Book Title: Trikalik Atma Vigyan
Author(s): Pannalal Jagjivandas Gandhi, Bansilal Hiralal Kapadia
Publisher: Girishbhai Tarachand Mehta
View full book text
________________
૨૧૦
દ” ને લક્ષ્ય અર્થ રાગદ્વેષાદિ દોષરૂપી શત્રુને હણવાની કિયા જે ચારિત્ર છે. અથવા તે અબ્રહ્મભાવ, સંસારભાવ, તભાવ કાઢી નાખવાથી પ્રગટ થયેલ ચારિત્ર છે.
છેવટનો એથે અક્ષર ઉપર લેક નીચે મુજબ છે. संतोषेणामि संपूर्णो प्रतिहार्याष्टकेन च । ज्ञात्वा पुण्यम् च पापम् चे नकारस्तेन उच्यते ॥
ન, ને લક્ષ્ય અથ નિષેધ છે પરને નિષેધ અને સ્વને અનુરોધ. એટલે કે ઈચ્છાનિધિ અર્થાત તલપ (ઈચ્છા તલસાટ) ઉપર તપ કિયા દ્વારા વિજય અને અંતે પૂર્ણ કામ તૃપ્તદશા જે તપ છે.
સંસારમાં રાગી આત્માને કામી કહેવાય છે જે બાધક ભાવ છે. વૈરાગી આત્માને નિષ્કામ કહેવાય છે જે સાધકભાવ છે અને વીતરાગીને પૂર્ણ કામ કહેવાય છે જે સિદ્ધિ છે.
નકારાત્મકવૃત્તિ જે શુભાશુભ પુણ્ય પાપના ઉલ્યને અસદુ (નાશવંત) ગણવારૂપ વૃત્તિ છે તે તપ છે અને તેમાંથી ઉદ્દભવતી તૃપ્તિ છે તે નિરિતિભાવ છે. જે નિર્વિકલ્પ ભાવ છે.
એટલે કે પિતાના આત્માના પ્રદેશથી અભેદ એવાં ચાર અઘાતી કર્મ, ઔદારિક શરીર અને બાકીના ક્ષેત્રભેદથી સર્વ બાહ્ય પદાર્થોના એકસરખા જ્ઞાતા દ્રષ્ટા છે. અર્થાત તેમાં કેઈરાગ-દ્વેષ, હેતુ, કે પ્રજન છે નહિ તે તેમને પૂર્ણ જ્ઞાતાદ્રષ્ટા ભાવ છે.
આ પ્રમાણે “મન” શબ્દનું અદ્ભુત આયોજન રહસ્ય કલિકાલ સર્વજ્ઞ હેમચંદ્રાચાર્ય ભગવંતે મહાદેવ
