Book Title: Trikalik Atma Vigyan
Author(s): Pannalal Jagjivandas Gandhi, Bansilal Hiralal Kapadia
Publisher: Girishbhai Tarachand Mehta
View full book text
________________
૯૧
હોય એ ભિનન કાળે ભિન્ન હોય અને ભિન્ન ક્ષેત્રે પણ ભિન્ન હોય. એ વ્યવહાર ચલાવવા પૂરતું હોય જેમ કે ચલણી નાણું. સમયકાળ પણ દેશ દેશના (દરેક ખંડના–ક્ષેત્રના) જુદા જુદા હોય છે.
એક કાર્ય થવામાં કેટલાંય પર્યાની પરંપરા યાને કે હારમાળા Chain– of events ચાલે છે. જે ગણિતથી અસંખ્ય પ્રમાણ હોય છે. એમાં પ્રત્યેક પર્યાયમાં પ્રતિ સમયે ઉત્પાદ-વ્યય હોય છે.
આઠેય કમી પ્રતિ સોયે ઉદયમાં આવે છે અને બંધમાં પણ પ્રતિ સમયે એક માત્ર આયુષકર્મ સિવાય સાતેય કર્મોને થાય છે. આયુષ્યકર્મને બંધ પડે તે સમય પૂરો જ આઠેય કર્મોને બંધ હોય છે. આયુષ્યકમને સત્તાકાળ અંતમુહુર્તથી લઈને ઉત્કૃષ્ટ ૩૩ પાગરોપમને કાળ હોય છે. ઉદયકાળે આઠેય કર્મના એક જ સમયે પ્રકૃતિ અને રસ ચૂસાય છે અને બીજા સમયે બીજા દળિયાના પ્રકૃતિ અને રસ ચૂસાય છે. જેમ કે ઘીના દીવામાં પ્રત્યેક સમયે નવા અને નવા ઘીના બુંદનું તેજ હોય છે. - પ્રતિ સમયે જે આ પ્રમાણે ઉત્પાદ-વ્યયની હારમાળા ચાલે છે–Chain of action તે અતિ સૂક્ષ્મ છે, કાળથી તે અતિ સૂક્ષમ એવી ઘટનાને કેવલ એક માત્ર કેવલજ્ઞાનીઓ જ જોઈ શકે છે. છદ્મસ્થજ્ઞાનીની તાકાત બહારને એ વિષય છે.
પાંચેય અસ્તિકામાં જે ધ્રુવ-નિત્ય તત્ત્વ હોય તે પ્રત્યેક અસ્તિકાયનું પ્રદેશપિંડત્વ છે અને બીજુ પ્રત્યેક અસ્તિકાયનું જાતિત્વ છે.
ઉત્પાદ બે પ્રકારના હોય છે પ્રયોગશા અને વિશ્રશા.
