Book Title: Trikalik Atma Vigyan
Author(s): Pannalal Jagjivandas Gandhi, Bansilal Hiralal Kapadia
Publisher: Girishbhai Tarachand Mehta
View full book text
________________
૨૮૧ તે તે ભેદને લીધે એકાઈવાચી શબ્દોને પણ અર્થભેદ માને છે. પોતાના સમયમાં મુંબઈ નગરી મેજૂદ હોવા છતાં પૂર્વ કાળની મુંબઈનગરી જુદા પ્રકારની હોવાથી તે સમયની મુંબઈ નગરીનું વર્ણન કરવું લેખકને પ્રસ્તુત હોવાથી તેને
હતી” લખે છે તે કાળભેદે અર્થભેદને વ્યવહાર આ નયને આભારી છે.
જે શબ્દ જે અર્થને (વસ્તુને) વાચક કે સૂચક હોય તે અર્થને-તે વસ્તુને દર્શાવવા તે જ શબ્દ વાપરવાની શબ્દનય કાનજી રાખે છે. એ વસ્તુ ગમે તે વ્યક્તિ (પાણી અથવા પદાર્થ) હોય, ગુણ હેય, કિયા હોય કે સંબંધ હોય. પ્રાણીઓ વ્યક્તિઓમાં નર અથવા નારી કે નાન્યતર ( લિંકાન) ભેદ હશે તે તે દર્શાવવા પ્રસ્તુત નય જુદા જુદા શબ્દ પ્રયોગ કરશે. જેમકે પુરુષ–સ્ત્રી, પોપટ–મેન, મેર-ઢેલ, પુત્ર-પુત્રી આદિ. એકબીજાની સરખામણીમાં મોટા-નાના પરિમાણભેદ દર્શાવવા આ ની જુદા જુદા શબ્દોનો પ્રયોગ કરશે. જેમકે ટેકરો, ટીંબે, ડુંગર, પહાડ, ચાલો-પ્યાલી ઈત્યાદિ એક જ વ્યક્તિ જુદી જુદી વ્યક્તિના સંબધે જુદું જુદું સગપણ ધરાવતું હશે તે તે વ્યક્તિના સંબંધમાં બોલાતા પ્રત્યેક સગપણ સંબંધ જુદા જુદા જણાવવા જુદા જુદા શબ્દો જેવા કે કાકે-ભત્રીજે, મા-ભાણેજ, પતિ-પત્ની, પિતા-પુત્ર, સસરા જમાઈ આદિને ઉપયોગ કરશે. કેઈ કિયા ભૂતકાળમાં થઈ હોય તે ભૂતકાળ, વર્તમાનકાળમાં થતી હોય તે વર્તમાનકાળ અને ભવિષ્યકાળમાં થવાની હોય તે ભવિષ્યકાળ વાપરવાની કાળજી શબ્દનય લેશે. વસ્તુ કે વ્યક્તિ એક હશે તે એકવચન અને એકથી અધિક હશે તે બહુવચન યા તે
