Book Title: Trikalik Atma Vigyan
Author(s): Pannalal Jagjivandas Gandhi, Bansilal Hiralal Kapadia
Publisher: Girishbhai Tarachand Mehta
View full book text
________________
૧૮૧
એ અસાધારણ કારણ છે. ઉપાદાન કારણ દ્રવ્ય પ્રધાન છે. જ્યારે અસાધારણ કારણ ગુણપર્યાય પ્રધાન છે. આમાં એક વિભાગમાં અપેક્ષા અને નિમિત્ત કારણ છે જેની ક્રમથી પ્રાપ્તિ છે, જયારે બીજા વિભાગમાં અસાધારણ અને ઉપાદાન કારણ છે જે યુગપદ પ્રાપ્ત થાય છે.
કમ ભૂમિ, આ ક્ષેત્ર, આય જાતિ, ઉચ્ચÌત્ર (સાત્ત્વિક ભાવ યુક્ત સંસ્કારી જીવન) ની અપેક્ષાએ જ્યાં અપેક્ષાકારણ છે ત્યાં જ નિમિત્તુકારણે! મળી શકે છે. અપેક્ષા કારણુ મળ્યાં પછી નિમિત્તાકારણના સંબધમાં આવવુ પડતુ હાય છે માટે જ તેની સ્પપેક્ષાકારણ અને નિમિત્તુકારણ એવા એ ક્રમમાં વહેંચણી કરી મપેક્ષા અને નિમિકારણને પામીને, અસાધારણ કારણ અને ઉપાદાનકારણને પામવાની શકયતા ઉભી થાય છે. જે પ્રાપ્ત થયેથી અસાધારણ અને ઉપાદાન કારણ યુગપદ પ્રાપ્ત થાય છે. કારણ કે દ્રવ્યથી તેના ગુણપર્યાય આસન ફોટા છે. અર્થાત્ દ્રવ્ય એ ઉપાદાન કારણુ છે અને ગુણુપર્યાયના વિકાસ એ અસાધારણ કારણ છે. ઉદાહરણ તરીકે મોક્ષની ઈચ્છક ઉપાદાન દ્રવ્ય છે અને મોક્ષની ઈચ્છા તથા તેને અનુકૂળ વૃત્તિ ને પ્રવૃત્તિ એ અસાધરણ કારણ છે. ગુણસ્થાનક કુમારાદ્ધની પરિપાટીથી ચોથા ગુણસ્થાનથી રારૂ કરી જે સમ્યક્ત્વ, દેશવિરતિ, સ વિકૃતિ આદિ સાધક અવસ્થાએ છે તે અને તેમાં રહેલાં સાધનાના ગુણ્ યાત્ કૈવલજ્ઞાત સુધી સ અસાધારણ કારણ રૂપે છે, તે કેવલજ્ઞાન પ્રાપ્ત થયેથી અસાધારણ અને ઉપાદાનકારણ એક થઈ જાય છે કેવલજ્ઞાની દ્રવ્ય છે. જેમાં જ્ઞાન ગુણ છે અને કેવલજ્ઞાન એ જ્ઞાનના પર્યાય છે, એટલે અસાધારણ કારણ રૂપ ગુણપર્યાય અને કેવલજ્ઞાની
