________________
નહિ નમવાની નેકટેક સમક્ષ નમતું તોળતા નવાબ
G
ઈ.સ. ૧૮૯૦ આસપાસના સમયગાળામાં રાધનપુર રિયાસતમાં નવાબી રાજ્ય તપતું હતું. રાધનપુરથી નજીકમાં જ આવેલું બિલિયા ગામ ગાયકવાડી રાજ્યની હદમાં આવ્યું હતું. ત્યાં મોતી જાયમલ નામની એક એવી વ્યક્તિ-શક્તિનો વસવાટ હતો કે, એ પ્રદેશમાં નિર્દોષ અબોલ જીવોને જ રંજાડતા શિકારનો ‘શ’ પણ ઉચ્ચારવાની કોઈ હિંમત ન કરી શકતું. જીવદયા ખાતર પોતાના જાનને જોખમમાં મૂકી દેવાની હિંમત ધરાવતા એમની હાકધાક નવાબને પણ નિરંકુશ બનવા દેતી ન હતી, એથી મોતી જાયમલ પટેલ હોવા છતાં એમની આમન્યા જાળવવાની નવાબનેય ફરજ પડતી. બંને રાજ્યની સરહદે બિલિયા વસ્યું હતું. એથી મોતી જાયમલની માન-મર્યાદા જાળવવા બંને રાજ્યોને સજાગ રહેવું પડતું. નવાબની વગ કંઈ બહુ મોટી ન હતી, માંસાહારી હોવા ઉપરાંત બિસમિલ્લા ખાનજી શિકારના પણ થોડાઘણા શોખીન હતા.
નવાબના માંસાહાર પર નિયંત્રણ લાદવું તો શક્ય ન હતું, પણ એમના શિકાર શોખને તો મોતી જાયમલની મર્દાનગીએ ઠીક ઠીક પ્રમાણમાં નિયંત્રિત કરી દીધો હતો, એથી રાધનપુર આસપાસના પ્રદેશને ‘બાપનો બગીચો’ ગણીને નવાબ શિકારનો શોખ માણી ન શકતા. શિકાર માટે તો તેઓ બિલિયા આસપાસના પ્રદેશમાં પગ મૂકવાની સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૩
૫૫
