Book Title: Trikalik Atma Vigyan
Author(s): Pannalal Jagjivandas Gandhi, Bansilal Hiralal Kapadia
Publisher: Girishbhai Tarachand Mehta
View full book text
________________
પંચાચાર
૫. પુનાલાલ જગજીવનદાસ ગાંધી
સમગ્ર વિશ્વ છ દ્રવ્યેા-(૧) ધર્માસ્તિકાય (૨) અધમાં સ્તિકાય (૩) આકાશાસ્તિકાય (૪) પુદ્ગલાસ્તિકાય (૫) જીવાસ્તિકાય અને (-) કાળનુ મનેલું છે.
:
આ દ્રવ્યેાના સામાન્ય અને વિશેષ ગુણધર્મ છે. સામાન્ય ગુણધર્મો દેશ છે (૧) અસ્તિત્ત્વ (ર) વસ્તુત્ત્વ (૩) દ્રવ્યત્ત્વ (૪) પ્રદેશત્ત્વ (૫) અગુરુલઘુત્ત્વ (૬) પ્રમેયત્ત્વ (૭) ચેતનવ (૮) અચેતનત્ત્વ (૯) મુત્ત્વ અને (૧૦) અમૂર્તત્ત્વ એ દશ સામાન્ય ગુણધર્મો છે. જીવદ્રવ્ય સંખ્યામાં એકથી અધિક હાવાને કારણે ચેતત્ત્વને સામાન્ય ગુણધર્મ કહેલ છે તે જ પ્રમાણે પુદ્ગલાસ્તિકાય પણ એકથી અધિક હોવાને કારણે મૂત્ત્વને પણ સામાન્ય ગુણધર્મ જણાવેલ છે. આમ ચેતનવ-અચેતનત્વ અને મૂર્તત્ત્વ (રૂપી)–અમૂર્તત્ત્વ (અરૂપી) એ સજાતિયની અપેક્ષાએ સામાન્ય ગુણધમ છે અને વિજાતિયની અપેક્ષાએ વિશેષ ગુણધર્મો છે. અત્રે અરૂપી-અમૃત એટલે કે ભૂતપૂર્વાંતર અભાવ-હવે દ્રવ્યાના પાતાપણાને એળખાવનારા જે વિશેષ ગુણધર્મ છે તે નીચે પ્રમાણે છે.
'જીવદ્રવ્ય ઃ (૧) જ્ઞાન (ર) દર્શન (૩) સુખ (ચારિત્રતપ) અને (૪) વીય-પુદ્દગલદ્રવ્ય ઃ (૧) વણુ` (૨) ગધ (૩) રસ અને (૪) ૫.
