________________
જૂનાગઢના નવાબ રાજમાર્ગ પરથી પસાર થવાના હોય, ત્યારે રાજમાર્ગ પર ચકલું પણ ન ફરકી શકે, એવી સંચાર-બંધી લાદવામાં આવતી. પોલીસ-વિભાગમાં ત્યારે દયારામ કાશીરામ ભટ્ટ નામના એક બ્રાહ્મણ ઊંચા હોદ્દા પર ફરજ બજાવી રહ્યા હતા અને કડકાઈથી સંચારબંધી કરાવવામાં સફળ રહેતા હતા. એમાં એક દિવસ એમની અડફેટમાં કોઈ અલગારી સાધુ આવી ગયો. ગિરનારની ગુફાઓમાં રહેતો એ સાધુ હતો. એ પોતાની ધૂનમાં જ મસ્ત હતો. દયારામ ભટ્ટની અરજ-વિનંતીને સાંભળી-ન-સાંભળી કરીને એ આગળ વધી ગયો. નવાબની સવારી હજી પસાર થઈ ન હતી, એ પહેલાં જ રાજમાર્ગ ઓળંગી જઈને હુકમનો છડેચોક ભંગ કરનાર એ સાધુ પર મનોમન જ દયારામ ભટ્ટ સમસમી ઊઠ્યા.
નવાબની સવારી રોકટોક વિના પસાર થઈ ગયા પછી ભટ્ટના હૈયે ધંધવાતો ગુસ્સો ફાટી નીકળ્યો. એમણે આસપાસ પોલીસોને દોડાવ્યા અને “સંચારબંધી'નો ભંગ કરનાર સાધુને હાજર કરવાનો હુકમ કર્યો. થોડી જ વારમાં એ સાધુને પકડી પાડીને પોલીસોએ દયાનંદ ભટ્ટ સમક્ષ ખડો કરી દીધી. એ સાધુ તો હજી પણ પોતાની મસ્તીમાં જ મસ્ત હતો. ભટ્ટ ઉધડો લેતાં સાધુને કહ્યું : પ્રજા તરીકે નવાબની અદબ સૌએ જાળવવી જ જોઈએ અને એથી સવારી પસાર થવાની હોય, એ પૂર્વે જ રાજમાર્ગ ઓળંગી જવાની ગુસ્તાખી કોઈ પણ ન કરી શકે. આ મુખ્ય મુદ્દા સામે તમારે જે કંઈ કહેવું હોય, એ અત્યારે જ મારે સાંભળી લેવું છે. બોલો, તમારે જવાબમાં જે સંભળાવવું હોય, એ સાંભળવા હું તૈયાર છું. સાધુને થયું કે, નવાબની અદબ જાળવવાનો આગ્રહ પ્રજા પાસે હજી રાખી શકાય. બાકી ગિરનારી-ગુફાઓમાં મસ્તીથી જીવન પસાર કરનારા અલગારી સાધુ-સંતોને કઈ નવાબની અદબ જાળવવા માટે મજબૂર બનાવી શકાય ખરા ? સાધુએ સ્વમાનભેર સવાલ કર્યો : સાધુસંતો અને પ્રજા વચ્ચે શું કોઈ જ ભેદ નથી? ઈશ્વરના સામ્રાજ્યની
૧૮
——
- સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૩
