Book Title: Trikalik Atma Vigyan
Author(s): Pannalal Jagjivandas Gandhi, Bansilal Hiralal Kapadia
Publisher: Girishbhai Tarachand Mehta
View full book text
________________
- ૧૦૯ દેવ ગુરુધર્મ પ્રત્યે. દેવ-ગુરુ-ધર્મ પ્રત્યે રાગ હોય તે તે પ્રીતિને ભક્તિ કહેવાય. દેવ-ગુરુ-ધર્મના સંબંધથીસંગથી કાંઈ ભોગસુખ વૃત્તિ જાગૃત થતી નથી અને ત્યાં ભોગસુખ તૃપિત છે નહિ માટે તે દેવ–ગુરુ ધર્મ પ્રતિની જે ભાવના છે તે ભક્તિ કે અનુરાગ કહેવાય.
આસક્તિ છે ત્યાં રાગ છે–આ રાગને વૈરાગ્યથી કાઢી વીતરાગ થવાનું છે. વીતરાગતા સાધ્ય છે અને વૈરાગ્ય સાધન છે જ્યારે રાગ એ આત્માના મૂળ વીતરાગ સ્વભાવની વિકૃતિ છે,
વિનાશી પદાર્થમાં અવિનાશીની બુદ્ધિ કરીએ તેટલી મૂહતા અને તેટલે રાગ. વિનાશી પદાર્થ પ્રતિ વિનાશી બુદ્ધિ સાચી ત્યારે કહેવાય જ્યારે વિનાશી પ્રદાર્થ પ્રતિ વૈરાગ્ય થાય અને અરુચિ થાય. અરુચિ કરીએ તે સાચી ત્યારે કે જ્યારે જેની પ્રતિ અરુચિ થઈ હોય, એ વિનાશી પદાર્થની ઉત્પત્તિને બંધ કરીએ એટલે કે આરંભને બંધ કરીએ પછી આરંભ દ્વારા જે પરિગ્રહ ઊભું કર્યો હોય એનું દાન કરીએ અને જે કાંઈ ડું આવશ્યક રાખીએ તેને ઉપયોગ ભેગ માટે નહિ પણ વેગ માટે વૈરાગ્યપૂર્વક કરીએ. આ પ્રમાણેને એક્ષપ્રાપ્તિની સાઘનાને કેમ છે.
રાગ છૂટી ગયો અને વૈરાગ્ય થઈ ગયે તેટલા માત્રથી વાત પતી જતી નથી વિનાશી પ્રતિ અરુચિ થઈ પણ અવિ નાશીની પ્રાપ્તિ અવિનાશી વ્યક્તિની પ્રીતિ-સ્મૃતિ એને ભક્તિ વિના શકય નથી. વૈરાગ્યની સાથે સાથે અવિનાશીપદનું લક્ષ્ય રાખવાનું છે અને અવિનાશી એવી વ્યક્તિના શરણે જઈ તેના આદરસત્કાર-સમાન–બહુમાન ભક્તિ કરવાના છે એને સર્વસ્વ ગણી એમાં ઓતપ્રેત થઈ જવાનું છે. અવિનાશી વ્યક્તિને પકડ્યા સિવાય અવિનાશી અર્થાત સ્વરૂપની વાત કે પ્રાપ્તિ થઈ શકતી નથી.
