Book Title: Trikalik Atma Vigyan
Author(s): Pannalal Jagjivandas Gandhi, Bansilal Hiralal Kapadia
Publisher: Girishbhai Tarachand Mehta
View full book text
________________
આવાં આ ઘાતી અને અઘાતીકમ જનિત અવસ્થાવાળા આપણે વર્તમાનમાં હોવા છતાં એ સઘળાંય કર્મને બાંધ્યા છે. આપણાં પોતાના આત્માએ જ ! એ કમને બળ કહો કે સત્તા, કેઈએ આપ્યાં હોય તે તે આપણા આત્માએ જ આપ્યા છે. કર્મને બાંધનારેય આત્મા છે.
કર્મને ભેગવનારો આત્મા છે, અને કર્મ ને તેડનારોય આત્મા જ છે ! બંધાનારાં કર્મ કરતાં બાંધનારે અને તાડનારો આત્મા ચઢિયાત છે. આત્મા કર્માધીન નથી પરંતુ કમ આત્માધીન છે. કર્મનું સ્વતંત્ર વિશેષ બળ છે જ નહિ, જેનું વિશેષ બળ છે એવા આત્માને વિશેષ વિચાર કરવાનો છે. આ તે રાજ અને એને હજૂરિયા જેવી વાત છે. જેમાં રાજાના નામે જ રાજાને હજૂરિયે પોતાની સત્તા ચલાવે છે તેમ વિકૃત એટલે કે કર્મ, પ્રકૃતિ ને અર્થાત્ માનો જ આધાર લઈને પ્રકૃતિને જ દબાવી ને પોતાનું જ રાજ–પોતાની જ સત્તા ચલાવે છે માટે હવે આ કર્મજનિત અવસ્થામાંથી મુક્ત થવું હોય તો ધાતી કર્મનો નાશ કરવાને પુરુષાર્થ કરવો રહ્યો.
કર્માધીન અવસ્થા એ પરાધીન અવસ્થા છે. આત્માધીન અવસ્થા એ સ્વાધીન અવસ્થા છે. ભાવથી કર્મબંધ થાય છે. કર્મમાં બંધ છે. ભાવમાં બંધ નથી. ભાવ કરવામાં આવી સ્વાધીન છે. કમને ગમે એ ઉદય હાય, આપણે આપણે ભાવ સુધારી ને એટલે કે સમ્યગુ બનાવીને સુધારો કરી શકીએ છીએ. એને જ તે ધર્મ પુરુષાર્થ, મોક્ષપુરુષાર્થ કિહેવાય છે. “કમ સુધરે એટલે ભાવ સુધરે” એવું નથી. સાચું વિધાન તે એ છે કે ભાવ સુધરશે તેમ તેમ કર્મને નાશ થતો જશે. બાકી બહારનાં સત્તા, સંપત્તિ, સામર્થ્ય
