Book Title: Trikalik Atma Vigyan
Author(s): Pannalal Jagjivandas Gandhi, Bansilal Hiralal Kapadia
Publisher: Girishbhai Tarachand Mehta
View full book text
________________
૨૧૩
એટલે પુણ્યના આગમનને સવાલ જ રહેતું નથી. શુભ ભાવથી બંધાતું પુણ્ય તે સમયે અમૃતરૂપ છે અને દશ્યરૂપે ઉદયમાં આવે ત્યારે જીવ તેને કે ઉપયોગ કરે છે તે પ્રમાણે તે વિષ કે અમૃત બને છે. આથી જ ચૂલિકામાં બસવપાવપણુએણે કહ્યું પણ પુણ્યનો કેઈ સંકેત ન કર્યો.
અરિહન્ત શબ્દને લક્ષ્યાર્થ છે “અભેદજ્ઞાન” એટલે કે આત્માના શાયિક સ્વરૂપની પ્રાપ્તિ. જ્યારે શબ્દાર્થ છે ભેદજ્ઞાન અર્થાત્ આત્મા અને દેહ બે ભિન્ન છે તે ક્ષીરનીર રૂપ થઈ ગયા છે એને જુદા પાડવાનું જ્ઞાનને ભેદજ્ઞાન.
અરિહન્ત શબ્દને નિશ્ચય અર્થ એ છે કે જેણે રાગ ઢષ રૂપી અંતરંગ શત્રુને હણ્યા છે તે અરિહન્ત! જ્યારે એને વ્યાવહારિક અર્થ એ છે કે જેણે ઘાતિકર્મોને નાશ કર્યો છે તે અરિહન્ત છે તેમ “અરિ” એટલે દ્રવ્યાનુગ અને “હુન્ત” એટલે ચરણકરણનુગ પણ કહી શકાય.
અરિહન્ત શબ્દની વિચારણા બાદ હવે નવકારમંત્રની યુલિકામાના “સવ પાવપ્પણુણેને સાતમા પદ વિષે વિચારીશું.
ચાર ઘાતિકમની બધી પ્રકૃતિ પાપપ્રકૃતિરૂપ છે જ્યારે ચાર અઘાતિકર્મમાં પુણ્ય–પાપ ઉભય પ્રકૃતિ છે. પાપવૃત્તિ અને પાપપ્રવૃત્તિ અટકે એટલે પાપપ્રકૃતિ નહિ બંધાય. ઘાતિકર્મ પામવૃત્તિ અને પાપપ્રવૃત્તિથી બંધાય છે. સ્વરૂપની અપેક્ષાએ ચારે ઘાતિકર્મ આત્માને પરમાત્મા બનવા દેતા નથી તેથી જ તેને પાપપ્રકૃતિ કહેલ છે. અહીં એક પ્રશ્ન એ ઉદભવે છે કે નિદ્રા એ ઘાતિકર્મમાંના દર્શનાવરણીય કર્મને
