Book Title: Trikalik Atma Vigyan
Author(s): Pannalal Jagjivandas Gandhi, Bansilal Hiralal Kapadia
Publisher: Girishbhai Tarachand Mehta
View full book text
________________
પ૭
આનું જ નામ “અંતઃકરણ અતઃકરણ એટલે મન, બુદ્ધિ, ચિત્ત, અને અહંકાર (‘હું “મેં” અને “મારું” જે પર વસ્તુ સાથે જોડીએ તે સઘળાં અસત્ આકારો એટલે કે અહંકાર છે.)
આમ આ ઉપયોગ જે અંતરંગ સાધન છે તેના બહિ. રંગ સાધન તરીકે ભેગ માટેના જે જે સાધને છે તે અધિ. કરણ છે, અને યોગ મેક્ષ માટેનાં જે જે સાધને છે તે ઉપકરણ છે અને અંતઃકરણને જે અધિકરણ સાથે કે ઉપકરણ સાથે જે જોડે છે તે કરણ (ચે જનાર-ગ) છે. અર્થાત્ મન-વચન-કાય છે.
સાધના કરવાની છે તે ઉપગની-અંતઃકરણની છે અને નહિ કે માત્ર રોગ (કરણ)ની. સાધન વડે સાધ્યની સાધના હોય એ વાત નિઃશક છે. પરંતુ સાધન વડે સાધનની સાધના ન હોય. સાધના એ અંતરંગ તત્વ છે. એ બહિરંગ તત્ત્વ નથી. બહિરંગ તો તે સાધન છે, અનુભવન, શુદ્ધિકરણ ઉપગમાં થવું જોઈએ. જે ભાવમાં પરિવર્તન આવે શુદ્ધિ થાય તે ઉપગ ઉપર એની અસર પડે. આમ ઉપ
ગથી ઉપગ સુધરે તે ભાવ–સાધકપણું આવ્યું કહેવાય; નહિતર દ્રવ્ય-સાધક કહેવાય. - આપણી મુકિતની સાધનામાં ઉપકરણની સહાયથી કરણ (ગ) વડે કરાતી કિયાએ બાકિયા છે, જેના પરિણામ રૂપે કરણ (ગ) થી અંતઃકરણ પૂર્વકની અર્થાત્ ઉપગપૂર્વકની, મુક્તિના લક્ષ્ય સાથે અંતરકિયા થવી જોઈએ.
ગ–કરણ સાપેક્ષ બહિરંગ સાધને જે છે તે બધાં જીવને પદ્રવ્ય છે, અને ભેદરૂપ છે. ધર્મની શરૂઆત ઉપકરણથી તે માત્ર દ્રશ્યરૂપ છે. પણ ધર્મની વાસ્તવિક શરૂઆત
