Book Title: Trikalik Atma Vigyan
Author(s): Pannalal Jagjivandas Gandhi, Bansilal Hiralal Kapadia
Publisher: Girishbhai Tarachand Mehta
View full book text
________________
૨૬૭
નય જેમ દૃષ્ટિ અને વિકલ્પ છે તેમ સાધકને માટે તે દૃષ્ટિ-વિકલ્પ-નય એ અસાધારણ અભ્યંતર પેતીકું સાધન પણ છે. દૃષ્ટિ-વિચાર-વિકલ્પ આત્માના પેાતાના આધારે. ઉત્પન્ન થાય છે. અને પાતામાં જ સમાય છે. જ્યારે શરીર એ સચાગી પદાર્થ છે જે સચાગ બાદ વિયેાગને પામે છે. શરીર એ પર દ્રવ્ય એવાં પુદ્ગલ દ્રવ્યના ક ધાતુ બનેલ હોય છે. શરીર કાંઈ આત્મામાંથી બનતું નથી કે આત્મામાંથી ઉત્પન્ન થતું નથી.
આવા આ ચેનુ નિરૂપણ એટલે વિચારાનું વર્ગી કરણ નયવાદ એટલે વિચારમીમાંસા, આમ વિકલ્પ દ્રષ્ટિ કે જેને નય કહેવાય છે તે નયના અનંતા ભેદ છે. એ અનંત નચે ના. સમાવેશ સાતસે નચે!માં થાય છે અને એ સાતસા નચે ને સમાવેશ મુખ્ય સાત નયેામાં કરવામાં આવે છે જે શાસ્ત્રીય પરિપાટી છે. બાકી એ સાત નયેાના સ`કેાચ માત્ર એ નયેામાં પણ થાય છે જે એ નયે! ‘ દ્રવ્યાથિક નય ’ અને ‘ પર્યાયાર્થિ ક નય ’ તરીકે પ્રસિદ્ધ છે. વળી એક બીજી વિચારસરણી અનુસાર એ સાત નયેનું વર્ગી કરણ ‘વ્યવહાર નય’ અને નિશ્ચય નય’ પણ થાય છે.
(
· What is it ? ' અર્થાત્ તે શું છે ? ' પ્રશ્નથી દ્રવ્યને જાણી શકાય છે અને ‘How is it ? ’ તે કેવુ* છે ? ? પ્રશ્નથી દ્રવ્યના પર્યાયને જાણી શકાય છે. આપણા સહુ સંસારીનું વાસ્તવિક જીવન શુ? ’ અને ‘ કેવું?’ એ જ દ્રવ્યાર્થિ ક અને પર્યાયાર્થિ ક નય ચુક્ત છે : સાત નય નીચે. મજમ છે :
*
(૧) નૈગમ નય (૨) સ'ગ્રહ નય (૩) વ્યવહાર નય
