Book Title: Trikalik Atma Vigyan
Author(s): Pannalal Jagjivandas Gandhi, Bansilal Hiralal Kapadia
Publisher: Girishbhai Tarachand Mehta
View full book text
________________
૨૮૨ માનાર્થે બહુવચની શબ્દને પ્રયોગ કરશે. કારક સંબંધ હશે તે તે દર્શાવવા તેને અનુરૂપ વિભકિત “શબ્દનય વાપરશે.
અહીં પ્રસંગત ઃ જણાવવું ઉપયોગી છે કે જે પ્રસંગે જે નય ઉપયોગી હોય તે પ્રસંગે તે નયનું પ્રાધાન્ય સ્વીકાર્યા સિવાય ઈલાજ નથી. વ્યવહારનયના પ્રસંગે સંગ્રહનયને ઉપયોગ કરીએ તે પત્ની, માતા, બહેન, પુત્રી. શેઠ, નેકર આદિને ભેદ રહેશે નહિ અને અનેક ગેટાળા થશે. સંગ્રહ નયના સ્થળે કેવળ વ્યવહારને ઉપયોગ કરવામાં આવે તે ઠામ ઠામ જુદાઈ જ જુદાઈ જણાશે. અને પ્રેમભાવનાને હાસ થઈ છીનાઝપટીને ઉત્તેજન મળશે. જ્યાં શબ્દનયની ઉપયોગિતા છે. ત્યાં નિગમનને લાગુ પાડતાં જેનામાં સાધુવના કાંઈ નહિ હોય એવા કેવળ સાધુવેશધારીને નૈગમનયવાળે સાધુ કહેશે, જ્યારે વેશ ઉપરાંત બાહ્ય સાવાચાર-બાહ્યક્યિાનું પાલન કરનારને વ્યવહારનયવાળે સાધુ કહેશે, પરંતુ શબ્દનયવાળે તો તે ઉભય દંભી ગણી અસાધુ જ કહેશે અને જેમાં ખરી સાધુતા હશે તેને જ સાધુ કહેશે. આવા પ્રસંગે મુખ્યતા શબ્દનયની છે. એટલે કયા પ્રસંગે કયા નયનો ઉપયોગ યોગ્ય ઠરશે તેને વિવેક પૂર્વક વિચાર કરવાની પ્રત્યેક પ્રસંગે આવશ્યકતા રહેશે.
શબ્દનય એક અર્થને કહેનાર અનેક જુદા જુદા પર્યાયવાચી શબ્દમાંથી કઈ પણ એક શબ્દને તે અર્થ દર્શાવવા વાપરવાનું અગ્ય લેખ નથી. પરંતુ ઉપર જણાવ્યા મુજબ તે કાળ, લિંગ સંખ્યા આદિના ભેદે અર્થભેદ માને છે.
