Trikalik Atma Vigyan

Author(s): Pannalal Jagjivandas Gandhi, Bansilal Hiralal Kapadia
Publisher: Girishbhai Tarachand Mehta

Page 357

૩૩૮
જ્ઞાનાચારના ભેદ શ્રવણ-મનન નિદિધ્યાસન અને અનુપ્રેક્ષા છે. જ્ઞાનચારના સેવનથી સભ્યજ્ઞાન વિકલ્પા સાધન લાગે છે. તેનાથી મેહનીય આદિ કમના ક્ષયાપશમ ફાય કરવાને છે. જ્ઞાનાચારના સેવનથી મોક્ષની ઈચ્છા લક્ષ્ય અને રુચિ થાય છે. માકી પહેલેથી જ મેાક્ષના લક્ષ્ય ભવામાં આવે તે એનાથી ઉત્તમ ખીજું કાંઈ નથી. એથી તે એકાંતે લાભ છે, મેાક્ષ એકાંત છે, અદ્વૈત છે. પણ મેાક્ષમાર્ગની સાધના સ્યાદ્વાદ દ્રષ્ટિએ અનેકાન્ત માગ છે. સ્વરૂપજ્ઞાન એટલે કે કેવલજ્ઞાન એક ભેદે છે પણ અનંત શક્તિવાળુ છે. જયારે કૈવલજ્ઞાન સિવાયના બીજા મતિજ્ઞાન, શ્રુતજ્ઞાન, અવધિજ્ઞાન અને મનઃ૫વજ્ઞાન એ ચાર જ્ઞાનના પાછા ભે છે અને શક્તિ અલ્પ છે.
જ્ઞાન એ તત્ત્વવિચાર છે અર્થાત્ પદાથ શેાધન છે. જેટલુ પુદ્દગલ પટ્ટાનુ સંશે ધન કરીએ છીએ તેટલે આત્મતત્ત્વના વિચાર કરીએ છીએ? પૌદ્ગલિક પદાર્થને ભૌતિક તત્ત્વાના સ’શેાધન કેન્દ્રો (Reaserch Centres) છે. પરંતુ અધ્યાત્મના–આત્મત્ત્વના સશેાધન કેન્દ્રો કયાં છે?
જીવ માત્ર શ્રમ-શ્રદ્ધા અને બુદ્ધિપૂર્વક જીવે છે. જીવ માત્ર ક્ષણ પછીના આયુષ્યના જીવનના વિશ્વાસ રાખી આશા-શ્રદ્ધા રાખી જીવે છે અને જીવંત રહેવાની ચેષ્ટા કરે છે. શ્રમ કરે છે. એટલુ જ નહિ તે માટે થઇને વિચાર પૂર્વક વર્તન કરે છે. આ ત્રણ શક્તિ કેવળ જીવવામાં ખર્ચાય છે. તે સંસારમાગ છે. આ જશ્રમ-શ્રદ્ધા અને બુદ્ધિ જ્યારે મેાક્ષના લક્ષ્ય કાયરત થાય છે ત્યારે શ્રદ્ધા સમ્યગ્ દર્શીન બને છે, બુદ્ધિ સભ્યજ્ઞાન બને છે અને શ્રમ વન