Book Title: Trikalik Atma Vigyan
Author(s): Pannalal Jagjivandas Gandhi, Bansilal Hiralal Kapadia
Publisher: Girishbhai Tarachand Mehta
View full book text
________________
૨૮૯
નગમ, સંગ્રહ અને વ્યવહારનય એ જ્ઞાનપ્રધાન ન છે. જ્યારે જુસૂત્રનયથી વર્તમાનની શરૂઆત થાય છે. જે ભગપ્રધાન અને વેદનપ્રધાન છે. ઋજુસૂત્ર, શબ્દ, સમભિરૂઢ અને એવંભૂત એ ચાર વેદનપ્રધાન નો છે. આમ આ સાત એટલે જ્ઞાન તથા ભેગ–-વેદનનું સ્પષ્ટિકરણ–પૃથક્કરણ-કે વિભાગીકરણ છે.
ગમન અને વ્યવહારનયમાં ઉપચાર આવે છે. જ્યારે અનુસૂત્રનથી એવભૂતનયમાં ઉપચાર નહિ ચાલે.
નિગમ-સંગ્રહ-વ્યવહાર એ ત્રણ સ્થૂલ નર્યો છે. જ્યારે જસૂત્ર–શબ્દ-સમભિરૂઢ–એવંભૂત એ ચાર નો સૂક્ષ્મ ના છે. રશૂલનય દ્રવ્યાર્થિક કે વ્યવહારના કહેવાય છે. જ્યારે સૂકમનો પર્યાયાર્થિક કે નિશ્ચય ન કહેવાય છે. સ્થૂલન સામાન્યગમી છે. જ્યારે સૂમન વર્તમાનના ગ્રાહક હોવાથી વિશેષગામી છે.
મુખ્યત્વે બે પ્રકારની જ દષ્ટિ કામ કરે છે, અભેદ દ્રષ્ટિ અને મેદદ્રષ્ટિ, દ્રવ્યાર્થિક નય અભેદ દ્રષ્ટિ પર અને પર્યાયાર્થિક નય ભેદદ્રષ્ટિ પર છે.
- સાતે ન એ સીડીના-વિકાસક્રમનાં પગથિયાં પ્રગતિ પથ સોપાન છે. સાતે નયો કારણ-કાર્યભાવ રૂપ છે. પરમાત્મતત્ત્વમાત્ર કાર્યરૂપ છે, કૃતકૃત્ય છે.
સંસારમાં સાત ન સાપેક્ષ ઘટે છે. જ્યારે મોક્ષમાર્ગમાં છ ન સાપેક્ષ ઘટે છે અને સાતમે એવંભૂતનય નિરપેક્ષ ઘટે છે. કેમકે મુક્તિ-મેલ બાદ કાર્ય–કારણની પરંપરાને અંત આવી જાય છે.
