लक्ष्मीस्तथा श्रीभुवनेश्वरी ॥
6411.
149. देवौकवचम् । Devikavaca.
Substance, country-made paper. 17 × 3Î inches. Folia, 1-2. Lines, 9. Extent in slokas, 60. Character, Bengali. Appearance, old. Complete.
The present MS has been described in L. I. 459.
3781.
6412.
Devikavaca.
Lines, 7.
Substance, country-made paper. 14 x 3 inches. Folia, 4. Extent in slokas, 100. Character, Bengali. Appearance, discoloured and faded.
Complete.
9835.
This contains the Kilakastotra along with the kavaca.
6413.
Devikavaca.
Substance, country-made paper. 6 x 3 inches. Folia, 9. Lines, 6. Extent in slokas, 60. Character, Nāgara. Appearance, old. Complete.
The kavaca is followed by the Argalāstotra (Fol. 8B9B) which is incomplete.

Page #586

(580)
6414.
10865. Devīkavaca. Substance, country-made paper. 10 X 41 inches. Folia, 7. Lines, 9. Extent in slokas, 126. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Complete.
This contains besides the kavaca (Fol. 1-5A), the Argalāstotra (Fol. 5A-6A) and Kilakastotra (Fol. 6A-7A).
6415. 11299. [atstquifafy: 1 Candăpūjāvidhi.] Substance, country-made paper. 10X 33 inches. Folia, 1-21. Lines, 9. Extent in slokas, 550. Character, Newari. Date, 899 N.S. Appearance, old. Complete.
This lays down the procedure for the worship of the deity including the daily duties of a worshipper of Candikā.
Important colophons :
15B, afa oftaltcut-Annaam: uefaygani kiyda ; sfa nagurfųst; 17A, fa 2a71431 HHAT; 21B, tra gufar glaistailहुतिविधानं समाप्तमिति । Post-colophon Statement :
और चण्डिकाप्रीतिरस्तु । संE भाद्रवदि ११ ॥ शुभम् ॥
6416. 11340. Candāpūjāvidhi.
Substance, country-made yellow paper. 10 X 41 inchos. Folia, one long sheet of paper with 36 folds. Lines, 7-8. Character, Nāgara. Extent in slokas, 530. Appearance, fresh. Complete.
It lays down a detailed procedure for the worship of Candi.

Page #587

( 581 )
6417.
8799 [ सप्तशतीविधानम् | Saptasatividhāna.]
Substance, country-made paper. 9x5 inches. Folia, 17. Lines, 9. Extent in slokas, 125. Character, Nagara. Appearance, fresh. Complete.
This deals with the rules regarding the reading of the Saptasati and cognate matters and contains the following:
रहस्यतन्त्रोक्तगुरुकोलक ( Fol. 1–3B), गुरुकोलकविवरण by Bhāskararäya (3B–5A), [ चण्डीपाठ ] प्रयोग ( 5A - 11A ), शतचण्डी विधान (11A-12A), सहस्रचण्डविधान ( 12A – 13A), चण्डीपाठफल from the Vārāhitantra ( 13A - 14A ), चण्डीपाठस्य काम्यफलप्रयोग from the Haragauritantra (14A-14B), stafa from the Māricakalpa (15A-16A), maud¶¬ìñ¤ngåt¶zynie (16A–17B).
6418.
11101. Saptasatīvidhāna.
Substance, country-made paper. 9×4 inches. Folia, 5. Lines, 10. Character, Nagara. Appearance, fresh. Incomplete.
हरगौरीसंवादे चण्डीपाठफलम् ।
This and the following work contain topics similar to those indicated above.
6419.
11359. Saptasatīvidhāna.
Substance, country-made yellow paper. 9x4 inches. Folia, 1-7. Lines, 7. Extent in slokas, 70. Character, Nagara. Appearance, fresh.
Incomplete.
Headings of topics dealt with in the work:
1, au yfzafafu:; 3B, a
tfafu:; 5A, ay akıciarà

Page #588

( 582 )
(12) GAYATRI.
Kasinatha.
6420.
6016. गायच्यचनदीपिका । Gayatryarcanadipika.
Substance, country-made paper. 93x4 inches. Folia, 1-2, 5-12. Lines, 13. Extent in ślokas, 300. Character, Nāgara. Appearance, old and discoloured. Complete.
This describes the worship of the deity beginning with the morning rites of the worshipper. Beginning:
श्रीगणेशाय नमः । श्रीकृष्णाय नमः | दक्षिणामूर्त्तिपादाजचमरीभूतमौलिना ।
रच्यते काशीनाथेन गायव्यर्च नदीपिका ॥ Colophon :
इति श्रीभडोपनामक-शिवरामभट्टाङ्गज-जयरामभट्टाभिधशिवभक्तसूनुमन्त्रशास्त्रप्रवीणकाशीनाथविरचिता गायत्र्यचनदीपिका समाप्ता।
Samba Bhatta.
6421. 2077. गायत्रीपुरश्चरणप्रयोगः। Gayatripurascarana
prayoga. Substance, country-made paper. 81x4 inches. Folia, 15. Lines, 8. Extent in slokas, 170. Character, Nagara. Appearance, discoloured. Complete.
It contains the first 21 verses of chapter XXI of the Sāradātilaka, followed by a short paddhati of gāyatrīpurascarana.

Page #589

( 583
)
Beginning :--
अथ शारदातिलके गायत्रीपुरश्चरणविधिप्रारम्मः । अथो वदामि गायत्रौं तत्त्वरूपां त्रयीमयौम् । यया प्रकाश्यते ब्रह्म सच्चिदानन्दलक्षणम् ॥ प्रणवाद्या व्याहृतयः सप्त स्युस्तत्पदादिका[] ।
चतुर्विंशत्यक्षरात्मा गायत्री शिरसान्विता ॥ End :
अभिषेकदशांशेन ब्राह्मणभोजनं कृत्वा दक्षिणां दत्त्वाशियो ग्टहीत्वा मया कृतस्य चतुर्विंशतिलक्षात्मकगायत्रीपुरश्चरणसम्पूर्ण
मरिस्वति भवन्तो ब्रूवन्तु। तैः सम्पूर्णमन्विति वदेयुः । Colophon :
इति शारदातिलकोक्त-भट्टशवरात्मजभट्टशाम्बकृत-गायत्रीपुरश्चरणप्रयोगः समाप्तः ।
Sankara Dhāra.
6422. 5959. गायत्रीपुरश्चरणपद्धतिः ।
paddhati.
Gayatripurascarana
Substance, machine-made paper. 10 X 4} inches. Folia, 49 +49. Lines, 10. Extent in slokas, 1,100. Character, Nāgara (in two different hands). Date, Samvat 1942. Appearance, fresh. Complete.
Beginning :
श्रीगणेशाय नमः । हेरम्बं प्रणिपत्य सगुणनिधिं वल्लालसंक्षं ततं नानाशास्त्रविचारणैकनिपुगां ज्ञानाब्धिपूर्ण गुरुम् । धारेत्युपनामको वितनुते विद्वन्मुदे शकारः
सावित्रौं सरणौं प्रथमफलदां कल्पानुतन्त्रानुगां ॥ तत्र तावत् सावित्रीशब्देन परदेव[ते]त्युच्यते ।

Page #590

( 584 )
End :--
विश्वामित्रवशिष्ठा[दौ]न् कल्पानालोच्य [य] त्नतः । तेभ्यः सारं [स]मुद्धृत्य स्मृतितन्त्रानुसारतः ॥ गायत्रया[:]सरगिस्त्वेषा मया लुप्ता सदा मुदे ।
सूक्तं वात्र दुरुक्तं तत् संशोध्यं कृपया बुधैः ॥ Colophon :
इति स्मृतितन्त्रेण गायत्रीपुरश्चरणपद्धतिः समाप्ता । Post-colophon Statement :
संवत् १६४२ लिखितं गणेशभट्टेन स्वार्थे परार्थे च ।
शुभं ब्रूयात् । Of the works quoted or referred to, mention may be made of : (1A)-भारद्वाजौयसूत्र, नारायणोपनिषत्, गौता, संग्रह, वृद्धपराशरस्मृतिभाष्य, आग्नेय, पान, and शारदा ; (3A)-तन्त्रान्तर, पारिजातोदाहृतऋविधान ; (3B)-शिवरामकृत सावित्रीप्रकाशिका ; (4B)–भारदाजीयधम्मशास्त्रव्याख्या, स्मृति ; (5B)—वैशम्पायनसंहिता ; (7A)-विश्वामित्रxifrat; (11A)—faafhafnsifeten i The portion beginning from 11A contains the prayoga proper and does not refer to any work.
Anonymous.
6423. 6010. गायत्रौपद्धतिः । Gayatripaddhati. Substance, country-made paper. 10x44 inches. Folia, 2-26. Lines, 12, 13. Extent in slokas, 500. Character, Nāgara. Appearance, fair. Incomplete.
Three leaves in the beginning marked 1-3 contain a gāyatrīkavaca attributed to the Rudrayāmala but it generally agrees with the one attributed to the Vašişthakalpa and described below.

Page #591

(
585 )
The work describes the details of the worship of gāyatrī beginning with the morning rites to be performed by the worshipper and including rites requiring the use of wine, etc.
Colophon :
इति श्रीरुद्रयामले तन्वे गायत्रौरहस्ये तत्त्वसारे गायत्रीपद्धतिः समाप्ता।
Post-colophon Statement :
इदं पुस्तकं लिखितं श्रीरामचन्द्र श्रीसूर्यचन्द्र प्रति नित्य उदया अस्त कर्त्तव्य देही सुत्पत्तिकजनकृपया स्त्रीपुरुषलोकलौकिकभक्तिपुरःसरधनुर्वेद विद्यावनिता वलिताकृपया धनवान् मानुषधनिकमहान् लोकदयया सुन्दर स्त्रीपुरुषसेवितसेवेन श्रीरङ्गधानमेन वैकुण्ठाधीश्वरश्रीरङ्गनाथस्य पुस्तकम् ।
6424.
10445. गायच्यर्चनरत्नमाला। Gayatrgarcanaratnamālā.
Substance, country-made paper. llx41 inches. Folia, 22. Lines, 9. Extent in slokas, 400. Character, Nāgara. Date, Samvat 1920. Appearance, fresh. Complete.
Though principally dealing with the daily rites of the worshippers and the faalyst of the deity, it incidentally refers to नैमित्तिकपूजा and पुरश्चरणा (Fol. 21).
Beginning :
श्रीगणेशाय नमः। ॐ प्रातर्निद्राविरामः शरणमथ हरेः स्नानं सन्ध्या प्रणामः पूजा जाप्यश्च होमः प्रमुदितमनसा वेदशास्त्रानुपाठः ।

Page #592

Colophon :
( 586 )
भुक्तं नैवेद्यशेषः ह्यतिथिसहयुतं सत्पुराणावलोकं
रात्रौ ध्यानञ्च विष्णोत्विह सुकृतिनामन्वहं यान्ति काल [[]: ॥
प्रातः शिरसि [ शुक्ला ] द्विनेत्रं द्विभुजं गुरुं । वराभययुतं शान्तं तं स्मरेनामपूर्व्वकम् ॥
इति गायत्र्यार्चनरत्नमाला समाप्ता ।
Post-colophon Statement : ---
श्रीसंवत् १९२० मिति फाल्गुन शुक्ल ८ बुधवासरे हस्ताक्षर गोविन्दलाल मोहरि |
6425.
9478. गायत्रीपुरश्चरणविधिः । Gāyatripuraścaranavidhi.
Folia, 27. Lines, 6.
Substance, country-made paper. 52 × 4 inches. Character, Nāgara. Appearance, fair. Complete.
Extent in slokas, 150.
Colophon :
The work is stated to be based on the Sāradatilaka, a quotation from which (ch. XXI) is met with here.
इति शारदातिलकोक्तगायत्रीपुरश्वर गा विधिः ।
6426.
105. गायचौब्रह्मकल्पः | Gāyatribrahmakalpa.
Substance, machine-made paper. 12 x 4 inches. Folia, 11.
Character, Nāgara
Date, Saka 1715.
Extent in Slokas, 275. fresh. Complete.
Lines, 10, 11. Appearance,

Page #593

( 587 )
This deals with the details of the worship of gāyatrī, e.g., nyāsa, dhyāna, purascarana, etc. and describes the prayoga or procedure of the worship. An extract in the form of an interlocution between Nārada and Siva stated to belong to the Rgvidhāna is quoted at the end of the work. The present MS has been described in L. II. 900. Post-colophon Statement :
शके ११५ प्रमादौनाम संवत्सरे पौषकृयणत्रयोदशी सौम्यवासर तद्दिने इदं पुस्तकं ज्योतिषोत्यपनामगोविन्दात्मज-प्रभाकरदैवज्ञेन लिखितम्। खार्थं परार्थञ्च । इति गायत्रीब्रह्मकल्पप्रयोग[:] समाप्तः ।
6427.
5321. गायत्रीव्याख्या । Gayatrivyākhyā. Substance, country-made paper. 18 x 3} inches. Folia, 2. Lines, 8, 9, 14. Character, Bengali. Appearance, fresh. Complete.
One of the Folia explains the Vedic gāyatrī as an invocation to Siva while the other, in a mixed language, Sanskrit and Bengali, describes the rules for the muttering of the gāyatri, Vedic as well as Tantric.. Beginning :
पूर्वमेव गायत्री द्विविधा व्याख्याता। इदानौं प्रकारान्तरेण व्याख्यायते। हे धीमान् गायत्री धौर्बुद्धिर्मही स्थानं यस्या इति व्युत्पत्तिर्भर्गः शिवः नोऽस्माकं धियो बुद्धिवृत्तीः देवस्य भगवतः सम्बन्धे प्रचोदयात् प्रेरयतु भगवविषयकज्ञानं जनयत्वित्यर्थः ।
6428.
11331. Gāyatrīvyākhyā.
Lines, 8-9.
Substance, country-made paper. 81x3 inches. Folia, 4. Extent in ślokas, 50. Character, Nāgara. Incomplete.

Page #594

( 588 )
This gives the esoteric meaning, presumably suggested by a Tantric worshipper, of the famous gayatri verse of the Rgveda and quotes among others two Tantric works, Vijñānabhairava and Bhairavastotras (3B). It refers to Mahaguru (Fol. 1), Bhaṭṭanārāyaṇa (4A), Kapiladeva (4A) and Vasistha (4A).
6429.
9920. गायत्र्या अक्षरफलम् | Gāyatryā aksaraphalam.
Substance, country-made paper. 12 x 5 inches. 12, 13. Extent in slokas, 26. Character, Nagara. Appearance, old. Complete.
It describes the great efficacy of the letters constituting the gayatri.
Beginning:
ॐकारस्य त्रयो रूपं श्वेतं पीतं च लोहितम् । चक्षुदृष्टिकृतं पापम् ॐकारो दहते क्षणात् ॥
Post-colophon Statement
:
fafa पौषशुक्ल रविवार संवत् १७९९ ।
(13) PRATYANGIRA.
Anonymous. 6430.
Folium, one. Lines, Date, Samvat 1711.
5776. Pratyangirāpañcānga.
Substance, country-made paper. 10×4 inches. Folia, 56. Lines, 7. Extent in slokas, 800. Character, Nagara. Appearance, fresh. Complete.
Colophons of the different sections:
6B, इति श्ररुद्रयामले तन्त्रे पञ्चाङ्गखण्डे प्रत्यङ्गिरापटलः संपूर्णः ।

Page #595

( 589 )
37A, उमामहेश्वरसंवादे पञ्चाङ्गखण्डे प्रत्यङ्गिरापद्धतिः समाप्ता ।
39A, • प्रत्यङ्गिरायाः सर्व्वार्थसाधनं नाम कवचं समाप्तम् ।
०
50A, ॰ दशविद्यार हस्ये प्रत्यङ्गिरासहस्रनामस्तोत्रं समाप्तम् |
53, इति श्रीरुद्रयामले तन्वे ईश्वरपार्व्वतीसंवादे दशविद्यारहस्ये प्रत्यङ्गिरा
स्तोत्रं समाप्तम् ।
6431.
10101. Pratyangirāpañcānga.
Substance, country-made paper. 1144 inches. Folia, 30. Lines, 10. Extent in slokas, 800. Character, Nagara. Appearance, fresh. Complete.
Same as above.
( 14 ) INDRĀKST.
Anonymous.
6432.
5852. इन्द्राक्षौपञ्चाङ्गम् | Indrākesipañcānga.
Substance, country-made paper. 102 x 42 inches. Folia, ( 1 ) 1-12, (2) 1–5, (3) 1-2. Lines, 10. Character, Nagara Date, Samvat 1899.
Appearance, fresh. Complete.
Colophons of the different sections:—
First batch of leaves:
3B, इति श्रीरुद्रयामले तन्त्रे शिवपार्व्वतीसंवादे इन्द्राक्षीपटलं समाप्तम् । 10A, इति श्रीरुद्रयामले उमामहेश्वरसंवादे इन्द्राक्षीपद्धतिः समाप्ता । 12A, इति श्रीरुद्रयामले तन्त्रे ईश्वरपार्व्वतीसंवादे इन्द्राक्षीकवचं समाप्तम् ।
Post-colophon Statement :
शुभमस्तु । श्रीरामाय । संवत् १८६६ मितौ फाल्गुनकृष्ण

Page #596

( 590 )
भौम |
Second batch of leaves:
5B, इति श्रीरुद्रयामले तन्त्रे उमामहेश्वरसंवादे श्रीइन्द्राक्षी सहखनाम
संपूर्णम् ।
Post-colophon Statement :
शुभमस्तु संवत् १८६ |
मितौ माघ शुदी पूरवासौ १५ वार
Third batch of leaves:
2B, इति श्रीरुद्रयामले तन्त्रे उमामहेश्वरसंवादे इन्द्राक्षीस्तोत्रं समाप्तम् ।
शुभमस्तु ।
———
The deity is described as follows (Fol. 9B-10A) :शंखं धनुश्चर्मगदां च बिभ्रतों दोर्भिर्वहन्तौं नयनत्रयोज्वलाम् । सूर्यायुताभां कमलासनस्थिताम् इन्द्राक्षिणों तुङ्गकुचां च विस्मरेत् ॥
(15) MAHIŞAMARDINI.
Anonymous.
6433.
10033. [ महिषमर्द्दिनौपञ्चाङ्गम् । Mahisamardini
pañcānga.]
Substance, country-made paper. 10X42 inches. Folia, 1-3+1-3+ 1-18+1–4. Lines, 7. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Incomplete.
Colophons of the different sections:--
इति महिषमर्दिनीपटलः समाप्तः ।
इति विश्वसारतन्त्रे महिषमर्दिनौकवचं सम्पूर्णम् ।

Page #597

( 591
)
इति श्रीहंसयामले खमनस्तोखसि(खोतसि?) परमहंसकृतमहिषमर्दिनीसहस्रनामस्तोत्रं सम्पूर्ण समाप्तम् ।
इति कुलचूडामणौ महिषासुरमर्दिनीस्तोत्रं समाप्तम् । The fifth anga, paddhati, is absent here.
(16) KUBJIRĀ.
Muktaka.
6434. 11282. नित्याहिकतिलकम् । Nityāhnikatilaka.
Substance, country-made paper. 121x33 inches. Folia, l-72, of which Fol. 50 is missing. Lines, 7. Extent in slokas, 1,250. Character, Newari. Dato, 799 N.S. Appearance, old. Complete.
A MS of the work, dated 1197 A.D., is described in Nep. I, pp. 111-13 where the name of the author is given as Muñjaka. It describes the details of the worship of Kubjikā. Beginning :
शशधरसदृशसरोजे अलके देवाक्षयानके चरणौ । सितरजभाखरविमलौ शम्भोनि ... पान्तु जनान् । यस्य प्रसादमतुलमाब्रह्मस्तम्भभुवनपरा-+गा। स श्रीनाथकुलेशः श्रीकुजिकाधिदैवो जयति ॥ +कारपार्थिवो जीवोऽनिकोपरिसंस्थितः का काली शिवगा चक्रा सा श्रीकुजिका जयति । स्ट्रया यया पराचिच्चहं+वर्तिदीपकुजा सा जनेशी कलौ कालो संस्थिता पश्चिमे एहे ॥ वेदात् परमं शैवञ्च शैवाद्दक्षिणमुत्तमम् । दक्षिणात् पश्चिमं श्रेष्ठमतः परतरं न हि ॥

Page #598

( 592 )
विज्ञाय श्रीकुलिकायाः श्रीकुजेश्वरसहितायाः । नृणां वर्गाप्तिहेत्वर्थं नित्याहिकमिहोच्यते ॥ ज्ञानार्णवमगाधोऽयं श्रीशम्भशासने महान् । तत्र पारंपरं गच्छद् वौचिश्रीकण्ठसंज्ञकः ॥ तच्चरणैर्यथादृर्य श्रीमत्पश्चिमशासने । पारम्पर्यक्रमायातं सुगोप्यमत्र लिख्यते ॥ सगोत्राणां हितार्थाय श्रीमच्छौ कण्ठ[सूनु]ना । मुक्तकेन कियद् गढं सोपदेशं जयेन तु । आधारादि सुसूक्ष्मान्तं परं तं परिनिर्णा यम् ।
कथितं येन सुस्पयं श्रीकण्ठं श्रीगुरुं नमः ॥ श्रीभैरव उवाच।
अथातः संप्रवच्यामि आश्रमाणां स्थितिं प्रिये । येनासौ वर्तितो योगो मेलकं त्रिविधं लभेत् ॥ एहस्थः स्वालयश्चैव चारचारवनाश्रयी। नैछिकश्चैव योगी च घट्प्रकाराश्रमस्थितिः ॥
End:
पश्चिमान्वयसारोऽयमनुष्ठानतिलकं परम् । नित्याहिकं खगोत्राणामोलित्रयमुदीरितम् ॥ गुरुचरणरेणुना जयेन पारमार्थिनाम् । संग्रहीतं पराम्टतं श्रीमच्छौकण्ठमूनुना ॥ लिखितं वजनशम्भोः सारमाराह्य दिव्ये । सुखविषयनिधानः स्वर्गमोक्षकहेतुः । परतरपरभार्यामर्चकाः पान्तु वौरा[:] ।
जय जय परयोगः सर्वयोगाधिराजः ॥ Works and authors referred to :
43A, परमेश्वर ; 43B, श्रीनाम्ना श्रीमुनि ; 54B, 61B, शम्भुनिर्णय ; 56A, रत्नदेव, चतुर्विंशतिसाहस ; 56B, श्रीक्रममण्डलोत्तर; 62A, काशीराज ।

Page #599

( 593 )
Colophon :
इति श्रीमत्पश्चिमशासनौयनित्याङ्गिकतिलकं समाप्तम् ।
Post-colophon Statement :
शुभमस्तु सर्वदा लेखकपाठकयोः । नेपाल हायननिधिग्रहसिन्धुयाते शुक्र + + + + + + + । विच्छे रवौ शशिनि चापगते चतुर्थ्या नित्याहिकं शिवकृष्णर्विलिलेख पूर्णम् ।
सम्बत् ७६६ मार्गशिर शुक्लचतुर्थों शुक्रवार स नित्याहिकति[ल]क चोयधुनकाक्षल ।
Topics dealt with :
3A, जलस्नान ; 4A, सोत्तरौययज्ञोपवीतलक्षण ; 4B, पञ्चप्रणवोद्धार ; 5A, नवात्मोद्धार, न्यास ; 6A, कूटवर्णध्यान ; 7A, समयामन्त्रोद्धार; 8A, समयाछपदफलं घडङ्गदूतौफलञ्च ; 8B, समयाङ्गन्यास ; 9A, समयावर्णन्यास ; 9B, हृदूतौ ; 10A, षड्दूतौमूर्तिसहितन्यास ; IIB, त्रिखण्डान्यास ; 12B, समावन्दनविधि; 13B, कुलमार्तण्डार्चना; 14A, पात्रसंस्कार;15A, योलित्रय; 26B, गुरुमण्डलपूजा ; 27A, मन्त्रपौठार्चन ; 28A, श्रीक्रममण्डलवर्णपातोद्धार ; 28B, शाम्भवीपादपूजा ; 29A, द्वौपाधिपयजन ; 33B, मालिनीन्यास ; 35B, शब्दराशिन्यास ; 36B, मालेयन्यास ; 37A, बाहुलन्यास, त्रिविद्यान्यास ; 38B, दिव्यन्यास ; 40A, द्वादशाङ्गन्यास ; 41B, एकत्रिंशभेदघोढान्यास ; 42B, द्वारपालार्चन ; 44A, पौठचतुष्क ; 44B, पौठपञ्चक ; 45A, रत्नपञ्चक ; 46A, निग्रहघटक, युगाधिपचतुष्क; 46B, विमल पञ्चक, गुरुचतुष्क ; 47B, डादिषट्क ; 48A, शरीरयूजा ; 49B, माला ; 52B, शक्तिध्यान ; 53B, ऐन्दवध्यान ; 54B, प्रभाकरवड्यान ; 58B, सकलाघोरपूजा, निष्कलाघोरपूजा ; 63A, अग्निकार्य ; 65B, क्रमपूजादौपमन्त्र ; 68A, महाबलि ; 68B, समयबलि ; 71A, क्षेत्रबलि, वटुकबलि ।
38 .

Page #600

(
594 )
Ajitānandanātha.
6435.
11291. महाक्रमार्चनम्। Mahākramārcana.
Substance, country-made paper. 124 x 4 inches. Folia, 1-3, two folia with faint leaf-marks, 7-14, 16-26, 27, 29, 30, 33-35, 38, 40-41, 6 folia marked in the corners, 1-4, 10. Lines, 8. Extent in ślokas, 700. Character, Newari. Appearance, fresh. Incomplete.
This lays down the details of the worship of Kubjikā beginning with the morning rites of the worshipper.
Beginning :
चन्द्रार्कानलमण्डलावतपदे सिंहासनसंस्थिते धर्माधर्मपुटाक्षदे नवकलावामादिसंभूषिते । तस्थः सोममरीचिमण्डितजटः सामो महाभैरवः
श्रीमान् श्रीक्रममाटचक्रसहितः स श्रीगुरुः पातु वः ॥ अथ प्रातःकृत्यम् ।
शक्तिः कुण्डलिनीति या निगदिता या ओ म संज्ञा जगतनिर्माणे सततोद्यता प्रविलसत्सौदामिनौमग्निमा । शंखावर्तनिभा प्रसुप्तभुजगाकारा जगन्मोहिनी तन्मध्ये परिभावयदिमलता तद्रूपमेलाकृतिम् ॥ ऐं ह्रौं श्रौं गां सिद्धिविनायकश्रीपादुकां पूजयामि । ऐं ह्रौं श्रौं क्ष श्रीकुनिकायोगेश्वरौश्रीपादुकां पूजयामि ।
Colophons :3B, इति अनन्तानन्ददेवस्य + + +
Fol. 2 with obscure leaf-mark, इति श्रीअनन्तानन्ददेवस्य चरणकमलयुगलवासिना श्रीअजितानन्ददेवेन संग्रहसमुच्चयकृतं महाकर्चिनं द्वितीयः कल्पः ।

Page #601

( 595 )
7B, इति श्रीअनन्तानन्ददेवस्य ...... श्रीमहाक्रमार्चने तौयः कल्पः ; 14B, चतुर्थकल्पः ; 18A, • पञ्चमकल्पः ; 24A, महाकर्मार्चने षष्ठकल्पः ; 29A, महाक्रमार्चने सप्तमकल्यः ; 34B, महाकर्मार्चने अएमकल्पः ; Fol. 2A (of folia marked in the corners) • चतुर्दशः कल्यः ।
Topics dealt with in the work :
1, प्रातःकृत्य ; 3A, गुरुस्तव ; 3B, कुजिकास्तुति ; Fol. (with obscure leaf-mark) मन्त्रस्नान, विभूतिधारण, न्यास, सन्ध्योपासन ; 7A, पार्थिवलिङ्गपूजा ; 8A, अन्तदेवार्चन ; 8B, यावरणपूजा ; 9A, केशवार्चन, अर्घ्यपात्रपूजा, यात्मपूजा, चक्रोद्धार ; 10B, सोत्रदेवार्चन ; 12A-13A, नेत्रदेवार्चन ; 13A-14B, तन्त्रदेवार्चन ; 14B, आचमनविधि ; 16A-17A, गणेशार्चनविधि ; 17A, द्वारपूजा; 17B, भूतबलि ; 18A, भूमिशोधन ; 18B, विजयासाधन ; 20A, माटकान्यास ; 20B, स्थितिमाटकान्यास ; 21B, संहारमाटकान्यास ; 22B, मूलघडङ्गान्यास ; 23A, वक्त्रन्यास ; 23B, अङ्गन्यास, जलपात्रपूजा; 24A, पञ्चशुद्धि; 24B, कुलद्रव्यशोधन ; 29A, भूतशुद्धि ; 30A, प्राणप्रतिष्ठा, आत्मपूजा ; 30B, दिव्यौघ, सिद्धौघ, मा[न] बौघ, मालिनौदण्डक ; 34B, पञ्चबलि ; 35B, वटुकयूजन, क्षेत्रपालपूजन ; 38A, तत्त्वशोधन ; 2A, घोरिकायकन्यास ; 2B, त्रिखण्डान्यास ; 3A, रुद्रखण्डन्यास ; 3B, माटखण्डन्यास ; 4A, एकाक्षरौन्यास ; 4B, बीजपञ्चकन्यास।
Anonymous.
6436.
11283.
कुजिकापूजनम्] | Kubjikāpijana.
Substance, country-made paper. 9x3 inches. Folia, one large sheet of paper with 59 folds. Lines, 8-9. Extent in slokas, 700. Character, Nowari. Appearance, old. Incomplete.

Page #602

( 596 )
Topics dealt with in the work :
भूतशुद्धि, कलपात्रपूजा, कर्मार्चन or कमार्चन, गन्धिन्यास, घडङ्गन्यास, मालिनीन्यास, अघोरन्यास, षड्दूती, अघोरास्त्रन्यास, एकाक्षरौषडङ्गन्यास, विद्यान्यास, घोरोकारकन्यास, रुद्रखण्डन्यास, माटखण्डन्यास, विजयपञ्चकन्यास, डाडौसप्तकन्यास, गुरुपक्तिपूजा, ब्रह्माण्यादिपूजन, भगवतीपूजन, वागेश्वरीपूजन, क्रमपूजन, कर्मध्यान, विमलपञ्चक, अयाविंशतिकर्म, अष्टाविंशतिकर्मपूजाविधि, तिघण्डापूजन ।
6437.
11328.
Kubjikāpijana.
Substance, country-made paper. 8x3 inches. Folia, one long sheet with 45 folds. Lines, 6. Extent in slokas, 450. Character, Newari. Appearance, old. Complete.
This gives in brief the directions for the worship of Kubjikā. There is a fairly long extract at the end from the Kubjikāmata. Topics dealt with :
वत्रन्यास, घडङ्गन्यास, गायत्री, मालिनौदण्डकस्तोत्र, पञ्चबल्यार्चनविधि, कुम्भपूजा, पश्चिमदेवार्चन, अघोरपूजा, उग्रचण्डा
पूजा, कारीपूजा, चवसठियोगिनीवलि। There is no colophon at the end of the work. The following statement of the copyist brings the MS to a close:
यादृएं लौखितं पूजनं तादृशं लिखितं मया ।
यदी शुद्धमशुद्धम्या मम दोषो न दृश्यते ॥ श्रीश्रीभवानी जगजननौ कुजिकाप्रीतिरस्तु ।

Page #603

(597)
(17) MISCELLANEOUS. Jñānānanda Paramahamsa.
6438: 3350. eta Kaulāvalī.
Substance, country-made paper. 161 x 4 inches. Folia, 58. Lines, 8. Character, Bengali. Appearance, old and discoloured. Incomplete.
It contains the first eight ullāsas and a portion of the ninth. This constitutes an abridged version of the work of the same name published in the Vividhatantrasamgraha (Calcutta, 1881–86) of Rasik Mohan Chatterji and the Tantric Texts Series of Arthur Avalon. It begins, leaving out of account the introductory verse, at II. 50 and ends at XV. 118 of Avalon's edition. One chapter of the MS generally covers two chapters of the printed edition. Another version of the work is contained in a MS described in HPR. II. 85. A full account of the versions is given in Ind. Cult. III. 518ff.
This and the following three works deal with Kaula rites.
Beginning :
fuauifi yuzitet naaayirut: 1 मतमाकृष्य तस्यार्चा ज्ञानानन्देन तन्यते ॥
Jagadānanda.
6439. actual i Kaulikārcanadīpikā.
2901. ntfern
Substance, country-made paper. 164 X 4 inches. Folia, 75. Lines, 6. Extent in slokas, 1,500. Character, Bengali. Appearance, fresh. Complete.

Page #604

( 398 )
Beginning :
श्रीगणेशाय नमः। औदक्षिणामूर्त्तिगुरुभ्यो नमः । अनाद्यायाखिलाद्याय मायिने गतमायिने । अरूयाय सरूपाय दक्षिणामूर्तये नमः ॥ नत्वा श्रीशङ्कराचार्याचरणाम्भोरहदयम् । काशीनाथः प्रकुरते तन्त्रसिद्धान्तकौमुदौम् ॥ तत्र प्रथमं नरेश्वरभेदवादिप्रातिपक्ष्येण चैतन्यपरमार्थः शिव एव विश्वस्य यात्मा इत्यादिश्रुतिः। चैतन्यमात्मा। इहाचेतितस्य कस्यापि सत्त्वाभावात् चितिक्रिया सर्वसामान्यरूपेति । चेतयतीति चेतनः सर्वज्ञानक्रियाखतन्त्रस्तस्य भावः चैतन्यं सर्वज्ञानक्रियासम्बन्धमयं परिपूर्णखातन्त्रमुच्यते । तच्च परमशिवस्यैव भगवतोऽस्ति ।
End:
देहप्राणसुखादिभिः प्रतिकलं संरुध्यमानो जनः पूर्णानन्दघनामिमां न चिनुते खादेश्वरौं खां चितिम् । तां वै बोधसुधाब्धिविश्वमभितस्तत्फेनपिण्डोपमं
यः पश्यत्युपदेशतस्तु कथितः साक्षात् स एकः शिवः ॥ Colophons of the different chapters :
3B, इति श्रीमद्भडोपनामकजयरामभट्टसुत-वाराणसौगर्भसम्भव-काशीनाथविरचितायां तन्त्रसिद्धान्तकौमुद्यां शाम्भवोपायप्रदर्शनं नाम प्रथम-प्रकाशः ; 5A, • शाक्तोपायप्रदर्शनं नाम द्वितीयप्रकाशः ; 6A, ०याणवोपायप्रदर्शनं टतीयप्रकाशः।
6223. 6531. Tantrasiddhāntakaumudī. Substance, country-made paper. 104 x 64 inches. Folia, 8. Lines, 10 on a page. Extent in slokas, 150. Character, Nāgara. Date, Samvat 1961. Appearance, fresh. Complete in three chapters.

Page #605

(399
Post-colophon Statement :
श्रीदक्षिणामूर्त्तिगुरुभ्यो नमः । सं १९६ [११] मौः श्रावण वदौ १० | मालवीयबालमुकुन्द स्येदं पुस्तकम् ।
6224.
6522. मन्त्रसिद्धान्तमञ्जरी । Mantrasiddhāntamanjari.
Folia, 6. Lines, 8 on Date, Samvat 1961.
Substance, country-made paper. 9X 5 inches. a page. Extent in slokas, 70. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Complete.
The work which is divided into three sections gives in a general way the inner sense of mantras, as referring to the Supreme Being, speaks of different types of initiation meant for different rites and followers of different sects, and enumerates thirty-two kinds of shortcomings of human beings.
Beginning :
श्रीगणेशाय नमः । श्रीदक्षिणामूर्त्तिगुरुभ्यो नमः । दक्षिणामूर्त्तिपादाब्जभ्रमरौभूतमानसः ।
• काशीनाथः प्रतनुते मन्त्रसिद्धान्तमञ्जरौ[म्] ॥ प्रथातः सर्व्वमन्त्राणां देवता ब्रह्म मायया । शवलितं ब्रह्म तत्तु ब्रह्मेन्द्राग्भादिनामकम् ॥ पृथक् पृथगुपाधेस्तु वस्तुतो ब्रह्म केवलम् | निरास्पदं स्वसंवेद्यं सच्चिदानन्दलक्षणम् ॥
मन्त्रेषु नाममात्रे तु सप्तैव हि विभक्तयः ॥ तासामर्थः[र्थं?] प्रथम [व] खुल्ला मन्त्रार्थ उच्यते । यन्नाम्नः प्रातिपदिकं तेनात्मा ब्रह्म लक्ष्यते ॥ 2A, सर्वत्र चतुर्थ्यन्तपदे यत्प्रातिपदिकं तद्ब्रह्मा । नमः खाद्दादियोगेन ब्रह्मात्मैक्यं स्फुटं मनौ ॥

Page #606

( 600 )
Beginning :
नत्वा विश्वेश्वरं भक्त्या जगदानन्दशर्मणा ।
प्रोच्यते कौलिकप्रौत्यै कौलिकार्चनदीपिका ॥ End:
संप्रेरणाडि बङसाधकानां हिताय तेषां कुलसाधकानाम् । तन्त्राण्यनेकानि विलोक्य यत्नात् प्रकाशितास्मत्कुलदीपिकेयम् । ययन्मया चात्र विमूढबुझ्या स्पष्टीकृतं गुह्यतरं सगुप्तम् ।
मुगोप्यमेतत् खलु साधकानां प्रयाति घोरं नरकं प्रकाशात् ॥ Colophon:
इति कुलार्चनदीपिका समाप्ता । Post-colophon Statement :
शकाब्दाः १७। ५२॥
6440. Kautikārcanadipikā.
10138.
Substance, country-made paper. 11x41 inches. Folia, 64. Lines, 12. Extent in slokas, 1,500. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Complete.
Post-colophon Statement :--
लिखितं जगन्नाथमिश्रेण श्रीगुरुचरणारविन्दप्रतापात् ।
6441.
8127. Kaulikārcanadīpikā.
Substance, country-made paper. 14x3 inches. Folia,61. Lines, 8. Extent in slokas, 1,500. Character, Bengali. Date, Saka 1734. Appearance, discoloured. Complete.
Post-colophon Statement :
शुभमस्तु । शकाब्दाः १७३४ । ३० अग्रहायण ।

Page #607

( 601
)
Date of composition (Fol. 51A):
नभोव्योमाब्धिचन्द्राब्दे काभ्यां चैत्रे सितेतरे । जगदानन्दमिश्रेण कृतैषा कुलदीपिका ॥
Rāmasankarācārya.
6442.
3349. कुलदीपिका। Kuladipika.
Substance, country-made paper. 17x31 inches. Folia, 11. Lines, 7. Extent in slokas, 360. Character, Bengali. Appearance, discoloured and worn out. Complete.
Beginning :
नत्वा नाथपदहन्दं शुद्धज्ञानप्रदायिने।
श्रीरामशङ्कारेणैव क्रियते कुलदीपिका ॥ श्रीदेव्युवाच ।
भगवन् देवदेवेश पञ्चकृत्यविधायक(ः) । सर्वज्ञ भक्तिसुलभ शरणागतवत्सल ॥ कुलेश परमेशान करणाहतवारिधे । असाध्यघोरसंसारे सर्चदुःखमये सदा । नानाविधशरीरस्था अनन्तजीवराशयः । जायन्ते च मियन्ते च तेषां मोक्षो न विद्यते ।
End:
पर्वण्यपूज्य(1) देवेशौं गुरुममिश्च शक्तितः । अकृत्वा च बलिं तत्र शतमयोत्तरं जपेत् ॥ इति दर्शनाल्लिङ्गागमात्। सर्वेषामेव पापानां सङ्करे समुपस्थिते । प्रायश्चित्तं तु कथितमयुतं मन्त्रजापतः ॥

Page #608

(602
Headings and colophons :
Fol. 4A, इति मन्त्रपदार्थः ; इति ब्रह्मनिरूपणम् ; 5A, व्यथ कुलाचार-. विधिः ; 5B, इति नित्यानुष्ठानम्, काथ कुलपूजा ; 7B, व्यथ शिवाबलिः; 8A, अथ सम्बिदाशोधनम् ; व्यथ दीक्षा; 9B, इति श्रीरामशङ्कराचार्यविरचितकुलदीपिकायां निष्कर्ष प्रमाणं ; अथ होमविधिः ; 10A, व्यथातः शक्तिपूजायां प्रकारान्तरम् ; 10B, अथ योगः; 11A, इति श्रीरामशङ्कराचार्यविरचितायां कुलदीपिकायां षट्चक्रम् ; व्यथ बलिद्रव्याणि ; 11B, इति श्रीरामशङ्कराचार्य्यविरचितायां कुलदीपिकायां समाप्तश्चायं ग्रन्थः ।
}
Šivananda Gosvāmin.
6443.
5862B. कुलप्रदीपः । Kulapradipa.
Substance, country-made paper. 92 × 41 inches. Folia, 13, of which Fol. 11-12 are missing. Lines, 9-12. Character, Nagara. Appearance, good. Incomplete.
MSS of the work, complete in eight and seven chapters, have been described respectively in Mad. XII. 5585 and IO. IV. 2569. The present MS contains chapters 5, 6 and a portion of chapter 7. One MS of the work refers to 1765 V.S., presumably the date of copying of an earlier MS (Gode, Annals, XI. 96). The topics dealt with in the portion of the work in the MS:
द्वितौयटतीयचतुर्थमकारनिरूपण (Fol. 1-2A), पञ्चममकारनिरूपण (2A-6A ), दूतौयाग ( 6A – 9B), कुण्डगोलादिग्रहणविधि ( 9B-10A ), कुलाचारनिरूपण ( 10B-?).
Colophons :
6A, इति श्रीशिवानन्दाचार्य्यरचिते कुलप्रदीपे पञ्चमः प्रकाशः । 10A, इति श्रीगोखामिशिवानन्दाचार्यरचिते षष्ठः प्रकाशः ।

Page #609

12.
plete.
End :
(603
Kāsinātha.
6444.
6013. कापालिक मतव्यवस्था । Kāpālikamatavyavasthā.
Substance, country-made paper. 12x4 inches. Folia, 4.
Lines, 10,
Extent in slokas, 100. Character, Nágara. Appearance, fresh. Com
)
It begins by quoting from the Sabaratantra a list of the Acaryas of the Kapalika school and a mantra known as the mahākāpālikamantra. It then (Fol. 1A-2A) enumerates from the Kālīsābara the different types of śābaras along with the characteristic features of the worship described in them. These extracts agree with introductory portions of the works described respectively under Nos. 6091 and 6095 above. After this the work deals with the details of worship according to the Śābara system (शावरमन्त्रसाधनप्रकार - -Fol. 2A-4A) and ends with an indication of persons for whom this un-vedic type of worship is meant (कापालिक मतव्यवस्था ) .
Beginning :—-
Colophon :
दक्षिणामूर्त्तिपादाब्जभ्भ्रमरौभूतमौलिना । रच्यते काशीनाथेन कापालिकमतक्रमः ॥
मोहनं स्तम्भनमुखप्रयोगकारिणां नृणां । एत + स्तन्तु मूर्खाणां ज्ञानानुत्पत्तिकारणान् ॥ श्रवणादिरतैस्त्याज्यं काशीवासिमुमुक्षुभिः । वीरमार्गस्तानान्तु प्रशस्तोयं क्रमः शिवे ॥ श्रुतिस्मृत्यैकनिष्ठानां वैदि[का]नां न सम्मतः ।
इति श्रीमद्भडोपनामकजयरामभट्टसुतवाराणसौगर्भसम्भवकाशी
नाथविरचिता कापालिक मंतव्यवस्था समाप्ता ।

Page #610

(604)
6445.
6521. Kāpālikamatavyavasthā.
Substance, country-made paper. 11 × 5 inches. Extent in slokas, 100. Character, Nāgara. Samvat 1961. Complete.
Post-colophon Statement :श्रीदक्षिणामूर्त्तिशिवार्पणमस्तु ।
श्रीसंवत् १९६१ मोः शावण वदी ६ मालवीयबालमुकुन्दस्येदं पुस्तकम् ।
Beginning:--
Lines, 8.
Folia, 7. Appearance, fresh. Date,
6446.
5908. वामाचारमतखण्डनम् ।
Vāmācāramatakhandana.
Substance, country-made paper. 9 × 5 inches. Folia, 8. Lines, 12. Extent in slokas, 180. Character, Nagara. Date, Samvat 1944. Appearance, fresh. Complete.
The work seeks to prove, on the authority of various old texts, that vāmācāra is not meant for higher caste people.
A work named Vāmācārasiddhāntasamgraha (Mad. XII. 5720) was composed by Brahmanandanatha to refute the views of Kāśīnātha and to establish the doctrines of the Vāmācāra.
श्रीगणेशाय नमः । श्रदक्षिणामूर्त्तिगुरुभ्यो नमः ।
वीरासनै कनिलयाय हिरण्मयाय
न्यग्रोधमूलहिणे निटिलेक्षणाय ।
गङ्गाधराय गजचर्मविभूषणाय
प्राचीनपुण्यपुरुषाय नमः शिवाय ॥

Page #611

(
605 )
अनन्ताख्यं गुरुं नौमि कवित्वप्रतिभाकरम् । शास्त्रवल्लौजलधरं स्फुरत्कौतिकरं परम् ॥ नत्वा श्रीशङ्कराचार्याचरणाम्भोरहद्दयम् ।
काशीनाथः प्रतनुते वामाचारस्य खण्डनम् ॥ - इह खलु परब्रह्मपरमकारुणिकेन भगवता श्रीदक्षिणामूर्तिगुरुणा चतुःषष्टितन्त्रेषु यामलाएकेषु च ब्राह्मणादौनधिकृत्य सव्यमार्गेण प्रादक्षिण्येन सर्वोऽप्यनुष्ठानकलापः प्रतिपादितः शूद्रान् व्यधिकृत्यापसव्यमार्गेण वामाचारो निरूपितः । तथा श्रीमेकतन्त्र दक्षिणाचारतन्त्रराजे च ।
चैवर्णिकैर्महादेवि वामाचारं न कारयेत् । वामागमो मदुक्तोऽयं सर्व[:] शूद्रपरः प्रिये ॥ ब्राह्मणो मदिरादानात् ब्राह्मण्येन वियुज्यते । न कर्त्तव्यं न कर्त्तव्यं न कर्त्तव्यं कदाचन ॥
इदं तु साहसं देवि न कर्त्तव्यं कदाचनेति । Colophon :
इति श्रीमत्श्रुतिस्मृतिमतप्रमाणपारावारपारौणसर्चतन्त्रदक्षिणाचारतन्त्रधुरीणश्रीमद्दक्षिणामूर्त्तिचरणारविन्दमिलिन्देन श्रीजयरामभट्टभडात्मजकाशीनाथेन विरचितं वामाचारमतखण्डनं
समाप्तम् । Post-colophon Statement :
शुभ। मौः अ० सु० २ स १९४४ ।
Krsnananda.
6447. 3095. कौलगजमर्दनम्। Kaulagajamardana.
Substance, country-made yellow paper. 12x5 inches. Folia, 1-14, all in litho print except the first and the last one. Lines, 9. Extent in blokas, 625. Character, Nāgara. Appearance, fresh. Complete.

Page #612

Beginning :
(606)
It represents an incomplete copy of the edition published in litho by the Benares Sanskrit Press (Benares, 1921 Samvat). It was composed in 1910 Samvat (1854 A.D.). It seeks to refute the authority of the Tantras, specially those dealing with Kaula rites. It quotes from and refers to various Tantra and Purāņa works. There is one reference to Hariharānanda ( Fol. 6A ).
End :
—
———
नत्वा श्रोगणनाथपादकमलं प्रत्यूहकक्षानलं । मार्त्तण्डं भवमेशपादयुगलं देव्यङ्घ्रिपद्मावनं ॥
विप्रत्रात नाहेषु सततं वर्णाश्रमालानकं भंक्ला मद्यमदेन वाममतितः कौलाख्यदुर्दन्तिषु । धर्मस्थापकका काशिकापुरवसद्विद्दद्दरैः प्रेरितः कृष्णानन्दयतिः करोति सुदृढं शालविक्रीडितं ॥
रन्ध्रचन्द्राङ्गचन्द्रेऽब्टे भावाख्ये विक्रमाद् गते । व्याषाढासितपक्षत्यां काशिकायामिदं कृतम् ॥
Colophon :
इति श्रमत्परमहंसपरिव्राजकाचार्य श्रीमत् कैलासाचलयतिवर्य्यशिष्यश्रीकृष्णानन्दाचलनिम्मित कौलगजमर्द्दनम् समाप्तम् ।
Anonymous.
6448.
11323. [ योगिनोपूजा | Yogināpūjā.]
Substance, country-made paper. 6 x 22 inches. Folia, one long sheet of paper with 21 folds. Lines, 5. Extent in slokas, 100. Character, Newari. Appearance, old. Complete.
Date, 796 N.S.

Page #613

( 607 )
Colophon :
इति श्रीयोगाम्बर-सगण-चौघठियोगिनीपूजाविधिः समाप्तः । Post-colophon Statement :
शुभ। संवत् ७६६ । चैत्रशुक्राएम्यां आदित्यवार संपूर्णमिति ।
शुभ ।
This contains चतुःषठियोगिनौपूजा and महाबलिवाक्य । There is only one colophon.
6449. 11327. [Yoginipuja.]
Substance, country-mado paper. 71X3 inches. Folia, one long sheet with 12 folds. Lines, 6. Extent in slokas, 70. Character, Newari. Appearance, fresh. Complete.
This contains directions for शिवाबलि, माटपूजा, चतुःषष्ठियोगिनीपूजाबलि, etc.
6450. 10721. आनन्दमयौपूजा। Ans, lamarjiptija.
Substance, country-made paper. 121x3 inches. Folia, 13. Lines, b. Character, Bengali. Appearance, old and worn out. Incomplete at the end.
It deals with the details of the Kaula form of worship. It quotes from the following works:
रुद्रयामल (Fol. 5A), लिङ्गागम (58), यामल (6B), कुलार्णव and कुलसार (7B). Beginning :--
ॐ परदेवतायै नमः। हालां पिबन् दीक्षितमन्दिरेषु
खपन् निशायां गणिकाएहेषु ।

Page #614

( 608 )
गृहे गृहे भोजनमेव कुर्व्वन् बंम्भ्रम्यते साधकचक्रवर्त्ती ॥
व्यथानन्दमयौं पूजां वक्ष्यामि गुप्ततान्त्रिक | यां ज्ञात्वा शिवसायुज्यं लभते साधकोत्तमः ॥ गुप्तन्तु प्रकटं कृत्वा विनश्यति च साधकः । प्रकटे सिद्धिहानिः स्यात् गुप्ते सिद्धिर्न संशयः ॥ निजसाधकमध्ये तु न गोप्तव्यं कदाचन ।
गुप्ते च सिद्धिहानिः स्यात् प्रकाशे सिद्धिमालभेत् ॥
6451.
3664. कुलपूजाविधिः । Kulapūjāvidhi.
Substance, country-made paper. 15 × 42 inches. Folia, 4. Lines, 9. Extent in slokas, Character, Bengali. Appearance, discoloured. Complete (?).
80.
It lays down the procedure of worship without mentioning any particular deity. The procedure differs very little from the ordinary form of worship.

Page #615

A pe ad
HORT LIST OF BIBLIOGRAPHICAL WORKS RELATING TO SANSKRIT AND ALLIED LITERATURES BLISHED BY THE ROYAL ASIATIC SOCIETY OF BENGAI
Catalogue of Palm-Leaf and Selected Paper Manuscripts belonging to the Durbar Library, Nepal, Vol. 1. By H. P. Shastri. With a Historical Introduction by C. Bendall, 1905. (Issued as Vol. 2. an extra No. to the Notices of Sans. MSS.) By H. P. Shastri, 1915 2. Descriptive Catalogue of Sanskrit MSS. Library of the Asiatic Society of Bengal. Grammar. By R. L. Mitra, 1877.
X, 172, 58.
Boards
3. The Sanskrit Buddhist Literature of Nepal. By R. L. Mitra, 1882
1. Report on the Search of Sanskrit Manuscripts. By H. P. Shastri. fol.
Report for 1895 to 1900, 1901
Report for 1901/2 to 1905/6, 1905
Report for 1906/7 to 1910/11, 1911
3. Notices of Sanskrit Manuscripts. By R. L. Mitra and H. P. Shastri.
June
[First Series] Vols. I-XI, 1870-1895. [Second Series] Vols. I-IV, 1898-1911.
Issued in 34 parts at varying prices. alphabetical List of Manuscripts noticed by late Raja Rajendralala Mitra. By H. P. Shastri, 5. (Issued as Vol. XI of the Notices of Sans. MSS.) ilable only in complete sets of Notices of Sans.
le of Inscriptions and Copper-plates in llection of the Asiatic Society of Bengal. By 1 Das Banerjee, 1910. eprinted from J.P.A.S.B., VI, 9, 1910)
betical List of Jaina Manuscripts belongovernment in the Oriental Library of the ciety of Bengal. Compiled by Kunjavihari işana, 1908. J.P.A.S.B., IV, 8, 1908
of Printed Books and Manuscripts in belonging to the Oriental Library of the Society of Bengal. Fasc. 1-4, 1904
ary Report on the Operation in Search of f Bardic Chronicles. By H. P. Shastri. 1913
fol.,
бJo uuneqoy www
Rs. 0-6-0
No. 1, 1924.) om Journal and Proceedings, A.S.B., Vol. XX,
Rs. 1-8-0
Rs. 8-0-0
.. Rs.
and
Historical Survey
of
Rajputana. criptive Catalogue of Bardic and Historical ripts. By L. P. Tessitori.
Prose Chronicles, pt. 1 (Jodhpur State), 1917 Rs. do. pt. 2 (Bikaner State), 1918 Rs. I. Bardic Poetry, pt. 1 (Bikaner State), 1918 Rs. idar of Kharoşthi Inscriptions. By N. G.
1-8-0
1-4-0 1-4-0 1-4-0
Rs. 1-2-0
elpufy eueupey uer ʌечеw Jus

Page #616
Uluru Tuula www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmar DESCRIPTIVE CATALOGUE OF THE SANSKRI MANUSCRIPTS IN THE COLLECTIONS OF TH ROYAL ASIATIC SOCIETY OF BENGAL BY MAHAMAHOPADHYAYA HARAPRASADA SHASTRI. C.L.E., M .A., D.Litt., F.A.S.B. BUDDHIST MANUSCRIPTS. Nos. 1-119. (Published 1917) Price Rs. 3-0 VEDA. -1455. Nos. 120-1845A. (Published 323) Price Rs. 17-EUR IE III. SMRTI. lxxvi, 1-1066. Nos. 1846-3077. (Published 1925) Price Rs. 15-6 ME IV. HISTORY AND GEOGRAPHY. xiii, 1-126. Nos. 3078-3132. (Published 1923) Price Rs. 2Ev. PURANA. cxxx, 1-898. Nos. 3133-4212. (Published 1928) Price Rs. 15 VOLUME VI. VYAKARANA. Pp. cccxl, x, 1-522. Nos. 4213-4944. (Published 1931) Price OLUME VII. KAVYA. Pp. XX, 1-653. Nos. 4945-5803. (Published 1934) VOLUME VIII. TANTRA. Pp. iv, 1-608. Nos. 5804-6451. Part I. (Published 1939) Nos. 6452 Part II. In the Press. THE MS. OF THE FOLLOWING VOLUME PREPARED AND IS TO BE PRINTED AS VOLUMES ARE ISSUED. Volume IX. Philosophy. Volume X. Jyotisa. Volume XI. Jaina. Volume XII. Vernacular. Volume XIII. Vaidyaka. Volume XIV. Miscellaneous. Volume XV. Addenda, Supplement. For Private and Personal Use Only