________________
વિદ્વાન્ સર્વત્ર પૂજ્યતે
સંસ્કૃતનું એક સુભાષિત સત્તા-સામ્રાજ્ય કરતા સરસ્વતી-વિદ્વત્તાને વધુ ગૌરવવંતી ગણીને એનું એવું એક સબળ કારણ દર્શાવે છે કે, સ્વદેશ પૂજ્યતે રાજા વિદ્વાન્ સર્વત્ર પૂજ્યતે. રાજા બહુ બહુ તો પોતાના દેશમાં જ પૂજાય છે, જ્યારે વિદ્વાનું તો સ્વદેશ-પરદેશ-સર્વત્ર પૂજાતો હોય છે. માટે સત્તા અને સરસ્વતીને ક્યારેય એક સમાન સન્માનને પાત્ર ન ગણી શકાય. રાજા કરતાં પણ સર્વત્ર પૂજાતાં સરસ્વતીપુત્રને જ વધુ સન્માનનો અધિકારી ગણવો જોઈએ.
આજે તો એવા રાજાઓ રહ્યા નથી કે એવા સરસ્વતીપુત્રોનું અસ્તિત્વ પણ મોટી માત્રામાં જોવા મળતું નથી. એથી સુભાષિતની સચ્ચાઈની વધુ પ્રતીતિ પામવી હોય, તો હજી થોડા દાયકા પૂર્વે થઈ ગયેલા રાજવીઓ અને વિદ્વાનોના ઈતિહાસમાં જ ડોકિયું કરવું રહ્યું. કોઈ જમાનામાં જેમનાં નામકામ ગગનના ગુંબજને ગજાવી રહ્યાં હતાં, એવા રાજવીઓનાં નામકામ આજે એટલી હદે નામશેષ બની ચૂક્યાં છે કે, ઘણું ઘણું મથવા છતાંય એમની યાદ તાજી થવા પામતી નથી. આવા રાજવીઓની નામાવલિમાં ગોંડલના રાજવી સર ભગવતસિંહજીનાં નામકાજ તો એકદમ અલગ જ ઊપસી આવે છે.
ભગવતસિંહજીનાં નામકામને આજેય જનમાનસમાં જવલંત ને જીવંત રાખનારું તત્ત્વ જો કોઈ હોય, તો “સરસ્વતી-પુત્ર તરીકેની
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૩ +
–
– ૧૩
